Научная статья на тему 'КОНСТИТУТЦИЯ ТАМОЙИЛЛАРИ АСОСИДА БИЛИМ ОЛИШ ИМКОНИЯТЛАРИ'

КОНСТИТУТЦИЯ ТАМОЙИЛЛАРИ АСОСИДА БИЛИМ ОЛИШ ИМКОНИЯТЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Гуманитарные науки»

17
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Ушбу мақолада Бош қомусимиз тамойиллари ѐшларнинг билим олиши / касб-ҳунар эгаллаши / ўз иқтидор ва салоҳиятини намоѐн этиши учун яратилаѐтган имкониятлар таҳлил қилинган

Аннотация научной статьи по Гуманитарные науки, автор научной работы — Шаҳноза Холмахматова

Ушбу мақолада Бош қомусимиз тамойиллари ѐшларнинг билим олиши, касб-ҳунар эгаллаши, ўз иқтидор ва салоҳиятини намоѐн этиши учун яратилаѐтган имкониятлар таҳлил қилинган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «КОНСТИТУТЦИЯ ТАМОЙИЛЛАРИ АСОСИДА БИЛИМ ОЛИШ ИМКОНИЯТЛАРИ»

КОНСТИТУТЦИЯ ТАМОЙИЛЛАРИ АСОСИДА БИЛИМ ОЛИШ

ИМКОНИЯТЛАРИ

Ша^ноза Холмахматова

Чирчик давлат педагогика университети Гуманитар фанлар факультети 2-курс магистранти, Илмий рахбар - ф.ф.д., проф. в.б. Г.Г. Гаффарова

АННОТАЦИЯ

Ушбу маколада Бош комусимиз тамойиллари ёшларнинг билим олиши, касб-хунар эгаллаши, уз иктидор ва салохиятини намоён этиши учун яратилаётган имкониятлар тахлил килинган.

Калит сузлар: Узбекистон Республикаси Конституцияси, билим, давлат, ёшлар, ислохот, таълим, имконият, янги авлодни тарбиялаш.

КИРИШ

Билим - муваффакият. Билимсизлик эса маглубиятдир. Улуг аждодларимизнинг таълим, укиш-урганиш хакидаги куплаб фикрлари, хикматлари замирида ана шу маъно-мазмун мужассам. Наинки бир шахс, балки бутун бир мамлакат, халк микёсида олганда хам мазкур фикрнинг канчалик хакконийлиги намоён булмокда. Мушохада килиб курайлик, бугун фукаролари юксак билим, сифатли таълимга эга халклар, мамлакатлар хар жабхада пешкадам. Спорт буладими, санъатми ёки саноатми, барчасида юкори натижаларга эришяптилар.

Аччик булса-да, очик айтиш керак - якин утмишда айнан таълим тизимимиз оксагани учун илм-фан, замонавий технологиялар ва бошка талай йуналишларда куп давлатлардан ортда колдик.

Муаммонинг биринчи ечими шу муаммо борлигини тан олишдир, дейди алломалар. Шу маънода олганда Президентимиз Шавкат Мирзиёев давлат рахбари сифатидаги фаолиятининг илк давридаёк таълим сохасидаги муаммоларни очик-ошкора тилга олгани, кенг жамоатчилик эътиборини кечиктирилмай хал килиниши зарур ана шу масалаларга каратгани гоят ибратлидир.

АДАБИЁТЛАР ТАДЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Бу кандай муаммолар эди? Масалан, болаларни мактабгача таълим билан камраб олиш беш йил аввал 26 фоиз эди. Богчалар етишмасди. Мактаб, коллеж, институтларнинг

November, 2022

321

Academic Research in Educational Sciences Volume 3 | Issue 11 | 2022

ISSN: 2181-1385_Cite-Factor: 0,89 | SIS: 1,12 | ASI-Factor: 1,3 | SJIF: 5,7 | UIF: 6,1

хам моддий базаси заифлашганди. Маош камлиги ва маънавий рагбат йуклиги боисидан билимли, тажрибали укитувчилар таълим тизимидан бутунлай кетиб колганди. Жамиятда таълимнинг нуфузи тушиб кетиши окибатида усмир-ёшларнинг унга кизикиши камайганди. Таълим ва ишлаб чикариш уртасидаги алокалар деярли ривожланмаганди.

Президентимиз таъкидлаганидек, куп йиллар давомида укитувчига эътибор борасида сузимиз бошка, ишимиз бошка булиб келди. Окибатда соха ходимлари гуёки кераксиз ва химоясиз катламга айланиб колди. Мактаб укитувчиларининг асосий вазифаси бир четда колиб, уларни узларига мутлако алокаси булмаган ишларга жалб этиш чукур илдиз отди. Муаллимларнинг "хужайини" купайиб кетди. Бундай ножуя ишлар нафакат таълим сифатига, балки соха ходимларининг уз касбига булган муносабатига хам салбий таъсир курсатди.

Энг юкори боскич хдсобланадиган олий таълим инсоннинг шаклланишида, жамиятга интеграциялашувида, мутахассислик олишида асосий омил хисобланади. Афсуски, бу тизимда хам ечимини кутаётган бир канча хато-камчиликлар муаммолар тупланиб колганди. Хусусан, Олий ва урта махсус таълимининг ижтимоий мавкеи ва нуфузи, ходимлари мехнатини рагбатлантириш тизими паст даражада эди. Шунингдек, олий ва урта махсус таълим муассасаларидаги замонавий ахборот-коммуникация техника ва технологиялари бошкаруви, укув-жараёнини ташкил этиш, дастурий воситаларни таълим мазмунига сингдириш масалалари талаб даражасида эмасди.

Президентимиз ана шундай мураккаб муаммолар каршисида уйланиб, иккиланиб колмагани эътирофга лойик. Давлатимиз рахбари катъият ва изчиллик билан, бутун салохиятини ишга солиб, уларни хал этишга киришди. Х,ар бир оила, хар бир бола хаёти мактаб билан боглангани, бу масала давлатнинг, жамиятнинг энг мухим иши эканини кайта-кайта таъкидлади. Инсоннинг онги ва дунёкараши, фикри узгармаса, жамият узгармаслиги, жамият узгармаган жойда хеч кандай ижобий натижа хам, тараккиёт хам булмаслигини уктирди.

Кейинги беш йил мобайнида бу борада унлаб мухим фармон, карор ва дастурлар кабул килинди. Утган йилдан кучга кирган "Таълим тугрисида"ги конун маориф сохаси тараккиётида янги уфкларни очиб беряпти. Конунга мувофик, таълим олишнинг масофавий, инклюзив шакллари жорий килинди, таълим ташкилотларига хорижий муассасалар билан кушма факультет ва укув марказлари ташкил килишга

November, 2022

322

рухсат этилди. Шунингдек, укитувчиларга муаллифлик дастури ва укитиш услубларини жорий этиш, замонавий педагогик шакллар, укитиш ва тарбия усулларини эркин танлаш хукуки берилди.

Таълимнинг барча тизимларида мажбурий мехнатга бутунлай бархам берилгани эса алохида диккатга сазовор.

Мактабгача таълим тизимининг жамиятимиз хаётидаги урни ва ахамияти бекиёсдир. Бу сохага булган эътибор мамлакатнинг эртанги тараккиёти учун мустахкам замин яратади. Шулар инобатга олиниб, юртимизда илк бор Мактабгача таълим вазирлиги ташкил этилди.

Хрзирда йирик шахарларимиздан тортиб, чекка туманлар, кишлок ва овулларимизда янги-янги замонавий богчалар барпо этилмокда. 2017 йилда юртимизда 5 минг 211 та богча фаолият юритган булса, 2021 йилда уларнинг сони 19 минг 316 тага етди. Шуларнинг 13 мингдан ортиги нодавлат мактабгача таълим ташкилотларидир.

МУХОКАМА ВА НАТЖАЛАР

Кейинги турт йилда мактаб укитувчиларининг ойлик маоши икки баробар купайтирилди. Давлат мукофотлари билан такдирланаётган муаллимлар сони ошиб боряпти. Укитувчи тайёрлайдиган хисоботлар, когозбозликлар сони кескин камайтирилди. Устоз ва мураббийларга каратилаётган эътибор туфайли карийб 15 минг нафар эркак укитувчи мактабларга кайтди.

Халкаро фан олимпиадалари голиблари ва уларнинг укитувчиларини рагбатлантириш тизими йулга куйилди. Илгари олимпиадада олтин ёки кумуш медаль олса, совриндор укувчига хам, уни тайёрлаган укитувчига хам нари борса битта фахрий ёрлик бериларди. Х,озир улар миллионлаб пул мукофоти билан такдирланмокда.

Мактабларда замонавий бошкарувни жорий килиш масалаларига хам эътибор бериляпти. Энди мактаб директорларини лавозимга тайинлаш бевосита махаллий кенгашлар билан келишилган холда, танлов асосида амалга оширилади. Х,ар бир номзод мактабнинг курсаткичларини келгуси 3 йилда юкори даражага олиб чикиш буйича уз дастури билан танловда иштирок этади ва хар йили кенгашлар олдида хисобот беради.

Шу билан бирга, хусусий таълим тизимига кенг йул очилмокда. Бу борада лицензия олиш тартиби соддалаштирилди. Утган уч йил давомида уларнинг сони 6 марта ошиб, 140 тага етгани диккатга сазовордир. Шулар каторида президент мактаблари ва ихтисослаштирилган хамда ижод мактаблари ташкил этилди.

November, 2022

323

ISSN: 2181-1385

Cite-Factor: 0,89 | SIS: 1,12 | ASI-Factor: 1,3 | SJIF: 5,7 | UIF: 6,1

Олий таълим тизимида амалга оширилган кенг куламли ислохотлар хам бугунги кунга келиб уз натижаларини бермокда. Сунгги беш йилда ёшларни олий таълим билан камраб олиш даражаси 9 фоиздан 25 фоизга етказилди. 10 та нодавлат хамда 26 та хорижий ОТМ филиаллари ташкил этилди. Олий укув юртлари моддий-техника базаси тубдан яхшиланди. Сунгги 3 йилда бунинг учун 2,5 триллион сум йуналтирилди. Кабул квоталари 3 бараварга ортиб, 66 мингтадан 181 мингтага етказилди.

Истеъдодли ёшларни тарбиялаётган, илмий рахбарлик килаётган олимларга мукофотлар жорий этилди. Мухтасар айтганда, Президентимиз олимларни моддий ва маънавий жихатдан куллаб-кувватлашни энг олий даражага етказди.

Яна бир эътиборга молик узгариш: ахоли хохиш-истагидан келиб чикилиб, сиртки ва кечки таълим шакллари кайта тикланди.

Маориф сохасида кулга киритилган ютуклар, янгиланишларни яна узок баён килиш мумкин. Лекин юкорида келтирилганларининг узиёк бор-йуги бир неча йил ичида нечогли катта ижобий узгаришлар юз берганидан далолат бермокда. Энг мухими, тизимни такомиллаштиришга каратилган ислохотлар давом этмокда ва бу жараён келгусида хам тухтамайди. Президентимизнинг якинда чоп этилган "Янги Узбекистон стратегияси" китобида кайд этилганидек, "Эришган натижаларимиз тарихга айланиб, олдимизда янги хаётий заруратлар ва уларни амалга ошириш буйича улкан вазифа ва имкониятлар пайдо булмокда"[4]. Мазкур китобда, шунингдек: "Биз кенг куламли демократик узгаришлар, жумладан, таълим ислохотлари оркали Узбекистонда янги уйгониш даври, яъни, Учинчи Ренессанс пойдеворини яратишни узимизга асосий максад килиб белгиладик" [4] деган фикрга хам ургу берилган. Янги Узбекистон стратегияси таълим сохасида хам янги, юксак боскични бошлаб бермокда.

Якин истикболда фарзандларимиз тарбиясида энг асосий бугин хисобланган мактабгача таълим тизимини янада ривожлантириш буйича аник давлат дастурлари кабул килинади. Болаларни мактабгача таълим билан камраб олиш даражаси 2 бараварга оширилиб, 100 фоизга етказилади.

Шунинг баробарида хусусий мактаблар тизимини янада такомиллаштириш, битирувчиларни олий таълим билан камраб олиш даражаси 2030 йилда 60-70 фоизга етказилади.

Мамлакатимизда янги олий таълим муассасалари, жумладан, хорижий университет ва институтларнинг филиаллари ташкил этилиб,

уларнинг сони 200 тага етказилади.

November, 2022

Бутун узлуксиз таълим тизимини хукукий тартибга солишга каратилган яхлит Таълим кодекси ишлаб чикилади.

"Афсуски, айрим калтабин мулозимларнинг "Ижтимоий фанлардан фойда йук" кабилидаги ножуя карашлари окибатида ушбу фанларнинг салмоги ва сифатини тушириб юборишга йул куйилди. ... Ижтимоий фанларга эътибор бермаслик окибатида ... бугунги кунда чет элларда "бой берилган авлод" дея аталаётган ёшлар авлоди бизда хам вужудга келмайдими?". "Янги Узбекистон стратегияси" китобида ана шундай савол, масала куйилади ва унинг ечими хам тилга олинади. Яъни, "2022-2030 йилларда Узбекистон Республикасининг узлуксиз таълим ва тарбия сохасини гуманитарлаштириш стратегияси" [4, 236] яратилиши ва амалга оширилиши максадга мувофиклиги билдирилади.

ХУЛОСА

Умуман олганда, таълим сохасида яна куплаб ислохотларни амалга ошириш режалаштириляпти. Пировард максад эса ягона - ёш авлодимизнинг баркамол булиб вояга етиши, сифатли ва мукаммал таълим олишини таъминлаш. Зеро, мамлакатни кудратли, миллатни буюк киладиган куч хам илм-фан, таълим ва тарбиядир.

REFERENCES

1. Узбекистон Республикаси Конституцияси. - Тошкент: "Узбекистон" НМИУ, 2019. - 75 бет.

2. Мирзиёев Ш.М. Миллий тикланишдан - миллий юксалиш сари. -Тошкент: «Узбекистон» НМИУ, 2020. - Б.106.

3. Мирзиёев Ш.М. Нияти улуг халкнинг иши хам улуг, хаёти ёруг ва келажаги фаровон булади. -Тошкент: «Узбекистон» НМИУ, 2019. - Б.59.

4. Мирзиёев Ш.М. Янги Узбекистон стратегияси. -Тошкент: «Узбекистон» нашриёти, 2021. - 464 б.

5. Гаффарова Г.Г., Абдуллаева М.Н. (2017). Сложность в современной философии // Вестник Каракалпакского государственного университета им. Бердаха. №3, - С.99-102.

6. Makhmudova G., G'affarova G., Jalalova G. (2020). O'zbekistonda islohatlar jarayonini tahlil etish va amalga oshirishning konseptual-falsafiy metodologiyasi. 176 b.

7. Gaffarova G.G, Saydaliyeva N.Z. (2020). The influence of social networks on youth thinking and activity. JournalNX - A Multidisciplinary Peer Reviewed Journal. 6 (5), 105-108.

November, 2022

325

ISSN: 2181-1385

Cite-Factor: 0,89 | SIS: 1,12 | ASI-Factor: 1,3 | SJIF: 5,7 | UIF: 6,1

8. Gaffarova, G.G.; Jalalova, G.O. (2021). Human capital as the basis of society development. ISJ Theor. Appl. Sci., 4, 455-460.

9. Гаффарова, Гулчехра Гуламжановна. (2020). Когнитив жараёнда аутопоэзис назарияси. Узбекистонда илмий-амалий тадкикотлар: Республика микесида 16-куп тармокди илмий масофавий онлайн конференция материаллари. 193-196.

10. Гаффарова, Г., & Абдуллаева, М. (2020). Тасаввуфнинг когнитив тизими замонавий фалсафа призмасида. Academic Research in Educational Sciences, 1(3),

102-114.

November, 2022

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.