Научная статья на тему 'КОНСТИТУЦИОННЫЕ ПРИНЦИПЫ ОХРАНЫ ЗЕМЕЛЬ В УЗБЕКИСТАНЕ'

КОНСТИТУЦИОННЫЕ ПРИНЦИПЫ ОХРАНЫ ЗЕМЕЛЬ В УЗБЕКИСТАНЕ Текст научной статьи по специальности «Право»

CC BY
115
17
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Review of law sciences
Область наук
Ключевые слова
Конституция / природные ресурсы / земельная реформа / земельные участки / земельные правоотношения. / Constitution / natural resources / land reform / land parcels / land legal relations.

Аннотация научной статьи по праву, автор научной работы — Кенжаев Рустам

В статье рассматриваются нормы Конституции Республики Узбекистан, касающиеся природных ресурсов, в том числе земельных, а также анализируются научно-правовые аспекты земельного реформирования, проводимой в соответствии с этими нормами. В статье рассматриваются основные направления государственной политики, связанные с охраной земель, последние разработки в этой области. С научно-правовой точки зрения анализируется то, что основное содержание проводимых реформ направлено на обеспечение охраны земель. При изучении данной темы автором проведен анализ законодательства Республики Узбекистан. Развитие землеустроительного законодательства было условно разделено на три группы. В статье подчеркивается, что земельноправовые реформы, проводимые в нашей стране, исходят из содержания норм, закрепленных в Конституции Республики Узбекистан.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

CONSTITUTIONAL PRINCIPLES OF LAND PROTECTION IN UZBEKISTAN

The article examines the norms of the Constitution of the Republic of Uzbekistan related to natural resources, including land, as well as a scientific and legal analysis of land reforms carried out on the basis of these norms. The article discusses the main directions of state policy in terms of land protection and recent developments in the field. The main content of the ongoing reforms is aimed at ensuring the protection of lands, which is scientifically and legally analyzed in this article. In studying the topic, the author analyzed the current legislation of the Republic of Uzbekistan. The article examines the development of the land protection legislation conditionally in three parts. The article emphasizes that the ongoing land legal reforms in the country are based on the content of the norms enshrined in the Constitution of the Republic of Uzbekistan.

Текст научной работы на тему «КОНСТИТУЦИОННЫЕ ПРИНЦИПЫ ОХРАНЫ ЗЕМЕЛЬ В УЗБЕКИСТАНЕ»

UDC: 349.415 (042)(575.1)

Кенжаев Рустам

Тошкент давлат юридик университети "Экология хукуки" кафедраси доценти, юридик фанлар номзоди

E-mail: r.kenjaev@tsul.uz

УЗБЕКИСТОНДА ЕРЛАРНИ МУУОФАЗА ЦИЛИШНИНГ КОНСТИТУЦИЯВИЙ АСОСЛАРИ

Аннотация. Мацолада Узбекистон Республикаси Конституциясининг табиий ресурслар, жум-ладан, ер билан боглиц нормалари урганилган, шунингдек, ушбу нормалардан келиб чиццан уолда амалга оширилаётган ер ислоуотлари илмий-ууцуций жщатдан таулил цилинган. Мацолада ерлар-ни мууофаза цилиш билан боглиц давлат сиёсатининг асосий йуналишлари, соуадаги сунгги узга-ришлар куриб чицилган. Амалга оширилаётган ислоуотларнинг асосий мазмуни ерларни мууофаза цилишни таъминлашга царатилганлиги ушбу мацолада илмий-ууцуций жиуатдан таулил цилинди. Муаллиф мавзуни урганишда Узбекистон Республикасининг амалдаги цонун уужжатларини таулил цилган. Мацолада ерларни мууофаза цилиш цонунчилигининг ривожланиши шартли равишда учга булиб урганилган. Мамлакатимизда амалга оширилаётган ер-ууцуций ислоуотлари Узбекистон Республикасининг Конституциясида мустаукамланган нормалар мазмунидан келиб чициши алоуида таъкидланган.

Калит сузлар: конституция, табиий ресурслар, ер ислоуоти, ер участкалари, ер-ууцуций муноса-батлар.

Кенжаев Рустам

кандидат юридических наук, доцент кафедры «Экологическое право» Ташкентского государственного юридического университета,

КОНСТИТУЦИОННЫЕ ПРИНЦИПЫ ОХРАНЫ ЗЕМЕЛЬ В УЗБЕКИСТАНЕ

Аннотация. В статье рассматриваются нормы Конституции Республики Узбекистан, касающиеся природных ресурсов, в том числе земельных, а также анализируются научно-правовые аспекты земельного реформирования, проводимой в соответствии с этими нормами. В статье рассматриваются основные направления государственной политики, связанные с охраной земель, последние разработки в этой области. С научно-правовой точки зрения анализируется то, что основное содержание проводимых реформ направлено на обеспечение охраны земель. При изучении данной темы автором проведен анализ законодательства Республики Узбекистан. Развитие землеустроительного законодательства было условно разделено на три группы. В статье подчеркивается, что земельно-правовые реформы, проводимые в нашей стране, исходят из содержания норм, закрепленных в Конституции Республики Узбекистан.

Ключевые слова: Конституция, природные ресурсы, земельная реформа, земельные участки, земельные правоотношения.

Kenjaev Ruftam

Associate Professor of the Department of Environmental Law, Tashkent State University of Law, Candidate of Legal Sciences

CONSTITUTIONAL PRINCIPLES OF LAND PROTECTION IN UZBEKISTAN

Abüract. The article examines the norms of the Constitution of the Republic of Uzbekistan related to natural resources, including land, as well as a scientific and legal analysis of land reforms carried out on the basis of these norms. The article discusses the main directions of átate policy in terms of land protection and recent developments in the field. The main content of the ongoing reforms is aimed at ensuring the protection of lands, which is scientifically and legally analyzed in this article. In studying the topic, the author analyzed the current legislation of the Republic of Uzbekistan. The article examines the development of the land protection legislation conditionally in three parts. The article emphasizes that the ongoing land legal reforms in the country are based on the content of the norms enshrined in the Constitution of the Republic of Uzbekistan.

Keywords: Constitution, natural resources, land reform, land parcels, land legal relations.

Ер ресурсларини мухофаза ^илиш ва улардан окилона фойдаланиш давлат экологик сиёсати-нинг асосий йуналишларидан бирини ташкил этади. Экологик тизимнинг таркибий кисми си-фатида ер ресурслари атроф табиий мухит барка-рорлигини таъминлаш, Узбекистан Республикаси давлат суверенитети ва иктисодиётининг моддий асосини мустахкамлашда мухим ахамиятга эга-

дир. „

"Узбекистон Республикасини янада риво-жлантириш буйича Хдракатлар стратегияси тугрисида'ги Узбекистон Республикаси Прези-дентининг фармонида кайд этилганидек, иктисо-диётни янада ривожлантиришга йуналтирилган макроиктисодий баркарорликни мустахкамлаш ва юкори иктисодий усиш суръатларини саклаб колиш, кишлок хужалигини модернизация килиш ва жадал ривожлантириш каби масалаларни хал этишда хам мазкур хисобот алохида ахамиятга эгадир.

Узбекистон Республикасини ижтимоий-икти-содий баркарорлигини таъминлаш, мавжуд бозор муносабатларини янада чукурлаштириш, икти-содиётни модернизация килиш тизимида мам-лакатни 2017-2021 йилларга ривожлантириш буйича Хдракатлар стратегияси мухим амалий ахамият касб этади. Ундан кузланган асосий мак-сад - олиб борилаётган ислохотлар самарасини янада ошириш, давлат ва жамият ривожини янги боскичга кутариш, хаётнинг барча сохаларини либераллаштириш, республикадаги барча соха-ларни модернизация килиш буйича энг устувор

йуналишларни амалга оширишдан иборат. Айнан шундай устувор йуналишлар тизимида кишлок хужалигини модернизация килиш ва жадал ривожлантириш, иктисодиётда давлат иштироки-ни камайтириш, кичик бизнес ва тадбиркорлик ривожини рагбатлантиришга каратилган инсти-туционал ва таркибий ислохотларни давом этти-риш иктисодиётда ва ижтимоий хаётда узининг мухимлиги билан ажралиб туради. Ушбу кайд килинган йуналишларни муваффакиятли амалга оширишда мамлакатнинг асосий миллий бойли-ги булган ер ресурсларидан окилона ва самара-ли фойдаланишни ташкил этишга мулжалланган тадбирлар тизимини яратиш хамда амалиётга жорий этиш, яъни бугунги шароитга мос тарзда уларнинг баркарор бошкарувини амалга ошириш якин истикболда кутилган натижаларни бериши табиийдир. ^аракатлар стратегиясида курсатил-ган ижтимоий-иктисодий ва экологик вазифалар ва мустакил суверен давлат сифатида сиёсий ва давлат тизими муоммоларини хал этиш, тармокни куп укладли шаклларини ривожлантириш, ердан окилона ва самарали фойдаланиш, ерга оид ма-салаларни хал этишда ташкилий-хукукий шарт-шароитлар яратишни кенгайтириш имкониятлари омилларини ривожлантириш ва самарадорлигини таъминлашга богликдир.

Узбекистон Республикаси Президента Шавкат Мирзиёевнинг Олий Мажлис палаталари-га навбатдаги мурожаатномасида: "Иктисодиёти-миз ривожини, ахоли бандлиги ва даромадлари усишини таъминлайдиган энг мухим сохалардан

бири булган кишлок хужалигини стратегик ён-дашувлар асосида тараккий эттириш зарур. Тар-мокдаги хозирги усиш суръатлари бизни мутлако кониктирмайди. Бу борада бозор механизмларини кенг жорий килиб, фермер ва дехконлар манфа-атдорлигини оширмас эканмиз, биз кутган сези-ларли узгариш булмайди. Шу боис пахта ва галла етиштиришга давлат буюртмасини бекор килиб, ушбу махсулотларни бозор тамойиллари асосида харид килиш тизимига боскичма-боскич утамиз. Агар бу йулдан бормасак, фермер ва дехконлари-мизга махсулот етиштиришда эркинлик булмай-ди, улар узи кутгандай манфаат курмайди, хо-кимларнинг эса иш услуби узгармайди. К^ишлок хужалигини давлат томонидан куллаб-кувватлаш жамгармасини ислох килсак, аграр соханинг бош-ка тармокларига хам, арзон кредитлар ажратиш йулга куйилади. Келгусида К^ишлок хужалиги вазирлиги соха корхоналарига курсатма бериш, ресурсларни таксимлаш, режа белгилаш каби эски иш усулларидан мутлако воз кечиши зарур. Бунинг урнига вазирлик сервис ташкилотига ай-ланиши, хусусий агросаноат ташкилотларига ер холатини аниклаш, экин турлари ва уругни тугри танлаш, зараркунандаларга карши курашиш, мо-лиявий кумаклашиш, махсулот бозорини топиш буйича хизмат курсатиши керак. Аграр тармокда фермерлик харакатини куллаб-кувватлаш билан бирга пахта ва галла етиштиришнинг кластер шаклига боскичма-боскич утказиш буйича изла-нишларимизни давом эттирамиз. Мева-сабзавот, шоличилик, чорвачилик ва ипакчилик каби бо-шка тармокларда хам бугунги кун талабига жавоб берадиган кластерларни ташкил этиш ишларини давом эттирамиз. Бу йил 2 миллиард долларлик, кейинги 5-7 йилда эса бундан 3-4 баробар куп мева-сабзавот махсулотларини экспорт килиш учун махсулот етиштиришни кескин купайти-риш чораларини куриш зарур. Парламентимиз ушбу ислохотларимизнинг хукукий асоси булган "Кооперация ва кластерлар тугрисида'ги янги конунни тезрок кабул килса, ушбу катта режа ва ниятларимизга мос иш булур эди. Бу йил мева-сабзавотчилик, узумчилик, уругчилик, чорвачи-лик, агро-логистикани ривожлантириш, сувни тежайдиган технологияларни кенг жорий этиш, илмий-тадкикот ишлари, соха учун малакали кадрларни тайёрлашга 3 триллион сум маблаг йуналтирамиз[1]", - деб таъкидлаб утди.

Узбекистонда ер ресурсларидан окилона фой-даланиш ва уларни мухофаза килишни тартибга солувчи бир катор норматив-хукукий хужжатлар кабул килинди. Узбекистон Республикасининг Ер, Маъмурий жавобгарлик тугрисида, Фука-ролик, Жиноят, Солик, Мехнат, Шахарсозлик кодекслари, "Давлат ер кадастри тугрисида", "Табиатни мухофаза килиш тугрисида", "Мухо-фаза этиладиган табиий худудлар тугрисида", "Усимлик дунёсини мухофаза килиш ва ундан фойдаланиш тугрисида", "Ер ости бойликлари тугрисида", "Урмон тугрисида"ги конунлари ерларни мухофаза килиш ва улардан окилона фойдаланиш билан боглик масалаларни тартибга со-лишга каратилган. Бундан ташкари, Узбекистон Республикаси Президенти фармон ва карорлари, Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамаси, Узбекистон Республикаси Ер ресурслари, геодезия, картография ва давлат кадастри давлат ку-митаси, Узбекистон Республикаси Экология ва атроф- мухитни мухофаза килиш давлат куми-таси, Узбекистон Республикаси К^ишлок хужа-лиги вазирлиги, Узбекистон Республикаси Сув хужалиги вазирлиги хамда бошка давлат бош-каруви органлари томонидан бир катор норма-тив-хукукий хужжатлар кабул килинган булиб, ушбу норматив-хукукий хужжатлар ерлардан окилона фойдаланиш ва уларни мухофаза килиш билан боглик муносабатларни тартибга солишга хизмат килади.

Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев алохида таъкидлаганидек: "Кишлок хужалигини янада ислох килиш буйича устувор вазифа, аввало, ер ва сув ресурсларидан окилона фойдаланишдир [2]", - деган концептуал фикрлари ута мухим ахамиятга эгадир.

Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг ташаббуси билан ишлаб чикилган 2017-2021 йилларда "Узбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йуналиши буйича Хдракатлар стратегия-си" [3] алохида ахамиятга эга булиб, унда глобал иклим узгаришлари ва Орол денгизи куришининг кишлок хужалиги ривожланиши хамда ахолининг хаёт фаолиятига салбий таъсирини юмшатиш буйича, айникса, мавжуд табиий ресурслардан за-мон талаби асосида самарали фойдаланиш бора-сида тегишли чора-тадбирлар куриш лозимлиги алохида курсатиб берилди.

Шунингдек, "Ерни хакикий эгасига бериш, ер ва сув ресурсларидан самарали фойдаланиш, уругчиликни ривожлантириш, минерал угитлар етказиб бериш тизимини такомиллаштириш, ^иш-лок хужалиги техника паркини янгилаш, махсу-лотларни кайта ишлаш сохасини ривожлантириш ва бошка йуналишлар долзарб вазифадир" [4], - деб юртбошимиз таъкидлаган эди.

Ерларни мухофаза килиш конунчилиги ривож-ланишини шартли равишда учга булиб урганиши-миз мумкин. Буларга:

а) 1-боскич: 1991 йилдан 1998 йилгача булган давр;

б) 2-боскич: 1998 йилдан 2005 йилгача булган давр;

в) 3-боскич: 2005 йил ва ундан кейинги йил-лар киради.

Биринчи боскич 1990 йил 20 июнда Узбекистон Республикасининг "Ер тугрисида"ги конуни ^абул ^илинган даврдан бошлаб 1998 йилга кадар давом этди.

Иккинчи боскич 1998 йилдан 2005 йилгача булган даврни уз ичига олиб, бу даврда ерга оид булган куплаб норматив-хукукий хужжатлар, жумладан, Ер кодекси, "Фермер хужалиги тугри-сида", "Дехкон хужалиги тугрисида", "Давлат ер кадастри тугрисида" ва шу каби бошка конун хужжатлари кабул килинди.

Учинчи боскич 2005 йилдан, яъни Узбекистон Республикаси Президентининг 2003 йил 27 октябр-даги "2004-2006 йилларда фермер хужаликлари-ни ривожлантириш концепцияси тугрисида'ги фармони асосида ишлаб чикилган Олий Мажлис янги тахрирдаги "Фермер хужалиги тугрисида'ги конун кабул килиши билан бошланиб, Узбекис-тон Республикаси Президентининг "Ерларни мухофаза килиш ва улардан окилона фойдаланиш борасида назоратни кучайтириш, геодезия ва картография фаолиятини такомиллаштириш, давлат кадастрлари юритишни тартибга солиш чора-тадбирлари тугрисида"ги [5], "Фермер, дехкон хужаликлари ва томорка ер эгаларининг хукукла-ри ва конуний манфаатларини химоя килиш, киш-лок хужалиги экин майдонларидан самарали фойдаланиш тизимини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисида"ги 2017 йил 9 октябрдаги ПФ-5199-сон, Узбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 17 июндаги "Кишлок хужалигида ер ва сув ресурслари-

дан самарали фойдаланиш чора-тадбирлари тугрисида"ги ПФ-5742-сон хамда 2019 йил 23 октябрдаги "Узбекистон Республикаси кишлок хужалигини ривожлантиришнинг 2020-2030 йил-ларга мулжалланган стратегиясини тасдиклаш тугрисида"ги [6] кабул килинган фармонлари би-лан давом этиб келмокда.

Ер конунчилигининг ривожланиш боскичлари хакида гапирар эканмиз, бунда хар бир даврнинг узига хос хусусиятларига тухталиб утсак максад-га мувофик булади.

Юкорида таъкидлаганимиздек, ер сохасидаги конунчилик ривожининг биринчи боскичи Узбекистон мустакилликка эришганидан, яъни 1991 йилдан 1998 йилгача булган даврни уз ичига ола-ди. 1991 йил 31 августда Узбекистон Республика-сининг давлат мустакиллигининг эълон килини-ши мамлакатимиз ижтимоий-сиёсий хаётида туб узгаришлар даврини бошлаб берди.

Мустакиллик шароитида, яъни ижтимоий хаётнинг барча сохаларида ислохотларни амал-га ошириш учун самарали хукукий механизмни яратишга, янги ижтимоий муносабатларнинг хукукий негизларини ишлаб чикишга асосий эътибор каратилди. Бунда табиат объектлари ичи-да энг мухим унсурлардан булган ер ресурслари-га боглик хукукий нормалар мухим уринни эгал-лайди. "Узбекистон Республикасининг Давлат мустакиллиги асослари тугрисида"ги конуннинг 7-моддасида Узбекистон Республикаси Давлат мустакиллигининг моддий асоси унинг мулки-дир. Республика худудидаги ер, ер ости бойли-клари, сув ва урмонлар, усимлик ва хайвонот дунёси, табиий ва бошка ресурслар Узбекистон Республикасининг миллий бойлиги, мулки хисо-бланади деб белгиланди [7].

"Узбекистон Республикасининг Давлат мус-такиллиги асослари тугрисида"ги конунидаги ушбу коидалар конституцион коидалар хисобла-ниб, улар 1992 йил 8 декабрда кабул килинган Узбекистон Республикасининг Конституциясида уз ифодасини топди ва ривожлантирилди.

Узбекистон Республикасининг Конституция-си ер ресурслари билан боглик булган муносабат-лар учун асосий хукук манбаси хисобланади.

Конституцияда мустахкамланган шахс, жа-мият ва давлатнинг ижтимоий, иктисодий, сиё-сий-хукукий, маданий-маърифий каби ижтимоий муносабатлар билан бирга хар бир мустакил дав-

латнинг мухим белгиси саналган ерга нисбатан мулк хукуки алохида ердан окилона фойдаланиш ва мухофаза килиш муносабатларини тартибга со-лишнинг асосий шарти сифатида эътироф этилган.

Асосий Крнунимизнинг 50, 54, 55 ва100-модда-ларида табиатни мухофаза килиш, табиий бойли-кларимиздан окилона фойдаланиш билан боглик ерга оид хукукий коида ва талаблар мустахкам-лангандир [8].

Хусусан, Конституциямизнинг 50-модда-сида фукаролар атроф табиий мухитга эхтиёт-корона муносабатда булишга мажбурдирлар, деб мустахкамланган булиб, унда атроф табиий мухитнинг асосий ажралмас кисми хисоблан-ган ер ресурсларига нисбатан фукароларнинг мажбуриятлари белгиланган.

Конституциянинг Жамиятнинг иктисодий негизлари деб номланган XII боби 54-моддаси-да мулкдан фойдаланиш экологик мухитга за-рар етказмаслиги, фукаролар, юридик шахслар ва давлатнинг хукукларини хамда конун билан курикланадиган манфаатларини бузмаслиги шарт деб белгилаб куйилган.

Ушбу моддада, биринчидан, мулк хукукининг мазмуни эътироф этилса, иккинчидан, мулкдан фойдаланиш хукукига эга булган жисмоний ва юридик шахсларнинг хужалик ва ишлаб чикариш жараёни бевосита ер билан боглик эканлиги мус-тахкамланади. Зеро купчилик хужалик юритув-чи субъектлар учун ер улар жойлашган кенглик (жой)ни англатса, кишлок хужалик корхоналари учун ишлаб чикариш билан узвий боглик биологик омилдир. Ердан фойдаланиш хукуки хакида гапирар эканмиз, аввало, бу нафакат фойдала-ниш учун берилган хукук, балки ердан окилона, самарали фойдаланиш ва уни мухофаза килишни таъминлаш мажбуриятини хам юклайди. Бошка-ча килиб айтганда, кишлок хужалиги ерларидан фойдаланиш хукуки ва мажбурияти чамбарчас богликдир.

Конституциянинг 55-моддасида ер, ер ости бойликлари, сув, усимлик ва хайвонот дунёси хамда бошка табиий захиралар умуммиллий бой-ликдир, улардан окилона фойдаланиш зарур ва улар давлат мухофазасидадир [9] деб ифодалан-ган булиб, давлатни ерга доир сиёсатининг асо-сий тамойилларини уз ичига олади.

Ушбу конституциявий коиданинг ахамияти шундаки, биринчидан, мустакиллигимизни мод-

дий асосини ташкил этувчи ер ва бошка табиий бойликлар халкимизнинг умуммиллий бойлиги, мулки эканлиги, иккинчидан, ер ресурсларидан факат окилона фойдаланиш зарурлиги, учинчи-дан, ер-хукукий муносабатларни давлат томони-дан кафолатланиши каби мухим тамойилларни мустахкамлайди. Бугунги кунда мамлакатимиз-да амалга оширилаётган ер участкаларини хусу-сийлаштириш жараёни ерларнинг табиий ресурс сифатидаги кийматини оширади, давлатнинг ер назорати борасидаги вазифалари тегишли вако-латли органларда тулик сакланиб колади. [10]

Давлатнинг ер эгаси сифатидаги ваколати хусу-сий ер эгасининг ваколатидан фарк килади. Бунда давлат сузини ерга нисбатан хужалик эксплуатаци-ясини амалга оширувчи деб эмас, балки ерни фука-роларга, юридик шахсларга доимий ёки вактинча-лик фойдаланиш учун ёхуд ер участкаларини ижа-рага берувчи субъект сифатида тушуниш лозим.

Умуман олганда, ерга оид муносабатларни тартибга солишда, бир томондан, конун, фармон, карор, низом каби меъёрий хужжатлар, иккинчи томондан эса, ушбу конун хужжатлари кулла-нилишига ёрдам бериш ва давомийлигини таъ-минлашда ер ресурслари нормативи, стандарт ва йурикномалар каби минглаб меъёрий-техник аха-миятдаги хужжатлар кулланилади.

Шуни алохида таъкидлаш жоизки, ер ижти-моий муносабатларнинг мухим объекти сифати-да миллий хукук тизимимиз деярли барча хукук сохалари билан узвий алокадорликдадир. Ху-сусан, ер табиатнинг ажралмас кисми сифатида бевосита экология хукуки билан чамбарчас бог-лик булиб, экологик-хукукий муносабатларни тартибга солишда катта ахамиятга эгадир. Шу билан бирга, ер хужалик юритишда ишлаб чика-ришнинг мухим воситаси сифатида ерга нисбатан мулк хукуки ва ашёвий хукукларни куллашда фукаролик хукуки, хужалик хукуки, кишлок ху-жалик хукуки каби хукук сохаларида хам хукукий тартибга солишнинг объекти хисобланади.

Ерларни хукукий жихатдан мухофаза килиш ва улардан фойдаланишнинг хукукий холатини белгилаш ва кафолатлашда, шунингдек, бошка хукук сохалари, яъни конституциявий хукук, маъмурий хукук, мехнат хукуки, молия хукуки, жиноят хукуки, маъмурий жавобгарлик хукуки кабиларининг конунчилик хужжатлари коида-талабларидан хам унумли фойдаланилади.

Умуман олганда, хозирги кунда ерларни мухофаза килишга каратилган конун хужжатлари мураккаб тизимга эга булиб, уз мазмун-мохия-тига кура биз уларни урганиш ва тахлил килиш-нинг самарали булиши учун бу тизимни куйидаги кисмларга буламиз:

- ерларни мухофаза килишнинг конституция-вий асослари;

- ерларни мухофаза килишга каратилган ко-нунлар тизими;

- ерларни мухофаза килиш сохасидаги кону-ности меъёрий хужжатлари тизими.

Хулоса килиб айтганда, республикамиз му-стакилликка эришганидан кейин ер муносабат-ларини, жумладан, уни мухофазасига буйича ма-салаларни тартибга солишга каратилган муайян конунчилик тизими яратилди. Шу билан бирга, нафакат мамлакатимизда, балки бутун дунёда табиат ресурсларига булган эхтиёжнинг ортиб бориши хамда жамиятнинг табиатга етказаётган зарар микдорининг ошиши ва табиатнинг узида кечаётган объектив узгаришлар бу сохадаги ко-нунчиликни янада такомиллаштиришни такозо этади.

Фойдаланилган адабиётлар руйхати

1. Узбекистон Республикасининг Конституцияси. - Т.: Узбекистон, 2018. - Б. 41.

2. Узбекистон ССЖнинг Олий Кенгаш Ахборотномаси. - 1991. - № 11. - 268-модда.

3. Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Олий Мажлис палаталарига нав-батдаги мурожаатномаси. // Халк сузи. - 2020. - 25 январь. - № 19. - Б. 3.

4. Узбекистон Республикаси Бош Вазири Шавкат Миромонович Мирзиёевнинг Тадбиркорлар ва ишбилармонлар харакати - Узбекистон Либерал-демократик партиясининг VIII съездидаги маъруза-си. Демократик ислохотларни изчил давом эттириш, халкимиз учун тинч ва осойишта, муносиб хаёт даражасини яратиш - баркарор тараккиёт кафолатидир. // Халк сузи. - 2016. - 2 ноябрь. - № 216 (6651)

5. Узбекистон Республикасининг Президентининг 2017-2021 йилларда "Узбекистон Республикасини янада ривожлантиришнинг бешта устувор йуналиши буйича Харакатлар стратегияси". http:// &rat egy.regulation.gov.uz/uz/document/2

6. Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев раислигида 2018 йил 31 октябрь куни кишлок хужалигини комплекс ривожлантириш, сохага инновацион технологияларни кенг жорий этиш, махсулотлар экспортини ошириш масалаларига багишланган йигилишдаги нутк. // Халк сузи. - 2018. - 1 ноябрь.

7. Узбекистон Республикаси конун хужжатлари туплами. - 2017. - 5 июнь. - № 22. - 415-модда.

8. Конун хужжатлари маълумотлари миллий базаси. - 2019. - 18 июнь. - 06/19/5742/3297-сон.

9. Узбекистон Республикаси Ер ресурсларининг холати тугрисида Миллий хисобот. - Т., 2018.-Б. 17-71.

10. Узакова Г. Ер участкаларини хусусийлаштириш жараёнини хукукий тартибга солиш: миллий ва хорижий тажриба. Хукукий тадкикотлар журнали. 3-сон, 5-жилд. Тошкент-2020. 32-46 бетлар. https:// scholar.google.com/scholar?hl=ru&as_sdt=0%2C5&q=LEGAL+REGULATION+OF+THE+PROCESS+OF +PRIVATIZATION+OF+LAND+PLOTS%3A+NATIONAL+AND+FOREIGN+EXPERIENCE&btnG=r

11. Скрипников Н., Мусаев Б. Особенности преподавания экологического права с учетом требований стратегии развития Узбекистана на 2017-2021 годы // Современное образование (Узбекистан). 2018. № 3. - URL: https://cyberleninka.m/article/n/osobenno&i-prepodavaniya-ekologicheskogo-prava-s-uchetom-trebovaniy-&rategii-razvitiya-uzbeki&ana-na-2017-2021-gody

12. Hakimov R.R., 2016. Development of the legal framework of parliamentary control in Uzbeki^an: the main provisions of the law. On parliamentary control. International Journal for Social Studies, 2(9), pp. 34-39.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.