Научная статья на тему 'КИЧИК САНОАТ ЗОНАЛАРНИ БАРПО ЭТИШ ВА РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ КОНЦЕПТУАЛ МОДЕЛИ'

КИЧИК САНОАТ ЗОНАЛАРНИ БАРПО ЭТИШ ВА РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ КОНЦЕПТУАЛ МОДЕЛИ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
34
10
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
кичик саноат зоналари / давлат хусусий шерикчилик / инвстиция / технология. / small industrial zones / public-private partnership / investments / technologies.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Salimov B.B., Abdusamatov S.A.

Кичик саноат зоналарини барпо этиш, ривожлантириш, уларни хуқуқий меъёрий хужжатлари, давлат хусусий шериклик масаларига тўхталиб ўтилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

CONCEPTUAL MODEL FOR THE CREATION AND DEVELOPMENT OF SMALL INDUSTRIAL ZONES

Creation and development of small industrial zones, their legal documents, issues of public-private partnership.

Текст научной работы на тему «КИЧИК САНОАТ ЗОНАЛАРНИ БАРПО ЭТИШ ВА РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ КОНЦЕПТУАЛ МОДЕЛИ»

CONCEPTUAL MODEL FOR THE CREATION AND DEVELOPMENT

OF SMALL INDUSTRIAL ZONES

Salimov B.B., Abdusamatov S.A.

Tashkent state transport university (Tashkent, Uzbekistan)

Abstract: Creation and development of small industrial zones, their legal documents, issues of

public-private partnership. Key words: small industrial zones, public-private partnership, investments, technologies.

КОНЦЕПТУАЛЬНАЯ МОДЕЛЬ СОЗДАНИЯ И РАЗВИТИЯ МАЛЫХ

ПРОМЫШЛЕННЫХ ЗОН

Салимов Б.Б., Абдусаматов С.А.

Ташкентский государственный транспортный университет (Ташкент, Узбекистан)

Аннотация: Создание и развитие малых промышленных зон, их нормативно-правовые

документы, вопросы государственно-частного партнерства. Ключевые слова: малые промышленные зоны, государственно-частное партнерство, инвестиции, технологии.

КИЧИК САНОАТ ЗОНАЛАРНИ БАРПО ЭТИШ ВА РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ КОНЦЕПТУАЛ МОДЕЛИ

Салимов Б.Б., Абдусаматов С.А.

Тошкент давлат транспорт университети (Тошкент, Узбекистон)

Аннотация: Кичик саноат зоналарини барпо этиш, ривожлантириш, уларни хукукий меъёрий

хужжатлари, давлат хусусий шериклик масаларига тухталиб утилган. Калит сузлар: кичик саноат зоналари, давлат хусусий шерикчилик, инвстиция, технология.

Мамлакатимизни 2017 — 2021 йилларда ривожлантиришнинг бешта устувор йуналиши буйича Хдракатлар стратегияси доирасида утган давр мобайнида давлат ва жамият хаётининг барча сохаларини тубдан ислох этишга каратилган 300 га якин конун, 4 мингдан зиёд Узбекистон Республикаси Президенти карорлари кабул килинди. 2022-2026 йилларга мулжалланган " ЯНГИ УЗБЕКИСТОННИНГ ТАРАККИЁТ СТРАТЕГИЯ-СИ"нинг иктисодиёт йуналишида 2023 йилдан молия кушилган киймат солигини 12% гача тушуриш, банк, молия, тадбиркорлик йуналишларида фойда солигини 15% гача тушуриш мулжалланмокда.

Миллий иктисодиётни ислох килиш борасида ташки савдо, солик ва молия сиёсатини либераллаштириш, тадбиркорликни куллаб-кувватлаш ва хусусий мулк дахлсизлигини кафолатлаш, кишлок хужалиги махсулотларини чукур кайта ишлашни ташкил этиш хамда худудларни жадал ривожлантиришни таъминлашда таъсирчан чоралар курилмокда.

Республикада барпо этилган ва фаолият юритаётган КСЗлар бир неча юздан ошган. Шу билан бирга уларни барпо этишда ягона илмий жихатдан асосланган ташкилий-иктисодий модели ишлаб чикилмаган. КСЗларни ташкил этишда асосий муаммолари куйидагилардан иборат: айрим худудларда саноат ишлаб чикариш буйича малакали кадрлар етишмаслиги, илгор хорижий ускуна ва технология асосида бизнесни бошлаш учун

бошлангич маблаг етишмаслиги (бу муаммо КСЗларда фаолият юритаётган кичик бизнес субъектларига хам тегишли), худудларнинг ижтимоий-иктисодий ривожланганлик даражасига кура КСЗларни турларга ажратиш асосида худудлар буйича жойлаштиришнинг илмий асосланган тартиб-коидаси мавжуд эмаслиги, КСЗлар ичида лойихаларни танлов асосида жойлаштиришда уларнинг техник, экологик, иктисодий ва ижтимоий томонларини эътиборга олинувчи ягона мезонлар тизими ишлаб чикилмаганлиги.

КСЗларни барпо этиш буйича биринчи таклиф худудларнинг махаллий давлат хокимияти органлари томонидан берилиши мантикан тугри булади.

КСЗ учун зарур ташки мухандислик коммуникация ва инфратузилма объектлари давлат акционерлик компаниялари "Узбекэнергия" ва "Узтрансгаз" маблаглари ва махаллий хокимият органлари бюджети хисобидан курилади. Ишлаб чикариш бинолари куришни куйидаги учта вариантда амалга ошириш мумкин.

Давлат хокимияти органлари

Манба: Муаллиф томонидан ишлаб чикилган.

Биринчи вариант: КСЗ тулик давлат мулки буладиган булса, ишлаб чикариш бинолари давлат бюджети хисобидан (Коракалпогистон

Республикаси, вилоят, туман ва шахар бюджетлари) курилади ва улар КБХТ субъектларига, ижарага берилади. Маълум шартлар бажарилгач кейинчалик хусусийлаштири-лиши мумкин.

Иккинчи вариант: зонанинг айрим ёки тулик ишлаб чикариш бинолари тузилган шартномага кура, давлат-хусусий шериклиги асосида курилади, 3-расм.

Учунчи вариант: ишлаб чикариш биноларини куриш тулик КБХТ субъектлари томонидан молиялаштирилади. Зонанинг бошкарув дирекцияси тулик узини-узи молиялаштиришга утади. Учинчи вариантда КСЗнинг ишлаб чикариш бинолари, махсус ишлаб чикилган лойиха асосида КБХТ субъектлари маблаги хисобидан курилади.

Давлат-хусусий шерикликни ривожлантириш агентлиги

Давлат бюждети

Хдмкорлик шартномаси

Илгор хорижий ускуна, технологияларни харид килиш

КБХТ субъекти

Давлат улуши КБХТ субъектлари Фойдасидан копланади КБХТ

Давлат-хусусий шериклиги асосида КБХТ субъектлари илгор хорижий технология ва ускуналарни хам сотиб олиши мумкин.

Узбекистон Республикаси саноат сохасидаги кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликда банд булган ишчилар сони 2006-2018 йиллар мобайнида уртача 509,7 минг кишига купайган. Прогноз даврида бу курсаткич йилига уртача 35,5 минг кишига ортиб боришини кузатиш мумкин. Бу эса уз навбатида, республикада саноат тармогини янада ривожлантиришга катта хисса кушади (7-расм).

1Л ю r-v 00 ai л гч m 1Л ю r-v 00 ai л гч m

л л л л л гч гч гч гч (N

л л л л л л л л л л Л л л л л л Л Л Л Л

3-расм. Узбекистон Республикаси саноат сощсидаги кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликда банд булган ишчилар сонининг 2004-2018 йиллар учун динамикаси ва 2019-2023

йиллар учун прогноз цийматлари, минг киши

Узбекистон Республикаси саноат тармогининг махсулоти ва унга таъсир этувчи омиллар уртасида куйидаги куринишда корреляцион матрица хисобланди (1-жавдал).

3.11-жадвал

Y Xi X2

Y 1

Xi 0,9914 1

X2 0,9799 0,9589 1

Юкоридаги 1-жадвал маълумотларига кура, хусусий корреляция коэффициентлари, яъни натижавий омил (Y) ва таъсир этувчи саноат тармогига киритилган асосий капиталга инвестициялар (Xi) уртасида узвий алока (0,9914) мавжуд экан. Натижавий омил (Y) хамда саноат тармогида банд булган ишчилар сони (Х2) уртасида хам узвий алока (0,9799) мавжуд.

ХУЛОСА

КСЗларда КБХТ субъектларини танлов асосида жойлаштиришнинг экологик, ижтимоий ва иктисодий мезонлар тизими ишлаб чикилди. Бу тизим йирик шахар ичида барпо этиладиган кичик саноат зоналарининг атроф-мухитга салбий таъсирининг олдини олиш имкониятини хам беради.

Хорижий давлатлар тажрибасидан келиб чикиб, республикада КСЗларни барпо этиш ва ривожлантиришни давлат томонидан куллаб-кувватлаш механизмлари такомиллаштирилди.

Саноат ишлаб чикариш имконияти булган шахар четларида ва туман худудларида гринфилд (хеч нарса курилмаган, буш ер майдони) кичик саноат зоналарини барпо этишни йулга куйиш буйича таклифлар ишлаб чикилди, чунки айрим худудларда фойдаланилмайдиган давлат мулки объектлари чекланган, деярли йук. Бу КСЗлар микиёсини кенгайтиради, саноат ишлаб чикаришини оширади ва худуднинг ривожланишига олиб келади.

Браунфилд ва гринфилд кичик саноат зоналарининг ишлаб чикариш, биноларни куриш ва кимматбахо, илгор хорижий ускуна ва технологияни сотиб олишда давлат-хусусий сектор шерикчилигидан фойдаланиш механизми ишлаб чикилди ва унинг самарали томонлари ёритиб берилди.

Тошкент шахрининг ЯИМ ва саноат махсулот ишлаб чикариш салохияти, илмий-техник ва малакали мутахассис кадрлар салохияти, бошка худудларга нисбатан, анча юкорилигини эътиборга олган холда, барпо этилувчи кичик саноат зоналарига, биринчи навбатда, илмсигимли, экспортбоп, инновацион махсулот ишлаб чикарадиган ва илгор хорижий технологияга асосланган ишлаб чикаришни йулга куювчи, кичик бизнес субъектлари жойлаштирилиши мантикан тугри булади. Куп махсулот турларини ишлаб чикарувчи кичик саноат зоналари (Яккасарой, Сергели ва Юнусобод кичик саноат зоналарида хар хил тармокка карашли махсулот турларини ишлаб чикаради) каторида бир саноат тармогига карашли махсулот ишлаб чикаришга ихтисослашган КСЗларни барпо этиш кластерлар асосида ташкил этиш лозим.

Фойдаланилган адабиётлар:

1. Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг "Зарар куриб ишлаётган, иктисодий ночор ва паст рентабелли ташкилотларнинг фойдаланилмаётган худудларини хамда ортикча ишлаб чикариш майдонларини янада макбуллаштириш чора-тадбирлари тугрисида"ги 2014 йил 15 июндаги 192-сонли карори.

2. Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2014 йил 31 декабрдаги "Кичик саноат зоналарини барпо этиш ва уларнинг фаолиятини ташкил килиш тартиби тугрисидаги Низомни тасдиклаш хакида"ги 378-сонли карори.

3. Варнавский.В.Г. Государственно-частное партнерство: теория и практика [Text] / В.Г. Варнавский, А.В.Клименко, В.А.Королев. - М.: Издательский дом Государсмтвенного университета Высшей школы экономики, 2010. - 287 с

4. Егорова А. О., Кузнецова С. Н. Промышленные парки как платформа для развития человеческого и финансового капитала // Научное обозрение. 2016. № 18. С. 138 -141.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.