35Tashkent State Transport University The Constitution of the Republic of Uzbekistan is the Glorification of Human Dignity, the Guarantee of Our Free and Prosperous Life
Volume 3 | TSTU Conference 2 | 2022 O'zbekiston Respublikasi konstitutsiyasi -inson qadrini ulug'lash, erkin va _farovon hayotimiz kafolati
KONSTITUTSIYADA OILA HUQUQI
J.H.Atoyev
Buxoro Muhandislik Texnologiya institute talabasi Ilmiy rahbar: A.Q.Saloxov Buxoro Muhandislik
Texnologiya instituti "Ijtimoiy - fanlari " kafedrasi katta o'qituvchisi
Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh assambleyasi 1994-yildan boshlab har yili 15-may kunini Xalqaro oila kuni sifatida nishonlashga qaror qildi.
1993 -yildan buyon Venada Qohirada Kopengagenda va Pekinda hamda qator boshqa Xalqaro anjumanlar kun tartibibga oila masalasi ataylab kiritilishida ham ma'no bor. Har yili belgilanayotgan va amalda oshirilayotgan xayrli ishlarning barchasida oila va uning mustahkamligi muammosi umuminsoniy vazifa ekanligi e'tirof etilmoqda.
Oila uzoq davom etadigan tarixiy taqqiyot natijasidirjamiyat tuzilishining ob'ektiv zarur ajralmas qismidir
Ijtimoiy ma'noda oila odamlarning ijtimoiy jihatdan alahida uyushgan
guruhlar
ma'naviy xo'jalik, maishiy va turmush sharoitlariga hamda manfaatlari bir xil bo'lgan shaxslar ittifoqi.
O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining 1998- y 30-apreldagi qarori bilan yangi O'zbekiston Respublikasi Oila Kodeksi qabul qilindi, va 1998-yil 1-sentyabrdan amalga kiritildi. Ushbu oila kodeksi mohiyati, mazmuni va nimo jihatidan 1969-yil 6-iyunda qabul qilingan O'zbekiston SSRning Nikoh oila kodeksidan farq qiladi.Ushbu kodeks 1968-yil 27-iyunda qabul qilingan SSR ittifoqiva ittifoqdosh respublikalarning nikoh va oila to'g'risidagi qonun asoslarini tasdiqlash haqida sobiq SSSR qonuni asosida yozilgan bo'lib, undagi qoidalar asosiy ittifoq qonunlariga, mos bo'lishi talab qilinar edi.
Buning oqibatida bizning milliy urf-odatlarimiz, qadriyatlarimiz va milliy xususiyatlarimiz e'tibordan chetda qolib ketar edi. Shu kabi boshqa qardosh xalqlarning ham taqdiri bizga ma'lum.Oddiygina nikoh yoshi to'g'risidagi chegaraning o'zidayoq har bir xalqning har bir millatning o'ziga xosligini ko'rishimiz mumkin. Tabiiy iqlim sharoitiyashash tarzi genetic rivojlanish darajasi tirlicha bo'lgan tabiiy sharoitda har qaysi millatning jinsiy va jismoniy rivojlanishi turlicha bo'lishi va shu asnoda nikoh yoshi ham turlicha belgilanishi tabiiy holdir.
Oila jamiyatning eng kichik bo'g'inidir.Davlat ham oilalardan tashkil topadi.
Jamiyatda yashovchi inson-huquq sub'ekti oilada tug'iladi va tarbiya topadi.
December 1
Tashkent State Transport University The Constitution of the Republic of Uzbekistan is the Glorification of Human Dignity, the Guarantee of Our Free and Prosperous Life
Volume 3 | TSTU Conference 2 | 2022 O'zbekiston Respublikasi konstitutsiyasi -inson qadrini ulug'lash, erkin va _farovon hayotimiz kafolati
Bundan tashqari O'zbekiston Respublikasi sovetlat tuzumi davrida 1978 yil 19 - aprelda qabul qilingan Konstitutsiyasida oila masalasiga bitta 51-modda ajratilgan bo'lsa Mustaqil O'zbekiston Respublikasining 1992-yil Konstitutsiyasida oilaviy munosabatlarga 4 ta modda 63-64-65-66 moddalardan iborat alohida "Oila" deb nomlangan XIV bob bag'ishlangan.Shu bilan ham O'zbekiston davlat tomonidan oilaga qanchalik e'tibor berilishi yaqqol namoyon bo'ladi.
O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi 63- moddasida "Oila jamiyatning asosiy bo'g'inidir,hamda jamiyat va davlat muhofazasida bo'lish huquqiga ega" -deb ta'kidlab o'tilgandir.
-Oilaviy munosabatlar tengligi;
-Oilaviy munosabatlar fuqarolarning tenglik huquqiligi;
-Oilaning davlat tomonidan himoya qilinishi onalik bolalik muhofaza qilish va rag'batlantirish;
-Nikoh va oila munosabatlarini davlat tomonidan huquqiy tartibga solinishi h.k Oila kodeksi 8 bo'lim 30 bob 238-moddadan iborat bo'lib respublikamizda oilaviy nikoh munosabatlarini tartibga soladi.
O'zbekiston Respublikasi Oila kodeksining 5- moddasi oila to'g'risidagi qonun hujjatlari bilan tartibga solinadigan munosabatlar ga bag'ishlangan bo'lib quyidagilar:
-nikoh tuzish -nikohning tigatilishi -nikohning haqiqiy emas deb topilishi -er-xotin o'rtasida mulkiy va shaxsiy nomulkiy munosabatlar. -ota-ona va bolalar o'rtasidagi mulkiy va shaxsiy nomulkiy munosabatlar. -qarindoshlar va o'zga shaxslar o'rtasida mulkiy va shaxsiy nomulkiy munosabatlar
-ota-ona qaramog'idan mahrum bo'lgan bolalarni oilaga olish shakl va qoidalar. -fuqarolar holati dalolatnomalarni qayd etish tartibini belgilaydi.
Oila kodeksi bilan tartibga solinadigan munosabatlar o'z mohiyati va mazmuniga ko'ra ikki guruhga:shaxsiy nomulkiy va mulkiy munosabatlarga bo'linad. Quyidagilar shaxsiy nomulkiy munosabatlarga misol bo'ladi. -familiya tanlash -kasb tanlash -turar joyni tanlash -farzandlikka olish -vasiylik va homiylik
Qonun bilan tarti solinadigan mulkiy munosabatlar ko'proq bo'lib ular quyidagilar:
-mulk huquqi
-nikoh shartnomasi asosida mulkka oid huquqlar
-aliment majburiyatlari
December 1
Tashkent State Transport University The Constitution of the Republic of Uzbekistan is the Glorification of Human Dignity, the Guarantee of Our Free and Prosperous Life
Volume 3 | TSTU Conference 2 | 2022 O'zbekiston Respublikasi konstitutsiyasi -inson qadrini ulug'lash, erkin va _farovon hayotimiz kafolati
-bir birlariga moddiy ta'minot berish -boshqalar
Mulkiy va shaxsiy nomulkiy munosabatlar fuqarolik kodeksi va boshqa qonunlar bilan ham tartibga solinish mumkin.
1. Mukhamedzhanovna, M. Z., Akmalovna, U. N., Abdusamatovich, K. S., Gapparovna, S. D., Arifovna, U. D., & Tashpulatovna, K. P. (2021). Bioethics-Paradigm of Humanization of Medical Education. Annals of the Romanian Society for Cell Biology, 125-133.
2. Умарова, Д. А., & Худайбергенова, П. Т. (2020). РОЛЬ ГРАЖДАНСКОГО ОБЩЕСТВА В РЕШЕНИИ ПРОБЛЕМ ГУМАНИЗАЦИИ МЕДИЦИНЫ. Гуманитарный трактат, (97), 25-28.
3. Фатима Ташпулатовна Худайбергенова, & Дилором Арифовна Умарова (2022). ПАРАДИГМА БИОЭТИКИ В СФЕРЕ БИОЭТИЧЕСКОГО ОБРАЗОВАНИЯ. Academic research in educational sciences, TSDI and TMA Conference (1), 196-200. doi: 10.24412/2181-1385-2022-196-200
4. Умарова, Д. А. (2021). ВАЖНЫЕ И АКТУАЛЬНЫЕ АСПЕКТЫ МОДЕРНИЗАЦИИ ГОСУПРАВЛЕНИЯ В СТРАТЕГИИ ДЕЙСТВИЙ ПО ПЯТИ НАПРАВЛЕНИЯМ РАЗВИТИЯ РЕСПУБЛИКИ УЗБЕКИСТАН В 20172021. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 7(8), 421-430.
5. Мухамедов, А. Р. ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВО УЗБЕКИСТАНА И НЕКОТОРЫХ ЗАРУБЕЖНЫХ СТРАН О ПРЕСТУПЛЕНИЯХ В СФЕРЕ ТРАНСПЛАНТОЛОГИИ. Human dignity and human rights, 108.
6. Мухамедов, А. Р. (2022). Вопросы совершенствования законодательства Узбекистана о преступлениях в сфере трансплантологии с учетом зарубежного опыта. Academic research in educational sciences, (Conference), 92-97.
7. Элдор Абдурасулович Уринбоев (2023). ТАЯНЧ ДАРАКАТ АППАРАТИ ШИКАСТЛАНГАН ТАЛАБАЛАРНИНГ ДАРАКАТ ФАОЛИЯТИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ. Academic research in educational sciences, 4 (1), 239247.
8. Уринбоев, Э. А. (2022). ТАЯНЧ ДАРАКАТ-АППАРАТ ШИКАСТЛАНГАН ТАЛАБАЛАРДА КООРДИНАЦИЯ
REFERENCES
КОБИЛИЯТИНИНГ ТАВСИФИ. Fan-Sportga, (1), 44-46.
December 1
Tashkent State Transport University The Constitution of the Republic of Uzbekistan is the Glorification of Human Dignity, the Guarantee of Our Free and Prosperous Life
Volume 3 | TSTU Conference 2 | 2022 O'zbekiston Respublikasi konstitutsiyasi -inson qadrini ulug'lash, erkin va _farovon hayotimiz kafolati
9. O'rinboyev, E. (2021). ADAPTATION OF STUDENTS WITH DISABILITIES TO SPORT TRAINING LOADS IN THE CONTEXT OF BASIC MOBILITY. Karakalpak Scientific Journal, 4(1), 23-31.
10. Miraxrarovna, R. G. (2021). Oriental Foundations of Pythagorean Studies. Annals of the Romanian Society for Cell Biology, 479-489.
11. Рузматова, Г. М., & Рахимджанова, Д. С. К (2021). СЕРЕН КЪЕРКЕГОР ЭКЗИСТЕНЦИАЛИЗМИНИНГ МОХДЯТИ. Academic research in educational sciences, 2(3), 568-583.
12. Рузматова, Г. М. (2021). КАРЛ ГУСТАВ ЮНГНИНГ ИНСОН РУ^ИЙ БОРЛИГИ КОНЦЕПЦИЯСИ. Academic research in educational sciences, 2(1), 8195.
13. Miraxrarovna, R. G. (2021). DEKART VA PASKAL RATSIONAL G 'OYALARIDAGI O 'XSHASHLIK VA FARQ. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 1(1), 35-44.
14. Отамуратов, С. (2015). ЕШЛАР СИЕСИИ МАДАНИЯТИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ ОМИЛЛАРИ.
15. Отамуратов, С. С. (2000). Национальное самосознание социально активной части молодежи и его функционирование в условиях независимости Узбекистана (социологический анализ).
December 1
