Научная статья на тему 'Конуссимон роликли подшипник элементларининг ейилишбардошлиги'

Конуссимон роликли подшипник элементларининг ейилишбардошлиги Текст научной статьи по специальности «Техника и технологии»

CC BY
2
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
конуссимон роликли подшипник / ички ҳалқа / ташқи ҳалқа / подшипник ролиги / сирпанишли думалаш / соф думалаш / абразив муҳит. / tapered roller bearing / inner ring / outer ring / bearing roller / rolling with slip / clean rolling / abrasive environment.

Аннотация научной статьи по технике и технологии, автор научной работы — Иргашев Беҳзод Амирқулович, Жуманов Рустам Маҳрамқулович

Ушбу мақола юк автомобиллари конуссимон роликли подшипник элементларининг ейилишбардошлигини ҳисоблаш услубиятини ишлаб чиқишга бағишланган бўлиб, унда автомобилнинг бош узатмаси мойи таркибида абразив заррачалар мавжуд бўлган ҳамда абразив заррачалар мавжуд бўлмаган муҳитда думалаб сирпаниш ва соф думалаш шароитларида ишловчи роликли думалаш подшипнигининг ички ҳалқа – ролик ва ташқи ҳалқа – роликдан иборат бўлган ишқаланиш жуфтликларининг ейилишбардошлигини аниқлаш бўйича бажарилган илмий тадқиқот ишлари натижалари келтирилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по технике и технологии , автор научной работы — Иргашев Беҳзод Амирқулович, Жуманов Рустам Маҳрамқулович

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Wear resistance of roller bearing elements with tapered rollers

This article describes the development of methods for calculating the wear resistance of tapered roller bearings of trucks and presents findings from the research work implemented in order to determine the wear resistance of friction pairs operating in the presence and absence of abrasive particles in the oil of the main transmission in a motor vehicle, friction pairs inner ring – roller and outer ring roller bearings operating in rolling with slippage and pure rolling.

Текст научной работы на тему «Конуссимон роликли подшипник элементларининг ейилишбардошлиги»

05.00.00 - ТЕХНИКА ФАНЛАРИ 05.00.00 - ТЕХНИЧЕСКИЕ НАУКИ 05.00.00 - TECHNICAL SCIENCES

d ) https://dx.doi.org/10.36522/2181-9637-2022-4-6 UDC: 62-233.28

КОНУССИМОН РОЛИКЛИ ПОДШИПНИК ЭЛЕМЕНТЛАРИНИНГ ЕЙИЛИШБАРДОШЛИГИ

Иргашев Бе*зод Амиркулович,

техника фанлари буйича фалсафа доктори (PhD), "Материаллар каршилиги ва машина деталлари" kafedrasi ассистенти, ORCID: 0000-0001-9654-5547, e-mail: irgashev_begzod@mail.ru;

Жуманов Рустам Ма*рамкулович,

докторант

Ислом Каримов номидаги Тошкент давлат техника университети

Кириш

Ма;олада ейилишнинг толи;иш на-зарияси асосида конуссимон подшипник элементларининг ейилиш тезлигини х,и-соблаш услубияти ёритиб берилган. Маз-кур тад;и;от республикамиз ва хорижда ишлаб чи;илган х,амда олиб келинган огир юкламалар ва думалаб иш;аланиш шароитида, абразив ва абразивсиз мух,ит-да ишловчи иш;аланиш жуфтликлари-нинг ейилишбардошлигини назарий бах,о-лаш буйича олиб борилган илмий тад;и-;отлар натижаси х,исобланади.

Ма;оланинг ма;сади юк автомобилла-рининг бош узатмасига урнатилган конус-симон роликли подшипник элементларининг ички х,ал;а - ролик ва таш;и х,ал;а - роликдан иборат булган, иш;аланиш жуфтликлари, таркибида абразив зарра-чалар булган ва абразив заррачаларсиз мух,итда, думалаб сирпаниш ва соф дума-лаш шароитлари х,исобга олинган х,олат учун ейилишбардошлигини ани;лаш ус-лубиятини ишлаб чи;ишдан иборат.

Материал ва методлар

Конуссимон роликли подшипник турт-та асосий элементдан иборат, яъни: ички х,ал;а, таш;и х,ал;а, конусли роликлар ва

Аннотация. Ушбу мацола юк автомобилла-ри конуссимон роликли подшипник элементларининг ейилишбардошлигини хисоблаш услубия-тини ишлаб чицишга багишланган булиб, унда автомобилнинг бош узатмаси мойи таркибида абразив заррачалар мавжуд булган %амда абразив заррачалар мавжуд булмаган му^итда думалаб сирпаниш ва соф думалаш шароитлари-да ишловчи роликли думалаш подшипнигининг ички %ал%а - ролик ва ташци %ал%а - роликдан иборат булган ишцаланиш жуфтликларининг ейилишбардошлигини аницлаш буйича бажарил-ган илмий тадцицот ишлари натижалари кел-тирилган.

Калит сузлар: конуссимон роликли подшипник, ички %ал%а, ташци %ал%а, подшипник роли-ги, сирпанишли думалаш, соф думалаш, абразив му%ит.

ИЗНОСОСТОЙКОСТЬ ЭЛЕМЕНТОВ КОНУСООБРАЗНЫХ РОЛИКОВЫХ ПОДШИПНИКОВ

Иргашев Бехзод Амиркулович,

доктор философии по техническим наукам (PhD), ассистент кафедры «Сопротивление материалов и детали машин»;

Жуманов Рустам Махрамкулович,

докторант

Ташкентский государственный технический университет имени Ислама Каримова

05.00.00 - ТЕХНИКА ФАНЛАРИ 05.00.00 - ТЕХНИЧЕСКИЕ НАУКИ 05.00.00 - TECHNICAL SCIENCES

Аннотация. Данная статья посвящена разработке методики расчета износостойкости элементов конусообразных роликовых подшипников грузовых автомобилей, в ней приведены результаты научно-исследовательской работы, выполненной по определению износостойкости пар трения, работающих в условиях наличия и отсутствия абразивных частиц в масле главной передачи автомобиля, пар трения внутреннее кольцо - ролик и наружное кольцо - ролик подшипников качения, работающих в условиях качения с проскальзыванием и чистого качения.

Ключевые слова: конусообразный роликовый подшипник, внутреннее кольцо, наружное кольцо, ролик подшипника, качение с проскальзыванием, чистое качение, абразивная среда.

WEAR RESISTANCE OF ROLLER BEARING ELEMENTS WITH TAPERED ROLLERS

Irgashev Bekhzod Amirkulovich,

Doctor of Philosophy in Technical Sciences (PhD), Assistant of the Department of Strength of Materials and Machine Parts;

Zhumanov Rustam Makhramkulovich,

Doctoral Student

Tashkent State Technical University named after Islam Karimov

Abstract. This article describes the development of methods for calculating the wear resistance of tapered roller bearings of trucks, and presents findings from the research work implemented in order to determine the wear resistance of friction pairs operating in the presence and absence of abrasive particles in the oil of the main transmission in a motor vehicle, friction pairs inner ring - roller and outer ring - roller bearings operating in rolling with slippage and pure rolling.

Keywords: tapered roller bearing, inner ring, outer ring, bearing roller, rolling with slip, clean rolling, abrasive environment.

;афас (роликли ташувчи). Оддий иш ша-роитида юкни ички ва таш;и х,ал;алар ва роликлар кутаради ва ажратувчи ролик-ларни ажратиш учун хизмат ;илади.

Асосий тад;и;от усуллари: аналитик тад;и;от ва математик моделлаштириш.

Тадкикот натижалари

Ички %алца ва роликларнинг ейилиш-бардошлиги

Фараз ;илайлик (расмда келтирилган схема буйича Dh = D + 0,5h), ички х,алк;а иш;аланиш сиртининг уртача диаметри Du, конуссимон ролик иш;аланиш сиртининг уртача диаметри dp, ички х,ал;а ва ролик уртасидаги энг катта сирпаниш да-ражаси 5 (5 %)гача етади [1]. Ички х,ал;а ва роликдан иборат булган иш;аланиш сиртининг узунлиги ролик узунлигига 1р, ички х,ал;анинг уртача айланишлар час-тотаси пи га тенг булса, подшипник ролик-ларининг уртача айланишлар частотаси:

Пр= Пи • 18) • Du/ dp, (1

Ички х,ал;а ва ролик иш;аланиш жуфт-лигига таъсир этувчи нормал юклама Рмах, ички х,ал;а ва роликларнинг уртача га-дир-будурлик даражаси Ra, мойли мухит-да ишловчи, ейилиш жараёнида иштирок этувчи абразив заррачаларнинг уртача ми;дори £к, уртача улчами d..p га тенг булган холатлар учун ички хал;а ва ролик-ларнинг ейилиш тезлигини хисоблаш И.В. Крагельский томонидан таклиф этил-ган ейилишнинг толи;иш назарияси асо-сида олиб борилади [2].

0,51

JZ

un CN o" SNSSS l \ \ 1 EL XVsl TD Л.'П LO ^ 11 CN M

.£= Ln

o'

I 15 0,5lp ,

Jp^j "O Q

I

Расм. Конуссимон роликли подшипник элементларининг ейилиш тезлигини х,исоблаш схемаси

Ишлатиш шароитида агрегатдаги мой-ловчи материал таш;и мухит харорати ва

05.00.00 - ТЕХНИКА ФАНЛАРИ 05.00.00 - ТЕХНИЧЕСКИЕ НАУКИ 05.00.00 - TECHNICAL SCIENCES

иш;аланиш натижасида содир буладиган исси;лик энергияси таъсирида оксидла-нишида мойлаш хусусиятларининг па-сайиши, мой таркибига таш;и мухитдан тушувчи абразив заррачалар, подшип-никнинг ички х,ал;аси ва роликларининг иш;аланиш сиртлари ейилиш тезлиги ор-тишига олиб келади.

А. Иргашев томонидан таклиф этил-ган гилдирак тишларининг ейилиш тамо-йилига мувофи; агрегат мойи таркибида таш;и мухитдан тушувчи абразив заррачалар мавжуд булганда, гилдирак тишла-ридаги ейилиш жараёни икки бос;ичда: уларнинг дастлабкиси абразив заррачалар иштирокида ва гилдирак тишларининг понасимон тир;ишида, иккинчиси эса гилдирак тишларининг узаро туташув юзасида содир булиши, яъни ейилиш жа-раёни абразив заррачалар иштирокида ва уларнинг иштирокисиз гилдирак тиши сиртлари гадир-будурликларининг узаро таъсири натижасида содир булиши асос-лаб берилган [3].

Ушбу ейилиш томойилини роликли подшипник элементлари ейилиш жараё-нида абразив заррачалар иштирок эт-ган х,олат учун хам татби; этиш мумкин [4]. Бунда подшипникнинг ички х,ал;а-си ва роликлари орасидаги понасимон тир;ишга кирувчи х,амда уларнинг ейи-лиш жараёнида иштирок этувчи абразив заррачалар улчами абразив заррача ва иш;аланиш сиртлари уртасидаги иш;а-ланиш коэффициентига богли; булиб, унинг ;иймати ортиб бориши билан ейи-лиш жараёнида иштирок этувчи абразив заррачанинг улчами хам ортиб боради. Подшипник ролиги ва унинг ички х,ал;аси орасидаги понасимон тир;ишга кирувчи абразив заррачаларнинг майдаланиб ке-тиши уларнинг дастлабки улчамига бог-лик; булиб, ушбу улчам ;анча ю;ори булса, уларнинг си;илишга мустахкамлиги шун-ча паст булиши кузатилди.

Понасимон тир;ишда жойлашган абразив заррачанинг си;илишга мустахкамли-ги [5] куйидагича:

бунда dypp - ейилиш жараёнида иштирок этувчи абразив заррачаларнинг уртача улчами;

Ра - понасимон тир;ишдаги абразив заррачанинг майдаланиб кетишига олиб келувчи си;иш юкламаси М.М. Тененбаум томонидан тад;и; ;илинган [6 ]:

P = 109 • Ya • dx (3)

a ур v J

Бу ерда Y ва х - иш;аланиш сиртлари-нинг ;атти;лигига богли; булган коэф-фициентлар, бунда dyp микрометрларда ифодаланган. Х,ажмий тобланган пулат 45 дан ясалган иш;аланиш узелларининг деталлари учун Y = 16,03 и х = 0,82.

Фараз ;илайлик, абразив заррача подшипникнинг ички хал;аси ва ролиги ора-сидаги понасимон тир;ишда булаклан-масдан иш;аланиш сиртларининг тута-шиш сохасига ;адар кирган булсин. Бунда подшипник иш;аланиш сиртларининг туташиш сиртига ички хал;ага (роликка) нисбатан абразив заррачанинг харакатла-ниш йули куйидаги мустахкамланиб ;о-лиш эхтимолидан ани;ланади:

Бунда Нш ва Нк - ички хал;а ва ролик материалининг ;атти;лиги;

s - ички хал;а ва ролик орасидаги сирпаниш йули.

_ 7T-(l+g)-(d2H+dp) (5)

100 '

бунда 5 - ички хал;ага нисбатан ва подшипник ролигининг сирпаниш даражаси;

d2u - подшипник ички хал;асининг уртача диаметри;

dp - подшипник ролигининг уртача диаметри.

Ички хал;а ва роликдан иборат булган иш;аланиш сиртига жойлашиб ;олган абразив заррачаларнинг майдаланиб ке-тиш пайтидаги мой пардасининг ;алин-

05.00.00 - ТЕХНИКА ФАНЛАРИ 05.00.00 - ТЕХНИЧЕСКИЕ НАУКИ 05.00.00 - TECHNICAL SCIENCES

лиги х,исобга олинган хрлат учун ботиш чукурлиги куйидаги ифодадан аниклана-ди:

К,р =

4-Яи,р

(6)

бунда hM - ички х,алка ва ролик сиртлари орасидаги мой пардасининг калинлиги

[7].

Ишкаланиш сиртлари орасидаги мой пардасининг калинлиги мойнинг динамик ковушкоклиги цо, ишкаланиш сирт-ларининг умумий думалаш тезлиги vyM ва ишкаланиш сиртларининг туташув узун-лиги l нинг катталашуви мой пардаси калинлиги ортиши, ишкаланиш сиртларига таъсир этувчи нормал куч - Р нинг ортиши эса мой пардаси калинлиги пасайиши-га олиб келади.

К =

2,2A-ii0-VyM-lp-cos2 а

(7)

бунда l - подшипник ролигининг узунли-ги;

а - роликнинг конуслик бурчаги.

Ички х,алка ва ролик уртасидаги понасимон тиркишдаги абразив зар-рачалар майдаланиб кетгунга кадар ички х,алкада ёй буйича х,аракатланади. Абразив заррачалар улчами ички х,алка ва ролик радиусларига нисбатан анча кичик булганлиги сабабли ёйлар кесма-лар билан алмаштириш натижасида х,о-сил булган учбурчаклар ухшашлигидан куйидаги богланишлар х,осил килинган [8]:

^•1,2 _ Vit

sl,2

sw,k

si,2 h-w.k seTa

'1,2

4 H

w,k

-, м,

(8) (9)

бунда h1 ва h2 - абразив заррачанинг ички х,алка ва ролик туташув сиртларига ботиш чукурлиги, м;

S - абразив заррачанинг ички х,алка (ролик) орасидаги понасимон тиркиш билан уларнинг узаро туташув пайтигача булган ишкаланиш йули;

hHp - абразив заррачанинг ички х,алка (ролик) ишкаланиш сиртида майдаланиб кетиш пайтидаги ботиш чукурлиги;

S - понасимон тиркишдаги абразив заррачанинг ички х,алка (ролик) ишкаланиш сирти билан туташувда булиш пай-тидан майдаланиб кетиш сох,асигача булган ишкаланиш йули, м.

Агар абразив заррача бош узатма ре-дуктори мойида текис таксимланган бул-са, икки кушни жойлашган абразив заррачалар орасидаги масофа куйидагича ифо-даланади:

j I 2т 0/72dcpYa

Ln- Llh- — - — ~ ~-< M> (10)

nL nh EkYm

бунда ут ва ya - мос равишда агрегат мойи ва абразив заррачалар зичлиги.

У х,олда ички х,алка (ролик) ишкаланиш сиртида жойлашган абразив заррача-ларнинг майдаланиб кетгунга кадар булган сони:

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

72

s(H,p)

1,38 s C7a £fc ym

(11)

Ички х,алка (ролик) сиртида жойлашган абразив заррачаларнинг майдаланиб кетиш йулига тенг булган ишкаланиш йу-лидаги сони:

nL = 0,5 • nL • п5(и р) nL =

_ 0,237■s-(Ta-Ek Ym-lp <:osa (12)

0,343-Ip-cos a d?p

(13)

Биргина абразив заррачага тугри ке-лувчи ички х,алка (ролик) сиртининг май-дони:

ha =

0,53 dcp2Ya £kYm

(14)

Абразив заррачанинг майдаланиб ке-тиши содир булмаган х,олат учун ички х,алка (ролик) ишкаланиш сиртига че-гаравий ботиш пайтидаги туташув доги диаметри:

ар — zjdcphwk — hwk2 — —

y/Hw,kffa-ffa2

2 Н

w,k

(15)

05.00.00 - ТЕХНИКА ФАНЛАРИ 05.00.00 - ТЕХНИЧЕСКИЕ НАУКИ 05.00.00 - TECHNICAL SCIENCES

Тухум шаклига эга булган абразив заррачанинг конуссимон роликли подшипник ички хал;аси (ролик) иш;аланиш сиртига ботиш хажми:

лт 2Tzk.vdC(j2hWiil

V —-, M,

12

(16)

бунда kv - абразив заррача шаклини хи-собга олувчи коэффициент.

Биргина абразив заррачанинг майда-ланиб кетгунга ;адар иш;аланиш сиртига чегаравий ботиш чукурлигига тугри ке-лувчи туташув майдони:

Fin = OpLu = 0,3 62d

ср

irOn-ali

* Пи

v,k^YM£k

Подшипник материалининг ейилиш жараёнида бир сиртнинг узи абразив зар-рачалар билан бир неча юкланишлар цикли давомида туташувда булади. Бу жа-раён ;айта деформацияланиш эх,тимоли

билан характерланади. Агар подшипник элементлари уртасида сирпанишсиз думалаш булса, ушбу эх,тимоллар узаро тенг булиб, ;уйидаги ифода ор;али ани;лана-ди:

_ 1 _ rfyp-gfc-Уа

i-nL i-Ym'Lp-cos а '

(18)

бунда i - ички хал;а уртача диаметрининг ролик уртача диаметрига нисбати.

Мойдаги абразив заррачалар ми;дори ортиши билан жадвалдаги маълумотлар-га мувофи; dyp = l2^l0~6 м; i = 2; уа = 1900 кг/м3; ум = 9l0 кг/м3 га тенг. Жадвалда келтирилган хисоб натижаларига кура, подшипник ички хал;аси (ролик) сирти-нинг деформацияланиш эхтимоли агрегат мойидаги абразив заррачалар ми;дори ошиши билан ортади, иш;аланиш сирти-нинг узунлиги ортиши билан эса ;иймати пасаяди.

Жадвал

Ички ;алка (ролик) сиртининг кайта деформацияланиш эхтимоли абразив заррачаларнинг мойдаги микдори, ички ;алка ва роликнинг туташув сирти

узунлигига боFликлиги

Туташув сиртининг узунлиги L, мм Абразив зар рачаларнинг мойдаги микдори £„, %

0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6

0,01 0,028 0,039 0,048 0,055 0,062 0,068

0,02 0,014 0,020 0,024 0,028 0,031 0,034

0,03 0,009 0,013 0,016 0,018 0,021 0,023

0,04 0,007 0,010 0,012 0,014 0,015 0,017

0,05 0,006 0,008 0,010 0,011 0,012 0,014

0,06 0,005 0,007 0,008 0,009 0,010 0,011

Ички х,ал;а (ролик) материалининг де-формацияланган сирти асосининг абразив заррача майдаланиш пайтида х,аракат йуналишига перпендикуляр булган ке-симдаги энг катта майдони:

гт 'lW,fe

Mv,fc ч г- i м

15

(19)

бунда a b..

,wk „wk абразив заррачанинг иш;а-ланиш сиртига ботишидан хосил булган сегмент ватарлари узунлиги, м:

I 2 ^dcvhwr{4w,kaa-aa) (20) aw,k = 2Jdcphwk - hwfi =--, м; ()

bw,k - yJhw,kdCp - J]j~'M-

(2l)

ашк ва Ьшк нинг ;ийматини (19)га ;уйиб, ;уйидаги ифодани хосил ;иламиз:

_ l,38-5 Cra £fe ym 2

П5(И,Р) - н .д. >

пи,р "ур /а

(22)

Ушбу ифодани соддалаштириш ма;-садида ички х,ал;а (ролик) материалининг ;атти;лиги ва абразив заррачанинг си;илишга мустах,камлигини курсатувчи богланишни киритамиз:

_ 3-НИр-<Та—<Тд | л да

1и'Р" ни,р +4'яи,р- (23)

05.00.00 - ТЕХНИКА ФАНЛАРИ 05.00.00 - ТЕХНИЧЕСКИЕ НАУКИ 05.00.00 - TECHNICAL SCIENCES

Унда,

F =

60Ни,р

(24)

Абразив заррачаларнинг майдаланиб кетгунга кадар ишкаланиш йулига тенг булган узунликда ички халка (ролик) сир-ти билан туташув майдони:

_ _ s^p-<Ta-lp-cos а

и,р) - h " SH,p - 4.Нир

Ишкаланиш жараёнида деформация-ланган металл хажмини абразив заррача-лар билан подшипник ички х,алкаси (ро-ликлари)нинг ишкаланиш сиртларини бузилишга олиб келувчи юкланиш цикл-лари сони материалнинг нисбий узайиш коэффициенти ф ва уларнинг фрикцион толикиш курсаткичи t га боглик. Ушбу курсаткичнинг киймати куйидаги ифода оркали аникланади [9]:

р(и,р)

tu

(и,р)

(26)

х,алка ва ролик уртасидаги ейилиш тезли-гини хисоблаш учун куйидаги ифодалар келтириб чикарилган:

подшипникнинг ички х,алкаси учун:

1938 di<ra(l+5)-dpZprm£fcyan„i^ г ПОЛ

Г«М = ^ np.HMm,p.cosa-, мм/соат; (28)

подшипникнинг ролиги учун:

М2. (25) У() = 1938'd*p'°3<1+S)'dp'rp'ek'ra'T1vo'kvi мм/соат. (29)

J 'a{JP> npHprmD„lpCOsa ' ' J

(25)да келтирилган ифодага мувофик, куйидаги хулосага келиш мумкин: ички х,алка ва ролик материалининг дефор-мацияланган хажмини бузилишга олиб келувчи туташув цикллари сони нисбий узайиш коэффициентига боглик холда ор-тиб боради.

Туташув курсаткичлари, ички халка ва подшипник ролиги уртасида сирпаниш мавжуд булганда, умумий куринишда-ги абразив заррачалар иштирокида ички х,алка (ролик) материалларининг ейилиш тезлиги:

- -np.lp.cosa-' М/Ч"(27)

ик]нинг кийматини (18) ифодадан, Fw,k нинг кийматини (24) ифодадан, np[wk) нинг кийматини (26) ифодадан ва ^нинг кийматини (6) ифодадан олиб, (27)га ифодага куйиб, айрим соддалаштиришлардан сунг ички халка ва ролик уртасидаги сир-паниш ва ейилиш жараёни абразив зарра-чалар иштирокида содир булганда, ички

Таш^и щлца ва роликларнине ейилиш-бардошлиеи

Ташки халка ва ролик ишкаланиш жуфтлигининг абразив мухитдаги ейилиш тезлигини хисоблаш хам (расмда келтирилган схема асосида олиб борилади - Dm = D - 0,5h) ички халка ва ролик ишкаланиш жуфтлигининг абразив мухитда-ги ейилиш тезлигини бахолаш каби кет-ма-кетликда олиб борилади. Ташки халка ва ролик ишкаланиш жуфтлигининг ейилиш тезлигини аниклаш учун умумий холда куйидаги ифодадан фойдаланилган:

Уа(т,р)

Пр-lp-cos а

(30)

Ушбу ифода таркибига кирувчи кур-саткичларни аниклаш учун куйидагилар келтириб чикарилган.

Ташки халка ва ролик ишкаланиш жуфтлиги материали деформацияланган сирти асосининг абразив заррачанинг майдаланиш пайтидаги х,аракат йунали-шига тик булган кесимдаги энг катта майдони:

г, _ ^ур'°а'Гт,р

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Гтп — — -.

[т,р

60 н.

т,р

(31)

Ташки халка - ролик ишкаланиш жуфтлигининг туташув сохасида жойлашган абразив заррачаларнинг майдаланиб ке-тиш йулига тенг булган масофадаги сони:

0,343 lvcosa

nL =-f-. (32)

Иур

Ташки халка ва ролик ишкаланиш жуфтлигини ташкил килувчи деталлар-

05.00.00 - ТЕХНИКА ФАНЛАРИ 05.00.00 - ТЕХНИЧЕСКИЕ НАУКИ 05.00.00 - TECHNICAL SCIENCES

нинг ейилиш жараёнида иш;аланиш сир-ти абразив заррачалар билан бир неча ;айта юкланиш цикллари давомида тута-шувда булиши ва бу жараён ;айта деформацияланиш эхтимоли билан характерла-нади:

чанинг уртача улчамига тенг булган кенг-ликда содир булади деб ;абул ;илинган. Умумий холда ички хал;а (ролик)нинг абразив заррачалар иштирокидаги уму-

мий ейилиш тезлиги:

_ 1 _ dypgfcTa

77т,р ; „ ; i

t'pLf Vf"

lTlp cos ctym

(33)

Уа(и,р) = —-мм/соат,

1 v' пр(и.р yFK

(38)

бунда im - таш;и хал;а диаметрининг ролик уртача диаметрига нисбати.

Иш;аланиш сиртларида бузилиш со-дир булишига олиб келувчи юкланиш цикллари сони, материалнинг нисбий узайиш коэффициенти $ ва уларнинг фрикцион толи;иш t курсатишга богли;:

бунда vaL(wk] - сирпанишсиз думалашда ролик узунлиги буйича жойлашган барча абразив заррачалар билан деформация-ланган иш;аланиш сиртининг х,ажми, м3:

vaL(H,p) - vla(H,p) ' nL ~

бу ерда к

49,22-Н=рУУ2

■ (39)

п , , =

р(т,к)

[щк)

(34)

Подшипник таш;и хал;асининг l да-;и;а давомида подшипникдаги барча ро-ликлар билан туташувда булиш частотаси ;уйидагича ани;ланади:

z п ,

p po'

(35)

■ la[up) - сирпанишсиз думалашда биргина абразив заррача билан иш;ала-ниш сиртининг деформацияланган хаж-ми, м3.

38-ифодага унинг ташкил этувчила-ри ;ийматини ;уйиб, айрим соддалашти-ришлардан сунг ички хал;а ва ролик иш;аланиш жуфтлигининг ейилиш тезли-гини хисоблаш учун ;уйидаги ифодалар келтириб чи;арилган: ички хал;а учун:

бунда zp - подшипникдаги роликлар сони;

„ 4388,5<та(6Ни-<таУу„cU^ ei' -ru-Du-li. , , .

п - подшипникнинг айланишлар час- yaW =-ц2 0,5 , г --, м/соат; (40)

po

тотаси.

Таш;и хал;а билан туташувда булган роликларнинг ейилиш тезлиги:

Уат-1 =---^--, мм/соат. (36)

,a{J>) npHvdvYmlpCOsa ' '

Подшипникдаги барча роликлар билан туташувда булган таш;и хал;анинг ейилиш тезлиги:

Ya(т) -

_ 1938 d$p<Ta(l+Syd£rTzvnpo£kYgkv

Hp Hp-Ym-Dm lp COS а

мм/соат. (37)

Роликли подшипникнинг ички ва ташци щлцалари щмда роликлари уртасида сирпанишсиз думалаш булганда ейилиши

Хисоб расмдаги схема асосида бажари-лади. Ушбу иш;аланиш жуфтлиги уртасида сирпанишсиз думалаш булганда, абразив заррачаларнинг иш;аланиш сиртлари билан буладиган туташув абразив зарра-

1и'Ум' "р'ги-Пр(и)

ролик учун:

_ 4388.5-j,-(6-Hp-ail)-rg-54iyp-e^s-np-<ip-Zp-fc, , f -

Уа(р) --„2 vo,s п Г _-< м/соат. (41)

Hp'Ум ' и р 'р(р) J

Шунингдек, подшипникнинг таш;и хал;а ва роликдан иборат булган иш;а-ланиш жуфтлигининг ташкил этувчилари уртасида сирпанишсиз думалаш булган холат учун уларнинг ейилиш тезлиги уз-гаришини куриб чи;амиз.

Умумий холда таш;и хал;а (ролик) нинг абразив заррачалар иштирокидаги ейилиш тезлигини ани;лаш учун ;уйида-ги ифода таклиф этилган:

v VJ "р(т.руРт

(42)

Бунда Va

■aL(mk) - сирпанишсиз думалашда ролик узунлиги буйича жойлашган барча

05.00.00 - ТЕХНИКА ФАНЛАРИ 05.00.00 - ТЕХНИЧЕСКИЕ НАУКИ 05.00.00 - TECHNICAL SCIENCES

абразив заррачалар билан ташки халка ва ролик сиртининг деформацияланган хаж-

ми, м3:

vaL(j,p) — vla(T,p) " nL

49,22-Н?,р у,

.1/2

(43)

бу ерда v1a(mp) - сирпанишсиз думалашда биргина абразив заррача билан ташки халка (ролик) ишкаланиш сиртининг деформацияланган хажми, м3.

Ташки халка (ролик)нинг ейилиш тез-лигини аниклаш ифодасига ташкил этув-чилари кийматини куйиб, айрим содда-лаштиришлар киритилгандан сунг куйи-даги ифодалар олинган: ташки халка учун:

_ 4388,5 o-a (6 HT-(7a) rg5 tiyp £^s nT PT fc1,

-H?.yM^.dp.rT.np(T)-,м/соат, (44)

ролик учун:

Уа(р)

4388.5 o-a-(6-Hp-o-a)rg,5dyp-£^s-rtp-(ip-Zpfcv

Щ-Гк5В„ГрПрСр)

м/соат. (45)

Конуссимон роликли подшипник эле-ментларинине абразив заррачалар ишти-рокисиз ейилишбардошлиеи

Ишкаланиш сиртларига механик иш-лов берилгандан кейинги гадир-будур-лиги, ишлатиш шароитида бир пайтнинг узида туташув юкламаси ва подшипник элементлари уртасида сирпанишли дума-лаш таъсирида пластик деформацияга уч-райди [10]. Натижада дастлабки шаклдан фарк килувчи гадир-будурлик хосил була-ди ва бу мувозанатлашган гадир-будур-лик деб аталади.

Подшипник элементларининг туташув сиртида хосил булган мувозанатлашган гадир-будурлик профилограммалар тах-лили шуни курсатадики, уларнинг бурт-ламалар баландликлари буйича нисбатан бир-бирига якин улчам ва хажмий радиу-си етарли даражада йирик булганлиги са-бабли уларнинг амалдаги туташув юзаси ортишига олиб келади [10]. Шунинг учун ишкаланиш сиртларининг юкори туташув кучланишлари ва сирпаниш тезликлари-да тишлашиб колмасдан ишлаши мумкин.

Бунинг натижасида туташиш сиртларининг гадир-будурлик буртламалари билан туташувчи сиртларининг куп марта ;айта деформацияланишидан сунг подшипник элементларининг туташув сиртида унинг материаллари толи;иши содир булади. Ушбу х,олат учун подшипникнинг ички ва таш;и х,ал;алари х,амда роликларнинг ишчи сиртлари ейилиш тезлиги ани;ла-нади.

Тад;и;отлар натижасида олинган маъ-лумотларга мувофи; [11], агрегат мойи таркибида абразив заррачалар булмаган-да ёки ейилиш жараёнида фа;ат улчамла-ри мой пардасининг ;алинлигидан кичик булган абразив заррачалар иштирок этган холат учун ейилиш тезлиги хисобланган-да, ейилиш жараёни сферик шаклда мо-деллаштирилган уртача х,ажмий радиу-си (г)га тенг булган гадир-будурликлар иштирокида содир булади. Мазкур холат подшипник элементлари ейилиши ишкаланиш сиртларининг гадир-будурликла-ри туташувда булган сиртларига ботиши натижасида содир булиб, ушбу жараёнда гадир-будурликларнинг узлари хам деформацияга учраши мумкин. Подшипник хал;алари ва ролик орасида сирпанишли думалаш булган холларда гадир-будур-лик буртламалари подшипник хал;алари ва роликларнинг иш;аланиш сиртларида узилишли йулакчалар хосил ;илади [12].

Конуссимон роликли подшипник %алца-лари ва роликларининг абразив заррачалар иштирокисиз ейилиши

Конуссимон подшипник подшипник ишлайдиган агрегат мойи таркибида абразив заррачалар мавжуд булмаганда, кел-тириб утилганидек, унинг ички ва таш;и хал;алари йулаклари иш;аланиш сирт-ларининг ейилиши, подшипник ролиги сиртидаги гадир-будурликлар билан де-формацияланиши натижасида содир бу-лиши назарда тутилади. Бундай туташув жараёнида подшипник ролигининг ейилиши ички ва таш;и хал;алар йулагидаги гадир-будурлик буртламалари роликларнинг иш;аланиш сиртига ботиши натижа-

05.00.00 - ТЕХНИКА ФАНЛАРИ 05.00.00 - ТЕХНИЧЕСКИЕ НАУКИ 05.00.00 - TECHNICAL SCIENCES

сида кечадиган деформацияланиш жараё-нининг натижаси хисобланади. Роликнинг подшипникда ишлаши жараёнида бир пайтнинг узида унинг иш;аланиш сир-тининг деформацияланиши подшипник-нинг ички ва таш;и хал;алари томонидан содир этилади. Роликни ички ва таш;и хал;алар билан хосил ;илган туташув юзасидаги фар;ни хисобга олмаган холда, роликнинг ейилиш тезлигини хисоблашда унинг деформацияланган хажми ички хал;а билан деформацияланган х,ажмининг икки бараварига тенг деб ;абул ;илинган.

Шундай ;илиб, подшипникнинг ички ва таш;и хал;алари хамда роликларининг ейилиш жараёнида иш;аланиш сирти-нинг деформацияланган хажми гадир-бу-дурлик буртламаларининг ботиш чукур-лиги, хажмий эгрилик радиуси, х,ал;а ва роликларнинг нисбий думалаб сирпаниш йули, туташув узунлигида жойлашган ва подшипник элементларининг ишчи сирт-ларини деформациялаш жараёнида ишти-рок этувчи гадир-будурлик буртламалари сонига богли; [13]. Келтирилган маълу-мотларга мувофи; айтиш мумкинки [14], контур-жисмнинг иш;аланиш сиртига ботувчи гадир-будурлик буртламаси туташув догининг диаметри пластик туташув булганда, ички хал;а ва подшипник роли-гига таъсир этувчи нормал юклама (Р ) уртасида куйидаги богланиш мавжуд: ички хал;а учун:

*п.и — 4 '

(46)

подшипник ролиги учун:

Р =

1 п.р

Р "Тр

Н; (47)

ат.итр- ички х,ал;а (таш;и х,ал;а ва ролик) материалининг о;иш чегараси; с - деформацияланиш коэффициенти; N - подшипник ролиги узунлиги-га тенг булган масофада жойлашган га-дир-будурлик буртламалари сони.

Ейилиш тезлигини х,исоблашда подшипник элементлари гадир-будурлик буртламаларининг баландликлари ва х,аж-мий эгрилик радиусининг улчамлари уза-ро тенг деб ;абул ;илинган х,амда улар подшипник роликлари узунлиги ва кунда-ланг кесими буйича кетма-кет жойлашган. Бунда х,ал;алар ва ролик орасида содир буладиган иш;аланиш жараёнида ушбу гадир-будурликлар контур-жисм сиртига тули; ботиши назарда тутилади. Иш;ала-ниш сиртлари гадир-будурликларининг ички ва таш;и х,ал;алар буйича та;сим-ланиш шартига мувофи; конуссимон подшипник ролигининг узунлиги буйича жойлашган ички ва таш;и х,ал;аларнинг гадир-будурлик буртламалари сони: ички х,ал;а учун:

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

_т lvcosa N = —-■

1 *U I

подшипник ролиги учун:

mi Ijj-cosa

Nn = --;

an

таш;и хал;а учун:

N _ h-cosa

(49)

(50)

(51)

Унда ички ва таш;и хал;алар хамда подшипник роликларидаги хар бир га-дир-будурлик буртламасига тугри келув-чи юклама ми;дори: ички хал;а учун:

таш;и хал;а учун:

П.7П --1-# п, (48)

бунда а - гадир-будурлик буртламаси-нинг ички хал;а (таш;и хал;а ва ролик) сиртига ботиш доги диаметри;

Ри'Ди _ ГС-Ди'Оти.

lp-cos а

подшипник ролиги учун: Рр-а-р _ гс-Цр-о-тр

lp-cos а

таш;и хал;а учун:

(52)

(53)

05.00.00 - ТЕХНИКА ФАНЛАРИ 05.00.00 - ТЕХНИЧЕСКИЕ НАУКИ 05.00.00 - TECHNICAL SCIENCES

PT-QT _ ТГ-Дт-^ти

Ip-cos а

(54)

Бундан ички ва ташки халка хамда ро-ликнинг ишкаланиш сиртига ботган га-дир-будурлик туташув доги диаметри: ички халка учун:

7,25-<гЙ-Ри «и = с • м;

с'11пр'0ши

подшипник ролиги учун: _ 7,25-<Гн-Рр

dp = —

, м;

-■пр итр

ташки халка учун:

7,25-<Тц-рт " -, М.

(55)

(56)

(57)

Сегмент геометриясига мувофик, туташув доги диаметри аникланган [15]: ички халка учун:

йи = Ъ(г • Ни - Н)1/2м;

подшипник ролиги учун:

ap = 2(r • Нр - Щ)1/2,м;

ташки халка учун:

a = Ъ(г • Н - H2)1/2,м.

m m mJ

(58)

(59)

(60)

Хажмий эгрилик радиуси r ва гадир-бу-дурлик буртламасининг ботиш чукурлиги Н да пластик туташув содир булган хо-лат учун куйидаги богланишлар олинган [16]:

ички халка учун:

_ Ни

Ги 3-(с-<гти-0)2

подшипник ролиги учун:

_ нр ГР 3(С-О-тр-0)2

ташки халка учун:

НТ

Т — -;-

т 3-(с-сттт-0)2

(61)

(62)

(63)

Мой пардасининг калинлиги h0 ни хи-собга олган холда, гадир-будурлик буртламасининг ички халка (ролик) ишкаланиш сиртига ботиш даражаси:

61-ифодада келтирилган r нинг кий-матини 60-ифодага куйиб, у H га нисба-тан ечилса, ички халка (ролик) материали учун гадир-будурлик буртламасининг ба-ландлиги аникланади: ички халка учун:

„ _ 16 анрИв

пи ----

ßnp

подшипник ролиги учун: _ 16-og-pp-g

Нр ~ -F-'М'

ташки халка учун:

16-(rjj-pT-e

Нгг -

(64)

(65)

(66)

-пр

Ички ва ташки халка (подшипник ролиги) гадир-будурлик буртламасининг хажмий радиуси [17]: ички халка учун:

_ 1,48-Сн-ри-е

ги — 7л-7-' м'

подшипник ролиги учун:

_ 1,48-og-pp-g ГР (1-р*).с-ет ' '

■'тр

ташки халка учун:

_ 1,48 (Тд рт-0

К =

(1 -д2)-С-стт7П

(67)

(68)

(69)

Утказилган тадкикотлар натижаси шуни курсатадики [18], конуссимон ро-ликли подшипниги томонидан кобул килинадиган юклама ортиши билан подшипник халкалари ва роликлари орасидаги туташиш кучланиши хам ортиб бориши аникланган. Бунда га-дир-будурликнинг ботиш чукурлиги ва гадир-будурликлар буртламаларининг хажмий эгрилик радиуси чизикли ко-нуният асосида усиб бориши курсатил-ган.

05.00.00 - ТЕХНИКА ФАНЛАРИ 05.00.00 - ТЕХНИЧЕСКИЕ НАУКИ 05.00.00 - TECHNICAL SCIENCES

Гадир-будурлик буртламасининг хаж-мий радиуси ва уларнинг подшипник ички ва таш;и хал;алари хамда ролик-лар сиртига ботиш чукурлигини хисобга олган холда, ички ва таш;и хал;алар (подшипник ролиги) кундаланг кесим-нинг геометрик курсаткичлари, ички ва таш;и хал;алар ва ролик материалининг деформацияланган хажми ани;ланади

[19]:

ички хал;а учун:

L _ з,б е о„ — —-, м,

^пр'с'°ти

подшипник ролиги учун:

Ьт =

^пр"'*"®!"

таш;и хал;а учун:

F _ o,65ри2е In -cos2 а-с-а-п

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

-,м2 ;

(70)

(71)

(72)

Ички ва таш;и х,алк;а (подшипник ролиги) иш;аланиш сиртининг биргина га-дир-будурлик буртламаси билан деформацияланган металл хажмига ботиши нати-жасида хосил булган х,ажмий секторнинг кундаланг кесими майдонини хисоблаш a ни (58) дан, H ни (64) дан ва b

и,т,р v J ^ и,т,р v J ^ и,т,р

ни (70) дан фойдаланиб хисоблаш амалга оширилди [20]: ички х,ал;а учун:

0,65-Рр-0 2

Fn = -=-г-*-, м :

Р ¿„ cos2 а с а,

т, р

подшипник ролиги учун: _ О,65Рр2-0 р lg-cos2 а-с-егщ р

таш;и х,ал;а учун:

О,65-Р2-0

I м2;

FT = j2 2 '

lp-cos* a-c-(Tmi:

(73)

(74)

(75)

Ички х,ал;а эни (подшипник ролиги) нинг узунлиги буйича жойлашган га-дир-будурлик буртламалари сони куйидаги ифода оркали ани;ланади [21]: ички х,ал;а учун:

до _ Vcosg'c,q'm1r£np. и ~~ 14,275-<7^ри '

подшипник ролиги учун:

lp-cos а-с-егт -Епр

M —---■

Р 14,275-ст^рр '

таш;и х,ал;а учун:

in 'COS OL'С'öw ff} 'Err

мт =

_ т

'mm ^-пр

14,275-С7^-р7П

(76)

(77)

(78)

Ички х,ал;а ва подшипник ролигининг туташиш сохасида жойлашган барча га-дир-будурлик буртламалари билан деформацияланган ички хал;а (подшипник ролиги) материалларининг хажми умумий холда:

ички хал;а учун:

v = F • s • M , м3,

и и и и

su = Г1 + S) • d-

подшипник ролиги учун:

v = F • s • M , м3,

p p p p

s = (1 + S) • d ;

p 1 J p

таш;и хал;а учун:

v = F • s • M , м3,

n um m

s = (1 + S) • d ;

m s p'

(79)

(80)

(81) (82)

(83)

(84)

Чегаравий мойлаш шароитидаги га-дир-будурлик буртламаларининг баланд-лиги мой пардасининг калинлигидан кичик булса хамда улар ички ва таш;и хал;алар ва подшипник ролигининг ма-териали билан узаро динамик богланиш булмаган холларда ейилиш содир булмай-ди.

Иш;аланиш жараёнида ички ва таш;и хал;аларнинг гадир-будурлик буртламаси хар бир юкланишлар циклида подшипник ролигининг бош;а гадир-будурлик буртламалари билан туташмада булади.

05.00.00 - ТЕХНИКА ФАНЛАРИ 05.00.00 - ТЕХНИЧЕСКИЕ НАУКИ 05.00.00 - TECHNICAL SCIENCES

Ушбу жараёнда ишловчи ички ва ташк;и хал;алар сиртида жойлашган га-дир-будурликлар бир-бирларидан зичли-ги хамда улчамлари буйича фар;ланади. Ундан таш;ари, гадир-будурлик буртла-малари туташиш пайтида, аввал келти-риб утилганидек, уларнинг узлари хам де-формацияланиш натижасида узларининг дастлабки шаклини узгартиришлари хам мумкин. Х,ар бир гадир-будурлик буртла-маси контур-жисм сиртлари билан бир неча ;айта туташувлардан сунг учраши-ши мумкин. Ушбу жараён ;айта деформа-цияланиш эхтимоли деб аталади. Унинг ;иймати [22]да келтирилган ифода ор;а-ли ани;ланади: ички хал;а учун:

0,125 (rfj-pu dp 77 —--■

/и £)и-гр-со5а-с-(Тти-ЯПр'

подшипник ролиги учун:

_ 0,125-o-g-pp-dp DK-lv-cosa-c-(Tmp-Enp'

таш;и хал;а учун:

0,125 afj-p^d-o 77 —---,

DH-ip-cosa-c-(77nil-Enp-

(85)

(87)

Шундай ;илиб, подшипник ички ва таш;и хал;алари хамда ролик орасида сирпанишли думалаш булганда, подшипник ички хал;аси ва ролик материалла-рининг ейилиш жараёнида абразив зар-рачалар иштирок этмаган холатлар учун умумий куринишдаги ейилиш тезлигини хисоблаш ифодаси куйидаги куринишга эга булади:

ички хал;а учун:

_ Зб00-д,-5и-Ми-яи-гр-1?и

7и --—-* м/ч> (87)

F-n

ри

подшипник ролиги учун:

Ут=-Г--—-,м/ч. (88)

F-n

ртп

Умумий куринишдаги ейилиш тезлигини хисоблаш ифодаси (87) га (73) дан

Fu,m, [23] дан W (76) дан Mu,my (83-84)

дан питр ни куйиб, F = L'd эканлигини хи-собга олган холда ва айрим соддалашти-ришлар киритилгандан сунг ички ва таш;и хал;алар хамда роликлар орасида сирпанишли думалаш содир булган ички ва таш;и хал;алар хамда подшипник ро-ликларининг абразив заррачалар иштиро-кисиз содир буладиган ейилиш тезлигини хисоблаш имконини берувчи куйида келтирилган аналитик ифодалар олинган.

Агар туташув ички ва таш;и хал;алар хамда подшипник ролиги уртасида содир булса:

ички хал;анинг ейилиш тезлиги:

_ 20,49-P2-0(l+g) nM dp - l^-cos3 а-ати-с при 0и' (90)

подшипник ролигининг ейилиш тезлиги:

= -i-М/С- (91)

rr.fT .г.м .П ' ->

(86) Уд(р)

l* cos3 а-сгтр-с-Прр-Ои

Шунингдек, подшипник таш;и хал;а-сининг ейилиш тезлиги:

_ 2О,49-Р21-0-(1+г)-птп-^р

7д(т) /3.СОсЗа.д. .с.п ,г> ■ (92)

1р « итт ^ "рт ит

Келтириб чи;арилган ейилиш тезлигини хисоблаш ифодасидаги Герц форму-ласига конуссимон подшипник хал;алари ва роликлари томонидан ;абул ;илина-диган нормал куч (Рир ва Ртр)нинг туташув юкламаси асосида олинган ифодани куйиб, бунда ан - Герц буйича конуссимон роликли подшипникнинг ички ва таш;и хал;алари хамда роликларидаги туташув юкламаси.

Туташма ички хал;а ва подшипник ролиги орасида содир булса:

ички хал;анинг ейилиш тезлиги:

_ 668,0-ай,д»-0-(1+Д)-я,-«р-Др м/соат. (93)

пр 'Р

ши ^ ,Lpи ^и

таш;и хал;а учун:

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

_ 3600-Fp-Sp-Mp-np-77p

Гр =

F-n

подшипник ролигининг ейилиш тезлиги: -м/ч; (89) у<м- (94)

05.00.00 - ТЕХНИКА ФАНЛАРИ 05.00.00 - ТЕХНИЧЕСКИЕ НАУКИ 05.00.00 - TECHNICAL SCIENCES

таш;и хал;анинг ейилиш тезлиги:

_ 668,o <pT2 e (i+g) np Zp dp м т 'Д(т) Eup-ip-cos а-<7п,т-с-Пг,т-От '

'гпт'СъПртъ ит

(95)

Подшипникнинг ички ва таш;и хал;а-лари хамда роликлари уртасида сирпа-нишсиз думалаш булганда:

ички хал;анинг ейилиш тезлиги:

668,0-a^plen^z-pd-p Уд(и) = -¿Л-^-tr» м/соат; (96)

подшипник ролигининг ейилиш тезлиги:

_ 1336,0•oü.pg-g-ydp , (97)

" E^L-coscc^-cn^D» ' М/СОаТ' (97)

Jnp 1р

'рр "и

таш;и хал;анинг ейилиш тезлиги:

668,0• <TiJTp 2 • б-Пр-zp • dp

^Д(т) Enp-ip-cosa-«7mT-c-npT-DT

, м/соат. (98)

Олиб борилган тад;и;отлар натижаси буйича куйидаги хулосаларга келиш мум-кин:

Хулосалар

1. Олиб борилган тад;и;отлар нати-жасига мувофи; айтиш мумкинки, конус-симон подшипник элементларининг уму-мий абразив ейилиши икки бос;ичдаги ейилишлар йигиндисидан иборат. Даст-лабки ейилиш подшипник элементлари-дан тузилган иш;аланиш жуфтлигининг понасимон тир;ишидаги абразив зарра-чалар иштирокида иш;аланиш сиртлари-нинг туташуви содир булгунга ;адар ке-чадиган абразив заррачалар иштирокида-ги ейилишдан, ундан сунг эса понасимон тир;ишдаги абразив заррачалар майдала-ниши тугагандан сунг иш;аланиш сиртла-рининг туташув юзасида ундаги гадир-бу-дурлик буртламалари билан абразив зар-рачаларнинг иштирокисиз куп цикллик пластик деформацияланиш натижасида содир буладиган ейилишдан иборат бу-либ, иш;аланиш сиртларининг умумий ейилиши ушбу ейилишларнинг йигинди-си сифатида намоён булади.

2. Подшипник элементлари ейилиш жараёнида иштирок этувчи абразив зар-

рачаларнинг улчами абразив заррача ва иш;аланиш сиртлари уртасидаги иш;а-ланиш коэффициентига богли; булиб, унинг ;иймати ортиши билан ейилиш жа-раёнида иштирок этувчи абразив зарра-чанинг улчами хам ортиб боради. Ейилиш жараёнида иштирок этувчи абразив зар-рачаларнинг улчами ортиб бориши улар-нинг майдаланишга булган мойиллиги ортишига олиб келиши ва уларнинг си;и-лишга булган ;аршилиги пасайиши билан богланган.

3. Подшипник элементларининг туташув сиртида хосил булган мувозанат-лашган гадир-будурликларнинг тахлили шуни курсатадики, уларнинг буртламалар баландликлари буйича нисбатан бир-би-рига я;ин улчам ва хажмий радиуси етар-ли даражада йирик булганлиги сабабли уларнинг амалдаги туташув юзаси орти-шига олиб келади. Шунинг учун хам дума-лаш подшипник элементлари иш;аланиш сиртларининг ю;ори туташув кучланиш-лари ва сирпаниш тезликларида тишла-шиб ;олмасдан ишлаши мумкин. Шу боис ушбу холат учун подшипникнинг ички ва таш;и хал;алари хамда роликларнинг ишчи сиртлари ейилиш тезлиги ани;лан-ган.

4. Подшипникнинг ички ва таш;и хал;алари йулаклари иш;аланиш сирт-ларининг ейилиши ролик сиртидаги га-дир-будурликлар билан деформацияла-ниши натижаси хисобланади. Подшипник ролигининг ейилиши ички ва таш;и хал;алар йулагидаги гадир-будурлик буртламалари роликлар иш;аланиш сир-тига ботиши, ролик материали толи;иши-га олиб келиши, ейилиш жараёни билан узвий богланган булиб, ботиш чукурлиги ортиши ейилиш махсулотлари пайдо бу-лиш оралигини ;ис;артиради. Роликнинг подшипникда ишлаши жараёнида бир пайтнинг узида унинг иш;аланиш сирт-лари деформацияланиши подшипник-нинг ички ва таш;и хал;алари томонидан содир этилади. Роликни ички ва таш;и хал;алар билан хосил ;илган туташув

05.00.00 - ТЕХНИКА ФАНЛАРИ 05.00.00 - ТЕХНИЧЕСКИЕ НАУКИ 05.00.00 - TECHNICAL SCIENCES

юзасидаги фар;ни хисобга олмаган хол-да, роликнинг ейилиш тезлигини хисоб-лашда унинг умумий деформацияланган

хажми ички хал;а билан деформациялан-ган хажмининг икки бараварига оширил-ган.

REFERENCES

1. Mirzaev K.K., Irgashev A. Wear resistance of ball rolling bearings working. in abrasive environment. Journal of Friction and Wear, Minsk, 2014, vol. 35, no. 5.

2. Kragelsky I.V. et al. Fundamentals of friction and wear calculations. Moscow, Mashinostroenie, 1977, 526 p.

3. Irgashev A. Methodological bases of increasing wear-resistance of gears of heavy loaded gear transmissions of machine units. PhD thesis. Tashkent, 2005, pp. 37-43.

4. Irgashev A., Irgashev B.A. Wear resistance of gears. Tashkent, Tashkent State Technical University, 2013, 165 p.

5. Irgashev A.I., Mirzaev K.K., Irgashev B.A. Increasing wear resistance of gears. Tashkent, TSTU, 2015, 175 p.

6. Tenenbaum M.M. Wear resistance of structural materials and machine parts under abrasive wear. Moscow, Mashinostroenie, 1966, 331 p.

7. Reschikov V.F. Friction and wear of heavy duty transmissions. Moscow, Mashinostroenie, 2001, 232 p.

8. Irgashev A., Irgashev B.A. Wear resistance of gears. Tashkent, Tashkent State Technical University, 2013, 165 p.

9. Dubovik E.A. Features of wear of gear transmissions. Friction and Lubrication in Machines and Mechanisms, 2015, p. 31-35.

10. Irgashev A.I., Irgashev B.A. Dependence of gear teeth roughness on the parameters of gear meshing. Science and Innovative Development, 2021, no. 4, pp. 112-123.

11. Belyaev V.E. Increase of the tractor transmissions durability by improving the operational lubrication mode of the working surfaces of the resource-determining couplings. PhD thesis. Saratov, 2000, 24 p.

12. Pavlov V.G. Calculation of the rolling bearing wear. Friction and Wear, 2003, vol. 22, no. 4, pp. 366-371.

13. Orlov A.B. Increase of ball bearings load-carrying capacity. Problems of Machine Building and Machine Reliability, 2000, no. 5, pp. 13-17 .

14. Gorokhovsky G.A. Wear and damage of rolling bearings. Bulletin of Mechanical Engineering,

2002, no. 1, pp. 8-10.

15. Irgashev A. Calculation method of the volume of rolling bearing wear products falling out in the oils of the unit. Bulletin of Tashkent State Technical University, 2012, no. 2-3, pp. 34-38.

16. Mitrovich R. Load distribution between rolling bodies of ball bearings. Bulletin of Mechanical Engineering, 2000, no. 3, pp. 14-17.

17. Chermensky O.N. The fatigue strength of rolling bearings. Bulletin of Mechanical Engineering, 2004, no. 10, pp. 31-37.

18. Pavlov V.G. Calculation assessment of life for rolling supports by the criterion of wear. Bulletin of Mechanical Engineering, 2002, no. 7, pp. 11-14.

19. Orlov A.V. Friction losses in a multiple-point ball-bearing. Bulletin of Mechanical Engineering,

2003, no. 3, pp. 23-29.

20. Shetz S.P. Tribological tests of lubricants in rolling bearings. Bulletin of Bryansk State Technical University, Bryansk, Bryansk State Technical University, 2011, no. 1 (29), pp. 32-34.

21. Pavlov V.G. Calculation evaluation of the service life of rolling bearings by the criterion of wear. Bulletin of Mechanical Engineering, 2002, no. 7, pp. 7-14.

05.00.00 - ТЕХНИКА ФАНЛАРИ 05.00.00 - ТЕХНИЧЕСКИЕ НАУКИ 05.00.00 - TECHNICAL SCIENCES

22. Causes of premature failures of rolling bearings in units of machines and mechanisms and measures to eliminate them. Bearings, a reference manual. Moscow, Podshipnik-MNIAP Publ., 2003, pp. 32-38.

23. Perel L.Y. Mounting and dismantling of bearings. Assembling in Mechanical Engineering, Instrument Making, 2001, no. 2, pp. 5-12.

Рустамов К.Ж., PhD, Технологик машиналар мухандиси кафедраси мудири, Тошкент давлат транспорт унверситети.

Такризчи

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.