CC BY
18ЭОЖ 346
^АЗА^СТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЬЩ АРНАЙЫ ЭКОНОМИКАЛЫЦ АЙМАЦТАР ТУРАЛЫ ЗАЦНАМАСЫНЫЦ ЖЕКЕ НОРМАЛАРЫН БАСЦА ЕЛДЕРД1Ц ЗАЦНАМАСЫМЕН САЛЫСТЫРУ: Ц¥ЦЫКТЫЦ МОНИТОРИНГ ШЕЦБЕР1НДЕГ1 ТАЛДАУ
ГYлнара Бауыржанцызы Кысыкова
Казацстан Республикасы Зацнама тститутыныц
Куцыцтыц мониторинг орталыгыныц жетекшi зылыми цbimemKepi,
з.г.к., Астана ц., Казацстан Республикасы; e-mail: gkyssykova@mail.ru
Наз^л Н^рлыбайцызы Омарова
Казацстан Республикасы Зацнама институтыныц
Куцыцтыц мониторинг орталыгыныц зылыми цызмemкepi,
Астана ц., Казацстан Республикасы; e-mail: na.omarova@adilet.gov.kz
TYÜiu свздер: АЭА цуру; АЭА цатысушы; АЭА басцару органы; цызмemmi ЖYзeгe асыру туралы шарттар; АЭА резидент мэртебеЫ.
Аннотация. Мацалада арнайы цщыцтыц peжимi бар аумацтар цызметт реттейтт Казацстан Республикасындагы, Ресей Федерациясындагы жэне Озбекстан Республикасындагы зацдардыц мацалаларына салыстырмалы талдау ЖYpгiзiлeдi. Мацалада бipiншi кезекте арнайы экономикалыц аймац ц^ру туралы шeшiм цабылдайтын субъектшнщ mYсiнiгi, экономикалыц аймацтарды ЖYpгiзу жэне олардыц цызметт бацылаудагы Yйлeсmipу бойынша w-шараларды ЖYpгiзугe уэкiлemmi алцалы органдардыц болуы царастырылады.
Екiншiдeн мацалада экономикалыц аймацтыц цатысушысы жэне басцару органы взара царым-цатынастарын уйымдастыру мэселес царастырылды. Сeбeбi, шетелдт mэжipибe кврсетт отыргандай зацнамада белгш бip арнайы экономикалыц аймацтыц цатысушыларымен вндipiскe царжы ц^ралдарын салу бойынша мтдеттемелер барын квpсemeдi. Сонымен цатар, экономикалыц аймац цатысушысы реттде ^i^emmi ЖYзeгe асыруга вmiнiмдi царау рэЫмтде кeйбip айырмашылыцтар бар. Атап айтцанда арнайы экономикалыц аймацтыц цатысушысы мэртебест алуга вmiнiмдi цараудан бас тарту нeгiздepi бойынша. Сондай-ац, цатысушымен басцару орган арасындагы шарттыц царым-цатынастарын реттейтт ережелердщ сэйкес кeлмeуi. Ресей Федерациясы жэне Озбекстан Республикасыныц зацнамасынан айырмашылыгы Казацстанда экономикалыц аймацрезидентттнен сот mэpmiбiмeн айыру квзделмеген.
СРАВНЕНИЕ ОТДЕЛЬНЫХ НОРМ ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА О СПЕЦИАЛЬНЫХ ЭКОНОМИЧЕСКИХ ЗОНАХ РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН С ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВОМ ИНЫХ СТРАН: АНАЛИЗ В РАМКАХ ПРАВОВОГО МОНИТОРИНГА
Кысыкова Гульнара Бауржановна
Ведущий научный сотрудник Центра правового мониторинга
Института законодательства Республики Казахстан,
к.ю.н., г. Астана, Республика Казахстан; e-mail: gkyssykova@mail.ru.
Омарова Назгуль Нурлыбаевна
Научный сотрудник Центра правового мониторинга
Института законодательства Республики Казахстан,
г. Астана, Республика Казахстан; e-mail: na.omarova@adilet.gov.kz.
Ключевые слова: создание СЭЗ; участник СЭЗ; орган управления СЭЗ; договоры об осуществлении деятельности; статус резидента СЭЗ.
Аннотация. В данной статье проводится сравнительный анализ законодательства Республики Казахстан, Российской Федерации и Республики Узбекистан, регламентирующих деятельность территорий со специальным правовым режимом. В статье в первую очередь раскрывается понятие субъекта, принимающего решение о создании специальной
экономической зоны, наличие коллегиальных органов, которые уполномочены на проведение мероприятий по координации функционирования экономических зон и контроля за их деятельностью.
Вторым блоком в статье рассмотрен вопрос организации взаимоотношений участника экономической зоны и органа управления. Так, зарубежный опыт показывает наличие в законодательстве обязательств по вложению участниками специальной экономической зоны определенного количества финансовых средств в производство. Кроме того имеются некоторые отличия и в процедуре рассмотрения заявки на осуществление деятельности в качестве участника экономической зоны. В частности в основаниях отказа в рассмотрении заявки на получение статуса участника специальной экономической зоны. Также нетождественны положения, регламентирующие договорные отношения между участником и органом управления. В отличие от законодательства Российской Федерации и Республики Узбекистан в Казахстане не предусмотрен судебный порядок лишениярезидент-ства экономической зоны.
COMPARISON OF SEPARATE STANDARDS OF THE LEGISLATION ON SPECIAL ECONOMIC ZONES OF THE REPUBLIC OF KAZAKHSTAN WITH THE LEGISLATION OF OTHER COUNTRIES: THE ANALYSIS WITHIN LEGAL MONITORING
Kyssykova Gulnara Baurzhanovna
Leading researcher at the Center for legal monitoring of the Institute of legislation of the Republic of Kazakhstan, Candidate of Juridical Sciences, Astana, the Republic of Kazakhstan; e-mail: gkyssykova@mail.ru
Omarova Nazgul Nurlubaevna
Researcher at the Center for legal monitoring of the Institute of legislation of the Republic of Kazakhstan, Astana, the Republic of Kazakhstan; e-mail: na.omarova@adilet.gov.kz
Keywords: creation of SEZ; participant of SEZ; governing body of SEZ; contract on activity implementation; status of the resident of SEZ.
Abstract. In this article the comparative analysis of the legislation of the Republic ofKazakhstan, the Russian Federation and the Republic of Uzbekistan, regulating activity of territories with a special legal regime is carried out. In article first of all the subject making the decision on creation of a special economic zone, existence of collegial bodies which are authorizedfor holding actions for coordination offunctioning of economic zones and control of their activity reveals.
The second block in article considered a question of the organization of relationship of the participant of an economic zone and governing body. So, foreign experience shows existence in the legislation of obligations for an investment by participants of a special economic zone of a certain quantity of financial means in production. Besides there are some differences and in the procedure of consideration of the application for implementation of activity as the participant of an economic zone. In particular in the refusal bases in consideration of the application for obtaining the status of the participant of a special economic zone. Also the provisions regulating the contractual relations between the participant and governing body are not identical. Unlike the legislation of the Russian Federation and the Republic of Uzbekistan in Kazakhstan a legal process of deprivation of residence of an economic zone is not provided.
1. Аныктау
^азакстан Республикасыныц аумагында арнайы экономикалы; аймактарды К¥РУ, олардьщ жумыс icreyi жэне оларды тара-ту «^азакстан Республикасындагы арнайы экономикалы; аймактар туралы» ^азакстан Республикасыныц Зацымен (будан эрi -Зац) реттеледь
^азакстан Республикасыныц Зацына
сэйкес арнайы экономикалык аймак -кызметтщ басым турлерш жузеге асыру ушш арнайы экономикалык аймактыц арнайы кукыктык режимi колданылатын, дэл белгшенген шекаралары бар ^азакстан Ре-спубликасы аумагыныц бiр белш1.
2. Кдау
Ресей Федерациясы жэне Эзбекстан Республикасыныц аймактарында fDi
1 Казацстан Республикасындагы арнайы экономикалыц аймацтар туралы» 2011 жылгы 21 ш1лдедег1 № 469-IV К^азацстан Республикасы Зацынъщ 1-бабы // К^азацстан Республикасы нормативтж цуцыцтыц актыертщ ацпараттыц-цуцыцтыц ЖYйесi «Эдшет».- http://adilet.zan.kz
Intelligence беделдi басылымньщ хабары бойынша элемдш ец y^k ерекше экономикалыц аймак рейтингiне «Липецк» Ерекше экономикалыц аймагы (Липецк об-лысы), «Алабуга» Ерекше экономикалыц аймагы (Татарстан Республикасы), «Навои» Еркш индустриялык-экономикалык аймагы (Эзбекстан Республикасы) кiретiнiн2 атап eткешмiз жен. Осыган байланысты, осы елдердш зацнамасына адщл аударайык. Со-нымен, Эзбекстан Республикасыныц «Еркш экономикалы; аймактар туралы» Зацыныц 3-бабы бойынша арнайы экономикалы; аймак Президент шешiмiмен курылады, оныц шекаралары Министрлердш Кабинепмен аныкталады. Сондай-ак, арнайы экономикалы; аймакты жетiлдiру багдарламасы Министрлердш Кабинепмен бекiтiледi (10-бап).
Ресей Федерациясы субъекпсшш аумагында, немесе Ресей Федерациясы субъектшершщ аумактарында жэне муниципалдык курылым аумагында, немесе муниципалдык курылым аумактарында ерекше экономикалык аймак куру туралы шешiмдi Ресей Федерациясыныц Yкiметi кабылдайды3, ^азакстан Республикасында арнайы экономикалык аймак куру туралы шешiмдi Yкiметтiц усынуы бойынша Президент кабылдайды4.
Будан баска арнайы экономикалык аймак туралы Ереже жэне кызмет ететш оныц нысаналы индикаторлары Прези-дентпен бектледь Мысалы «Бурабай» Арнайы экономикалык аймагы ^азакстан Республикасы Президентiнiц 2008 жылгы 15 кацтардагы № 512 Жарлыгымен, «Павлодар» Арнайы экономикалык аймагы ^азакстан Республикасы Президентiнiц 2011 жылгы 29 карашадагы № 186 Жарлыгымен, «Актау тецiз порты» Арнайы экономикалык аймагы ^азакстан Республикасы Президентшщ 2002 жылгы 26 сэуiрдеri № 853 Жарлыгымен курылды.
Сонымен катар, мемлекеттiц элеуметтiк-экономикалык саясатыныц басты багытын эзiрлеу бойынша Yкiмет eкiлеттi
(Конституцияныц 66-бабы). Сондыктан соцгы конституциялык реформа элеуметпк-экономикалык саладагы Yкiметтiц eкiлеттiгiн кецейттi. Осыган байланысты арнайы экономикалык аймак куру жэне ар-найы экономикалык аймак туралы ережелер беюту бойынша функцияларын Yкiметке жYктеген дурыс деп есептеймiз.
Бул ретте ^азакстанда арнайы экономикалык аймак жиырма бес жылга дейiнгi мерзiмге, ал Ресей Федерациясында - кырык тогыз жыл мерзiмге курылады.
Бул Зац арнайы экономикалык аймак кызметiн мемлекетпк реттеу саласындагы кузыретiн Yкiметке, уэкшетп органга, сонымен катар жергшкп аткарушы органдарга жYктеп отыр. Мемлекетпк органдар-мен езара iс-кимыл мэселелерш БiрiцFай Yйлестiру орталыFы iске асырып отыр (Зацныц 18-2-бабы).
Демек, арнайы экономикалык аймак кызмеп саласындаFы Yйлестiру жэне езара iс-кимыл ведомстволык баFдары бар екендiгiн кeрсетедi. Мундай арнайы экономикалык аймакты баскару жYЙесi арнайы экономикалык аймактыц YЙлестiруiне мемлекетпк емес секторыныц толыкканды тарту мYмкiндiгiн жояды.
Бул ретте шетелдiк зацнама алкалык органдарыц болуын карастырады. Мысалы, «Навои» Еркш индустриялык-экономикалык аймаFы эюмшшк кецесi алкалы орган бо-лып табылады5. Ресей Федерациясында YЙлестiру, бакылау, перспективалык даму жоспарларын бекiту бойынша ю-шаралар eткiзетiн жэне баска да мацызды сурактарды шешетiн Ерекше экономикалык аймактарды бакылаушылар кецесi жумыс ютейд^.
^азакстанда арнайы экономикалык аймак сурактары бойынша алкалык орган курFан кезде оныц курамына мемлекеттiк органдардыц лауазымды туеталары Fана емес, ¥лттык кэсшкерлер палатасыныц eкiлдерi, мYДделi коFамдык уйымдардыц са-рапшылары да кiруi тшс.
^азiрri тацда, арнайы экономикалык аймакты дамыту жэне арнайы экономикалык
2 2016 жылдыц 13 цазанында The Financial Times журнал тобыныц жыл сайынгы элемдгк ерекше экономикалыц аймац рейтинггн жариялады
3 Ресей Федерациясындагы ерекше экономикалыц аймацтар туралы» 2005 жылгы 22 шшдедегг № 116-ФЗ Федералдыц зацныц 6-бабы (03.07.2016 жылгы ред.) // «КонсультантПлюс» компаниясыныц ресми сайты. -http://www.consultant.ru
4 «Казацстан Республикасындагы арнайы экономикалыц аймацтар туралы» 2011 жылгы 21 шшдедегг № 469-IV Казацстан Республикасы Зацыныц 7-бабы 8-тармагы // Казацстан Республикасы нормативтгк цуцыцтыц актшергтц ацпараттыц-цуцыцтыц ЖYйесi «Эдшет».- http://adilet.zan.kz
5 «Науаи» еркш индустриялыц-экономикалыц аймагы цызметт уйымдастыру жетндегг шаралар туралы» Эзбекстан Республикасы Министрлер Кабинеттгц цаулысы (Озбекстан Республикасы зацнама жинагы, 2009 ж., № 5, 40-бап) // Эзбекстан Республикасы Эзбекстан Республикасы зацнамасыныц ¥лттыц цуцыцтыц ЖYйесi. - http://www.lex.uz
6Ресей Федерациясындагы ерекше экономикалыц аймацтар туралы» 2005 жылгы 22 шшдедегг № 116-ФЗ Федералдыц зацныц 7-бабыныц 4-тармагы (03.07.2016 жылгы ред.) // «КонсультантПлюс» компаниясыныц ресми сайты. -http://www.consultant.ru
аймак катысушыларыныц езара ю-кимылына багытталган Yлкен функцияларыныц 6ip белш арнайы экономикалык аймакты кадагалайтын баскару органдарына жYктелiп отыр.
Аталган ic-шара арасында инвестиция-ларды тарту, инфракурылым объектшершщ курылысы, арнайы экономикалык аймакты жетiлдiру жэне маркетингпк стратегия жоспарын эзiрлеу сиякты функциялар бар. Будан баска баскару органдары арнайы экономикалык аймактыц элеуеттi катысушыларын акпараттык CYЙемелдеудi камтамасыз етуге жауапты (Зацныц 18-бабы).
Арнайы экономикалык аймактыц баскару органы - акционерлш когам ны-санында баскарушы компания немесе астананыц жергiлiктi аткарушы органыныц мемлекеттiк мекемесi немесе дербес кластерлш кор ретiнде усынылуы мYмкiн (Зацдагы 1-баптыц 2-тармакшасы).
Мысалы, ^азакстан Республикасы Yкiметiнiц 2012 жылгы 4 желтоксандагы № 1531 ^аулысымен Жаргылык капита-лына мемлекеттiц жYЗ пайыз катысуымен «Инновациялык технологиялар парю» арнайы экономикалык аймагыныц баскарушы компаниясы» акционерлш когамы курылды. Сол уакытта арнайы экономикалык аймакты баскару органы «Астана - жаца кала» Астана каласыныц эюмдЫ болып табылады. Бул Yлкен белiгi баскарушы компаниялардыц акциялары мемлекет меншiгiнде екендiгiн атап айтуга болады.
Арнайы экономикалык аймактыц резиденттiк кабылдау шешiмiне эсер ететш аса тартымды факторлар салыктык жэне кедендiк преференциялар емес ал дайын жэне ыцгайлы инфракурылым бо-лып табылады. Арнайы экономикалык аймактыц екiншi тартымдылык факторы -«достык» жэне мYДделi бiрлескен жумысты экiмшiлендiру.
Арнайы экономикалык аймакты баскаруга жеке меншiк секторын тарту осы мiндеттердiц жогары нэтижелшгш камтамасыз етедi деп ойлаймыз. Эйткеш тiкелей тиiмдiлiкке эсер ететiн непзп фактор арнайы экономикалык аймакты дамыту жэне кiрiстiлiгiне багытталган компанияныц пайдасы оныц жумыс нэтижелерiне байла-нысты.
Мемлекет Басшысыныц Жолдауын-да «^азакстанныц Yшiншi жацгыруы: жаhандык бэсекеге кабшеттшк» (31 кацтар
2017 ж.) «Жеке сектор жYзеге асыра алатын нэрсенщ барлыгы бизнеске берiлуi кажет» деп керсетшгенш айта кету керек7.
Осылайша, арнайы экономикалык аймакты баскарудыц казакстандык жYЙесiне белгiлi бiр Yкiметтiк емес курылымныц курамына ¥лттык кэсiпкерлер палатасыныц жэне мамандандырылган кауымдастыктар екiлдерiн мшдетп тYPде тарта отырып енгiзудi орынды деп санаймыз.
3. Максаты
Зацнамадагы ерекшелiктер тек кана экономикалык аймактарды баскаруды уйымдастыруда гана емес, аймактарды куру максаттарын тужырыдмауда екендiгiн атап айткан жен. Еркш экономикалык аймакты куру максаты елдiц элеуметтiк-экономикалык даму жагдайына байланысты. Нарыктык эко-номикасы дамыган елдердеосындай аймактар, эдетте, депрессиялык, жумыссыздык децгей жогары жэне дамыган инфракурылымы жеткшказ ецiрлерде курылады. Осындай аумактарга ерекше аймактар мэртебесш бере отырып, ушмет шетелдiк инвестициялар-ды тартуды карастырмайды, iшкi нарыкка кiрiктiрiлген колданыстагы ендiрiстердi да-мытуды, сондай-ак жаца жумыс орындарын куруды барынша ынталандыратын жагдай жасауга тырысады [1].
Элемдк тэжiрибеде арнайы
экономикалык аймак курудыц ем тэсiлi калыптаскан: аумактык жэне функционалдык. Бiрiншi тэсiлi ^азакстанда жузеге асырыл-ды. Арнайы экономикалык аймак кызметтщ басым тYрлерiн жузеге асыру ушш арнайы экономикалык аймактыц арнайы кукыктык режимi колданылатын, дэл белгшенген ше-каралары бар аумагыныц бiр белiгi (Зацныц 1-бабы).
Аумактык тэсшге сэйкес жецiлдiк режимiн окшауланган аумакта орналаскан кэсiпорындар пайдаланады. Екiншi функционалдык тэсшге сэйкес, оларды ор-наластыру жерiне карамастан преференциялар белгш бiр кэсiпкерлiк кызмет тYрлерiне колданылады. Аумактык тэсiл кебiнесе кандай да бiр аймакты дамыту проблемала-рын шешу, ал функционалды — iрi экономика курылымын кайта куру кезшде колданылады. Функционалдык тэсiл негурлым ыцгайлы, ейткеш «нYктелi аймак» деп аталатын жеке кэсiпорындармен усынылган аймактарды куруга мYмкiндiк бередi. Осыган байланысты ол инвесторлар Yшiн негурлым ыцгайлы, себебi олардыц орналаскан жерiн шектемелмейд^.
7 http://www. akorda.kz/ru/speeches/internal_political_affairs/in_statements_and_congratulations/zayavlenie-glavy-gosudarstva-po-ezhegodnomu-poslaniyu-narodu-kazahstana
8 http://center-yf.ru/data/economy/Specialnye-ekonomicheskie-zony-v-Rossii.php царжы басцару орталыгы интернет-порталы
^азакстан Республикасыньщ Зацына сэйкес арнайы экономикалык аймакты куру к;аз1рп замангы eнiмдiлiгi жогары, бэсекеге кабшетп eндiрiстердi жедел дамыту, экономика салаларына жэне ещрлерге инвести-циялар, жаца технологиялар тарту, сондай-ак халыкты жумыспен камтуды арттыру максатында курылады9.
Алайда арнайы экономикалык аймак курудыц максаты туристiк-рекреациялык базаны калыптастыру болуы да мYмкiн. Бул ретте арнайы экономикалык аймак мiндетi -туризм, атап айтканда, туристiк кызмет са-ласында емдiк-сауыктыру санаторийлерiн дамыту, ауруларды емдеу жэне оныц алдын алу бойынша кызмет керсету.
Осыган орай «Бурабай» арнайы экономикалык аймагыныц курылганын атап еткен жен. ^азакстан Республикасы Президентшщ 2008 жылгы 15 кацтардагы № 512 Жарлыгымен 2017 жылгы 1 желтоксанга дейiнгi кезецге «Бурабай» арнайы экономикалык аймагы курылды.
Оныц максаттары:
1) келетш казакстандык жэне шетелдiк туристердiц кажеттшпн камтамасыз етуге жэне канагаттандыруга тшмдшп жогары, бэсекеге кабiлеттi туристiк инфракурылымды дамыту; экологиялык таза кeлiктi, оныц шшде демалудыц барлык объектiлерiне кол жепмдшкп камтамасыз ету максатында шагын авиацияны пайда-лану Yшiн базаны куру; туристерге кызмет керсету Yшiн бiрыцFай акпараттык база куру;
2) колайлы инвестициялык ахуал куру, инвестициялык жобаларды iске асыру Yшiн отандык жэне шетелдш инвестицияларды тарту, сондай-ак элеуметпк проблемаларды шешу болып табылады10.
Арнайы экономикалык аймак максаттарын айкындау мацыздылыFы Fылыми негiзде керсетшген:
«Еркш экономикалык аймактарды куру кезшде максаттар айкын белгiлену кажет, ейткеш олар шаруашылык кызмет субъектiлерiне бершетш жецiлдiктер жYЙесiн тацдауды айкындайды» [2].
^азакстан Республикасыныц Зацына караFанда, Федералдык зацныц 3-бабы-на сэйкес ерекше экономикалык аймакты куру максаты туризмдi дамыту ретiнде белгiленген: «Ерекше экономикалык аймактар экономиканыц eцдеушi салала-рын, экономиканыц жоFары технологиялык салаларын дамыту, туризмд^ санаториялык-курорттык саланы, кемежай жэне келш инфракурылымын, технологиялар шы^ару жэне олардыц нэтижелерiн коммерциялан-дыру, eнiмнiц жаца тYрлерiн eндiрудi дамыту максатында курылады»11.
БаяндалFанныц непзшде, ^азакстан Республикасыныц Зацында арнайы экономикалыкаймактарды куру максаттарын кецейту кажеттiлiгiн байкауFа болады.
Будан эрi арнайы экономикалык аймак катысушыларыныц езара карым-катынастарын уйымдастыру жэне баскару органыныц мэселесш карастырайык. Со-нымен, арнайы экономикалык аймактыц катысушысы ретiнде техникалык-экономикалык негiздемеге сэйкес келетiн мелшерде каржылык камтылымы болуFа тиiс (Зацныц 9-бабы).
Соныменбiрге,шетелдiктэжiрибеарнайы экономикалык аймак катысушыларымен кэсiпорынFа белгiлi бiр каржы куралдарын салу бойынша мшдеттемелердш зацнамада карастырылFанын кeрсетедi. «Алабуга» Ерекше экономикалык аймак резидент болу Yшiн компания ерекше экономикалык аймакта орналаскан ез eндiрiстiк корларына кемiнде 10 млн. еуро, оныц шшде бiрiншi жылы дамып келе жаткан кезшде 1 млн. еу-родан кем емес инвестицияландыру кажет12.
Польша ерекше экономикалык аймак аумаFында кэсiпкерлер колданыстаFы салыктык жецiлдiктермен ец тeменгi шегш инвестицияларынан (350 мыц тецгеден 2 млн. евро) немесе ец теменп жумыспен камту (40-тан 100 адамFа дейiн) децгейiнен аскан жаFдайда колданады. Мысалы, «Ка-товицкая»13 ерекше экономикалык аймаFын салыктан босату, 2 000 мыц еуро инве-стициялардан астам, немесе жумыспен камтамасыз ету Yшiн 100-ден астам адам
9 «Казацстан Республикасындагы арнайы экономикалыц аймацтар туралы» 2011 жылгы 21 шiлдедегi № 469-IV Казацстан Республикасы Зацыныц 3-бабы // Казацстан Республикасы нормативтк цуцыцтыц актыертщ ацпараттыц-цуцыцтыц ЖYйесi «Эдшет».- http://adilet.zan.kz
10 «Бурабай» арнайы экономикалыц аймагын цуру туралы» Казацстан Республикасы Президенттц 2008 жылгы 15 цацтардагы № 512 Жарлыгы //Казацстан Республикасы нормативтк цуцыцтыц актыертщ ацпараттыц-цуцыцтыц ЖYйесi «Эдшет».- http://adilet.zan.kz
11 «Ресей Федерациясындагы ерекше экономикалыц аймацтар туралы» 2005 жылгы 22 шiлдедегi № 116-ФЗ Федералдыц зацныц 3-бабы (03.07.2016 жылгы ред.) // «КонсультантПлюс» компаниясыныц ресми сайты. -http://www.consultant.ru
12 http://www.rosez.ru/rosez/oez-alabuga-respublika-tatarstan/investoru-oez-alabuga/123-registraciya-rezidentov-v-oez-alabuga.html
13 2016 жылдыц 13 цазанында The Financial Times журнал тобыныц жыл сайынгы элемдж ерекше экономикалыц аймац рейтингiн жариялады
болFанда мYмкiн14.
«Навои» Еркш индустриялык-экономикалык аймаFында салык жецiлдiктерi енгiзiлген тiкелей инвестиция-лар кeлемi болFан жаFдайда берiледi:
3 млн еуродан-10 млн еуроFа дейiн -7 жыл мерзiмге;
10 млн еуродан 30 млн еуроFа дешн -10 жыл мерзiмге;
30 млн еуродан астам - 15 жыл мерзiмге15.
Осылайша, барлык экономикалык аймактар катысушылары Yшiн преференци-ялар беру бiрдей емес.
Жещлдетшген режимiнiц саралануы инвестициялардыц мерзiмi мен кeлемiне, сондай-ак экономика Yшiн шаруашылык жYргiзушi субъектiсi жYзеге асыратын жобаныц басымдылыFына байланысты. Шетелдiк тэжiрибенi негiзге ала отырып, пре-ференциялар беру туралы мэселенi арнайы экономикалык аймак катысушыларыныц инвестициялау сомасына карай карауды усынамыз.
Шетелдiк зацнама арнайы экономикалык аймак катысушыларын жер жэне кедендiк салыкты пайдаFа салынатын салыкты Fана емес адлш салыктарын тeлеуден де босата-тынына назар аударамыз. Мэселен, «Навои» Еркш индустриялык-экономикалык аймаFы резиденттерiне катысты Республикалык жол коры мiндеттi аударымдарды тeлеуден босату режимi колданылады16. Сондай-ак «Алабуга» Ерекше экономикалык аймаFы шаруашылык субъектiлерi ушш 0% квлж салыгы карастырылган1. «Липецк» Ерекше экономикалык аймаFы аумаFында - кeлiк куралын пркеген сэттен бастап 10 жыл мерзiмге квлiк салыгы 0 рубльдi курайды18. ОсыFан байланысты арнайы экономикалык аймак катысушыларын кeлiк салы^ын тeлеуден босату бойынша мэселесш казакстандык арнайы экономикалык аймак режимшш шецберiнде карастыру усынылады.
4. Тiркеуден бас тарту негiздерi
Сонымен катар экономикалык аймак катысушысы ретiнде рэсiмiн кызметп
жYзеге асыруFа берiлген eтiнiмдi карау.
Федералдык зацныц 13-бабы 7-тармаFына сэйкес кызметп жузеге асыру туралы келiсiм жасауFа eтiнiмдi караудан мынадай:
1) туета баптыц 1 жэне 2-бeлiктерiнде ^рсеилген кужаттарды усынбаFан;
2) ерекше экономикалык аймак ше-карасында eтiнiш берушшш иелiгiне жэне (немесе) пайдалануына берiлуi жэне eтiнiмнiц шарттарына сэйкес келуi мYмкiн мемлекеттiк жэне (немесе) муниципалдык мYлiк болмаFан;
3) ерекше экономикалык аймак шека-расында eтiнiмде ^р^т^ен шарттарFа сэйкес келетiн еркiн жер учаскес болмаFан;
4) eтiнiш берушшш болжамды кызметiнiц ерекше экономикалык аймакта руксат етiлген кызметтi жузеге асыру турлерше сэйкес келмеген;
5) болжанатын капитал салымыныц кeлемi Федералдык зацныц 12-бабы 3 жэне 4-бeлiктерiнде белгiленген талаптарFа сэйкес келмеген жаFдайларда бас тартуFа жол берiледi19.
Федералдык зацда айкындалFан бас тарту непздерш ескере отырып, ^азакстан Республикасыныц Зацыныц 11-бабы 2-тармаFында бас тарту негiздерi толык камтылмаFан деген корытынды шыFаруFа болады: «Арнайы экономикалык аймакты баскару органы мэлiмделген кызмет тYрi кызметпц басым тYрлерiне, eтiнiш берушiлердiц жобалары iрiктеу eлшемшарттарына жэне (немесе) усынылFан кужаттар осы Зацныц 10-бабы 2 жэне 3-тармактарында белгiленген талаптарFа сэйкес келмеген жаFдайда eтiнiш берушiге кызметп жузеге асыру туралы шарт жасау-дан бас тартады.».
Мысалы, eтiнiш берушi шарт жа-сау ушш кужаттардыц толык топтамасын усынбаFан жаFдай болуы мYмкiн. Зацныц 10-бабында eтiнiммен бiрге усынылуFа тиiс кужаттардыц он бiр тYрi атап кeрсетiлген. Сондыктан, ^азакстан Республикасыныц Зацында ресейлiк За^а уксас шарт жасау Yшiн eтiнiмнен бас тартатын негiздердiц
14 http://www.poland.allbusiness.ru/content/document_r_F9F131C0-1116-4C30-A995-BDA33C4D4756.html дамытудыц ецграралыц жэне халыцаралыц юкерлт цызметтесу порталы
15 «Узинфоинвест» ацпараттыц цамтамасыз ету жэне шетелдгк инвестицияларга жэрдемдесу бойынша Агенттггтгц Интернет-ресурсы http://www.uzinfoinvest.uz/rus/investiionniy_putevoditel/biznes_rasxodi/ nalogi obyazatelnie_plateji/svobodnaya_industrialno_ekonomicheskaya_zona_navoi/
16 «Узинфоинвест» ацпараттыц цамтамасыз ету жэне шетелдгк инвестицияларга жэрдемдесу бойынша Агенттггтгц Интернет- ресурсыhttp://www.uzinfoinvest.uz/rus/investiionniy_putevoditel/biznes_rasxodi/ nalogi_obyazatelnie_plateji/svobodnaya_industrialno_ekonomicheskaya_zona_navoi/
17http://alabuga.ru/ru/investors/
18 http://admlip.ru/economy/
19 «Ресей Федерациясындагы ерекше экономикалыц аймацтар туралы» 2005 жылгы 22 шшдедегг № 116-ФЗ Федералдыц зацныц 13-бабы (03.07.2016 жылгы ред.) // «КонсультантПлюс» компаниясыныц ресми сайты. -http://www.consultant.ru
толык тiзiмiн беюту кажет.
5. Келiсiм шартты eзгерту
Эрi карай Федералдык зацныц 18-бабы 1-тармаFыныц ережелерiне назар аудару кажет, онда кызметп жузеге асыру туралы келiсiм талаптарын eзгерту рэсiмдерi регламенттеледг
«1. Егер ерекше экономикалык аймак резиденп бизнес-жоспарыныц eзгеруiне байланысты кызметп жузеге асыру туралы келiсiмнiц талаптарын eзгертуге ниет бiлдiрсе, ол Ресей Федерациясыныц Yкiметi уэкiлеттiк берген аткарушылык билiктiц федералдык органына не осы Федералдык зацныц 8-бабы 1-бeлiгiнiц 5.1-тармаFында кeзделген eкiлеттiктер берiлген жаFдайда Ресей Федерациясы субъектiсiнiц аткарушылык билш органына eтiнiштi, сондай-ак «нысаны» Ресей Федерациясыныц Yкiметi уэкiлеттiк берген аткарушылык билштщ федералдык органы белгшейпн бизнес-жоспарды усынады.».
^азакстан Республикасыныц
зацнамасына сэйкес арнайы экономикалык аймакка катысушы ретiнде кызметтi жузеге асыру туралы шарт жасау катысушы кызмепнщ кызметтщ басым тYрлерiне сэйкес келуше байланысты. Демек, туетаныц кызметтi eзгертуi шартты кайта карауFа экеп соFуFа тиiс.
Мысалы, Жобаларды iрiктеу каFидаларыныц 5-тармаFына сэйкес20 негiзгi eлшемшарттарFа сэйкеспк кызметтi жузеге асыру туралы шарт жасасудыц кажеттi шар-ты болып табылады. Одан баска, Жобалар-ды iрiктеу каFидаларыныц 6-тармаFында: «¥сынылFан кызмет туршщ кызметтiц басым тYрлерiне, e^rn берушiлердiц жоба-ларын iрiктеу eлшемшарттарына сай келген жаFдайда арнайы экономикалык аймактыц баскару органы он жумыс кYнi iшiнде кызметтi жузеге асыру туралы шартты жа-сасады.».
Шартка eзгерiстер мен толыктырулар туралы ережелер улгшк шарттардыц 43-тармаFында белгiленгенiн атап eтемiз21: «Осы Шартка eзгерiстер жэне (немесе) толыктырулар Тараптардыц eзара жазба-ша келiсiмi бойынша кез келген уакытта енгiзiледi жэне косымша келiсiм тYрiнде
жазбаша ресiмделедi, ол осы Шарттыц ажырамас бeлiгi болып табылады. Арнайы экономикалык аймакка катысушылардыц тiзiлiмiн жyргiзуге байланысты осы Шартка eзгерiстер жэне (немесе) толыктырулар туралы Баскару органы eзгерiстер мен толыктыруларды енгiзген куннен бастап 2 (ею) жумыс кYнi iшiнде уэкшетп органына хабарлайды.».
43-тармак арнайы экономикалык аймакка катысушыны шартка eзгерiстер енгiзуге бастама жасауFа мiндеттемейдi жэне eзгерiстердi бастама жасауFа негiздердi айкындамайды. Сонымен катар, практи-када шартка eзгерiстер кажет болатын жаFдайлар туындайды, сондыктан реттеудегi кемшiлiктердi жою Yшiн, eзгерiстер енгiзу негiздерi мен талаптарын зацнамалы турде аныктаFан орынды.
6. ^укыктык мираскорлык
Беларусь Республикасында да еркш экономикалык аймактар туралы зац колданылады22, оныц 21-бабында: «Еркiн экономикалык аймак резиденп ретiнде тiркелген зацды туета кайта уйымдастырылFан кезде еркiн экономикалык аймак резидентшщ мэртебесiн сактауFа немесе ауыстыруFа ол бiр немесе бiрнеше зацды тулFаларFа косылу не оныц курамынан бeлiнiп шыFу нысанында кайта уйымдастырылFан кезде жол бершедь
Еркiн экономикалык аймак резидентi ретшде тiркелген зацды тулFа бiр немесе бiрнеше зацды тулFаларFа косылу не оныц курамынан бeлiнiп шы^у нысанында кайта уйымдастырылFан кезде еркш экономикалык аймак резидентшщ мэртебес кайта уйымдастырылFан зацды тулFада сакталады.
Еркш экономикалык аймак резиденп ретшде пркелген зацды тулFа кайта куру нысанында кайта уйымдастырылFан кезде еркш экономикалык аймак резидентшщ мэртебес жацадан пайда болFан зацды тулFа мемлекетпк пркелген кезден бастап жаца пайда болFан зацды туота^а ауысады.».
Ал ^азакстан Республикасыныц Зацында арнайы экономикалык аймакка катысушылар кайта уйымдастырылFан кезде олардыц кукыктык мираскорлыFы
20 «Жобаларды гргктеу цагидалары мен елшемшарттарын бекгту туралы» Казацстан Республикасы Инвестициялар жэне даму министргтц м.а. 2015 жылгы 31 желтоцсандагы № 1293 буйрыгы // Казацстан Республикасы нормативтгк цуцыцтыц актшерЫщ ацпараттыц-цуцыцтыц ЖYйесi «Эдглет».- http://adilet. zan.kz
21 «Арнайы экономикалыц аймацтыц цатысушысы ретшде цызметтг жузеге асыру туралы Yлгiлiк шарттарды беюту туралы» Казацстан Республикасы Инвестициялар жэне даму министрiнiц 2015 жылгы 27 ацпандагы № 223 буйрыгы //Казацстан Республикасы нормативтiк цуцыцтыц актiлерiнiц ацпараттыц-цуцыцтыц ЖYйесi «Эдшет».- http://adilet.zan.kz
22 «Еркт экономикалыц аймацтар туралы» 1998 жылгы 7 желтоцсандагы № 213-3 Беларусь Республикасыныц Зацыныц 21-бабы // Беларусь Республикасыныц ¥лттыц цуцыцтыц интернет-порталы. -http://pravo.by/document
мэселелерi керсетшмеген.
^азакстан Республика-сы Азаматтык кодексiнiц 45-бабы 1-тармаFына
сэйкес зацды тулFаны кайта уйымдастыру (бiрiктiру, косу, белу, белш шыFару, кайта куру) оныц мYлкiнiц меншiк иесiнiц немесе меншiк иес уэкiлеттiк берген органныц, курыл-тайшылардыц (катысушылардыц), сондай-ак зацды туетаныц курылтай кужаттарында уэкiлеттiк берiлген органныц шешiмi бойынша не Казакстан Республикасыныц зацна-малык актiлерiнде кезделген жаFдайларда сот органдарыныц шешiмi бойынша жYргiзiледi. ^азакстан Республикасыныц зацнамасында кайта уйымдастырудыц баска да нысан-дары кeзделуi мYмкiн екенш атап eтемiз.
Корытындылай келе, арнайы
экономикалык аймактыц баскару органы ар-найы экономикалык аймактыц катысушысы кызметтi жYзеге асыру туралы шартта айкындалFан мiндеттемелердi орындамаFан жаFдайда, кызметтi жYзеге асыру туралы шартты бiржакты тYPде бузуFа кукылы екенiн ескертемiз (Зацныц 11-1-бабы).
0з кезегiнде, арнайы экономикалык аймак катысушысымен шартты бузу мэселелерi сот тэртiбiмен жYргiзiлген орынды. Сот тэртiбi шаруашылык жYргiзушi уйымдарFа олардыц кукыктык KорFауFа косымша кепiлдiк бередi. Ре-сей зацнамасында арнайы экономикалык аймак резиденттерiнiц кызметiн токтату баскару органыныц сотка жYгiну аркылы карастылырFан. Мэселен, Федералдык
зацныц 9-бабындаFы 8-тармаFына сэйкес, туетаныц ерекше экономикалык аймак резидентшщ мэртебесiнен айыру сот тэртiбiмен Fана руксат етiледi. ОсыFан уксас Эзбекстан Республикасы Зацыныц 25-бабы зацды немесе жеке туетаныц кызметiн токтату туралы сотка жYгiну ар-найы экономикалык аймак дирекциясыныц кукыFы екенш керсетедь
ОсыFан байланысты, ^азакстан Республикасыныц Зацында баскару органы арнайы экономикалык аймактыц катысушысымен шартты бiржакты тYPде бузу кукы^ын жою мэселесiн карастырFан орынды.
^орытынды ретшде, бiз караFан елдерде арнайы экономикалык аймакты куру жэне баскару модельдершщ жалпы жэне ерекше белгiлерi бар екенiн атап eтемiз. Бул ретте, эрбiр мемлекеттiц зацнамасында ар-найы экономикалык аймак туралы отандык зацнамада юке асыруды кажет ететш белгiлi бiр оц ерекшелiктер бар.
ЭДЕБИЕТ
1. Неучева М.Е. Всемирная торговая организация и особые экономические зоны // Проблемы современной экономики, № 2 (34), 2010. -http://www.m-economy.ru/art.php?nArtId=3091 интернет-ресурсы
2. Рапиев А.А., Кравчук В.И. СЭЗ в Казахстане как фактор развития интеграционных процессов в ТС // Электронный научный журнал «Управление экономическими системами» / журнал ЖАК тобесше енпзшген/ 23.07.15 жарияланым.
REFERENCES
1. Neucheva М.Е. Vsemimaya torgovaya organizaciya i osobye ehkonomicheskie zony // РгоЬ1ету sovremennoj ehkonomiki, № 2 (34), 2010. -http://www.m-economy.ru/art. php?nArtId=3091 intemet-resursy
2. Rapiev А.А., Kravchuk VI. SEHZ V Kazahstane как faktor razvitiya integracionnyh processov V TS // ЕШеЙхоппу] nauchnyj zhumal «Upravlenie ehkonomicheskimi sistemami» / zhumal ZHAK tizbesine engizilgen/ 23.07.15 zhylFy zhariyalanym.
