CC BY
0ЭОЖ 37.02
«ПЕДАГОГИКАЛЫЦ ДИЗАЙН» ЭЛЕКТРОНДЬЩ ЖУРНАЛ: ЦАРАСТЫРЫЛАТЫН МЭСЕЛЕЛЕР МЕН СТРАТЕГИЯЛЫЦ БОЛАШАГЫ
Ацдатпа. Мацалада болашац мамандарга, кэсгби педагогтарга арналган «Педагогикалыц дизайн» электронды журналдыц мазмуны, цандай мэселелердг царастыратыны, стратегиялыц болашагы туралы мэл1меттер бершед1. Студенттердщ журналдан кYтетiн жацалыцтары мен здгстемелж квмектерг туралы сауалнама сурагына берген жауаптары талданады.
Клт свздер: педагогикалыц дизайн, дидактикалыц мацсат, улттыц статус, стратегиялыц болашац.
Республикамыздьщ жогары оку орындарында (ЖОО) окытушылардыц кэабилшн арттыру, тулектершщ бшктшгш аттестациялау мен растау кезшдеп талаптар мен окыту нэтижелершщ тобесш айкындауда бiршама eзгешелiктер орын алуда. Эаресе, улттык статуста отырган ЖОО кезек кутлрмейтш басты мэселе - бшм сапасын арттыру барысында жан-жакты жэне тыцгылыкты iс-шараралар жYзеге асуда. Сапалы бiлiм берудщ басты кершютершщ бiрi - отандык жэне шетелдш тэжiрибенi зерделеу негiзiнде заманауи окулыктардыц гылыми ролiн арттыру, дидактикалык функцияларына койылатын талаптарга басымдылы; беру болса (АДусайынов) [1], бiлiм алушылардыц функционалды сауаттылыктарын арттыру мэселелерi, зерттеушiлiк эрекеттермен шугылдану, колданбалы жэне iргелi зерттеулердi орындау барысында каржыланатын гылыми жобаларды iске асыру, т.б. мэселелер ЖОО окытушыларынан инновациялык Yдерiстерге сэйкес оку, гылыми-зерттеу жэне Fылыми-эдiстемелiк кызметте кэаби жэне кешбасшылык касиеттердi дамытуга мYмкiндiк бередi.
Бiздщ ^азак улттык кыздар педагогикалык университетi де сапалы бiлiмдi колжетiмдi етудi колга алу кажеттшнен туындап отырган мэселе ретiнде Жалпы жэне элеуметтiк педагогика кафедрасы аталмыш оку орны аясында «Педагогикалык дизайн» атты электронды журналды ашу аркылы болашагымыздыц негiзiн курайтын дарынды жастарга барынша колдау кeрсетiп, элеуетiн арттыруды, маман ретiнде калыптасуларын септiгiн типзетш курал ретiнде пайдалануды жен керш отыр.
Психологиялык-педагогикалык iс-эрекет саласы ретшде педагогикалык дизайн кеп eлшемдi, динамикалык, кеп вариантты, визуалды акпараттыц басым болуымен сипатталатын инновациялык акпараттык орта жагдайында тулганы дамыту жэне окыту процесш талдайды жэне осы талдау непзшде танымдык кызыгушылыктарга, психологиялык мYмкiндiктерге, жеке тулгага сэйкес келетiн осы ортаныц компоненттершщ модельдерiн жасайды.
Педагогикалык дизайн объектшерг оку багдарламалары, бакылау багдарламалары, акпараттык-аныктамалык мазмун, Интернет, имитациялык багдарламалар, модельдеу багдарламалары, оку-ойын багдарламалары, багалау куралдары жэне дидактикалык тесттер
Педагогикалык дизайн объектшершщ оку процесше интеграциялану дэрежесiн шартты тYрде Yш децгейге белуге болады [3].
Бiрiншi децгейде оку багдарламасын эзiрлеу жэне усыну жYзеге асырылады: жаца технологиялар базасындагы материалдар жэне оларды жекелеген оку орындарында пайдалану; электрондык оку куралдары мен практикумдар куру, дэрютер мен семинарлар eткiзу Yшiн жаца технологияларды колдану аркылы презентацияларды колдану (НЕН1 ОЦЫТУ).
Б¥ЛАЦБАЕВА МЕИРАМГYЛ КЕЦЕСБАЩЫЗЫ
Багдарлама кешбасшысы, пед.г.к., профессор ^азак улттык кыздар педагогикалык университетi, Алматы к., ^азакстан
т.б. [2].
Ек1нш1 децгейде оку процес веб-конференцияларды, форумдарды, электрондык оку-эдiстемелiк материалдарды пайдалану аркылы бiлiм беру процесiне катысушылардыц езара ю-кимылыныц интерактивтi куралдарын пайдалана отырып iске асырылады (^АЛАЙ ОЦЫТУ).
Yшiншi децгейде интеграцияланган бiлiм беру орталарын пайдалану жузеге асырылады, мунда непзп компонент тек колданылатын технологиялар гана емес, сонымен катар мазмундык белш, ягни кол жеткiзу к¥ралы ретшде жаца акпараттык технологияларды енгiзу аркылы акпараттык ресурстар болып табылады (НЕ YШIН О^ЫТУ). Тужырымым дэлелдi болу ушш жогары оку орындарында дэрют окытудыц дизайны туралы жаза кеткендi жен кердiм (кесте 1).
Кесте 1 - «Скетчноутинг» эдюшщ жогары оку орындарында колдану дизайнына мазмундык сипаттама
НЕН1 ОКЫТУ?
КАЛАИ ОКЫТУ?
НЕ YШIН О^ЫТУ?
ЖОО дэрiстi тиiмдi уйымдастыру Yшiн кандай алгоритмдi устанамыз?
1) Дэрiске койылатын талаптарды устану:
- гылымилык пен акпараттылык;
- теориялык жагынан айкын мацызды проблеманы кетеру;
- сенiмдi мысалдар мен фактшердщ келтiрiлуi, т.б.;
2) Дэрют жаца материалдармен байланыстыру, баска гылым жYЙесiндегi орны мен мацызын аныктау;
3) Дэрют конспектiлеу дагдыларын (тутас мэтiндi кешiре салмай, басты акпаратты белш алып кешiре бiлуi) Soft Skills пен байланыста дамыту.
Скетчноутинг, каллиграмма, Doodle - графикалы; тацбалардыц болашак маманныц дэрiстi тиiмдi уйымдастыруда мацызы зор.
Скетчноутинг /эскиз жасау дэрiстердi жазудыц жалыктырмайтын тэсiлi ретiнде колданамыз.
Скетчноутингтыц полифункционалдыгы, бгргншгден, танымда таптырмайтын бiркатар ойлау операцияларын орындайды (кол-кездi Yйлестiру, логикалык байланыстарды куру, киял, эстетикалык кабылдау функциясы жэне т. б.), екгншгден, ерекше когнитивт кYшке ие бола отырып, келес мэселелердi шешуге мYмкiндiк бередi:
- эр белiмдегi негiзгi угымдарды жэне ауызша акпаратты вербалды емес (бейнел^ акпаратка аудару кезiнде элементтер арасындагы мацызды байланыстарды аныктау;
- «семантикалык туйршштеу» жэне акпаратты жинактау кабiлетiн жаксарту;
- акпаратты косымша визуалды курылымдау аркылы кубылыстардыц мэнiн нактылау;_
Скетчноутингтер тек естiгендi тузету гана емес, сонымен катар автордыц жеке басын бiлдiру болгандыктан, ез шыгармаларын тYсiнiктемелермен (бакылаулар, келюпеушшктер, ез идеялары), эзiлмен толыктыру, сонымен катар чиптермен (жаца элементтер, ез карштер^ тэжiрибе жасау мацызды.
Эскиз немесе визуалды жазбалар-казiрri заманныц ец керемет багдарламалык жасактамасыныц бiрi. Бул жылдам реферат, саналы кабылдау, Мнемотехника, магыналык
стратификацияныц бiрiгуi.
ТYЙiндi ойлау, шыгармашылык пен креативт кабiлеттерiн дамытады.
- окушылардыц ассоциативт жэне логикалык ойлауын ынталандыру.
Скетчноутингтi колмен карындашпен немесе турль тYCтi каламдармен немесе дербес компьютерде немесе планшеттiк компьютерде графикалык редактордыц кемепмен жасайды. Скетчноутинг техникасы егжей-тегжейлi рефераттар жасауга мYмкiндiк бермейд^ дегенмен олар эркашан карапайым жэне кол жетiмдi кросс-сiлтеме __жYЙесiне негiзделген.__
Кестеден керш отыргандарыцыздай бiр гана эдютщ (Скетчноутинг техникасы) оку процесшде колдану дизайны дидактикалык максатты сапалы iске асыру Yшiн колайлы екен.
«Педагогикалык дизайн» журналын ашудагы уйымдастыру жумыстарын студенттерден сауалнама алудан бастадык. Себебi, журнал, ец алдымен, болашак мамандарга пайдасы тиуi керек. Кеп уакытты алмайтындай, алайда, терец ой-тужырымды кажет ететш екi сурактан туратын (1. Педагогикалык дизайн угымын калай тYсiнесiз? 2. Егер «Педагогикалык дизайн» журналы шыкса болашак мамандыгыцызга кажеттi кандай акпарат алгыцыз келедi?) сауалнаманы сабактан тыс уакытта бетпе-бет кездесу аркылы алынды.
Сауалнамага 500-ден аса студенттер тшелей жэне анонимдi тYрде жауап беру аркылы катысты. Жауаптар эртYрлi болды, шынайы жауап берген студенттер де болды, мардымсыз жауап бергендерi де болды. Бiздiц тYсiнгенiмiз - болашак маман ретiнде ездерiне жасалып жаткан кемектiц кажеттiлiгiн, эдiстемелiк кемегiн сезшбей жатыр. Сауалнама жауаптарын талдау Yшiн бiз темендегiдей критерий койдык:
- тигмдг (угымды тYсiне алады; оны ез бетiнше тYсiндiре алады; болашак мамандыгына кажеттi дагдыларды игеруге мYмкiндiгi бар; эдiстемелiк кемектiц пайдасын сезшедц маман болуга дайын) (76,1 %;
- тигмсгз (угымга катысты ой айта алмайды, интернентте алган жауапты автоматты тYPде коя салады, мамандыктарына катысты кемектi кажет еткендерiмен, оныц мацызын тYсiне алмайды) (Сурет 1) (Кесте 1).
Сурет 1. Сауалнама сурактары Кесте - 1. Сауалнама корытындысы
Курс Саны Тшмд1 Тшмс1з
1 241 167 (69,3%) 74 (30,7%)
2 115 83 (72,2 %) 32 (27,7%)
3 109 87 (79,8%) 22 (20,2%)
4 99 65 (62,6 %) 34 (37,4 %)
564 402 (71,2 %) 162 (28,7 %)
79,80%
80,00% 70,00% 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 0,00%
69,30%
72,20%
20%
Г
62,60%
1 курс 2 курс 3 курс 4 курс
■ Итшмаз
Студенттердщ жауаптарынан мысалдар келтiре кетсек:
Педагогикалык дизайн - бул менщ тусшшм бойынша, калаган бiлiм беру нэтижелерiне
к;ол жетюзу уипн окыту стратегияларын, эрекеттерд1 жэне багалауды аныктау Yшiн накты оку максаттары мен педагогикалык теорияларды пайдалана отырып, курсты эзiрлеуге арналган бiрлескен процесс. Бiздщ процесс студенттердщ белсендiлiгiн арттыру Yшiн дизайн принциптерш пайдаланады жэне окыту мен окуды жаксарту Yшiн тэжiрибелердi, курылымдарды, цифрлык оку нысандарын жэне мультимедиялык ресурстарды эзiрлеудi камтуы мYмкiн.
Мен журналдан арнайы бiр бeлiм болганын калар едiм, ол бeлiмде муFалiмдердщ балалармен жYргiзетiн эдiс-тэсiлдер берiлсе. Ол эрине ерекше эдiс тэсiлдер болса (интернеттеп емес). Сонда ол журналды эр окы^ан сайын, жаца сабакка, жаца бiлiммен жаца идеямен дайындалушы едi мейлi ол муFалiм болсын, студент болсын!
«Педагогикалык дизайн» уFымыныц кец таралFан аныктамалары: «кYтiлетiн педагогикалык нэтижелерге кол жетюзу Yшiн накты педагогикалык эрекеттер саласы жазылады; курстыцтнакты мазмуны мен максатты аудиториясын есепке ала отырып, бшм мен даFдыда кутшетш eзгерiстердi жYзеге асыру Yшiн жаксы педагогикалык эдiстер жайлы шешiмдердi
кабылдау урдюЬ>. Сондыктан педагогикалык дизайнньщ мэш педагогикалык дизайнердщ алдын ала аныкталган максаты пен _ч кутшетш нэтижеа непзшде жоспарланган оку материалы аркылы
Baca тшмд1 оку эдютерш жасаумен айкындалады.
Медиа компоненттер: мультимедиа езше
медиакомпоненттщ б1рнеше типтерш енпзед1: мэтш, аудио, видео, графика, анимацию жэне т.б. Окыту максатыньщ дизайн мен окытуды уйлеспру ymÍH тандап алынган мультимедиа куралымен сэйкес келу1 манызды. Барльщ медиа-компоненттер окыту мазмунын тольщ немесе б1рен-саран камтамасыз eTyi, сштеменщ жэне 6ip-6ipÍMeH байланысыньщ болуы немесе оларсыз OTyi де мумкш.
Мысалы, курбаканы препарация жасауды анимация немесе бейнебаFдарлама кемепмен керсетуге болады. Бiрак мультимедиа интерактивтшкп усынады, егер ол анимациялык модель кемепмен керсетшсе, бiлiм алушылар препарация жасау YДерiсiн сезiнедi, eйткенi мультимедиялык баFдарлама накты препарациялау эсерiн туFызады. Осылайша, тыцдалым мультимедиа кeмегiмен тш Yйрену Yшiн мацызды компонент болып табылады.
ЖурналFа казiргi тацдаFы басты мэселелердi алу керек деп санаймын. БаяFыдан келе жаткан такырыптарды козFау казiргi уакытта кызыксыз. Сондыктан такырып тацдаFанда баса назар аудару керек Жэнеде макаланыныц электронды варианттары эр такырышъщ астына кюар аркылы жасап таFы косымша акпараттарды бiле алатын жасау керек.
Журналда дидактиканыц непзп мэселелерi Yш баFытта дайындалады:
- Heñí оцыту? Такырышъщ непзп мазмуны ашылады - Сапалы тапсырма.
- К^алай оцыту? ^андай эдю-тэсшдер колданылатыны шешiледi. - Ипповациялыц эдгстер.
- Не ушт оцыту? Рефлексиялык есеп - Нэтиже.
^орытындылай келе, «Педагогикалык дизайн» электрондык окулыктыц болашаFы бар деп есетеймiз. Психологиялык-педагогикалык кызмет саласы ретшде педагогикалык дизайн кeп eлшемдi, динамикалык, кeп вариантты, визуалды акпараттыц басым болуымен сипатталатын инновациялык акпараттык орта жаFдайында тулFаны дамыту жэне окыту процесш талдайды.
Педагогикалык дизайн - дидактикадагы жацадан калыптасып келе жаткан багыт. Ол бiлiм беру ешмш толык жасактау Yшiн заманауи технологиялык эдiстердi, кызметтердi, курылгыларды колдана отырып, сабак YДерiсiн, ресурсты, багдарламаны жобалаудыц бYкiл процесiн камтиды. Сондыктан, окыту дизайнын сабак YДерiсiнiц барлык курылымдарыныц бiрлiгi негiзiнде модельдеу жэне окыту нэтижелерш алдын ала максатты жобалау дей аламыз.
Педагогикалык дизайн жаца бiлiм беру багыты ретшде дэстYрлi окытуда туындайтын кайшылыктарды шешуге мYмкiндiк бередi. Олардыц iшiнде мыналарды ажыратуга болады:
- теориялык сабактыц нормативтшгшщ жогары дэрежесi, ойлау икемдшгшщ жогалуы;
- теориялык материалды жацарту жылдамдыгы жэне теориялык бiлiмдi практикада колдану кезiнде туындайтын киындыктар;
- инновациялар мен енертапкыштык кызметке накты аныкталган багдарланудыц болмауы;
- дэстYрлi окыту жYЙесiнде оку жоспарларын тузету жэне жаца оку жоспарларын кою процесшде икемдiлiк пен жеделдiктiц болмауы;
- жумыс багдарламаларыныц вариативтiк белшндеп пэндер.
«Педагогикалык дизайн» угымыныц мэнш егжей-тегжейлi зерттеу казiргi уакытта оны танымдык процестердi (киял, ойлау, есте сактау, зейiн) жэне eзiн-eзi тану тэжiрибесiн дамытуга багытталган дамытушылык ю-шаралар, куралдар мен жагдайлар жYЙесi болып табылатын ортаны куру жэне колдау Yшiн сэттi пайдалануга болатындыгын болжауга мYмкiндiк бередi.
1. ^усайынов АД. Окулык жасау жэне багалау теориясы /Монография. - Алматы, 2021. - 148
2. Майкл Аллен «Е-1еатт§: Как сделать электронное обучение понятным, качественным и доступным» https://vc.ru/design/1018653-10-knig-po-pedagogicheskomu-dizaynu
3. А.А.Остапенко. Очевидная педагогика. Модульная наглядность в преподавании вузовского курса /Учебник. - М.: ТЭКИОКАМ. - 301 с.
ПАИДАЛАНГАН ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
б.
