CC BY
4
)■« 0
^»010 tt Ш
Km
L
I Ii
1
V IBS
^Wjg^w W Щ
PYUTER-GRAFIK (3D MOBIL ILOVA) KASBIY KOMPETENTLIKNING TARKIBIY QISMLARIDAN BIRI SIFATIDA
Muslimov Sherzod Narzulla o'g'l. Qori Niyoziy nomidagi O'zbekiston pedagogika fanlari ilmiy-tadqiqot instituti doktaranti, PhD, dotsent
Annotatsiya
Mazkur maqolada ta'lim tizimida muhаndislik kompyuter grafikasi fanini 3D mobil ilova orqali o'qitishning afzalliklari keng yoritilgan. Maqolada oliy ta'lim muassasalarida muhandislik grafikasi fanini 3D mobil ilova orqali o'qitishda talabalarning ijodiy fikrlash qobiliyatlari hamda fazoviy tasavvurini rivojlantirish yo'llari ko'rsatilgan. Raqamli iqtisodiyotni rivojlantirishga qo'yilgan talablar asosida 3D mobil ilovasi orqali muhandislik grafikasi fanini rivojlantirish yo'llari ochib berilgan.
Kalit so'zlar
3D, grafik ish, texnologiya, komptentlik kompetensiya, Smart, Steam, raqamli iqtisodiyot, AT
КОМПЬЮТЕРНО-ГРАФИЧЕСКАЯ (3D МОБИЛЬНОЕ ПРИЛОЖЕНИЕ) КАК ОДНА ИЗ СОСТАВЛЯЮЩИХ ПРОФЕССИОНАЛЬНОЙ КОМПЕТЕНТНОСТИ
Муслимов Шерзод Нарзулла угли. Докторант Узбекского научно-исследователского института педагогических наук, PhD, доцент
Аннотация
В данной статье подробно рассмотрены преимущества обучения инженерной компьютерной графике в системе образования с помощью 3D мобильного приложения. В статье представлены пути развития _ творческого
мышления и пространственного воображения студентов при обучении инженерной графике в высших учебных заведениях с помощью 3D мобильного приложения. На основе требований, предъявляемых к развитию цифровой экономики, через мобильное приложение 3D раскрываются пути развития науки инженерной графики.
Ключевые слова 3D, графический бизнес, технология, компетентность, компетенция, Smart, Steam, Цифровая экономика, ИТ
COMPUTER - GRAPHIC (3D MOBILE APPLICATION) AS ONE OF THE COMPONENTS OF PROFESSIONAL COMPETENCE
Muslimov Sherzod Narzulla ugli. Doctoral student of the Uzbek Research Institute of Pedagogical Sciences, PhD, Associate Professor
Annotation
This article describes in detail the advantages of teaching engineering computer graphics in the education system using a 3D mobile application. The article presents the ways of developing creative thinking and spatial imagination of students when teaching engineering graphics in higher educational institutions using a 3D mobile application. Based on the requirements for the development of the digital economy, the 3D mobile application reveals the ways of developing the science of engineering graphics.
Keywords
3D, Graphic business, Technology, Competence, Competence, Smart, Steam, Digital economy, IT
va grafika sohasida kompyuter bilan ishlaydigan dizayn tizimlariga ega bo'lgan bitiruvchilarga talab juda katta.
Tadqiqotimiz doirasida oliy ta'limning bakalavr kasbiy kompetentligining mohiyatini hamda grafik kompetentlikning o'rni va ahamiyatini aniqlash muammosiga to'xtalamiz. Talim sohasida oliy kasbiy ta'lim uchun Davlat ta'lim standartida Texnologik talim yo'nalishi bitiruvchisining modeli ikki turdagi kompetensiyalardan iborat ekanligi bilan tavsiflanadi: umumiy madaniy va kasbiy. Umumiy
madaniy
Bugungi kunda oliy ta'limi tizimi rivojlantiruvchi ta'lim tamoyillariga asoslangan talimning mazmuni takomillashtirish va innovatsion texnologiyalarni
amaliyotga joriy qilish yo'lidan bormoqda. Keyingi o'n yil mobaynida avtomatlashtirilgan loyihalash tizimlaridan foydalanish bilan bog'liq inson faoliyatining turli sohalarida zarur bo'lgan kompyuter-grafik tizimlarini ishlab chiqishda tez sur'atlar bilan ildamlash yuz berdi. Hozirgi kunda axborot
texnologiyalari, kompyuter dizayni
kompetensiyalar ta'lim jarayoni natijasiga qo'yiladigan fanlararo talablarni aks ettiradi va bo'lajak bitiruvchida ishlab chiqilishi zarur bo'lgan shaxsiy sifat va qobiliyatlar majmuini ifodalaydi. Kasbiy kompetensiyalar bitiruvchining ixtisoslashish sohasi bilan bog'liq bo'lib, o'ziga xos maxsus kasbiy bilim va malakalar mavjudligini o'z zimmasiga oladi va uning kasbiy faoliyat turlaridan farqlash mumkin.
Kasbiy kompetentlikni tarkibi, tuzilishi va turli yondashuvlarini tahlil qilgan holda, biz uni oliy talim bitiruvchisining integrativ sifati deb hisoblaymiz, kompetensiyalarni quyidagi turlarga ajratish mumkin: ijtimoiy-shaxsiy, iqtisodiy, tashkiliy-boshqaruv, umumilmiy, umumkasbiy va maxsus. Texnologik ta'limi bakalavrining kompetentlik modeli -u egallashi lozim bo'lgan kompetensiyalar majmuini tavsiflay-di.
Grafik kompetentlikni tashkil etuvchi komponentlar ro'yxati kasbiy kompetentlikning turli malaka talablari tasniflarini tahlil qilishga asoslanadi. Kasbiy kompetensiya atamasi mutaxassisning kasbiy faoliyat yuritishga nazariy va amaliy tayyorligining birligini ifodalaydi.
Tadqiqotlarda turli xil kompetensiyalarni shakllantirishga katta e'tibor qaratilib kelinmoqda, ammo ikki bosqichli oliy ta'lim tizimiga o'tish tufayli texnologik ta'limning bakalavr bosqichida kasbiy kompetentlikni shakllantirish (ya'ni grafik kompetentlik) tadqiqot sifatida o'rganilmay qolmoqda.
Shuning uchun, taqdim etilgan texnologik ta'lim yo'nalishi bo'yicha davlat talim standartida texnologik ta'lim (yog'och va metallarga ishlov berish texnologiyasi) yo'nalishida sanoat va qurilish grafik kompetensiyalar bilan to'ldirilishi kerak.
"3D mobil ilova" dasturi avtomatlashtirilgan loyihalashning zamonaviy usullari va vositalari kompyuter grafikasi tamoyillariga asoslanadi. Bu holda, talaba inson interfeysi sifatida qabul qilinadi. Birinchi ijtimoiy lug'at interfeys tushunchasini "foydalanuvchi
mashina bilan muloqot qilishi yoki bir necha mashinalar bir-biri bilan muloqot qilishi mumkin bo'lgan kompyuter dasturlari (operatsion tizim) majmui" deb belgilaydi. Bunday holda, turli grafik paketlar bilan ishlash ko'nikmalariga ega bo'lgan shaxs. Bu eng muhim kasbiy kompetensiyalarni biri grafik kompetensiyalar, deb takidlashga asos bo'ladi.
Axborotlarni aks ettirishning grafik vositalaridan texnologik ta'lim bakalavriyatining kasbiy sohasida keng foydalaniladi. 3D mobil ilova kompyuter grafikasi ko'nikmalari talabalarga ob'ektlarni yaqqol tasavvur qilishning yangi usullarini o'rganish imkonini beradi. Talaba ikki o'lchamli loyihalarni ishlab chiqadi va turli standart elementlar va materiallarning ma'lumotlar bazalari va kutubxonalari yordamida muhandislik va kompyuter grafikasini birlashtirib, 3D uch o'lchamli loyihalarni modellashtirish
mumkin.
Muammo shundaki, cheklangan miqdordagi bitiruvchilar ixtisoslash-gan grafik paketlarga ega bo'lishlari mumkin. Texnologik ta'lim bakalavriyatining maqsadli tayyorga-rligi boshlang'ich, o'rta va qo'shimcha ta'limi sohasi mutaxassislarini tayyorlashga
qaratilganligi tufayli ushbu yo'nalishning har bir bitiruvchisi turli kompyuter tayyorlash vositalariga ega bo'lishi va amalga oshirishi lozim.
Grafik kompetentlikni
shakllantirish uchun ushbu sohadagi bakalavr ta'lim yo'nalishlari talabalarning avtomatlashtirilgan loyihalash tizimlari, kompyuter dizayni va grafik tizimlari, kompyuter animatsiyasi va vizualizatsiya sohasidagi fundamental bilimlarini shakllantirishga asoslanishi lozim. Talabalar fuqarolik va sanoat dizaynining zamonaviy texnologiyalarini chuqur o'rganish-lari, kasbiy sohada grafik paketlar va axborot tizimlari bilan ishlash ko'nikmalarini egallashlari lozim.
Kompyuter grafikasi -ma'lumotlarni qayta ishlash vositasi sifatida kompyuter va uning hosilalaridan foydalaniladigan
faoliyat sohasi.
Texnologik ta'limi bakalavri-yatining kompyuter grafikasi bilan samarali o'zaro hamkorligi agar o'qish sohasida bilim, ko'nikma va malakalarga ega bo'lsangiz mumkin. Texnologik talim yo'nalishi chizmachilik darslarida grafik paketlarni o'rganish amaliy tadbirlar asosida shakllantiriladi.
Kompyuterlarda loyihalash asoslarini o'zlashtirish katta hajmdagi nazariy ma'lumotlarni o'rganish va konseptual asosni shakllantirishni talab qiladi. Ta'lim va avtomatik loyihalash tizimlarining rivojlanish tendensiyalarini hisobga olgan holda, texnologik ta'lim yo'nalishi bo'yicha bakalavrlarning grafik kompetentligini shakllantirish usulini, grafik axborot bilan ta'minlash usullari haqidagi bilimlarni takomillashtirish kerak, bu bitiruvchini moslashtirish uchun sharoit yaratadi.
Grafik kompetentlikni
shakllantirish va rivojlantirishning dolzarbligi shu sohadagi bitiruvchilarning kompyuter grafikasi bilan ishlash jarayoniga duch kelishi, mavzu bo'yicha kam bilimga y ega bo'lishi tufayli oshib boradi. Shuning uchun kompyuter grafikasi va kompyuter dizayni sohasidagi kasbiy bilimlar zamonaviy mutaxassisning eng sara sifatlaridan biridir.
Bizning fikrimizcha, grafik kompetensiya-chizmachilik standart-lari va qoidalari, ularni amalda qo'llash ko'nikma va malakalari hamda turli grafik dasturlar yoki grafik paketlar bilan ishlash darajasini bilishga qaratilgan fazoviy fikrlash jarayonlari bilan bog'liq intelektual faoliyatdir.
Kompetentlik yondashuvi nuqtai nazaridan grafik kompetentlikni predmetga xos deb hisoblab, texnologik talimda (qurilish) kompyuter texnologiyalari sohasidagi kompetentlikka e'tibor qaratamiz.
Ta'lim jarayonida o'quvchilar tomonidan kompyuter loyihalash texnologiyalaridan foydalanishga tayyorlikdan foydalanish uchun yuqori motivatsiyani, undan foydalanishning nazariy jihatlarini bilish, tegishli kasbiy ko'nikmalar majmuasini amalga oshirishni va ijodiy sifatlarni namoyon qilish o'z ichiga oladi.
Kasbiy-grafik kompetensiya to'rtta shakllanish darajasiga ega: motivatsion-qadriyatli, kognitiv, amaliy-faoliyatli va ijodiy (kreativ):
Motivatsion-qadriyatli komponent-mustaqil o'qish, va kompyuter texnologiyalaridan keyingi o'zining kasbiy faoliyat jarayonida muvaffaqiyatli foydala-nish zaruriyati bilan tavsiflanadi. Talaba kasbiy faoliyatda kompyuter texnologiyalari bilan ishlash ko'nikma va malakalarini o'z-o'zini takomillash-tirishga qiziqadi;
Kognitiv - talaba mavzu haqida umumiy tushunchalarga ega bo'lib,texnologik talim sohasida (qurilish) kompyuter texnologiya-larining texnik vositalari haqida tasavvurga ega bo'lishi, nazariy bilimlar, ularning ahamiyatini va o'quv jarayonida foydalanishini tushuniladi;
Amaliy-faoliyatli - talabaning bu sohaga oson yo'naltirilganligi kasbiy ko'nikmalari bilan xarakterlanadi. Maxsulot obektlarini tasvirlash algoritmini yaratish bo'yicha bilim va ko'nikmalarini rivojlantiradi: kesish, cho'zish, bukish, juftlash, chamalash, murakkab texnik obekt elementlarini
tarkibiy qismlarga ajratish, sintezlash, guruhlash tiplarga ajratish, to'ldirish, 2D formatdagi texnik chizmalarni 3D formatda yaqqol tassavur qilish va boshqalar;
Ijodiy (kreativ) - talabaning shu sohadagi ish metodikasiga egaligi bilan ajralib turadi. Ob'ektlarni turli maqsadlarda loyihalash va tasvirlash uchun turli grafik paketlar va ish usullaridan foydalana oladi. Yangi grafik texnologiyalarni ishlab chiqish uchun potensial imkoniyatlariga ishonch bor. Axborot texnologiyalaridan foydalanish sharoitida kasbiy faoliyatga o'z tayyorgarligini o'z-o'zidan baholashga ega bo'ladi.
Bo'lajak texnologik talim o'qituvchilarining grafik kompetent-ligi oliy kasbiy ta'limning zamonaviy rivojlanishining integratsion tenden-siyalarini aks ettiradi. O'rganilayot-gan ob'ekt grafik o'quv predmetlarining o'zaro aloqasi va integratsiyasini o'rnatishga qaratil-gan.
Grafik kompetensiyaning mazmuni statik bo'lmasligi kerak, ya'ni texnika va texnologiyaning rivojlanish darajasini aks ettirish uchun tizimli ravishda doimiy ravshda takomillashib borishi kerak. Grafik kompetentlik mutaxassis tayyorlash uchun umumiy talablarni belgilash kerak.
Kasbiy-grafik kompetentlikni shakllantirish o'ziga xos didaktik xususiyatlarga ega, yani nazariy bilim va amaliy ko'nikmalarning o'zaro bir birini to'ldirishi, talim mazmunini fanlar integratsiyasida amalga oshirilishi, kompetensiyalarni
bosqichma-
bosqich rivojlantilirishi, ko'p marotaba mashq qilish va tajribaga asoslanish. Shuning uchun, talaba faqat amaliy faoliyati orqali kompetentli bo'lishi mumkin.
Texnologik ta'limi (qurilish) yo'nalishi bo'yicha bakalavrlarning grafik kompetentligi kompyuter grafikasi texnologiyalari va individual grafika paketlarini o'rganishga qaratilgan. O'quv dasturlari ob'ektlarni avtomatik parametrlashtirishga qaratilgan bilimlarni ko'rib chiqadi, kompyuter modelini yaratishda ob'ektning 3D o'lchovli parametrlari raqamli parametrlar bilan taqqoslanadi, bu loyihalanayotgan ob'ektni avtomatik parametrlashtirishni ta'minlaydi.
Shunday qilib, kompyuter-grafik kompetensiyalar texnologik ta'limi (Chizma geometriya va muhandislik grafikasi) yo'nalishi bo'yicha bakalavr kasbiy kompetentligining tarkibiy
qismlaridan biri hisoblanadi.
Adabiyotlar
1. N.Muslimov, D.Sayfurov, M.Usmonboeva va A.To'raevlar. Web-texnologiya asosida elektron axborot ta'lim resurslarini yaratish va ularni amaliyotga joriy etish. - T., 2015
2. Muslimov N.A, Urazova M.B. Bo'lajak o'qituvchilarning professional malakasini shakllantirishning texnik vositasi sifatida veb-sayt vazifasi // Hayot davomida ta'lim: Barqaror rivojlanish uchun uzluksiz ta'lim: Xalqaro ilmiy-amaliy anjuman
materiallari. Sankt-Peterburg: Sankt-Peterburg davlat universiteti, 2014. P 127129.
3. Muslimov Sh.N. "Bo'lajak texnologik ta'lim o'qituvchilarining kasbiy grafik kompetentligini rivojlantirish metodikasini takomil-lashtirish" T-2020:, pedagogika fanlari bo'yicha falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi.
4. Sh.Muslimov., M.Xalimov., Sh.Dilshodbekov., X.To'raev. "Chizma geometriya va Muhandislik grafikasi" o'quv qo'llanma Adabiyot uchqunlari nashriyoti, 2020. -168 b.
5. Muslimov Sh.N. "Chizma geometriya va Muhandislik grafikasi" elektron o'quv qo'llanma 2020. Respublika intelektual mulk agentligi guvohnomasi. №DGU 07744
6. Muslimov Sh.N., Xolmurzaev A.A., Madaminov J.Z., Xomidov A.Q. "Chizma geometriya va Muhandislik grafikasi" fanidan talabalar bilimini baholash uchun EHM dasturi 2020. Respublika intelektual mulk agentligi guvohnomasi. №DGU 08206
7. Muslimov Sh.N, Turaxanov.Sh.U, Matlab.I.A. "Chizmachilik" elektron qo'llanma (mobil ilova) 2020. Respublika intelektual mulk agentligi guvohnomasi. №DGU 08816
