КОНСТРУКТОРЛЫҚ ҚҰЖАТТАМАНЫ ТҮЗЕТУ КӨЛЕМІН ТӨМЕНДЕТУДІҢ ӘДІСТЕМЕЛІК ПРИНЦИПІ Текст научной статьи по специальности «Техника и технологии»

УДК 67.02

КОНСТРУКТОРЛЫЦ Ц¥ЖАТТАМАНЫ ТYЗЕТУ К0ЛЕМ1Н Т0МЕНДЕТУДЩ

ЭД1СТЕМЕЛ1К ПРИНЦИП1

ЕЛУБЕАВА АЙМЕРЕКЕ НАСЫРЛАЕВНА

ТЖМжС кафедрасыньщ магистранты, А.Сагынов атындагы Караганды техникалык университетi, Караганды, ^азакстан

БУЗАУОВА ТОТЫ МЕЙРБЕКОВНА

Еылыми жетекшi, "Технологиялык жабдык, машина жасау жэне стандарттау" кафедрасыныц кауымдастырылган профессоры, А.Сагынов атындагы Караганды техникалык

университетi, Караганды, ^азакстан

Аннотация. Мацалада конструкторлыц цужаттамадагы тYзетулер келемгн азайтудыц эд1стемел1к принциптер1н эзгрлеу нег1зтде айналу дене белшектертщ жобалыц сапасын арттыру мэселелер1 царалды. Конструкторлыц цужаттамада цателттердщ пайда болу себептер1 талданды, бул цателттердщ енд1р1ст1к процеске жэне тупк1л1кт1 ен1мн1ц сапасына эсер1 багаланды, сондай-ац цужаттамадагы тYзетулер келем1н азайту Yш^н эд1стемелт принциптер эз1рленд1.

Клт свздер.Конструкторлыц цужат,эд1стемелт принцип,базалыц модель,турацты жет1лд1ру.

Эшмнщ сапасы сапа менеджмент жYЙесiшц(СМЖ) талаптарына сэйкес оныц eндiрiстiк цикш кезецдершде калыптасады.

Эшм eндiрiсшщ эрбiр осындай сатысында сапаны бакылау,оныц iшiнде тэуекелдердi талдау бойынша жумыстар кезделген.

^ателштердщ себептерi жобалау процесшщ мэнiне негiзделген. Жобалау процесьбул конструктордыц колындагы басты процесс. Техникалык тапсырманыц, акпараттык материалдардыц жэне практикалык тэжiрибешц деректерiн колдана отырып, конструктор ешмнщ идеалды бейнесiн жасайды, ол сызбалар аркылы накты ерекшелiктерге ие болады. Эшмнщ идеалды бейнесiнен оныц накты юке асуына кешу кезiнде конструктор бiркатар талаптар мен шектеулермен есептелуi керек.

Бул факторлар жиi карама-кайшылык тудырады жэне конструктор умтылган ешмнщ накты бейнесш жасауга мYмкiндiгi аз болады.

Жобалау катесьбул техникалык шарттар мен шектеулерде белгiленген,кабылданFан нормалардан жобалау жэне жобалау нэтижесшщ ауыткуы,стандарттан немесе объективт зацнан ауытку.

Сызбалар ешмге, оныц курылымына, eлшемдерiне, материалдары мен арнайы ецдеу жэне жанама тYPде eндiрiс технологиясы туралы акпарат тасымалдаушы болып табылады. Сызба егжей-тегжейлi накты жэне бiр мэндi орындалуын камтамасыз етедi, eйткенi сызбаларFа енгiзiлген акпарат конструктор Yшiн мацызды болып табылады. Сызбаныц катесiз орындалуы жарамды белштщ eндiрiсiн камтамасыз етедi.Энiмдердiц акаулыктарын статистикалык талдау мэлiметтерi бойынша, бул акаулардыц 60-90% - ы эзiрлеу мен eндiрiстегi кателiктерге байланысты. ^ателштердщ кеп белш буйымдарды жасау жэне алFашкы сынау процесiнде кездеседi. Кейбiр кателштер узак уакыт жумыс iстеген кезде Fана аныкталады, бул eнiмнiц жендеуаралык кезецiн немесе оныц жумыс ресурсын кыскартады [1].

Конструкторлык жэне технологиялык кужаттаманы тYзетудiц тужырымдамалык моделi (сурет. 1) буйымдарды жобалау жэне eндiру сапасы жоFары дэрежеде кужаттамалардыц тYзету сапасына байланысты екенiн кeрсетедi.

сурет.

Конструкторльщ жэне технологияльщ кужаттаманы тYзетудщ тужырымдамальщ моделi.

1

Осылайша, жобалаудыц техникалык шарттарында белгiленген нормалардан ауыткуы жэне стандарттан ауыткуы ernMrnH сапасына зор эсер ететшш кeрсетедi.Талдау процесiнде айкын (айкын) жэне жасырын кателштермен ерекшелендь

Конструкторльщ кужаттамадагы кателер Yш топка белшедь Эр топка осы топка жаткызылган бiрнеше кателер кiредi.

1 топ.

1.0шмнщ д^рыс дамымауынан туындаган кателер. М^ндай кателер казiрдщ езшде техникалык жобалау тапсырмасында кeрсетiлген.

2.Жобаланган eнiмдi колдану функциясындагы кателер.

3.Материалды тацдаудагы кателер.

4. Бeлшектердщ тшшш тацдаудагы кателер.

5. Жаца ernMfflH элеуметтiк жактарын багалаудагы кателiктер. Конструктор шыгарылып жаткан ernMfflH пайдалану талаптарын сактауы керек, сырткы кeрiнiсiн, тапсырыс берушшщ калауын, коршаган ортага сэйкестшн жэне т. б. ескеруi керек.

6. Эстетикалык сипаттагы кателiктер жэне ernMfflH кауiпсiздiк талаптарына сэйкестiгi.

2-топ.

1. Берштскл есептеудеп кателштер.

2Даттылыкты есептеудеп кателер.

З.Кинематикалык схемаларды есептеудегi кателштер.

3-топ.

1. Элшемдi тiзбектердi есептеудеп кателер. Себеп: елшемдер мен руксат етiлген ауыткулардыц дурыс есептелмеуi.

2.Механизмдеп тар нYктенiц елшемiн аныктаудагы кате (мысалы, корпуста). Энiмдi жинауга болмайтын жагдай туындауы мYмкiн.

3.Конструктордыц немкурайлылыгына байланысты кате (мысалы, дурыс есептелген елшемдi кате жазу жэне оган ауытку).

Конструкторлык кужаттаманыц сапасы елшемдер мен руксат етiлген ауыткулардыц сызбаларында дурыс орналасуымен дэлелденедi. Элшемдер мен руксат етшген ауыткулар[2] курастыру процесшщ дэлдiгiн, белшектердщ езара алмастырылуын, белшектердi ендiрудiц утымды технологиясын колдануды аньщтайды .

Сапаныц твмендеугнщ неггзгг себептерт аныцтаганнан кейгн кэсшорынды Yздiксiз жетiлдiру жэне дамыту процесiнде келесi мiндеттердi коюга кешу керек. Бул мшдет негiзгi себептердi аныктау жэне жою болып табылады. Тек эсер ететш шаралар тиiмдi болуы мYмкiн,бул кателштердщ негiзгi себептерi, ягни олар кателердi кайталау мYмкiндiгiн жоюга багытталган. Баскарудыц казiргi тэжiрибесiнде сапа проблемаларыныц катарына конструкторлык кужаттамасындагы типтiк кателер жатады [3].

Жылдамдык пен дэлдiк кэсшорындардыц бэсекеге кабiлеттiлiгiнде шешушi рел аткаратын казiргi элемде конструкторлык кужаттамасындагы тYзетулер келемiн азайтуга мYмкiндiк беретiн эдiстердi эзiрлеу мацызды. Бул макала келес тузетулердщ кажеттiлiгiн азайту максатында конструкторлык кужаттамасын куру жэне колдау процесш оцтайландыруга багытталган эдiстемелiк принциптердi эзiрлеуге арналган.

Эдiс сапа тургысынан келес курылымдык жэне технологиялык артыкшылыктарды камтамасыз етедi:

- К^ кателерiн болдырмайтын жэне тиiсiнше кужаттаманыц сапасын арттыратын конструктивтi бегеттер жасау;

- буйымдарды эзiрлеу жэне ендiру сапасын арттыру;

- бiрыцFай белшектердi колдану аркылы типтiк технологиялык жабдыкты эзiрлеу жэне колдану жэне ендiрiс сапасын арттыру мYмкiндiгi.

Эрбiр усынылатын эдютщ накты сипаттамасы жэне оныц практикалык колданылуы конструкторлык K¥жаттамаFа тYзетулер келемiн азайтудыц тиiмдi эдiстемелiк принциптерiн K¥PУFа кемектеседi [4].

1.Процестердi стандарттау: конструкторлык кужаттамасын куру, тексеру жэне бекiту процестерш реттейтiн стандарттар мен процедураларды эзiрлеудi усынамын. Бул кужаттаманыц мазмунына, сапаны бакылау процедураларына жэне бекiту алгоритмдерше накты талаптар коюды камтуы мYмкiн.

2Дызметкерлердi окыту: конструкторлык кужаттамасымен жумыс iстейтiн кызметкерлерге арналFан оку баFдарламаларын уйымдастыруды усынамын. Окыту K¥жаттамаFа койылатын талаптармен танысуды Fана емес, сонымен катар оны жасау, талдау жэне кателердi тексеру даFдыларын Yйретудi камтуы керек.

З.Заманауи технологияларды колдану: Конструкторлык кужаттамасын жасау жэне тексеру процестерш автоматтандыруFа кемектесетш заманауи баFдарламалык куралдар мен технологияларды енгiзудi усынамын. БуFан нускаларды баскару жYЙелерi, сапаны бакылау баFдарламалык куралы жэне стандарттарFа сэйкеспкп автоматты тYPде тексеру жYЙелерi жаткызылады.

4.Байланысты жаксарту:эр тYрлi бeлiмдер мен конструкторлык кужаттамасымен жумыс iстейтiн мамандар арасындаFы байланысты жаксарту шараларын жYргiзу. Мшдеттер мен жауапкершiлiктердi накты аныктау, туракты жиналыстар мен тэжiрибе алмасу тYсiнiспеушiлiктер мен кателiктердiц алдын алуFа кемектеседг

5.Туракты жетiлдiру:ыктимал проблемаларды аныктау жэне олардыц алдын алу бойынша шаралар кабылдау максатында конструкторлык кужаттаманы куру процестерше теракты мониторинг жэне талдау жуйесш куруды усынамын.

2 сурет. Элшемдш - параметрлш катардыц мэндерi бойынша базалык модельдi эзiрлеу жэне оны дамыту эдiсiмен типтi К¥РУ эдютемесшщ схемасы.

Эзiрленген эдiстемелiк принциптер сапа менеджмент мен конструкторлык саласына мацызды Yлес болып табылады. Оларды колдану компанияларга кателелердi тYзету уакыты мен шыгындарын азайтуга, eндiрiс тшмдшгш арттыруга жэне соцгы eшмшц жогары сапасын камтамасыз етуге мYмкiндiк береди

^орытындылай келе, конструкторлык кужаттамадагы тYзетулер кeлемiн азайтудыц эдiстемелiк принциптерiн эзiрлеу айналу денесшщ бeлшектерiшц жобалык сапасын арттыру жолындагы мацызды кадам болып табылады. Усынылган усыныстарды iске асыру eндiрiс тиiмдiлiгiн жаксартуга, шыгындарды азайтуга жэне клиенттердщ кажеттiлiктерiн канагаттандыруды камтамасыз етуге мYмкiндiк бередi.

ПАЙДАЛАНЫЛГАН ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1

1. Таленс Я. Ф., Работа конструктора. — Л.: Машиностроение. Ленингр. отдние, 1987. — 255 с.

2. Лоцманенко В. В., Кочегаров Б. Е. Проектирование и конструирование (основы): Учеб. пособие. — Владивосток: Изд-во ДВГТУ, 2004. — С. 28-29. 3. ^азакстан Республикасы Ецбек жэне халыкты элеуметлк коргау министрлш https://www.gov.kz/memleket/entities/enbek/documents/details/390080?lang=kk

3. ГОСТ 14.206—73 Технологический контроль конструктореской документации (Переиздание (июль 2003 г.) с Изменениями № 1, 2; сборник

4. «Система технологической подготовки производства», издания 2000 г. и 2003 г.)

5. Иванов, А. (2020). Проблемы управления конструкторской документацией. Обзор инженерного проектирования, 15(3), 145-159.

6. Петров, В. (2021). Причины изменений в проектировании машин. Журнал анализа машиностроения, 10(1), 87-95.