Научная статья на тему 'КЛАСТЕРНИНГ ҲУҚУҚИЙ МАҚОМИ'

КЛАСТЕРНИНГ ҲУҚУҚИЙ МАҚОМИ Текст научной статьи по специальности «Право»

CC BY
40
11
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
кластер / ҳуқуқ / қишлоқ хўжалиги / шартнома / битим / ҳуқуқий мақоми / инновация / жавобгарлик. / cluster / law / agriculture / contract / transaction / legal status / innovation / responsibility.

Аннотация научной статьи по праву, автор научной работы — Имомов, Нурилло Файзуллаевич

Аграр секторда кластерларни ривожлантириш бўйича давлат сиёсатига оид ҳуқуқий масалаларни ҳал этиш долзарблиги маҳаллий қишлоқ хўжалиги маҳсулотларининг ташқи ва ички бозорларда рақобатбардошлигини таъминлаш мақсадида қишлоқ хўжалиги фаолиятининг инновацион моделини жорий этиш зарурати билан белгиланади. Бунинг учун халқаро иқтисодий интеграциянинг замонавий жараёнлари, шунингдек, мамлакатнинг иқтисодий ривожланишини кучайтириш йўлини топиш зарур. Бугунги кунда инновацияларнинг қишлоқ хўжалиги соҳасидаги ижобий ўзгаришларнинг катализатори сифатидаги етакчи роли ва унинг халқ хўжалигининг янги типдаги юқори ривожланган тармоғи – “билим ва ахборот иқтисодиёти”нинг янги босқичига кўтарилиши зарурати мавжуд.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

LEGAL STATUS OF THE CLUSTER

The urgency of solving legal issues related to the state policy on the development of clusters in the agricultural sector is determined by the need to introduce an innovative model of agricultural activity in order to ensure the competitiveness of local agricultural products in foreign and domestic markets. For this, it is necessary to find a way to strengthen the modern processes of international economic integration, as well as the economic development of the country. Today, there is a need for innovations to play a leading role as a catalyst for positive changes in the field of agriculture and to raise it to a new stage of a new type of highly developed branch of the national economy the "knowledge and information economy".

Текст научной работы на тему «КЛАСТЕРНИНГ ҲУҚУҚИЙ МАҚОМИ»

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(4/2), April, 2023

КЛАСТЕРНИНГ ХУКУКИЙ МАЦОМИ

Имомов Нурилло Файзуллаевич

ТДЮУ профессори, юридик фанлари доктори

АННОТАЦИЯ

Аграр секторда кластерларни ривожлантириш буйича давлат сиёсатига оид ууцуций масалаларни уал этиш долзарблиги мауаллий цишлоц хужалиги маусулотларининг ташци ва ички бозорларда рацобатбардошлигини таъминлаш мацсадида цишлоц хужалиги фаолиятининг инновацион моделини жорий этиш зарурати билан белгиланади. Бунинг учун халцаро ицтисодий интеграциянинг замонавий жараёнлари, шунингдек, мамлакатнинг ицтисодий ривожланишини кучайтириш йулини топиш зарур. Бугунги кунда инновацияларнинг цишлоц хужалиги соуасидаги ижобий узгаришларнинг катализатори сифатидаги етакчи роли ва унинг халц хужалигининг янги типдаги юцори ривожланган тармози - "билим ва ахборот ицтисодиёти "нинг янги босцичига кутарилиши зарурати мавжуд.

Калит сузлар: кластер, ууцуц, цишлоц хужалиги, шартнома, битим, ууцуций мацоми, инновация, жавобгарлик.

The urgency of solving legal issues related to the state policy on the development of clusters in the agricultural sector is determined by the need to introduce an innovative model of agricultural activity in order to ensure the competitiveness of local agricultural products in foreign and domestic markets. For this, it is necessary to find a way to strengthen the modern processes of international economic integration, as well as the economic development of the country. Today, there is a need for innovations to play a leading role as a catalyst for positive changes in the field of agriculture and to raise it to a new stage of a new type of highly developed branch of the national economy - the "knowledge and information economy".

Key words: cluster, law, agriculture, contract, transaction, legal status, innovation, responsibility.

Сунгги ун йилликда аграр иктисодиётни ва кишло; хужалигини ривожлантириш буйича кабул килинган деярли барча дастурий хужжатлар кишло; жойларидаги иктисодий-ижтимоий ахволнинг сабабларидан бири

LEGAL STATUS OF THE CLUSTER

ABSTRACT

КИРИШ

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(4/2), April, 2023

KumnoK xy^anurura hhhob^hoh TexHonoruanap Ba HHBecT^HanapHH ^opufi этнmнннг eTapnu gapa«:aga paFSarnaHTupunMaraHu экaнnнгнgaн KenuS HuKagu. ^umnoK xy^anuru MaxcynoTnapu Ba o3uK-oBKar MaxcynoTnapuHuHr Terumnu gapa^acuga Synumura hmkoh SepMafiguraH caHoaT umnaS HuKapumu ynapHuHr CH^aTHHH TatMuHnamHu TanaS этagн. ^umnoK xy^anuruHuHr нннoвaцнoн MogenuHu umnaS HuKum gaBnar Ba Maxannufi xokumuat opraHnapu, TagSupKopnuK Ty3unManapu Ba unMufi Myaccacanap ypTacugaru gouMufi xaMKopnuKHu Ha3apga Tyragu Ba SyryHru KyHga ymSy xaMKopnuKHu puBo^namupumHuHr эtтнpo$ этнnгaн caMapanu TamKunufi BocuTanapugaH Supu KnacTep ëHgamyBugup.

^umnoK xy^anuru KnacTepnapu ^aonuara xyKyKufi ^aH ynyH aHru oSteKTgup, myHuHr ynyH ynapHu Taxnun Kunum aHHa TapKoK xonra KenraH Ba ogarga aгpoнннoвaцнoн MyHocaSarnapHu xyKyKufi TapTuSra conumHuHr KeHrpoK MaB3ycu goupacuga KypuS HuKunagu. EyryHru KyHga KumnoK xy^anurugaru Ba my SunaH Supra нннoвaцнoн coxagaru u^tumouh MyHocaSarnapHu TapTuSra conyBHu xyKyK HopManapuHuHr Munnufi xyKyK тнзнмнgaгн ypHu Tyrpucuga caBon KyfiunMoKga. ^oHyH HopManapuHu KumnoK xy^anuru xyKyKu uHcTuTyTu ëKu xarro yHuHr kuhuk TapMoru cu^aruga KypuS HuKum TaKnu^ этнnagн. HKTucoguëT ^aHnapu BaKunnapu ymSy MaB3y Syfiuna TagKuKoT onuS Sopumga KnacTepnu ëHgamyBra эtтнSop Sepumagu (MacanaH, H.MypogoB, ffl.X,acaHoBnapHuHr 1 acapnapuHu Kafig этaмнз), SupoK, yMyMaH onraHga, arpap xy^anuK ^aonuaruHuHr arpap-xyKyKufi Macananapu, KnacTepnap Ba ynapHu puBo^narnupum Syfiuna gaBnaT cuëcaTu eTapnu gapa^aga ypraHunMaraHnuruna KonMoKga.

Arpap-xyKyKufi MaHSanapga aгpoнннoвaцнoн KnacTepra KumnoK xy^anuru MaxcynoTnapuHu umnaS HuKapum, KafiTa umnam Ba coTumHuHr ënuK axnuT тнзнмннн maKnnaHTupum MaKcaguga arpocaHoaT Ba SomKa MynKHunuK maKnugaru KopxoHanapHuHr кoнцeнтpaцнflcн Ba SupnamMacu cu^aruga Kapanagu. PaKoSaTSapgom KumnoK xy^anuru MaxcynoTnapuHu onum Ba TapKaTum xaMga KumnoKHuHr u^tumouh coxacuHu puBo^narnupumra KyMaKnamum MaKcaguga MyafiaH xygygga caHoaT нннoвaцнoн MaxcynoTnap, TexHonoruanap ëKu xu3MaTnap, myHuHrgeK, aгpoнннoвaцнoн KnacTepnapHu maKnnaHTupum Ba ^aonuar KypcaTumHu acoc cu^aruga KypuS HuKum TaKnu^ этнnagн. Y3SeKucTOHga KumnoK xy^anuruHu нннoвaцнoн puBo^naHTupum Ba KumnoKHuHr uHKupo3gaH HuKumu ynyH ^ofinapga KopxoHanap TamKun этнnнmн Ha^aKar ucTewonnura нннoвaцнoн

1 MypogoB H., XacaHoB ffl. ArpoKnacTep: TamKun этнmнннг Ha3apufi acocnapu // HKTucog Ba Monua / Экoнoмнкa u ^uHaHOM. 2014. - №2. - E. 19-25.

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(4/2), April, 2023

кишло; хужалиги махсулотини олиш имконини беради, балки иш уринлари яратиш, инфратузилмани ривожлантиришни белгилаб беради2.

Айнан ишлаб чикаришни кластер асосида ташкил этиш ижтимоий йуналтирилган иктисодиётни шакллантиришни, кишлок ахолисининг манфаатларига йуналтирилган кишлокларнинг иктисодий, ижтимоий ва хавфсиз ривожланиши нисбатларини тенглаштиришни таъминлайди. Шу муносабат билан биз яхлит иктисодий тизим сифатида АМС ва кишлок худудларини комплекс ривожлантиришни стратегик бошкаришнинг асосий элементлари сифатида агросаноат ва ижтимоий-иктисодий кластерлаш механизмидан фойдаланишни таклиф килдик. Кишлок хужалиги кластерларининг самарадорлиги, иктисодий фанлар сохасидаги мутахассисларнинг фикрича, уларнинг ташкилий табиати ихтисослашув ва концентрациянинг уйгунлиги билан боглик булиб, буни инновацияларсиз амалга ошириш мумкин эмас, шунинг учун кластерларнинг табиати объектив инновациондир. Инновацион тузилмаларни жойлаштиришнинг мазкур йуналишидаги устувор вазифа кишлок яшил туризми, органик ишлаб чикариш, маълум турдаги махсулотларнинг юкори ихтисослаштирилган ишлаб чикариши, инновацион фаолият каби сохаларда кластерларни ривожлантиришдан иборат3.

МУХОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Кишлок хужалиги кластерлари бошка интеграция шаклларига нисбатан бир катор афзалликларга эга ва кишлок хужалигини ривожлантиришга куйидагилар оркали хисса кушади:

1) ишчи кучи ва етказиб берувчилар, ихтисослаштирилган маълумотлар, муассасалар ва сотиш бозорларининг кенгайиши туфайли корхоналар самарадорлигининг усиши;

2) ихтисослаштирилган олий таълим муассасалари ва тегишли илмий-тадкикот институтлари билан хамкорлик килиш оркали инновацияларни рагбатлантириш;

3) узгаришларни тез амалга ошириш кобилияти ва етарли даражада мослашувчанлик, тажрибанинг арзонлиги, ракобатчилар ва кластернинг бошка аъзолари томонидан босим;

4) кластер аъзолари уртасида таксимланиши хисобига хавфларни минималлаштириш;

2 Гиренко И.В. Правовое регулирование агроинновационной деятельности: дис.... канд. юрид. наук. - К., 2010.

3 Задорожная Л.М. Институциональное обеспечение развития рынка инноваций в аграрной сфере: дис.... канд. эконом. наук. - Винница, 2015. - 76 с.

- 8-9 с.

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(4/2), April, 2023

5) ташки инвестициялардан самарали фойдаланишга, янги корхоналар учун жойни яхширок визуаллаштириш, зарур хомашё, бутловчи буюмлар ва ишчи кучи мавжудлиги хисобига корхоналарни ташкил этишга кумаклашувчи кластер аъзолари харакатларини ички мувофиклаштириш;

6) кишлокларда инфратузилмани ривожлантириш4.

Кишлок хужалиги ва кишлок худудларини ривожлантириш буйича кластер стратегияси самарадорлигини хорижий тажриба, хусусан, АКШ, Канада, Австралия, Бразилия, Аргентина, Туркия, Финляндия, Нидерландия, Дания, Польша, Швеция, Италия, Япония, Франция, Португалия, шунингдек Чили давлат рахбари ташаббуси билан Чили вино кластери ташкил этилганига кенг ва ёркин мисол була олади. Кластер гояси асосида фермерлар, илмий муассасалар, давлат органлари мехнати бирлашмаси ва хорижий мутахассисларни жалб этиш вино экспортини бир неча баробар ошириш, сифат даражасини сезиларли даражада ошириш ва куплаб халкаро мукофотларга сазовор булиш имконини берди ва узумзорлари икки баравар куп булган Аргентинадан олдинга утди. (Х,озир Чили вино экспорти буйича дунёда туртинчи уринни эгаллайди ва йиллик даромади 3 миллиард АКШ долларигача, Аргентина эса атиги 11-14-уринларда туради5).

Эквадордаги гул кластери хам кизикарли тарихга эга. Бу мамлакатда куп микдорда фойдаланилмаётган кишлок хужалиги ерлари бор эди, улар ундан гулларни етиштириш учун фойдаланишга карор килишди, чунки бу алохида сегмент юкори рентабелликка эга. Кластер ташкил этилиши ва хорижлик инвесторлар хамда Нидерландиядан технология, кучат ва уруг олиб келган мутахассисларни жалб этиш натижасида Эквадор гуллар экспорти буйича дунёда учинчи уринни эгаллади6. Давосда булиб утадиган Жахон иктисодий форуми (WEF) ун йилдан ортик вакт давомида хар йили замонавий иктисодий ривожланиш курсаткичлари ва индексларини урганиб, мухокама килиб, эълон килиб келаётгани эътиборга лойик. WEFнинг хар бир йиллик хисоботида "Ички ракобат ва кластерни ривожлантириш" булими мавжуд. Х,исоботнинг урганилаётган ва эълон килинаётган 143 та курсаткичлари, куйи индекслари орасида урганилаётган 117 та давлатнинг хар бирида иктисодий кластерлашув холатини тавсифловчи 13 та курсаткич мавжуд.

4 Антонюк Г. Кластеры как ключ к развитию сельского хозяйства [Электронный ресурс]. - режим доступа: http://socrates.vsau.org/ repository/getfile/3613.pdf.

5 Бизнес-кластеры: тройная сила [Электронный ресурс]. - режим доступа: http://www.innovations. com.ua/ru/articles/omanage/19558/biznes-klasteri - potrijna-sila.

6 Кластерная организация аграриев: медлить нельзя объединяться // Агробизнес сегодня. - 2015. - №19 (314). -[Электронный ресурс]. - Режим доступа: http://www.agro-business.com.ua/ekspertna - dumka/4153-klasterna-organizatsiia-agrariiiv - zvolikaty-ne-mozhna-obiednuvatysia.html.

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(4/2), April, 2023

Кластерларнинг ишлаш амалиётига багишланган ишларда куйидаги моделлар ажралиб туради: италян (кластер ракобатбардошлигини ошириш учун турли бирлашмаларга бирлашган куплаб кичик фирмалардан иборат), япон (кластерда етакчи), Финляндия (кластер бизнес ва инновацияларнинг юкори даражадаги халкаролашувига эга), Шимолий Америка (фирмалар уртасидаги энг аник ракобат аксарият муносабатлар бозор воситачилигида амалга оширилади), Х,индихитой (асосан тугридан-тугри хорижий инвестициялар, замонавий технологиялар ва жахон бозорларига чикиш) ва Совет модели (бозор муносабатлари ва ракобат минималлаштирилган, ишлаб чикариш йирик фирмаларда жамланган). Лекин уларни шартли равишда Европа (Полша, Чехия, Венгрия, Бразилия, Австрия, Болтикбуйи мамлакатлари, Германия, Франция, Дания, Швеция ва бошкалар), Америка (А^Ш, Колумбия, Филиппин, Мексика, Боливия) Арабистон, Япония, Х,индистон, Жанубий Корея, Гонконг, Таиланд, Малайзия, Россия йуналишларига гурухлаш мумкин. 7 Мутахассисларнинг фикрича, постсовет худудида кластерни ривожлантиришнинг хинд-хитой модели энг характерли булиб, бу кластерлар илгор технологияларни узлаштириш ва жахон бозорларига чикиш учун тугридан-тугри хорижий инвестициялар хисобига йирик халкаро компанияларни жалб килиш оркали ривожланишидан далолат беради.8 Хорижий сармояни жалб килиш зарурлиги хакидаги фикрни тулик бахам курар эканмиз, уз ресурсларимизни сафарбар этиш мухимлигини хам таъкидламокчимиз, чунки факат Гарб давлатларининг ёрдамига умид килиш аллакачон иктисодий ва ижтимоий сохаларда инкирозларни келтириб чикарди.

Кластер сиёсатини амалга ошириш давлатнинг ролига караб куйидаги туртта ёндашувга ажратилади:

1) функционал кластер сиёсати, бунда давлат манфаатдор томонлар уртасидаги хамкорликни куллаб-кувватлайди ва лойихани амалга ошириш учун маълум молиявий ёрдам беради;

2) давлат функцияси кластер инфратузилмасини ривожлантиришни рагбатлантириш максадида инвестицияларни йуналтириш ва куллаб-кувватлаш билан тулдириладиган кластер сиёсатини куллаб-кувватлаш;

3) давлатнинг куллаб-кувватлаш функцияси кластерларни ривожлантириш оркали минтаканинг ихтисослашувини узгартиришга каратилган махсус дастурларни амалга ошириш билан тулдирилганда директив кластер сиёсати;

7 Муродов Ч., Х,асанов Ш. Агрокластерларни ташкил этишда Жанубий Корея тажрибасидан фойдаланишнинг йуналишлари // Иктисод ва молия / Экономика и финансы. 2014. - №3. - Б. 39-44.

8 Николаенко С.М. Мировой и отечественный опыт формирования кластерных структур [Электронный ресурс]. - Режим доступа: http://dspace.nuft.edu.Ua/jspui/bitstream/123456789/19397/1/3.pdf

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(4/2), April, 2023

4) аралашув кластер сиёсати, бунда давлат узининг сиёсатни ишлаб чикиш функцияси билан биргаликда трансфертлар, субсидиялар ва бошка фаол тартибга солиш воситаларини такдим этиш ва унинг аграр иктисодиётга ихтисослашувини шакллантириш оркали кластерни янада ривожлантириш учун жавобгарликни уз зиммасига олади9.

Тегишли давлат сиёсати сохасидаги икки хил ёндашувни икки давлат -А^Ш ва Япония мисолида тахлил килиш хам кизик, бунда айнан кластерли ёндашув иктисодий ривожланишнинг инновацион моделини ишлаб чикишда калитга айланди, хусусан, кишлок хужалиги сохасида. Японияда йирик корхоналар (корпорациялар) давлат томонидан куллаб-кувватланса, АКЩда асосан урта ва кичик бизнес, шунингдек, инновацияларга рагбатлантирилган хусусий шахслар куллаб-кувватланади. Шу билан бирга АКЩда йирик кластерлар хам муваффакиятли фаолият юритмокда. Уз навбатида, махаллий экспертлар хам Япония, хам А^Ш тажрибасини комплекс ёндашув ва уйгунлаштиришни талаб килмокда.

Хрзирги вактда Европа Иттифокининг барча давлатлари 2000-йилда Лиссабон саммитида кластер ишлаб чикариш моделига асосланган минтакавий инновацион тизимларни (РИС) ривожлантириш дастурларини кенг жорий этиш буйича карорларини амалга оширмокда. Ушбу карорнинг асосий максади 2010 йилга кадар билимлар иктисодиётини ривожлантириш стратегиясини амалга ошириш, шунингдек, инновацион технологияларни жорий этиш оркали Европа ва унинг жахон бозорларидаги асосий ракобатчилари - А^Ш ва Япония уртасидаги тафовутни камайтириш ниятидан иборат эди. Бундан ташкари, 2007 йил феврал ойида Брюсселда булиб утган саммитда Европанинг Кластер Манифести тасдикланди ва 2008 йил 21 январда Стокголмда булиб утган саммитда Европа Кластер Меморандуми - Европанинг ракобатбардошлигини ошириш буйича харакатлар режаси кабул килинди10.

Айтиш жоизки, Европа мамлакатларида кластер ривожланишини давлат томонидан куллаб-кувватлашнинг ягона модели мавжуд булмаса-да, барча мамлакатларда кластерларни ривожлантириш буйича уз давлат дастурлари мавжуд. Шундай килиб, Францияда кластерларни шакллантириш ва ривожлантиришга каратилган бир катор давлат томонидан куллаб-кувватлаш чоралари жорий этилмокда, хусусан: инновацион фаолиятни марказлаштирилган тартибга солиш; саноат эхтиёжлари учун тадкикот ва

9 Гришева И.Ю. Кластеризация как механизм наращивания денежного потенциала АПК. [Электронный ресурс]. - Режим доступа: http://www.nbuv.gov.ua/ portal/Soc_Gum/Ekfor/2011_2/47.pdf.

10 Ринейская Л.С. Кластеры в современной глобальной экономике // Эффективная экономика. - 2016. - №5. -[Электронный ресурс]. - режим доступа: http://www.economy.nayka.com. ua/? op=1&z=4971.

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(4/2), April, 2023

ишланмаларни рагбатлантириш; фанни куп талаб киладиган бизнес турларини бюджетдан ажратиш; илмий-тадкикот ишларига инвестициялар учун соликларни камайтириш. Кластер сиёсати ДАТАР худудий режалаштириш агентлиги томонидан амалга оширилади, унинг асосий максади компаниялар уртасида, шунингдек, Франциянинг минтакавий иктисодий ривожланишини рагбатлантириш учун компаниялар ва минтакавий таълим ва тадкикот муассасалари, махаллий хокимият органлари уртасидаги хамкорликни рагбатлантиришдир. Айрим мамлакатлар кичик бизнесни ривожлантиришга эътибор каратади ва бунинг учун кластер усулидан фойдаланади. Колган давлатлар уз саъй-харакатларини хорижий инвестицияларни жалб килишга йуналтирмокда. Чехиянинг ёндашуви куйидагича: бизнес мамлакатда колиши учун инвестицияларни жалб килиш. Бошка бир гурух давлатлар минтакавий ривожланиш учун кластерлардан фойдаланадилар11.

Хозирги вактда экспертлар хамжамияти, ишбилармон доиралар ва давлат институтлари вакиллари уртасида кластер фаолияти сохасидаги давлат сиёсатининг тегишли вектори буйича турли, баъзан карама-карши фикрлар билдирилмокда. Давлатнинг юкорида кайд этилган жараёнда хам тартибга солиш, хам ташкилий даражада фаолрок иштирок этиши зарурлиги тугрисида кенг таркалган позиция мавжуд. Шу билан бирга, давлат назоратининг ортикчалиги ва бизнеснинг узи ташаббуси билан кластерлар яратишнинг табиий-объектив жараёнига аралашуви (масалан, эркин иктисодий зоналар ва технопарклар муваффакиятсиз бошлангани) хакида хам хавотирлар, шунингдек, Совет Иттифокининг салбий тажрибаси, бу эрда давлат томонидан барча коммуникацияларни назорат килиш билан кластерлар турини бошкариш концепцияси мавжуд. Бирок инвестицияларни жалб килиш, салохиятли кластерларни аниклаш ва яратиш, тегишли ахборот сиёсатини амалга ошириш боскичида давлат томонидан куллаб-кувватлаш зарурлиги хакидаги хулоса деярли бир овоздан куллаб-кувватланмокда. Шубха йукки, мазкур жараёнларнинг конун хужжатларида етарли даражада тартибга солинмаганлиги ва хукукий категория сифатида "кластер" тушунчасининг йуклиги агроинновацион ривожланиш моделини барпо этишда кластер ёндашувини амалга оширишни секинлаштиради ва мураккаблаштиради. Миллий стратегик тадкикотлар институти мутахассисларининг фикрича, ишлаб чикаришнинг кластер ташкилотини ташкил этишнинг хукукий тартибга солинмаганлиги ва кластер корхоналарнинг узини узи бошкарадиган хужалик бирлашмаси

11 Бизнес-кластеры: тройная сила [Электронный ресурс]. - режим доступа: http://www.innovations. com.ua/ru/articles/op-manage/19558/biznes-klasteri - potrijna-sila.

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(4/2), April, 2023

сифатида эътироф этилиши мавжуд корхоналарни куллаш ва янгиларини ишлаб чикишни имконсиз килмокда. Узбекистонда кишлок хужалиги кластерларини амалий яратиш ва фаолият курсатишига оид бир нечта мисоллар мавжуд булиб, улар асосан товар ишлаб чикарувчиларнинг ташаббуси булиб хисобланади, улар кластерни ривожлантиришнинг жахон амалиётидан олинган тажрибага асосланади. Аграр хукукшунослар хам Узбекистонда кластерлаштиришнинг устувор йуналишларини аниклаш буйича тадкикот утказиш ва тегишли хукукий хужжатларни ишлаб чикиш зарурлигини таъкидламокда.

ХУЛОСА

Бинобарин, кластерли ёндашув инновацияга йуналтирилган иктисодиётни, айникса, унинг аграр секторини ривожлантиришнинг глобал тенденцияларидан бири хисобланади, десак хато булмайди. Уйлаймизки, кишлок хужалиги сохасида кластер концепциясини ишлаб чикишда бизнес ва давлат иштироки моделини танлаш буйича консенсус излаш, агар юкорида курсатилган жараён максадга эришиш тамойилига асосланса, самарали булиши мумкин. Кишлок хужалигини кластерли ривожлантириш стратегиясини биргаликда ишлаб чикиш, уни давлат-хусусий шериклик ва марказсизлаштириш тамойилларини хисобга олган холда тегишли хукукий ва ташкилий жихатдан куллаб-кувватлаш ижобий самара бериши ва инновацион кластерни жорий этишни фаоллаштиришга хизмат килиши мумкин.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР (REFERENCES)

1. Муродов Ч., Хдсанов Ш. Агрокластер: ташкил этишнинг назарий асослари // Иктисод ва молия / Экономика и финансы. 2014. - №2. - Б. 19-25.

2. Гиренко И.В. Правовое регулирование агроинновационной деятельности: дис.... канд. юрид. наук. - К., 2010. - 8-9 с.

3. Задорожная Л.М. Институциональное обеспечение развития рынка инноваций в аграрной сфере: дис.. канд. эконом. наук. - Винница, 2015. - 76 с.

4. Антонюк Г. Кластеры как ключ к развитию сельского хозяйства [Электронный ресурс]. - режим доступа: http://socrates.vsau.org/ repository/getfile/3613.pdf.

5. Бизнес-кластеры: тройная сила [Электронный ресурс]. - режим доступа: http://www.innovations. com.ua/ru/articles/omanage/19558/biznes-klasteri - potrijna-sila.

6. Кластерная организация аграриев: медлить нельзя объединяться // Агробизнес сегодня. - 2015. - №19 (314). - [Электронный ресурс]. - Режим

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(4/2), April, 2023

доступа: http://www.agro-business.com.ua/ekspertna - dumka/4153-klasterna-organizatsiia-agrariiiv - zvolikaty-ne-mozhna-obiednuvatysia.html.

7. Муродов Ч., Хасанов Ш. Агрокластерларни ташкил этишда Жанубий Корея тажрибасидан фойдаланишнинг йуналишлари // Иктисод ва молия / Экономика и финансы. 2014. - №3. - Б. 39-44.

8. Николаенко С.М. Мировой и отечественный опыт формирования кластерных структур [Электронный ресурс]. - Режим доступа: http://dspace.nuft.edu.ua/ispui/bitstream/123456789/19397/1/3.pdf

9. Гришева И.Ю. Кластеризация как механизм наращивания денежного потенциала АПК. [Электронный ресурс]. - Режим доступа: http://www.nbuv.gov.ua/ portal/Soc_Gum/Ekfor/2011_2/47.pdf.

10. Ринейская Л.С. Кластеры в современной глобальной экономике // Эффективная экономика. - 2016. - №5. - [Электронный ресурс]. - режим доступа: http://www.economy.nayka.com. ua/? op=1&z=4971.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.