CC BY
28
Vestnik KazNMU №2-2019
УДК 615.451.16:582.736
М.П. Cотиболдиева, Ш. Некербек, Б.Ш. Орынбек
С.Ж. Асфендияров атындагы Цазсщ ¥лттьщ медицина университетi
КИЕЛ1 ЕРМЕН (ARTEMISIA RUPESTRIS L.) 0СШД1ПНЕН С¥ЙЬЩ ЭКСТРАКТ АЛУ
ТЕХНОЛОГИЯСЫН ^¥РАСТЫРУ
Дэршк ecÍMdÍK шиюзаты HeeÍ3ÍHde жасалган дэршк цуралдар 6ip^amap ауруларды емдеуде жэне алдын-алуда зор мацызга ие. Ал, киeлi ермен (Artemisia rupestris L.) фармакологиялыц acepi кец спектрлi ecÍMdÍK шиюзаты болып табылады. Бул гылыми мацалада киелi ермен (Artemisia rupestris L.) eciмдiгiнен суйыц экстракт алудыц технологиясы керсетлген. Суйыц экстракт алу yшiн, унтацталган eciмдiк шиюзаты, экcтрагeнт ретнде этил cпиртi алынады. Экстракциялаудыц рeперколяция тэсш цолданылды. Tyüíhóí свздер: киелi ермен (Artemisia rupestris L.), реперколяция, суйыц экстракт
Kipicne. ^a3ipri тацда, дуние жузшде, дэршк еамджтерге кец ау;ымда кецш аударылуда. Дуниежузшж денсаулы; са;тау уйымыныц а;параты бойынша элем хал;ыныц 80% еамдж негiзiнде дайындалган препараттарды калайтындыгы аны^галган [1].
Каза; хал;ы ежелден езшщ халы; емшiлiгiндегi уза; жылдар бойгы тэжiрибесiне суйене отырып, дэрiлiк есiмдiктердi кецiнен пайдананып, тYрлi ауруга ем таба бшген. Сол хал;ымыздыц дэстYрлi тэжiрибесiн жалгастырып, оны к;азiрri заман талабына сэйкес гылыми тYPде зерттеп-зерделеу бYгiнгi урпа;тыц борышы. Каза; хал;ында «Ерменд жерде ер елмейдЬ деген на;ыл сез бар. Бiз зерттеу нысаны ретiнде кеп тYрлi ерменнщ арасынан хал;ымыздыц дэстYрлi медицинасында жш ;олданылып келген, сондай-а; гылыми медицинада аз зерттелген дэршж есiмдiктердiц бiрi Киелi ерменнiц (Artemisia rupestris L) жер yctí белiгiн тацдап алды;. Artemisia rupestris L. КYPделi ^лдер ту;ымдасы, жусан туысына жататын кеп жылды; шеп тектес есiмдiк. Каза;ша аталуы - Киелi ермен. Ол Каза;станныц Есiл, Ертiс, Семей, Кекшетау айма;тарында, шыгыс жэне батыс белдеулершде, Кар;аралы, Зайсан, Алтай, Тарбагатай, Жонгар Алатауы, КYHгей Аалатау, Терiскей, К^ыргыз Алатауы, Батыс Тянь-
Шань е^рлершде еседi [2]. Каза; халы; емшЫпнде аталмыш дэрiлiк есiмдiктi ас;азан-шек жолдарыныц ауруларына, бауыр ауруына, к;атерлi iсiкке, терi мен шырышты ;абаттыц тYрлi ауруларына ;олданган [3]. Жумыстьщ мак;саты: Киелi ермен (Artemisia rupestris L.) есiмдiк шикiзатынан суйы; экстракт алу технологиясын жасау.
Материалдар жэне эдicтеp.
Киелi ермен (Artemisia rupestris L.) еамдж шикiзатынан дэрiлiк тYP ретiнде 1:1 ;атынаста суйы; экстракт алынды. Экстракциялау Yшiн реперколяция эдiсi тацдaлды. Себебь бул эдiс уса; сериялары суйы; экстрактылар ендiрiсiндe кептеп ;олданылады, еамдж шикiзатын толыгымен сыгындауга жэне концентрациясы жогары суйы; экстракт алуга мYмкiндiк бередi. Суйы; экстракт алу процеа реперколияция тэсiлiнiц бiрi Босин тэсiлiмeн ЖYргiзiлдi. Экстрагент мелшерi суйы; экстрактылардыц технологиясынa сэйкес шикiзат мелшeрiнен 9 eсе кеп алынды. Экстрагент эрбiр перколяторга бiркелкi ЖYKтелуi Yшiн кажeттi экстрагенттiц жалпы келемi (Vж) Yш белiкке белiндi. Экстрагенттiц aлFашкы белИнщ мелшерi мына формуламен есептелeдi:
1 I
(1)
мун^гы: Р - шикiзаттыц жалпы салмагы, кг; К - шикiзаттыц с^ру коэффициeнтi. Экстрaгенттiц екiншi жэне Yшiншi белiктерi V2 = V3тецдеуiмен аны;талды
(2)
Киeлi ермен (Artemisia rupestris L.) еамдж шикiзатынан суйы; экстрaкт алудыц технологиясы жасалды. Технологиялы; сызбасы 1-суретте берiлген.
Вестник Кж^НМУ №2-2019
IIlHKiiai. арашкошм жоме xaicpiiaxiap
Суйык жорак! алу ТСХНО.Ю1 иясы
Oiuipic lipOUCCIII.ICI i башла> муктелср!
Сурет 1 - киел1 ермен [Artemisia rupestris L.) eriмдiк шикiзaтынaн cy^i; экcтрaкт aлy теxнoлoгияcы
Теxнoлoгиялык; мaзмyндaмacы: Теxнoлoгиялык; npo^criH бacтaлyынa дейiн eндiрicте к;oлдaнылaтын бaрлык; шикiзaт пен мaтериaлдaр нoрмaтивтiк ;yжaттaрFa cэйкеc текcерiледi. ¥нтaк;тafыш келi кемепмен киелi ермен [Artemisia rupestris L.) еимдж шикiзaтын yнтa;тaймыз. ¥нтa;тaлFaн киелi ермен [Artemisia rupestris L.) еимдж шикiзaтын ;ургак; KYЙiндe тец мелшерде уш перкoлятoрFa ЖYKтелдi. Экcтрaгент уш белжке бeлiнiп, тaзa экcтрaгент тек бiрiншi перкoлятoрFa «aйнa» пaйдa бoлFaншa жiберiлдi жэне 2 caraba тундыруга к^лдырылды. Оcы ya^b^ eткeннен coh, бiрiншi перкoлятoрдaн aлынFaн одежды екiншi перкoлятoрFa ayыcтырылды, aл бiрiншi перкoлятoрFa ;aйтaдaн тaзa экcтрaгент «aйнa» пaйдa бoлFaншa жiберiлдi. Екi перкoлятoрдafы шикiзaт 2 caf^ тундырылды дa, екiншi перкoлятoрдaн aлынFaн одежды Yшiншi пeркoлятoрFa жiберiлдi, eкiншi перкoлятoрFa бiрiншi перкoлятoрдaн aлынFaн одежды жiберiлдi, aл бiрiншi перкoлятoрFa ;aйтaдaн [Yшiншi рет) тaзa экcтрaгент «aйнa» пaйдa бoлFaншa жiберiлдi. Шикiзaт ЖYKтелген перкoлятoрлaр 24 caraba тундыру^ к^лдырылды. Келеci KYнi Yшiншi перкoлятoрдafы одежды - aлFaш;ы дaйын eнiм, толыгымен cыFындaп aлынды. Екiншi перкoлятoрдafы одежды Yшiншi перкoлятoрFa ayыcтырылды. Бiрiншi пeркoлятoрдafы одежды ;уйылып aлынды, шикiзaт
тYciрiлдi жэне cыfындaлды. Бiрiншi перкoлятoрдaн aлынFaн бaрлы; cыFындылaр бiрiктiрiлдi жэне екiншi перкoлятoрдafы шикiзaтты тундыру Yшiн ;oлдaнылды. Екi перкoлятoрды 2 caraba тундыруга ;aлдырaды. Кейiн, Yшiншi перкoлятoрдaFы дaйын eнiмнiц екiншi белИн ;уйып aлaды. Екiншi перкoлятoрдafы одежды толыгымен ;уйылып aлынды, шикiзaт тYciрiлдi жэне cыfындaлды. Екiншi пeркoлятoрдaн aлынFaн бaрлы; cыfындылaр бiрiктiрiлдi жэне Yшiншi перкoлятoрдafы шикiзaтты тундырга жiберiлдi жэне 2 caf^ тундырылды. Белгiлeнген ya^b^ еткеннен coh Yшiншi перкoлятoрдaн одежды ;уйылып aлынды жэнe шикiзaт толыгымен cыfындaлды дa, дaйын eнiмнiц Yшiншi бeлiгi aлынды. Алынган бaрлы; cыfындылaр бiрiктiрiлeдi. СыFындaлFaн шикiзaт рекyперaцияFa жiберiлeдi. Сыгынды 8-10°С Yш KYн тундырылды жэне фильтрлендi. Фильтрленген cy^i; экcтрaкт к^цыр тYCтi 50 мл-лж флaкoндaрFa ;уйылып, этикeткaлaнды.
Нэтиже. Kиелi ермен [Artemisia rupestris L.) еимдж шикiзaтынaн Бocин тэciлiмен 1:1 ^a^macra к^цыр тYCтi, eткiр иicтi cy^i; экcтрaкт aлынды.
Цорытынды. Алын^н cy^i; экcтрaктыныц caпaлы; кeрcеткiштерi ЦР МФ тaлaптaрынa caй aны;тaлaды.
Vestnik KazNMU №2-2019
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1 Е.Т.Тегисбаев, Э.М. Темиргалиева, Е.Л. ЛИ, Г.М.Байназарова т.с.с. Фармакология саласында фитопрепараттардыц мацызы // Фармация Казахстана. - Алматы: 2012. - №2. - С. 46-47.
2 Флора Казахстана. - Алматы: 1966. - 98 б.
3 Батай Зейнек;абылулы Синь Цзян дэрi шeптерi // Ш¥АР гылым-техника. - 2006. - С. 173-174.
М.П.Сотиболдиева, Ш.Нвкербек, Б.Ш.Орынбек
Казахский Национальный медицинский университет имени С.Д. Асфендиярова
ТЕХНОЛОГИЯ ПОЛУЧЕНИЯ ЖИДКОГО ЭКСТРАКТА ИЗ СЫРЬЯ ARTEMISIA RUPESTRIS L.
Резюме: Лекарственные средства растительного происхождения стоит в первом месте при лечении и профилактике многих болезней. Полынь горькая является лекарственным сырьем с широким спектром действия. В данной работе предусмотрен технология получения жидкого экстракта из сырья Artemisia rupestris L. Для получения жидкого экстракта использовали измельченные растения, в качестве экстрагента использовался этиловый спирт и метод репорколяция. Ключевые слова:, Artemisia rupestris L., реперколяция, жидкий экстракт.
M.P. Sotybaldyeva, Sh. Nokerbek, B.Sh. Orynbek
Asfendiyarov Kazakh National medical university
TECHNOLOGY FOR PRODUCING LIQUID EXTRACT FROM THE ARTEMISIA RUPESTRIS L
Resume: Herbal medicines are in the first place in the treatment and prevention of many diseases. Wormwood is a medicinal raw material with a wide range of actions. In this work, the technology of obtaining a liquid extract from the raw material Artemisia rupestris L. to obtain a liquid extract, crushed plants were used, ethyl alcohol and the method of reporting were used as an extractant. Keywords: Artemisia rupestris L., repercolation, liquid extract
УДК 581.6:634:631.526.32(574.3)
Б.А. Досжанова1, Н.З. Ахтаева2, Н.Г. Гемеджиева3, У.М. Датхаев1
1 С.Ж. Асфендияров атындагы Цазсщ ¥лттьм; Медициналъщ университетi 2Аль-Фараби атындшы Цазщ ¥лттъщ Университет1 3Ботаника жэне фитоинтродукция институты
ECHINOPS L. ТУЫСЬШЬЩ ЦАЗАЦСТАДДЬЩ ДЭРШК ТYРЛЕРШЩ ЗЕРТТЕЛУ
ДЕН.ГЕЙ1 ЖЭHЕ БОЛАШАГЫ
всiмдiк ресурстарын утымды пайдалану мен сацтау мемлекетаралыц децгейдегi глобальдi мэселеге жатады. Дэрiлiк препараттар алуда жэне пайдалы турлерт uнтродукцuялауда всiмдiк шuкiзатын цолдану турацты шuкiзат базасын жасауда мацызды этап саналады. %азацстанда отандыц фармацевтuкалыц внеркэст цауцарсыз, Республuканыц цажеттiлiгiн 5% гана цанагаттандырады. взiмiздiц фармацевтuкалыц внеркэсiптi дамыту туралы сурац тур, шuкiзат пен субстанцuяны вндiруден дайын дэрiлiк цалыптар алуга дейiнгi толыц щклды цамту керек. TYÜiHdi свздер: Echinops L., эндемuк, фuтопрепараттар
Эамдж типт дэрыж заттар препараттар шшде мацызды орынды алады, эаресе синтетикалы; заттармен емделгеннен токсикоаллергиялы; аурулардыц есуше байланысты. Соцгы жылдардыц зерттеулерi керсеткендей, синтетикалы; заттарга ;араганда дэрыж еамджтер езшщ емдж ;асиеттер1мен ;урамындагы биологиялы; белсендi заттардыц оптималды ;атынасына байланысты адам агзасымен эволюционды жэне генетикалы; у;састы;;а ие. Емдж, реттепш эсерлi еамдж тектi дэрiлiк заттар агзада алмасу урд^терше ;атысып, ;органыс ;асиетш арттырады жэне лейкоциттердiц фагоцитарлы; ;ызметше ы;пал жасайды [1-4].
Дэрiлiк препарат алуда ;унды шикiзаты - Цаза;станныц биологиялы; белсендi заттарга бай, элемдiк нары;та улкен сураныспен ;олданылатын алкалоид;урамды дэрыж есiмдiктер.
Алкалоид;урамды есiмдiктердiц тYрлiк ерекшелiктерi жэне фитохимиялы; зерттеулер болашагы зор есiмдiктердi тецгерiмдi ;олдануга жэне са;тауга, жаца фитопрепараттар алуга жолдама бередь
Дэрiлiк всiмдiктердiц iшiнде перспективасы жогары алуантYрлiлiкпен сипатталатын жэне биологиялых белсендi заттардыц кластары бар Echinops L. туысыныц тYрлерi жатады. Echinops L. туысыныц Цазахстандых тYрлерi ЖYЙелi зерттелмеген, сондыхтан химиялых хyрамын зерттеу, потенциалды биологиялых белсендi заттарды бвлiп алу эд^терш жасау, биологиялых белсендiлiгiн зерттеу жэне жаца дэрыж заттар алу езект саналады. Жабайы всетiн танымал жэне жаца всiмдiк тYрлерiн, биологиялых белсендi хосылыстар квздерiн жан-жахты зерттеу, фармацевтикалых, парфюмерлiк, тагамдых жэне енеркэсштщ басха да салаларында жэне ауыл шаруашылыгында холданылатын всiмдiктер ассортиментiн толыхтыруда ете взектi.
АлуантYрлi биологиялых белсендшжке ие Астралылар тyхымдасына жататын AsteraceaeЛахсаEchinops L.туысыныц алкалоидхyрамды тYрлерi тэжiрибелiк хызыгушылых тудырады [5].
Echinops L. туысыныц еамджтершщ биологиялых ерекшелiктерi мен фитохимиялых зерттеулерiн ары харай ЖYргiзу Yшiн, оныц негiзiнде фитопрепарат алу Yшiн
