Научная статья на тему 'КЛИМАТТЫ ҚОРҒАУ САЛАСЫН ЦИФРЛАНДЫРУДАҒЫ ҚҰҚЫҚТЫҚ РЕТТЕУ МӘСЕЛЕЛЕРІ'

КЛИМАТТЫ ҚОРҒАУ САЛАСЫН ЦИФРЛАНДЫРУДАҒЫ ҚҰҚЫҚТЫҚ РЕТТЕУ МӘСЕЛЕЛЕРІ Текст научной статьи по специальности «Право»

CC BY
13
2
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Климатты қорғау / жасыл экономика / экологиялық цифрландыру / экологиялық қауіпсіздік / құқықтық реттеу / Охрана климата / зеленая экономика / цифровизация экологии / экологическая безопасность / правовое регулирование

Аннотация научной статьи по праву, автор научной работы — Ғалымжан Бауржанұлы Ахмет, Даурен Нуржанұлы Бекежанов, Гульнур Кенжебайқызы Копбасарова

Ұсынылып отырған мақалада климатты қорғау саласын цифрландыру мәлелеріне арналған. Бүгінгі таңда экология саласын цифрландыру арқылы климатты қорғау басты мәселеле болып отыр. Бұл мәселелені шешуде климатты қорғау саласындағы цифрлық технологияларды пайдалану есебінен республика экономикасының даму қарқынын жеделдету және халықтың өмір сүру сапасын жақсарту, қоршаған ортаны түбегейлі жаңа даму траекториясына көшуі үшін жағдайлары қарастырылды. Экологиялық заңнамадағы олқылықтардың жойылуымен бірге экология саласын цифрландыру процесінің белсенді дамуы байқалады. Бұл экологияда өмір сүретін азаматтарының назарын бәрін өте тез жасауға деген ұмтылысты күшейтеді. Климатты цифрландыру мәселелесі мемлекеттік деңгейде қоршаған ортаның әл-ауқат мәселелеріне көп көңіл бөлінеді, бұған осы салада қабылданатын мемлекеттік бағдарламалар мен өзгеде құқықтық актілердің аз болуы дәлел бола алады. Жалпы әлемдік және қазақстандық тренд – жасыл экономика тұжырымдамасына және өзгеде жасыл даму бағдарламаларына жан-жақты құқықтық зерттеулер жүргізу кезінде байқалды. Климатты қорғау саласын цифрландырудың басты мақсаты халықтың өмір сүру сапасын артыру, экологиялық жағдайды жақсарту, экологиялық шараларды тиімді жұмыс істеу мүмкіндік жасау, экологиялық жүйені жаңғырту, экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету, халықтың экологиялық цифрлық білімін жетілдіру болып табылады. Климаттық қорғауды цифрлық трансформация экологиялық қауіпті дағдарысты қалпына келтіру және экологиялық қауіпсіздікті алдын алуда көптеген ұлттық стратегияларының маңызды бөлігі құқықтық талдау жүргізілді. Сонымен қатар авторлар мақалада экология саласын цифрландыру саласы оның ішінде климатты қорғау бағыттарын жетілдіру бойынша қолданыстағы экологиялық заңнамаларға толықтырулар мен өзгерістер, ұсыныстар берілді.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ПРОБЛЕМЫ ПРАВОВОГО РЕГУЛИРОВАНИЯ ЦИФРОВИЗАЦИИ В ОБЛАСТИ ОХРАНЫ КЛИМАТА

Предлагаемая статья посвящена цифровизации сферы охраны климата. На сегодняшний день главной проблемой является охрана климата посредством цифровизации экологии. В решении данного вопроса были рассмотрены условия для ускорения темпов развития экономики республики за счет использования цифровых технологий в области охраны климата и улучшения качества жизни населения, перехода окружающей среды на принципиально новую траекторию развития. Вместе с устранением пробелов в экологическом законодательстве происходит активное развитие процесса цифровизации экологии. Это усиливает стремление граждан, живущих в экологии, делать все очень быстро. В вопросе цифровизации климата на государственном уровне большое внимание уделяется вопросам благополучия окружающей среды, о чем свидетельствует меньшее количество государственных программ и иных правовых актов, принимаемых в данной сфере. Общемировой и казахстанский тренд – наблюдался при проведении всесторонних правовых исследований концепции зеленой экономики и других программ зеленого развития. Главной целью цифровизации сферы охраны климата является повышение качества жизни населения, улучшение экологической ситуации, создание возможностей для эффективной работы экологических мер, модернизация экологической системы, обеспечение экологической безопасности, совершенствование экологического цифрового образования населения. Цифровая трансформация охраны климата является важной частью многих национальных стратегий по восстановлению экологического опасного кризиса и предотвращению экологической безопасности. Кроме того, в статье представлены дополнения и изменения в действующее экологическое законодательство по совершенствованию направлений в области цифровизации экологии, в том числе охраны климата.

Текст научной работы на тему «КЛИМАТТЫ ҚОРҒАУ САЛАСЫН ЦИФРЛАНДЫРУДАҒЫ ҚҰҚЫҚТЫҚ РЕТТЕУ МӘСЕЛЕЛЕРІ»

ЭОЖ 349.6

КЛИМАТТЫ КОРГАУ САЛАСЫН ЦИФРЛАНДЫРУДАГЫ К¥КЬЩТЫК РЕТТЕУ МЭСЕЛЕЛЕР1

Галымжан Бауржанулы Ахмет

I. ЖансYгiров атындагы Жетгсу университеттщ докторанты, К^азацстан Республикасы, Талдыцорган цаласы, e-mail: g_akhmet93@mail.ru

Даурен Нуржанулы Бекежанов1

I. ЖансYгiров атындагы Жетс университеттщ цауымдастырылган профессоры, философия докторы (PhD), К^азацстан Республикасы, Талдыцорган цаласы, e-mail: bek_dauren@mail.ru

Гульнур Кенжебайкызы Копбасарова

I. ЖансYгiров атындагы Жетс университеттщ цауымдастырылган профессоры, Зац гылымдарынъщ кандидаты, К^азацстан Республикасы, Талдыцорган цаласы, e-mail: gulnura.kopbasarova@mail.ru

Аннотация. ¥сынылып отырган мацалада климатты цоргау саласын цифрландыру мэлелерте арналган. БYгiнгi тацда экология саласын цифрландыру арцылы климатты цоргау басты мэселеле болып отыр. Бул мэселелет шешуде климатты цоргау саласын-дагы цифрлыц технологияларды пайдалану есебтен республика экономикасыныц даму царцынын жеделдету жэне халыцтыц вмiр суру сапасын жацсарту, цоршаган ортаны тYбeгeйлi жаца даму траекториясына квшуi Yшiн жагдайлары царастырылды. Эколо-гиялыц зацнамадагы олцылыцтардыц жойылуымен бiргe экология саласын цифрландыру процестщ бeлсeндi дамуы байцалады. Бул экологияда вмiр суретт азаматтарыныц наза- Т рын бэрт вте тез жасауга деген умтылысты кYшeйтeдi. Климатты цифрландыру мэсе- | лелеЫ мемлекеттж децгейде цоршаган ортаныц эл-ауцат мэселелерте квп квщл бвлiнeдi, И буган осы салада цабылданатын мемлекеттж багдарламалар мен взгеде цуцыцтыц ак- с тшердщ аз болуы дэлел бола алады. Жалпы элемдж жэне цазацстандыц тренд - жасыл И экономика тужырымдамасына жэне взгеде жасыл даму багдарламаларына жан-жацты У цуцыцтыц зерттеулер жYргiзу кезтде байцалды. Климатты цоргау саласын цифрланды- 5 рудыц басты мацсаты халыцтыц вмiр сYPУ сапасын артыру, экологиялыц жагдайды жац- К сарту, экологиялыц шараларды тиiмдi жумыс wтеу мYмкiндiк жасау, экологиялыц жYйeнi о жацгырту, экологиялыц цауiпсiздiктi цамтамасыз ету, халыцтыц экологиялыц цифрлыц о бтмт жeтiлдiру болып табылады. Климаттыц цоргауды цифрлыц трансформация эко- Т логиялыц цауiптi дагдарысты цалпына кeлтiру жэне экологиялыц цауiпсiздiктi алдын алу- Л да квптеген улттыц стратегияларыныц мацызды бвлг цуцыцтыц талдау жYргiзiлдi. т Сонымен цатар авторлар мацалада экология саласын цифрландыру саласы оныц штде 5 климатты цоргау багыттарын жeтiлдiру бойынша цолданыстагы экологиялыц зацнама ларга толыцтырулар мен взгер^тер, усыныстар бeрiлдi

гиялыц цауiпсiздiк, цуцыцтыц реттеу.

ЦИФРОВИЗАЦИИ В ОБЛАСТИ ОХРАНЫ КЛИМАТА Ахмет Галымжан Бауржанулы

Докторант Жетысуского университета имени И. Жансугурова, Республика Казахстан, г. Талдыкорган, e-mail: g_akhmet93@mail.ru

1 Хam-хaбapлapгa apнaлгaн aвтop

го

5

TyrnHdi свздер: Климатты цоргау, жасыл экономика, экологиялыц цифрландыру, эколо- о

го

ПРОБЛЕМЫ ПРАВОВОГО РЕГУЛИРОВАНИЯ о

> JZ

ho о ho

со

со

CN О CN

0.

<

0_

0 ©

1

0. IZ

< ш

" Bekezhanov Dаuren Nurzhanovich.

Бекежанов Даурен Нуржанович

Ассоциированный профессор Жетысуского университета имени И. Жансугурова, доктор философии (PhD), Республика Казахстан, г. Талдыкорган, е-mail: bek_dauren@mail.ru

Копбасарова Гульнура Кенжебаевна

Ассоциированный профессор Жетысуского университета имени И. Жансугурова, Кандидат юридических наук, Республика Казахстан, г. Талдыкорган, e-mail: gulnura.kopbasarova@mail.ru

Аннотация. Предлагаемая статья посвящена цифровизации сферы охраны климата. На сегодняшний день главной проблемой является охрана климата посредством цифровизации экологии. В решении данного вопроса были рассмотрены условия для ускорения темпов развития экономики республики за счет использования цифровых технологий в области охраны климата и улучшения качества жизни населения, перехода окружающей среды на принципиально новую траекторию развития. Вместе с устранением пробелов в экологическом законодательстве происходит активное развитие процесса цифровизации экологии. Это усиливает стремление граждан, живущих в экологии, делать все очень быстро. В вопросе цифровизации климата на государственном уровне большое внимание уделяется вопросам благополучия окружающей среды, о чем свидетельствует меньшее количество государственных программ и иных правовых актов, принимаемых в данной сфере. Общемировой и казахстанский тренд - наблюдался при проведении всесторонних правовых исследований концепции зеленой экономики и других программ зеленого развития. Главной целью цифровизации сферы охраны климата является повышение качества жизни населения, улучшение экологической ситуации, создание возможностей для эффективной работы экологических мер, модернизация экологической системы, обеспечение экологической безопасности, совершенствование экологического цифрового образования населения. Цифровая трансформация охраны климата является важной частью многих национальных стратегий по восстановлению экологического опасного кризиса и предотвращению экологической безопасности. Кроме того, в статье представлены дополнения и изменения в действующее экологическое законодательство по совершенствованию направлений в области цифровизации экологии, в том числе охраны климата.

Ключевые слова: Охрана климата, зеленая экономика, цифровизация экологии, экологическая безопасность, правовое регулирование.

PROBLEMS OF LEGAL REGULATION OF DIGITALIZATION IN THE FIELD OF CLIMATE PROTECTION

о

Sg Akhmet Galymzhan Baurzhanuly

Doctoral student of the Zhetysu University named after I.Zhansugurov, Republic of Kazakhstan, Taldykorgan, e-mail: g_akhmet93@mail.ru

с ш

tc

0

1

о <

со <

I>

0

1

s ^

s

I H

о

Ш Ш

Associate Professor of Zhetysu University named after I. Zhansugurov, Doctor of Philosophy (PhD), Republic of Kazakhstan, Taldykorgan, e-mail: bek_dauren@mail.ru

Kopbassarova Gulnura Kenzhebaevna

Associate Professor of Zhetysu University named after I. Zhansugurov, Candidate of Legal Sciences, Republic of Kazakhstan, Taldykorgan, e-mail: gulnura.kopbasarova@mail.ru

Abstract. The proposed article is devoted to the digitalization ofthe sphere ofclimate protection. Today, the main problem is climate protection through the digitalization of ecology. In solving this issue, the conditions for accelerating the pace of development of the republic's economy through the use of digital technologies in the field of climate protection and improving the quality of life of the population, the transition of the environment to a fundamentally new development trajectory

were considered. Along with the elimination of gaps in environmental legislation, the process of digitalization of ecology is actively developing. This strengthens the desire of citizens living in the environment to do everything very quickly. In the issue of climate digitalization at the state level, much attention is paid to the well-being of the environment, as evidenced by the smaller number of state programs and other legal acts adopted in this area. The global and Kazakhstan trend was observed during comprehensive legal studies of the concept ofgreen economy and other green development programs. The main goal of digitalization of the sphere of climate protection is to improve the quality of life of the population, improve the environmental situation, create opportunities for the effective operation of environmental measures, modernize the ecological system, ensure environmental safety, improve environmental digital education of the population. The digital transformation of climate protection is an important part of many national strategies to restore the ecological dangerous crisis and prevent environmental safety. In addition, the article presents additions and changes to the current environmental legislation to improve the directions in the field of digitalization of ecology, including climate protection.

Keywords: Climate protection, green economy, digitalization of ecology, environmental safety, legal regulation.

Юркпе

К^рп когамда цифрльщ технологиялар-ды пайдалану, сондай-ак техникальщ мум-кiндiктердi дамыту жана цифрлы; ортаны, онын шшде климатты коргауды катына-старда калыптастырады. Мундай орта технология мен коршаган ортанын ара катына-сында белгЫ жэне барган сайын манызды рел аткарады. Цифрландырудын техноген-дш жэне табиги экологиялык кауштдшке эсерi айкын кершедь БYгiнгi танда климатты коргаудын жагдайы, елiмiздщ жекелеген аймактарынын жэне жалпы планетанын экологиялык дагдарыстары шешiмдердi ло-гикалык iздеудi, сонын iшiнде Цифрлык экономика мен цифрлык кукыкты пайдалануды талап етедь Ягни, климатты коргау саласын цифрландыру дамытудын кукыктык мэселе-лерi бар екендЫ сезсiз. Колданыстагы экология кодексшде климаттын езгеруге бей-iмдiлiгi, климаттын езгеруiнiн бурыннан бар жэне болжамды эсерлерi, сондай-ак климаттын езгеруше бейiмдеу женiндегi шаралар туралы жазбаша, кернекi, дыбыстык, элек-трондык немесе кез келген езге де матери-алдык нысандардагы кез келген акпаратты бiлдiредi2.

Цифрлык технологиянын емiрдi, эко-номиканы, экологияны, мэдениеттi жэне когамды езгерту кабiлетi барлык жерде та-нылады. Технологиялык революциялардан айырмашылыгы, казiр акпарат технологи-ялар айналатын орталык компонент болып табылады[1, 35-б.].

Бул когамнын кептеген салаларында, со-

2 Казахстан Республикасыныц Экология ко()ека 2021 ж

K2100000400 (жу.гту мерзип 03.04.2023 ж.)

DOI: 10.52026/27885291_2023_75_4_115

нын, iшiнде климаты коргауды баскарудын жана формаларынын пайда болуына эке-ледi. Сандык революция климатты коргау-мен айналысатын элеуметтiк тэжiрибелер мен уйымдармен тiкелей байланыстыруга болады. Климатты коргау бул жеке адамдар денгешнде де, уйымдар денгейiнде де кептеген идеяларды, тэжiрибелердi жэне кун- е дылыктарды бiлдiретiн жалпы мэселелер Т болып табылады. Бул мэселе элемдш ел- 1 дерде жылдар бойы талкыланып келедi. 1 ^азакстан Республикасында экологияны С жэне коршаган ортаны коргау саласындагы Т жана шешiмдердi iздеуге багытталган мем- т лекеттiк улттык жобалар мен багдарлама- З лар енгiзiлдi. Мемлекеттiк багдарламаларда К адамнын таза коршаган ортада емiр CYPуi, Н сапалы экологиялык таза ешм, табигат ре- Д сурстарын тиiмдi пайдалану, халыктын емiр Е

CYPУ денгейiн жаксарту болып табылады. Ь

т

Нысаны мен эдктер £

Зерттеу жумысын жазу барысында кли- i

матты коргау саласындагы гылыми енбек- А

терд^ климатты коргауды цифрландыру, g

коршаган ортаны цифрландыру, экологи- g

ялык кауiпсiздiк багытында эртYрлi мате- Й

риалдары, климатты коргауды кукыктык ф

реттеудiн нормативтiк кукыктык актiлер о

жан-жакты колданылды. Зан гылымын- а

да экологиялык кукык, коршаган ортаны л

коргау, экологиялык кауiпсiздiктi зерттеу ба- 1

рысында бiрнеше эдютер колданылды. Са- К

лыстырмалы-кукыктык талдау, синтез, фор- 4

мальды-логикалык жэне гылыми танымнын 7

) 2

о

i 2 цацтардагы № 400-VIКРЗ. https://adilet.zan.kz/kaz/docs/ 3

со

CN О CN

Û.

<

Û.

О

е

о

ш

о

ш g

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

с

<

ш H

о

<

о

о <

со <

I>

о

s ^

s H

о

ш ш

баска эдiстер осы зерттеу мазмунын ашуга непз болды.

Нэтижелер жэне талцылау

Казакстанда коршаган ортаны коргау, экология саласын цифрландыруды дамыту-да елiмiзде Жасыл экономика тужырымда-масы3, Жасыл Казакстан улттык багдарла-масы4 кабылданган. Багдарламада КР-да климатты, коршаган ортаны коргауды цифрландыруды дамыту Yшiн жагдайлар жасауга, заманауи цифрлык технологияларды пайда-лана отырып, цифрландыру аркылы экологи-ялык таза ешмд^ iшкi кауiпсiздiктi жаксарту аркылы елiмiздiн азаматтарынын эл-аукаты мен емiр CYPУ сапасын арттыруга багыт-талган. Цифрлык экономика, жер экожYЙ-есшщ турактылыгын сактауга, жасыл эко-номикага кешуге, сондай-ак осы саладагы бузылган аймактарды калпына келтiруге мYмкiндiк бередi. Климатты коргау саласын улттык жэне шетелдш экожYЙенi цифрландыру бойынша кукыктык мэселелерiн зерттеген галымдардын енбектерi бар. С.Ж. Бекишеванын енбегiнде к¥кык жуй-есiндегi экологиялык акпаратты цифрландыруды мемлекет тарапынан колдау ягни кукыктык базасын KYшейтуге басты на-зарга алу керек екендiгiн ескередi [2, 86-б.]. А. Озенбаеванын енбегшде экологиялык кауiпсiздiк саласындагы цифрландыруга кедерп келтiретiн колданыстагы негiзгi заннамалык шектеулердщ тiзбесiн аныктап, оларды жою туралы усыныстарды негiздеу кажеттiлiгiне басымдылыктарына зерттеу-лер ЖYргiзген [3, 53-б.]. Л.К.Еркшбаеванын оку куралында экологиялык акпаратты цифрландыруды кукыктык реттеудi кешендi зерттеу жэне оган кол жетюзущ камтамасыз ету, цифрлык курудын кукыктык тетiктерiн не-гiздеу жэне эзiрлеу багыттарына талдау жур-гiздi [4, 48-б.].

Бул жагдайда бiз зерттеудiн Yлкен релiн байкаймыз когамдык катынастарды реттеу кукыгынын мYмкiндiктерi белгiлi бiр сала-ларды цифрландыруга байланысты когам-нын терiс эсерiн азайту Yшiн емiр CYPУ та-биги жэне езгертшген экологиялык ЖYЙелер адам болып табылады [5, 106-б.].

Бiрiншi аспект шенбершде бiз мемлекет-тiк экологиялык менеджмента цифрландыруды (эсiресе экологиялык кадагалау жэне

лицензиялау белiгiнде), коршаган ортага терiс эсер еткенi Yшiн телемдi есептеуд1 немесе шыгарындылар, тегшдшер келемiн багалауды жэне т. б. цифрландыруды ажы-ратуды усынамыз. Бул топта коршаган ортаны коргау функцияларын орындайтын мем-лекеттiк жэне жергЫки езiн-езi баскару органдарынын порталдарында шагымдар, етiнiштер мен усыныстар беру Yшiн цифрлык технологияларды колдануга, сондай-ак талкылау кезiнде азаматтардын ткрлерш ескеруге байланысты адамнын экологиялык кукыктарын коргаудын цифрлык шешiмдерi ерекше орын алады [6, 177-б.].

0ндiрiстiк процестердi цифрландыру онын турактылыгын арттыратын ауыл ша-руашылыгы. Бул аймак мYмкiн цифрлан-дыруга байланысты бiрнеше секторды ка-лай косуга болады ендiрiстiк процестердiн ездерi (бYрку Yшiн дрондарды пайдалану ауыл шаруашылыгы техникасын робот-тандырылган автоматтандыру жэне т. б.), сондай-ак таза акпараттык сипатка ие болу ауыл шаруашылыгы енiмдерiн жетюзуге ар-налган уялы телефондар пайдалану, тынай-ткыштарды колдану, топырак жагдайы жэне ылгалдылык туралы акпарат, фермерлерге кажети кенестер жэне т. б. [7, 60-б.].

Тамак енiмдерiнiн айналымы сапа мен азык-тYлiк кауiпсiздiкке койылатын бел-гiленген талаптарга сэйкес келмейтшдерд1 жауапкершiлiкке тарту, ашыкты камтамасыз етуде электрондык деректер базасын куру манызды болып табылады [8, 601-б.].

2025 жылы дейiн Жасыл логистика-ны жетiлдiру аркылы ластаушы заттардын шыгарындылары 3,6 миллиард тоннага дей-ш темендетуге болады.Ол Yшiн жана плат-формалар енгiзу кажет болып табылады [9, 73-б.]

Цоршаган ортаны цифрландыру мэселе-лердi шешудiн тагы бiр тэсiлi мемлекеттiк ынталандыруды дамыту жэне субсидиялар-ды жетiлдiру тетЫн дамыту керек [10, 37-б.].

Бiздiн ойымызша климаттын езгеруiне бейiмделуiн аныктайтын белгiлерi сандык технологияларды пайдалану аркылы ЖYзеге асырылу керек деп ойлаймыз.

Цифрландыру ендiрiстiн басты багыты ол электромобильдер ендiрiсiн цифрландыру аркылы коршаган ортага келетiн зияндарды азайту [11, 50-б.]. Климатты коргау саласын

3 К^азацстан Республикасыныц "жасыл экономикага" кви/yi жвнiндегi 2013 жылгы 30 мамырдаяы № 577 тужырьтда-масы. https://adilet.zan.kz/kaz/docs/U1300000577(жYгiну мерзий 15.04.2023 ж.)

4 "Жасыл К^азацстан" улттыц жобасын бекту туралы 2021 жьыгы 12 цазандаяы № 731 К^азацстан Республикасы Уктетжц цаулысы. https://adilet.zan.kz/kaz/docs/P2100000731 (жYгiну мерзыи 21.04.2023 ж.)

кукыктык реттеу бойынша 9 мамырда 19925 жылы 12 желтоксанда Б¥¥ конференция-сында климат туралы келiсiм, 12 желтоксан 2015 жылы Париж6 климатынын езгеруi туралы келiсiмдер кабылданды.

Климатты багалаудын жана шкалаларын куру жэне Арнонын бурынгы тэсiлiнен бас тарту казiргi цифрлык ортадагы моральдык климат уымын жетiлдiруге мYмкiндiк бе-ред^ сондай-ак бизнес-практиктер саласын-да табысты колданылатын болады. Мысалы, элеуметтiк медиа иерархияларды тепстеу-дiн, жетiстiктермен белюудщ жэне сурактар коюга жэне жан-жакты дамуга багытталган корпоративтiк мэдениеттi ныгайтудын куатты куралы бола алады. Кызметкерлерге арналган iшкi элеуметтiк желiнi куру корпоративтк пiкiрталаска кол жеткiзудi немесе оган ко-сылуды женiлдетуге кемектеседi [12, 14-б.].

Цифрлык трансформация казiргi когам емiрiнiн барлык аспектiлерiне эсер етедц коршаган ортаны коргау экологиялык ка-уiпсiздiк пен табигатты пайдалануды камта-масыз ету саласы да ерекшелж емес. Цифрлык технологиялардын негiзгi касиеттерiнiн бiрi-олар етпелi жэне когам емiрiнiн эртYрлi салалары Yшiн эмбебап болып табылады. Осыган байланысты, колданылатын цифрлык технологиялар экологиялык мэселелердi шешудiн дайын эдiстерiн усынбайды, олар статистикалык акпараттын Yлкен келемш ен-деу процесiн едэуiр женшдетуге, оны кыска мерзiмде терен жэне жан-жакты талдауга мYмкiндiк бередi, жалпы белгiлi бiр саладагы баскару кызметш сапалы езгертуге мYмкiндiк бередi деген тезис эдшетл болып керiнедi.

Корытынды

Бiздiн ойымызша климатты коргауды ка-тынастарын кукыктык реттеудiн жана эдю-терi ретiнде жана технологиялырды енп-зу манызды рел аткарады. Климат саласын цифрландыруды жетiлдiру Yшiн мемлекет тарапынан экологиялык акпаратты цифрлан-дыру женiндегi шараларды KYшейту керек. ¥лттык денгейде кешендi тужырымдама кабылдау кажетилЫ турандап отыр. Ягни Казакстанда «Климат салаларын цифрландыру» тужырымдамасын кабылдау ка-жет деп ойлаймыз. Аталган тужырымдама

мынандай багыттарды камтуы тию. Атап айтар болсак:

1. Климатты коргау туралы акпаратты цифрландыру алгоритмш енгiзу.

2. Климаттын езгерiстерi туралы де-ректер тYрлерiн кенейту жэне деректердi баскару жэне тарату Yшiн акпарат иелерiнiн инфракурылымын жаксарту жэне жана ко-сымшалар дайындау.

3. Климатты коргау процестердi жетш-дiру, цифрландыру жумыстарын кешендi уйымдастыру.

4. Климатты коргау бойынша сандык сауаттылыкты арттыру жэне пайдаланушы-лардын керi байланысын жаксарту.

5. Климатты коргау табигат коргау функцияларын орындайтын жэне уксас кыз-меттер керсететш мемлекеттiк органдардын цифрлык трансформация процесш ЖYргiзуiн камтамасыз ету.

6. Климатты коргау мемлекетлк кызмет тYрi ретiнде енгiзу.

7. Акпараттык камтамасыз ету жэне цифрлык экономиканын негiзгi компоненттерiн тYрлендiру Yшiн климаттык жагдайын, климат туралы деректерд^ аналитика мен нор-маларды интеграциялауды жеделдету жэне колдану.

8. Климатты коргау саласын жана техно-логияларды енгiзу.

9. Коршаган ортаны экологиялык бакы-лаудын есептшЫ автоматтандыру. Бул ана-литиканы цифрландыруга жэне деректердiн ашыктыгын камтамасыз етуге мYмкiндiк бередi.

10. Климатты коргау саласын цифрлан-дыруда бiрынFай Yйлестiру орталыгын куру жэне онын жумыс iстеуi Yшiн арнайы ма-мандардын болуы кажет.

11. Климатты коргау кызметтердi цифрлык экожYЙеге сапалы интеграциялау Yшiн кажети бiрынFай технологиялык платформа эзiрлеу.

Табысты жэне тиiмдi жумыс iстейтiн цифрлык экожYЙенi куру Yшiн оны Yнемi жанартып отыратын накты жоспар жэне экожYЙедегi эртYрлi кызметтер арасындагы синергияларды тартуга мYмкiндiк беретiн креативтi тэсш кажет.

го гп

0 ч

1

^

И I

о

>

З А

0

1 О Д А

сг

О

ГО А

А

го о го

о

I ©

о

А А

л

5 Рамочная конвенция Организации Объединенных Наций об изменении климата Принята 9 мая 1992 года. https://www. un.org/ru/documents/decl_conv/conventions/climate_framework_conv.shtml (Дата обращения 01.05.2023 г.)

6 Парижское соглашение об изменении климата принята 12 декабря 2015 года. https://unfccc.int/files/essential_background/ convention/application/pdf/english_paris_agreement.pdf (Дата обращения 02.05.2023 г.)

ю о ю

со

ЭДЕБИЕТТЕР

1. Еркинбаева Л.К., Калымбек Б. Вопросу о цифровизации экологической информации в Республике Казахстан //KAU «Transactions». - 2020 №IV(50). - С. 35-44.

2. Бекишева С.Н. Еркинбаева Л.К. Цифровизация экологической информации в системе права. Монография. - Талдыкорган: ЖК «Рекламный проспект», 2022 . -148 с.

3. Озенбаева А. К^азацстан Республикасындагы цоршаган ортаны цифрландыруды цуцыцтыцреттеу//К,аз¥УХабаршысы. Зац сериясы.- 2021. Том 100, № 4. - 46-55 б.

4. Еркинбаева Л.К. Правовое регулирование экологической информации в условиях цифровизации в Республике Казахстан. Учебное пособие. - Талдыкорган: ЖК «Рекламный проспект» 2022 . - 103 с.

5. Anisimov A & Ryzhenkov A. Current legal issues of digitalization of environmental protection: a view from Russia // Eastern Journal of European Studies, Centre for European Studies, Alexandru loan Cuza University. - 2021. - № 12. -106-120p.

6. Alonso S.L.N., Forradellas R.F.R., Morell O.P., Jorge-Vazquez J. Digitalization, circular economy and environmental sustainability: The application of artificial intelligence in the efficient self-management of waste //Sustainability (Switzerland). - 2021. - №13(4). - 177-184 p.

7. Tayebi Arasteh S., Isfort P., Saehn M., Nebelung, S., Truhn D. Collaborative training of medical artificial intelligence models with non-uniform labels // Scientific Reports. - 2023. -№13(1). - 60-71 p.

8. Vlasenko, V.N., Shirobokov, A.S. Digitalization of state environmental management: Legal aspects. RUDN// Journal of Law. 2021. - №25 (2). - 601-610р.

9. Yang H.-J., Fang M., Yao J., Su M. Green cooperation in last-mile logistics and consumer loyalty: An empirical analysis of a theoretical framework// Journal of Retailing and Consumer Services 2023. -№73. - 73-81 p.

10. Balogun A.L., Adebisi N., Abubakar I.R., Dano U.L., Tella A. Digitalization for transformative urbanization, climate change adaptation, and sustainable farming in Africa: trend,

g opportunities, and challenges// Journal of Integrative Environmental Sciences. 2022. - 19(1). -% 37-45 p.

ь 11. Lee W.-J., Mwebaza R. Digitalization to achieve technology innovation in climate о technology transfer//Sustainability (Switzerland). 2022. - №14(1). - 50-62 p.

12. Satterfield T., Nawaz S., St-Laurent G.P. Exploring public acceptability ofdirect air carbon s capture with storage: climate urgency, moral hazards and perceptions of the 'whole versus the и parts'//Climatic Change 2023. - 176(2). - 14-25р.

S 0.

0

§ REFERENCES

g 1. Erkinbaeva L.K., Kalymbek B. Voprosu o cifrovizacii jekologicheskoj informacii

m v Respublike Kazahstan //KAU «Transactions». - 2020 №IV (50). - S. 35-44.

Л 2. Bekisheva S.N. Erkinbaeva L.K. Cifrovizacija jekologicheskoj informacii v sisteme prava.

s Monografija. - Taldykorgan: ZhK «Reklamnyjprospekt», 2022 . -148 s.

m 3. Ozenbaeva A. K,azaцstan Respublikasyndazy щrshazan ortany cifrlandyrudy цYЦyцtyц

^ retteu//K,az¥UHabarshysy. Zaц serijasy.- 2021. Tom 100, № 4. - 46-55 b.

ш 4. Erkinbaeva L.K. Pravovoe regulirovanie jekologicheskoj informacii v uslovijah cifrovizacii

tc v Respublike Kazahstan. Uchebnoeposobie. - Taldykorgan: ZhK «Reklamnyjprospekt» 2022 . -

1 103 s.

0 5. Anisimov A & Ryzhenkov A. Current legal issues of digitalization of environmental protection: a view from Russia // Eastern Journal of European Studies, Centre for European

£ Studies, Alexandru loan Cuza University. - 2021. - № 12. -106-120p.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

h 6. Alonso S.L.N., Forradellas R.F.R., Morell O.P., Jorge-Vazquez J. Digitalization, circular

ь economy and environmental sustainability: The application of artificial intelligence in the efficient

1 self-management of waste //Sustainability (Switzerland). - 2021. - №13(4). - 177-184 p.

7. Tayebi Arasteh S., Isfort P., Saehn M., Nebelung, S., Truhn D. Collaborative training

^ of medical artificial intelligence models with non-uniform labels // Scientific Reports. - 2023. -

Ü №13(1). - 60-71 p.

ш 8. Vlasenko, V.N., Shirobokov, A.S. Digitalization of state environmental management: Legal 120

aspects. RUDN// Journal of Law. 2021. - №25 (2). 601-610 r.

9. Yang H.-J., Fang M., Yao J., Su M. Green cooperation in last-mile logistics and consumer loyalty: An empirical analysis of a theoretical framework// Journal of Retailing and Consumer Services 2023. -№73. - 73-81 p.

10. Balogun A.L., Adebisi N., Abubakar I.R., Dano U.L., Tella A. Digitalization for transformative urbanization, climate change adaptation, and sustainable farming in Africa: trend, opportunities, and challenges// Journal of Integrative Environmental Sciences. 2022. - 19(1). -37-45 p.

11. Lee W.-J., Mwebaza R. Digitalization to achieve technology innovation in climate technology transfer//Sustainability (Switzerland). 2022. - №14(1). - 50-62p.

12. Satterfield T., Nawaz S., St-Laurent G.P. Exploring public acceptability ofdirect air carbon capture with storage: climate urgency, moral hazards and perceptions of the 'whole versus the parts'//Climatic Change 2023. - 176(2). - 14-25 r.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.