Научная статья на тему 'КОМИЛ ИНСОН ТАРБИЯСИ ТЎҒРИСИДА'

КОМИЛ ИНСОН ТАРБИЯСИ ТЎҒРИСИДА Текст научной статьи по специальности «Искусствоведение»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
Комил инсон тарбияси / ўқитувчи / мураббий / таълим-тарбия

Аннотация научной статьи по искусствоведению, автор научной работы — Ахмедова Нафиса Исаходжаевна, Лутфуллина Румия Анваровна, Холмўминова Зарифа

Инсонни камолотга етказиш учун буюк аждодларимиз мероси ва ҳозирги замон илму-фани асосида тўпланган билимларга таянган ҳолда, ёш авлодни комилликка чорлаш ва рўёбга чиқариш асосида юртимизда изчил ишлар олиб боришимизни тақозо этади. Албатта, соглом ва баркамол авлод – комил инсонни тарбиялаб вояга етказишда, таълим соҳасида фаолият юритаётган ўқитувчи ва мураббийларнинг роли бениҳоя катта аҳамият касб этади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по искусствоведению , автор научной работы — Ахмедова Нафиса Исаходжаевна, Лутфуллина Румия Анваровна, Холмўминова Зарифа

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «КОМИЛ ИНСОН ТАРБИЯСИ ТЎҒРИСИДА»

КОМИЛ ИНСОН ТАРБИЯСИ ТУГРИСИДА

1Ахмедова Нафиса Исаходжаевна, 2Лутфуллина Румия Анваровна, 3Холмуминова

Зарифа

!УЗДЖТСУ, доцент 23УзДЖТСУ магистири https://doi.org/ 10.5281Аенойо.11221993

Аннотация. Инсонни камолотга етказиш учун буюк аждодларимиз мероси ва уозирги замон илму-фани асосида тупланган билимларга таянган уолда, ёш авлодни комилликка чорлаш ва руёбга чицариш асосида юртимизда изчил ишлар олиб боришимизни тацозо этади. Албатта, соглом ва баркамол авлод - комил инсонни тарбиялаб вояга етказишда, таълим соуасида фаолият юритаётган уцитувчи ва мураббийларнинг роли бенщоя катта ауамият касб этади.

Калит сузлар: Комил инсон тарбияси, уцитувчи, мураббий, таълим-тарбия.

Х,озирги шароитда, хар кандай жамиятда ёш авлод учун олиб бориладиган таълим-тарбия жараёни муайян максад асосида ташкил этилишини такозо этади. Бугунги кунда Узбекистон Республикасида ташкил этилган таълим-тарбия жараёнининг асосий максади комил инсонни тарбиялаб вояга етказишдан иборатдир. Ушбу йуналишдаги сиёсат нафакат давлатнинг ривожланишини, балки инсониятнинг хавфсиз хаёт кечиришини таъминлаш ва комил инсонни тарбиялаб вояга етказишга эътибор берилаётганлиги билан хам ахамиятлидир.

Маълумки, таълим-тарбия тизимининг бош максади баркамол авлодни тарбиялаб вояга етказиш ва шу аснода ёш авлодни комил инсон килиб тарбиялашга эътибор каратилади. Укувчи ёшларни комил инсон килиб тарбиялашнинг асосини узликни англаш, мустакил фикрлаш ва уз-узини бошкаришга ургатиш ташкил этади. Ушбу тарбия хозирги кунда педагогиканинг энг долзарб муаммоси сифатида урганилмокда. Чунки, барча даврларда хам тараккиётнинг янги боскичига утиш учун хар кандай миллат узининг утмиши ва бугунини янгидан англаш ва шунга асосан келажагини белгилаши зарур булади. Бунинг учун маълум ахлокий меъёрлар доирасида ёш авлодни тарбиялаб вояга етиштириш жараёни миллат ва жамиятнинг бош вазифаси булиб колади. Бу вазифани муваффакиятли хал килишда хар бир педагогдан ёшларимизни маънавий-ахлокий жихатдан тарбиялаш, уларда фаол хаётий позицияни шакллантириш, ижтимоий зарур фойдали мехнатга тайёрлаш, тарбиявий таъсирнинг узлуксизлигини таъминлаш оркали хал килиш мухим ахамият касб этади.

Таъкидлаш жоизки, комил инсон тарбияси деганда ёшларда ватанпарварлик, инсонпарварлик, мехрибонлик, олийжаноблик, ростгуйлик каби хислатларнинг шакллантирилишига каратилган таълим-тарбия жараёнининг амалга оширилиши урганилади. Президентимиз И.А.Каримов бу борада амалга оширилиши лозим булган вазифаларни куйидагича белгилайди: "Маълумки, ота-боболаримиз кадимдан бебахо бойлик булмиш илму маърифат, таълим ва тарбияни инсон камолоти ва миллат равнакининг энг асосий сифати ва гарови деб билган".

Барча замонларда хам комил инсон тарбиясининг яхлит бир тизимини яратиш юзасидан катор изланишлар ва тадкикотлар олиб борилганлиги маълум. Х,озирги замон шароитидаги комил инсон тарбиясининг мукаммал таълимотга оид булган маълумотлар

Президентимизнинг куйидаги ибораларида уз аксини топганлигини куриш мумкин: "Шуни унутмаслигимиз керакки, келажагимиз пойдевори билим даргохларида яратилади, бошкача айтганда, халкимизнинг эртанги куни кандай булиши фарзандларимизнинг бугун кандай таълим ва тарбия олишига боглик". И.А.Каримов уз фикрини давом эттириб куйидагиларни таъкидлайди: "Бунинг учун хар кайси ота-она, устоз ва мураббий хар бир бола тимсолида аввало шахсни куриши зарур. Ана шу оддий талабдан келиб чиккан холда, фарзандларимизни мустакил ва кенг фикрлаш кобилиятига эга булган, онгли яшайдиган комил инсонлар этиб вояга етказиш таълим-тарбия сохасининг асосий максади ва вазифаси булиши лозим, деб кабул килишимиз керак. Бу эса таълим ва тарбия ишини уйгун холда олиб боришни талаб этади".

Ушбу таърифдан келиб чиккан холда айтиш жоизки, таълим-тарбия жараёнини амалга оширишда профессор-укитувчиларга катта маъсулият юклатилади. Шу маънода улар томонидан уз фаолиятларини амалга оширишлари учун куйидаги хусусиятларни узларида мужассамлаштириш-лари зарур булади:

• шахс камолотини шакллантириш учун ёш авлоднинг рухий хислатларини англаб етмоги;

• таълим-тарбия жараёнининг самарадорлигини таъминлашга каратилган барча билим, малака ва куникмаларни узлаштирган булиши талаб этилади;

• замонавий фан-техника ютуклари асосида эришилган энг илгор укитиш технологияларини узлаштирган ва шу асосда машгулотларни утказиши талаб этилади.

Сир эмас, буюк аждодларимизнинг илмий меросларида бошка фанлар катори таълим-тарбия масаласи гоят мухим ахамият касб этган. Жумладан, уларнинг таълимотида ва хозирги кун тадкикотчилари олдидаги кундаланг булган муаммолардан бири - комил инсон тарбияси хисобланади. Шаркнинг буюк алломалари Хазрат Алишер Навоий, Абу Райхон Беруний, Фитрат ва бошка олимларнинг кенг камровли изланишларида комил инсон тарбиясига алохида ахамият берилган, шунингдек уларнинг асарларида бу савол ечими асосий деб каралган.

Хазрат А.Навоийнинг "Фарход ва Ширин" достони ва "Х,олати Пахлавон Мухаммад" асарларида Фарходнинг хам, Пахлавон Мухаммаднинг хам зурлигидан кура, уларнинг маънавий дунёсини, комиллик фазилатларини марок билан баён этган. Жумладан, ул зот томонидан инсон эришиши лозим булган комиллик чуккисини куйидагича таърифлаган:

Х,амул илми баланд овоза бирла,

Бу янглиг зури беандоза бирла,

Узин абжад угур элдин тутиб кам,

Дама донишки, зури даст ила хам.

Ушбу сатрларда асар кахрамонларининг чексиз куч-кудрати ва билимли булишига карамасдан алифбони укийдиган укувчидан хам узини камтар килиб курсатганлиги хамда бор кучини бунёдкорлик ишларини амалга оширишганлигига эътиборни каратган.

Бобокалонимиз Абу Райхон Беруний инсонларнинг илмга булган талаб ва эхтиёжларини кондириш - хар кандай фаннинг асосий вазифаси деб хисоблаган. Ул зотнинг талкинида хар кандай фаннинг максади - тахсил олувчиларга кимматбахо дуру-гавхар, зеб-зийнатларни инъом этишмас, балки фанлар ёрдамида зарурий билимлар манбаини туплаш ва маълумотли булишга ундайди. Унинг фикрига биноан, агар инсон хаёт фаолияти

давомида билими, малакаси ва хаётий куникмаларини намунали хулки хамда одобли хатти-харакатлари хисобига узлаштириши мумкинлигини таъкидлайди. Шу билан биргаликда олим - инсон ёвузликдан холи булган холатлардагина билимлар сохиби булиши мумкин деб хисоблайди. Уларнинг таъбирига кура: "Кишиларни ижтимоий камолотга етказиш иши - фан ёрдамида тарбияланадиган юксак интеллектуал ва ахлокий нормаларни хамма жойда жорий килиш жараёнида амалга оширилади" - деб таъкидлаган. Шунингдек, буюк олимнинг ёзиб колдирган меъросларида комил инсон орзуси куйидаги сатрларда уз ифодасини топган: "Ёшлар - рахмдил, мехрибон, одамларга илтифотли булишини, хайрихохлик курсатиш, инсон кийинчиликларга дуч келганда ёрдамини аямасликка ундайди". Бундан ташкари куйидаги салбий хулк-атвор: "Бойликка интилиш, адолатсизлик, хасислик, собитсизлик, журъатсизлик, айёрлик ва маккорлик" каби хислатларни коралайди. Булар асосида олим тарбияланувчиларга "эзгулик" ка купрок эътикод килишни ва "ёвузлик"дан узок булиш хамда хазар килишга давъат килади.

Мутафаккир олимларимиз томонидан олиб борилган тадкикот натижалари шуни курсатадики, уларнинг илмий изланишлари асосида тайёрланган меросларида комил инсон тарбиясининг тамойиллари тулаконли яратилган булиб, хар бир даврнинг узига хос хусусиятларини камраб олинганлигини куриш мумкин. Жумладан, буюк олим Фитрат комил инсонни тарбиялашда, маънавий-ахлокий тарбиянинг бекиёслиги тугрисидаги маълумотларни "Оила" рисоласида ("Бола тарбияси" бобида), фарзандларнинг аклий, ахлокий ва бадантарбияни биргаликда олиб бориш кераклигига эътибор каратади. Шунингдек, гудакнинг аклий ва ахлокий тарбияси билан биргаликда унинг бадантарбиясига эътибор бериш зарурлигини курсатиб утган, хар хил ёмон одатлардан саклаб, аста-секин камол топтириш, саломатлигига гамхурлик килиш, тоза ва поклиги, уз вактида овкатланиши зарурлигини алохида таъкидлайди.

Демак, инсонни камолотга етказиш учун буюк аждодларимиз мероси ва хозирги замон илму-фани асосида тупланган билимларга таянган холда, ёш авлодни комилликка чорлаш ва руёбга чикариш асосида юртимизда изчил ишлар олиб боришимизни такозо этади. Албатта, соглом ва баркамол авлод - комил инсонни тарбиялаб вояга етказишда, таълим сохасида фаолият юритаётган укитувчи ва мураббийларнинг роли бенихоя катта ахамият касб этади.

REFERENCES

1. И.Каримов "Юксак маънавият енгилмас куч". 2008 йил.

2. Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев БМТ Бош Ассамблеясининг 72-сессиясида нутки. Нью-Йорк.23.09.2023 й.

3. Axmedova N.I. "Sport pedagogik mahoratini oshirish (tennis)". O'quv qo'llanma. Ch.: 2023y. 257 b.

4. Abdalimov O.X., Azamatova N.I. "Yosh tennischilarni tayyorlash texnologiyasi" O'quv qo'llanma. T.: 2014y. 115 b.

5. Pulatov SH.A., Axmedova N.I. "Sport o'yinlari elementlariga o'rgatish (tennis)" Ch.: 2022y. 215 b.

6. Axmedova N.I., Azamatov A.I. "Tennis boyicha sport ta'lim-muasssalarida mashg'ulot o'tkazish uslubiyati". O'quv-uslubiy qo'llanma. Ch.: 2023y. 140 b.

7. Azamatov A.I. "Stol tennisi nazariyasi va uslubiyati" O'quv qo'llanma. Ch.: 2023y. 200 b.

8. Axmedova N.I. "Tennischi qizlarning jismoniy va maxsus tayyorgaligini takomillashtirish yo'llari". Monografiya. Ch.: 2023y. 72 b.

9. Axmedova N.I. Tennis-Sport pedagogik mahoratini oshirish. O'quv-uslubiy qo'llanma. T: 2014, 200 b.

10. Нафиса Ахмедова, Шерзод Пулатов, Абдулло Азаматов. Ёш теннисчиларда тана мувозанати турFунлигининг харакатланаётган объектга реакция аниклигининг намоён этишдаги роли. Academic research in educational sciences 2020 y. ООО «Academic Research». 334-340.

11. НИ. Ахмедова, А.И. Азаматов, НИ. Азаматова. УЗБЕКИСТОН ВА ЖАХОН РАКЕТКА УСТАЛАРИНИНГ Т0КИ0-2020 XXXII ЁЗГИ ОЛИМПИЯ УЙИНЛАРИДА ИШТИРОКИ НАТИЖАЛАРИ ВА ПЕДАГОГИК ТАХЛИЛИ. Fan-Sportga. 2021. 27-30

12. N.I. Akhmedova, OX Abdalimov. METHOD OF IMPROVING THE TECHNIQUE OF PLAYING IN TENNIS IN FRONT OF THE NET. Академические исследования в современной науке. 14/06/2023. 51-54.

13. Nigora Azamatova, Nafisa Axmedova, Abdullo Azamatov. Specific features of improving the technique of playing in front of the net in tennis. Collection of scientific papers. XI internashional scientific conference of students and young scientists. Chirchik, Uzbekistan .1.№1. 2022/9/24. 85-86

14. N.I. Akhmedova, R.A. Lutfullina, A.I. Azamatov, N.I. Azamatova. METHOD OF IMPROVING THE TECHNIQUE OF PLAYING IN TENNIS IN FRONT OF THE NET. Евразийский журнал академических исследований. 2022/6/30. 541-543.

15. Н.И. Ахмедова, А.И. Азаматов, Н.И. Азаматова. ЁШ ТЕННИСЧИЛАРДА ТАНА МУВОЗАНАТИ ТУРFУНЛИГИНИНГ ХАРАКАТЛАНАЁТГАН ОБЪЕКТГА РЕАКЦИЯ АНИКЛИГИНИ НАМОЁН ЭТИШДАГИ РОЛИ. Fan-Sportga. 2022. 28-31.

16. Nigora Isakhodzhaevna Azamatova, Nafisa Isakhodzhaevna Akhmedova, Abdullo Isaxodja Oglu Azamatov, Rumiya Anvarovna Lutfullina. Agreed rules, disciplinary procedures, sanctions and other forms of combat against doping in sport. Science and Education. 2022. 1800-1806.

17. Нигора Исаходжаевна Азаматова, Нафиса Исаходжаевна Ахмедова, Абдулло Исаходжа Угли Азаматов, Румия Анваровна Лутфуллина Узбекистон терма жамоаси теннисчиларнинг олимпия уйинларида натижа динамикаси ва спорт формаси тахлили. Science and Education. ООО «Open science». 2022. 3.№5. 1378-1382.

18. Н.И. Ахмедова, Н.И. Азаматова, А.И. Азаматов. МЕТОДЫ СОВЕРШЕНСТВОВАНИЯ ИГРЫ У СЕТКИ В ТЕННИСЕ. 2017. 121-124

19. Н.И. Ахмедова, Н.И. Азаматова, А.И. Азаматов. ЭКСПЕРИМЕНТАЛЬНАЯ МЕТОДИКА СОВЕРШЕНСТВОВАНИЯ ИГРЫ У СЕТКИ В ТЕННИСЕ. ПРОБЛЕМЫ И ПЕРСПЕКТИВЫ ФИЗИЧЕСКОГО, 2016. 125-128.

20. N.I. Akhmedova, N.I. Azamatova, A.I. Azamatov, F.T. Umaraliyeva, Sh. D. Saidova. THE IMPORTANCE AND ROLE OF SPORT IN HIGHER EDUCATION. Science and innovation in the education system. 08.11.2023. №2. 56-64.

21. N.I. Akhmedova, N.I. Azamatova, A.I. Azamatov, F.T. Umaraliyeva, Sh. D . Saidova. RATIONAL NUTRITION IN THE LIFE OF STUDENTS. 2023/11/8. Current approaches and new research in modern sciences. 2.№11. 33-38

22. N.I. Akhmedova, N.I. Azamatova, A.I. Azamatov, F.T. Umaraliyeva, Sh. D. Saidova. USE OF SPECIAL TENNIS EXERCISES IN PHYSICAL EDUCATION CLASSES AMONG STUDENTS. Академические исследования в современной науке. 2. №24. 47-52.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.