CC BY
2УДК 332.1
Айдарбекова К.А.
магистрант
Восточно Казахстанский университет имени С. Аманжолова (Казахстан, г. Усть-Каменогорск)
КЛАСТЕРЛ1К К¥РЫЛЫМДАР ШЕЦБЕР1НДЕ
ШАГЫН ЦАЛАЛАРДЫ ДАМЫТУДЫЦ МЕМЛЕКЕТ ЭКОНОМИКАСЫНДАГЫ РЭЛ1
Аннотация: буя мацалада кластерлж цурылымдардыц мемлекет пен оныц аймацтарыныц экономикасын дамытудагы рвлг царастырылады. Шагын цалаларды дамытудыц стратегиалыц багыты республикалыц децгейде аныцталуы керектг талданады.
Ктт свздер: экономика, шагын цала, шагын цалалардыц дамуы, кластерлж цурылымдар, экономикалыц даму.
Табиги-ресурстык;, ецбек, инвестиция, инновациялы; элеуеттердщ белгш бiр мазмуны мен курылымын сипаттайтын аймакты; экономикалы; жYЙелер углы; экономиканыц ажырамас бeлiгi болып табылады, бул непзп макроэкономикалы; индикаторлар динамикасыныц аумакты; локализацияланган курылымдардыц жай-кYЙi мен даму багыттарына тэуелдшгш аныктайды.
Кластерлiк курылымдар жэне олардыц мемлекет пен оныц аймактарынын, экономикасын дамытудагы рeлi уза; уакыт бойы экономистердiц назарында болды. Сонымен бiрге кластерлер курамындагы экономикалы; есу нYктелерi туралы жэне кластерлiк стратегияларды iске асыру нэтижесшде инновацияларды тарату тетт туралы сура;;а жауап еюушты болып ;ала бередi. Осыган байланысты, кластерлеудiц экономика Yшiн синергетикалы; эсерш жYзеге асыруда ;алалы; агломерациялардыц рeлi ерекше к;ызыFушылык тудырады.
70
Егер iрi муниципалитеттердщ экономикасы экономикалык эдебиеттерде эртYрлi элеуметлк-экономикалык мэселелердi талдау тургысынан терец зерттелген болса, онда шагын калалардыц прогрессивтi дамуды камтамасыз етудегi рeлi элi де болса аз зерттелген болып калады. Сонымен катар, бул мэеленi шешудщ дэстYрлi тэсiлi сакталуда. Ол аумакта орналаскан бюджеттiк жYЙедегi реципиенттердiц (зацды кукык негiзiнде телем не табыс алушылар) мэртебесiне, курылымдык кайта курулардыц аякталмаганына байланысты токырау прцестерiне, шаруашылык жYргiзушi субъетiлердiц кадрлыкэлеуетiнiц сапасыныц темендеуше мэн беруге негiзделген [1].
К^рп тацда Казакстанда 88 кала бар, оныц 41-не шагын кала статусы бершген. Олардыц тыныс-тiршiлiгiнiц жекелеген аспектшерш дамытуга, атап айтканда, жумыспен камтуды колдауга багытталган жекелеген мемлекеттiк багдарламалар гана жумыс iстейдi [2].
Шагын калалардыц елдiц элеуметтiк-экономикалык дамуындагы орны олардыц аумактык ецбек бeлiнiсiнiц пропорцияларын калыптастыруда мацызды рел аткаратындыгында, Казакстан eцiрлерiнде шаруашылык жYргiзу жэне коныстандыру жYЙелерiнiц тiрек орталыктары болып табылады. Казакстанныц шагын калаларыныц болашагы Yшiн мiндеттердiц накты спектрiн аныктаусыз кещстшт дамытудыц заманауи стратегиясын калыптастыру мYмкiн емес, бул оларды экономикалык жэне коныс аудару феноменi ретiнде накты сэйкестендiрудi гана емес, сондай-ак шагын калалардыц накты ещрлер мен тутастай елдiц шаруашылык жэне элеуметтiк дамуында аткаратын рeлiн терец талдауды талап етедi.
"Шагын кала" уымы непзшен шартты. Казакстан Республикасыныц сэулет, кала курылысы жэне курылыс кызмет туралы Зацында каланыц басты жiктемелiк белпс ретiнде оныц халкыныц саны пайдаланылады, атап айтканда, осы белгi бойынша шагын калаларга 50 мыц адамга дейiнгi халкы бар калалык коныстар жататындыгы кeрсетiледi [3].
Шагын калаларды дамытудыц стратегиялык багыты республикалык децгейде аныкталуы керек екенiн мойындай отырып, сонымен бiрге улттык багдарламалык кужаттарды калыптастыру кезiнде муниципалитеттердiц барлык тYрлерiн есепке алудыц мYмкiн еместiгiн атап eткен жeн. Осыган байланысты шагын калаларды дамыту куралдарын жэне Казакстан экономикасыныц казiргi кезецiнде олардыц элеуетш iске асыру тэсiлдерiн аныктау eкiлеттiктерi аймактык курылымдарга берiлуi керек. 0з кезегiнде, аймактардыц туракты дамуы ^бшесе олардыц iшкi жYЙелерiнiц жумыс ютеу тиiмдiлiгiне байланысты, бул Респулика субъектшершщ жекелеген аумактарындагы муниципалитегтердiц бэсекелестiк артыкшылыктарын калыптастыруга жэне iске асыруга багытталган регтеушi эсер ету шараларыныц мазмунын аныктайды.
Кластерлiк курылымдардыц курамында мацызды ресурстык элеуетке ие шагын калаларды сактау жэне дамыту перспективалы болып кeрiнедi, бул Казакстан аймактарында калыптаскан муниципалитеттер саныныц азаюыныц терiс тенденциясын жэне коныс аудару багдарламаларына бюджет шыгындарын кeбейтудi, жергiлiктi бюджет тапшылыгын жецуге мYмкiндiк бередi. Аймактык жэне муниципалды даму багдарламаларын калыптастыруда кластерлж тэсiлдiц артыкшылыктарын пайдалану кажеттiлiгi, сондай-ак инновациялык процестердi жYзеге асыруда шагын калалардыц элеуетiн пайдалану диссертациялык зерттеу такырыбын тацдауды, оныц теориялык жэне практикалык мацыздылыгын алдын-ала аныктады.
Аймактагы кластерлердi калыптастыру мен дамытудыц теориялык жэне эдютемелж проблемаларына арналган зерттеулердщ едэуiр кeлемiне карамастан, аймакта орналаскан шагын калалардыц элеумегтiк-экономикалык даму проблемасымен eзара байланыста интеграцияланган курылымдардыц тиiмдi жумыс iстеуi проблемасыныц пiкiрталастыFын мойындау керек, бул жацаларын сапалы етш эзiрлеудi жэне барларын баскару теориясындаFы ережелердi аймактык экономикалык кецiстiктiц жаFдайларына, постиндустриалды дэуiрдiц сын-катерлерiне бейiмдеудi кажет етедi, бул
жаFдайда ултты; экономиканы дамытудыц негiзгi шарты Каза;стан айма;тарыныц бэсекелестiк артыкшылыктарын са;тау жэне юке асыру болып табылады.
Елдердiц казiргi заманFы элеуметтiк-экономикалык дамуыныц негiзгi мэселес аума;тардыц бэсекеге кабiлеттiлiгi болып табылады. Оны ;амтамасыз ету Yшiн экономикалы; Fылымда да, практикада да непзшен кластерлiк тэсiл ;олданылады.
Кластерлер турFысынан Каза;станныц экономикалы; дамуы салыстырмалы тYPде жаца болып табылады. Kазакстандык экономика Fылымы осы Fылыми баFытты ендi Fана зерттей бастады.
Элемде жэне бiздiц елiмiзде экономикалы; дамуда болып жат;ан жаhандану процестерi Каза;стан Республикасыныц жекелеген ;урылтай субъектiлерi шецберiнде Каза;стан аума;тарын стратегиялы; экономикалы; дамыту жолдарын ;алыптастырудыц жаца эдiстемелiк жэне практикалы; тэсiлдерiн эзiрлеудi ;ажет етедi.
Бiздiц елiмiз айма; экономикасына Казистая экономикасын реформалау мен одан эрi дамытудыц жетекшi баFыттарыныц бiрi ретiнде Yлкен мэн бередi. Бул тэсiл аума;тарды мемлекеттiк бас;аруды, ец алдымен оныц каFидаларын, ма;саттарын, мiндеттерiн, функциялары мен процестерш кешендi ;айта ;арау кажеттiлiгiне экеледi [4].
СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ:
Соснина, Т.Н. Терминологический статус понятия «кластер»: многофункциональность, специфика экономического варианта прочтения / Т.Н. Соснина // Вестник института печати СГАУ. Серия «Гуманитарные науки». -Самара, 2009. - Вып. 1.
Моно;алаларды дамытудыц 2012—2020 жылдарFа арна^ан баFдарламасы
Закон «Об архитектурной, градостроительной и строительной деятельности в Республике Казахстан» от 16 июля 2001 года № 242
Постановление Правительства Республики Казахстан от 27 декабря 2019 года № 990 «Об утверждении Государственной программы развития регионов на 2020 -2025 годы»
Aidarbekova K.A.
undergraduate
East Kazakhstan University named after S. Amanzholova (Kazakhstan, Ust-Kamenogorsk)
THE FRAMEWORK OF CLUSTER STRUCTURES DEVELOPMENT OF SMALL TOWNS ROLE IN THE ECONOMY OF THE STATE
Abstract: this article considers the role of cluster structures in the development of the economy of the state and its regions. The strategic direction of small town development should be determined at the national level.
Keywords: economy, small town, small town development, cluster structures, economic development.
