CC BY
2DOI 10.24412/2709-1201-2024-3-7
К1Р1КТ1Р1ЛГЕН ТАПСЫРМАЛАР АРЦЫЛЫ ОКУШЫЛАРДЫЦ ЗЕРТТЕУШ1Л1К ДАГДЫЛАРЫН ДАМЫТУ
ИМАШПАЕВА Г.А. ТОКТАРБЕКОВА А.Т. ТУНГУШПАЕВА А.Н.
Эскемен каласындагы Назарбаев Зияткерлек мектебшщ м¥Fалiмдерi
Аннотация.Мацалада оцушылар к1ржт1р1лген тапсырмаларды орындау арцылы математика, жаратылыстану гылымдарыныц бгртутастыгын mYcinin, вмгрде цолдану жэне e3w-e3i реттеут, жан-жацты дамуын, зерттеушшк дагдыларын дамыту бойынша орындалган жумыстар кeрcеmiледi. Зерттеу жумысыныц нэтижестде кiрiкmiрiлген тапсырмалар мен сауалнама нэmижелерiне талдау жасалды.
Клт свздер: кiрiкmiрiлген тапсырма, инсулин, эмбрион, ферментер.
Эскемен каласындагы химия-биология багытындагы Назарбаев Зияткерлш мектебшщ биология пэндершщ м:ришмдершщ катысуымен 1с-эрекеттеп зерттеу жумысы жасалды. Зерттеу жумысыныц максаты: юрштсршген тапсырмалар кемепмен окушылардыц зерттеушiлiк дагдыларын дамыту. Зерттеу жумысыныц езектiлiгi болып, оку мен окыту Yдерiсiнде окушылардыц e3rn-e3i реттеуiн, жан-жакты дамуын, гылыми пэндер мазмунын кiрiктiру барысында окушылар кiрiктiрiлген тапсырмаларды орындау аркылы математика, жаратылыстану жэне когамдык гылымдардыц б1рт¥тастыгын eмiрде колдану. Окушылардыц зерттеушiлiк дагдыларын юрш-пршген тапсырмалар аркылы дамыту максатында 9, 10, 11 сынып окушылары зерттеу нысаны ретiнде алынды. Зерттеу 9, 10, 11 сыныптарда етшетш пэндер бойынша оку багдарламасыныц мазмунына сэйкес келетiн оку максаттарын аныктап, кiрiктiрiлген тапсырмаларды шешу негiзiнде жумыс жасауды кeрсетедi.
Зерттеу жумысыныц мшдеттерк
^ Эр тYрлi пэндердiц оку жоспарларындагы токсан бойынша берiлген бeлiмдердегi контекстердiц ортак оку максаттарын аныктап жинактау;
^ Тацдалган 9, 10, 11 сыныптыц оку багдарламасы мен оку жоспарын талдау;
^ Мрашмдердщ бiрлесiп кiрiктiрiлген тапсырмаларга талдау жYргiзу;
^ ¥стаздардыц eзара ой бeлiсуi;
^ Кiрiктiрiлген тапсырмаларды курастыру бойынша эдеби шолу жасау.
^ Survey Monkey сайтында окушыларга сауалнама eткiзу.
^ Окушылардыц зерттеушiлiк дагдыларын дамытуга багыттап курастырылган тапсырмаларга талдау жасау.
Дагды - (агылшын тiлiнде skills) автоматты тYPде жасауга дейiн жетюзшген эрекет; кeп рет кайталау жолымен калыптасады [1,2]. Окыту Yдерiсiнде юрш^ршген тапсырмалар орындау аркылы пэндер мазмунын байланыстыру эсiресе, жалпы оку дагдыларын, сыни жэне шыгармашылыкпен ойлауын, сонымен катар кeптеген тэжiрибелiк дагдыларын дамыта отырып, мэселенi шешуде шыгармашыл тэсiлдердi колдануды, кiрiктiрiлген тапсырмалар орындау аркылы зерттеушшк дагдыларын калыптастыруга ыкпалы зор (Стивен Кови, 2009).
Зерттеу жумысы III оку токсанында толык жYзеге асты. Аталган токсандагы Макроконцепт «Адам-жасампаз» такырыбында болды. Сабак барысында пэнаралык байланысты жYзеге асыру аркылы жаратылыстану жэне математика пэндершен алган бшмдерш колдана отырып, окушылардыц тек бiлiмдi мецгерiп кана коймай, алган бшмш колдана алуга, талдауга жэне корытындылап багалай алу жэне зерттеушiлiк дагдыларын юрштиртген тапсырмалар аркылы дамытуга болады. Тeменде жогарыда аталган концепт непзшде курылган кiрiктiрiлген тапсырмалардыц Yлгiлерi ^рсетшген.
Оку максаты: Биология 9.2.3.2 ¥рык пен эмбрионныц дамуын салыстыру. Бул
кiрiктiрiлген тапсырма информатика (С# багдарламасы биология пэнiмен осы оку максатынын ету уакытына сэйкес келедi), математика (геометриялы; прогрессия) жэне физика (период пен жиiлiктi есептеу) пэндершен алган бiлiмдерiн камтиды.
Сурет 1 - Биология, информатика, математика, физика пэндершен к1р1кт1ршген
тапсырм
Embryo Film <• 20 24 20 32 36 40
•It •« »2 W**U WMU
Оку максаты: Биология 9.2.3.2 ¥рык пен эмбрионнын дамуын салыстыру.
2 тапсырма.
ф¥рыктын дамуы аптада 2 мм болды. Егер урык 5-шi аптага дейiн арифметикалык прогрессия зандылыгы бойынша есетш болса жэне прогрессия айырмасы 3-ке тен екеш белгiлi болса 5-шi аптада урыктын узындыгы канша болады?_
(ii) 7-шi аптада урыктын узындыгы осы арифметикалык прогрессиянын 5-шi мYшесiнен 4 мм артык болса 7^i аптада урыктын узындыгын аныкта._
3 тапсырма. Кестеде КТГ (кардиотокография) аркылы алынган акпарат керсетшген. Кардиотокография дегенiмiз - бул жYктiлiк кезшдеп анасынын курсагындагы урыкты зерттеу эдiсi.
^алыпты жагдайда эмбрионнын 1 минуттагы орташа жYрек согысы кестеде бершген. Кестедегi мэндердi пайдаланып, эмбрионнын жYрек согысынын периоды мен жиiлiгiн аныктаныздар.
1. t 2. N 3. т/ 4. □/
5. 6-8 апта 6. 130 7. 8.
9. 9-10 апта 10. 180 11. 12.
13. 12-14 14. 160 15. 16.
Оку максаты: 10.4.3.3 инсулин e^ipy мысалында биотехнологиялык YДерiстiц жалпы сызбасын сипаттау. 10 сыныптагы бул оку максатына биология, физика жэне химия пэндершен кiрiктiрiлген тапсырмалды камтиды. БYгiнде ферментерлер микробиологиялык индустрияда бактериялык заттардын eндiрiсi Yшiн гана емес, сондай-ак динамикалык туткырлыгы 7 Па. с жэне тыгыздыгы 2000 кг/м3 дейiнгi суйык ортада тYрлi процестердi жYргiзу кезшде де колданылады.
(а) Егер ферментер шшдеп суйык баганынын биiктiгi 150 мм болса, онда ол суйыктык ферментер табанына кандай гидростатикалык кысым тYсiредi?
ж/бы:_
(b) ферментер шшдеп генетикалык модификацияга ушыраган бактериаларды удайы араластыру Yшiн куаты 4 кВт жэне минутына 36 айналым жасайтын араластыргыш мотор-редуктор колданылады.
(i) мотор-редуктордыц 10 минутта тутынатын электр энергиясын есепте
Электр энергиясы_кВт-саг
(ii) егер араластырушы калакшаныц радиусы 7 см болса, оныц ушыныц сызыктык жылдамдыгын есептецiз
ж/бы:_
Инсулин биосинтезш алуга пайдаланылатын генетикалык модификацияга ушыраган бактериялардыц eсуiне ферментердiц ауаны Yрлеудiц каншалыкты мацызы бар? Жауабыцды химиялык тургыда дэлелде.
(iii) Егер тYтiк аркылы ж1бершетш кышкыл/ сiлтiнiц мeлшерiн кeбейтсе рН мэш калай eзгередi?
^ышкылдылыгы жэне сштшп кeбейсе мэнi калай eзгеретiнiн болжа.
Эрiптестермен бiрiгiп сауалнама сурактары курастырылып жэне оны зерттеу жумысына дейiн жэне зерттеу жумысынан кешн eткiзу жоспарланды. 2 суреттегi сауалнама окушыларга Survey Monkey сайтында жYргiзiлдi. Тeменде сауалнама нэтижесi кeрсетiлген.
Жаратылыстану математика Ьагыты Ьоиынша (химия биология, математика, физика; сабацта юр1кт1р1лгои тапсырмаларды орындайсыц ба? / Выполняете ли интегрированные задания на урока> естественно математического цикла (химия биология математика физика)
II
Мр1кт|р|лген тапсырмаларды орындау сен ушж цызы*ты ма7 Вызывает ли у Вас интерес выполнение интегрированных заданий '
ыриспртген тапсырмаларды орындау киындык тугыза ма? Испытываете ли Вы трудности при выполнении интегрированных заданий?
I
■I
I
ЖYргiзiлген сауалнамага талдау жасайтык болсак, кiрiктiрiлген тапсырманы орындау баска пэннен бiлiмiцдi жетiлдiруге кeмектесе ме? деген суракка окушыларды жартысынан кeбi «Йэ» деп жауап берген. Жаратылыстану-математика багыты бойынша юрштиртген тапсырмаларды орындайсыц ба? деген суракка зерттеу нэтижесше дейiн жауап
берген окушылар саны аз болды, ал зерттеу жумысынан кешн саны артканы байкалды. Юрштсршген тапсырмалар сен Yшiн кызыкты ма? деген суракка окушылардыц 80% «Йэ, кызыкты» деп жауап берген. Юрштиртген тапсырмаларды орындау киындык тугыза ма деген суракка «Жок, тугызбайды немесе кейде тугызады» деген жауап бергендер 95%, ал киындык тугызады деген 5% камтыды. Осыдан туатын корытынды Yнемi кез-келген оку максатын эрбiр пэнде жоспарлауда мiндеттi тYPде юрш-пршген тапсырма курастыру eзектi мэселе болып табылатындыгы аныкталды.
К1р1кт1р1лген тапсырмалардыц артыкшылыктары:
LМуFалiмнщ ез сабагына зерттеу жYргiзу аркылы оц eзгерiстер енгiзуi окушылардыц тиiмдi окуыныц негiзi.
2.Эр тYрлi пэндерден алFан бiлiмдерiн жинактап, талдап, бiртутас кабылдайды. Бiртутас кабылдау жаhандык мэселелердi шешуге мYмкiндiк бередi.
З.Окушылардыц танымдык ойларын дамытуFа зерттеушiлiк даFдыларын калыптастыруFа кeмектеседi.
4.Эр тYрлi пэндер бойынша «жоFары децгейл кiрiктiрiлген тапсырмалар» усыну нэтижесiнде талдау, зерттеу даFдылары дамиды.
5.«Окушы-муFалiм», «муFалiм-муFалiм», «окушы-окушы» арасындаFы карым-катынасты ныFайтады.
6.Пэнаралык мшдеттерд^ тапсырмаларды шешу Yшiн пэндердi юрштсрш, идеялармен бeлiсуге, бiр пэннен екiншi пэнге сэйкес каFидаларды тасымалдауFа, окушылардыц функционалды сауаттылыFын дамыту даFдысын калыптастырады.
ЦОЛДАНЫЛГАН ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1:
1. https://narst.org/research-matters/science-process-skills
2. Halket 21st Century Skills Cisco Global Education, 17 наурыз, 2009 / www.getideas.org/coge
3. МуFалiмге арналFан нускаулык. НЗМ ДББ¥ ПШО 2016ж
