Научная статья на тему 'КИЧИК БИЗНЕС ВА ТАДБИРКОРЛИК СУБЪЕКТЛАРИДА МАРКЕТИНГ ФАОЛИЯТИНИ ТАШКИЛ ЭТИШ.'

КИЧИК БИЗНЕС ВА ТАДБИРКОРЛИК СУБЪЕКТЛАРИДА МАРКЕТИНГ ФАОЛИЯТИНИ ТАШКИЛ ЭТИШ. Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
416
103
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
бизнес / тадбиркорлик / кичик бизнес / хусусий тадбиркорлик / маркетинг / маркетинг стратегияси / маркетинг фаолияти / маркетинг режаси / инновацион маркетинг. / бизнес / предпринимательство / малый бизнес / частное предпринимательство / маркетинг / маркетинговая стратегия / маркетинговая деятельность / маркетинговый план / инноваци­ онный маркетинг.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Умаров Оқил Омилжонович, Эшмирзаев Фаруддин Илхомжонович

Мақолада кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик корхоналарида маркетинг фаолиятини ташкил этиш хусусиятлари ўрганилиб, уни такомиллаштириш бўйича илмий асосланган таклифлар ва ама­ лий тавсиялар ишлаб чиқилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ОРГАНИЗАЦИЯ МАРКЕТИНГОВОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ В СУБЪЕКТАХ МАЛОГО БИЗНЕСА И ЧАСТНОГО ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСТВА

В статье на основе изучения особенности организации маркетинговой деятельности на предпри­ ятиях малого бизнеса и частного предпринимательство разработаны научно обоснованные пред­ ложения и практические рекомендации по его совершенствование.

Текст научной работы на тему «КИЧИК БИЗНЕС ВА ТАДБИРКОРЛИК СУБЪЕКТЛАРИДА МАРКЕТИНГ ФАОЛИЯТИНИ ТАШКИЛ ЭТИШ.»

Умаров О^ил Омилжонович,

Мирзо Улугбек номидаги Узбекистон Миллий университети "Иктисодиёт назарияси" кафедраси укитувчиси

Эшмирзаев Фаруддин Илхомжонович,

Мирзо Улугбек номидаги Узбекистон Миллий университети "Иктисодиёт назарияси" кафедраси укитувчиси

КИЧИК БИЗНЕС ВА ТАДБИРКОРЛИК СУБЪЕКТЛАРИДА МАРКЕТИНГ ФАОЛИЯТИНИ ТАШКИЛ ЭТИШ

УДК 338.462

DOI: 10.34920/EIF/VOL_2022_ISSUE_6_7

УМАРОВ О., ЭШМИРЗАЕВ Ф.И. КИЧИК БИЗНЕС ВА ТАДБИРКОРЛИК СУБЪЕКТЛАРИДА МАРКЕТИНГ ФАОЛИЯТИНИ ТАШКИЛ ЭТИШ.

Маколада кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик корхоналарида маркетинг фаолиятини ташкил этиш хусусиятлари урганилиб, уни такомиллаштириш буйича илмий асосланган таклифлар ва ама-лий тавсиялар ишлаб чикилган.

Таянч сузлар: бизнес, тадбиркорлик, кичик бизнес, хусусий тадбиркорлик, маркетинг, маркетинг стратегияси, маркетинг фаолияти, маркетинг режаси, инновацион маркетинг.

УМАРОВ О.О., ЭШМИРЗАЕВ Ф.И. ОРГАНИЗАЦИЯ МАРКЕТИНГОВОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ В СУБЪЕКТАХ МАЛОГО БИЗНЕСА И ЧАСТНОГО ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСТВА

В статье на основе изучения особенности организации маркетинговой деятельности на предприятиях малого бизнеса и частного предпринимательство разработаны научно обоснованные предложения и практические рекомендации по его совершенствование.

Ключевые слова: бизнес, предпринимательство, малый бизнес, частное предпринимательство, маркетинг, маркетинговая стратегия, маркетинговая деятельность, маркетинговый план, инновационный маркетинг.

UMAROV O., ESHMIRZAEV F.I. ORGANIZATION OF MARKETING ACTIVITIES IN SMALL BUSINESSES AND PRIVATE ENTREPRENEURSHIP

The article investigates the features of the marketing activities in small business and private entrepreneurship organization, develops scientifically based proposals and practical recommendations for its perfection.

Key words: business, entrepreneurship, small business, private entrepreneurship, marketing, marketing strategy. Marketing activity, marketing plan, innovative marketing.

Кириш.

Узбекистан Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев Олий Мажлисга Мурожаатномасида "Фаол тадбиркор деганда, биз ракобатбардош махсулот ишлаб чикаришга кодир, энг мухими, янги иш уринлари яратиб, нафакат узини ва оила-сини бокадиган, балки бутун жамиятга наф кел-тирадиган ишбилармон инсонларни тушуна-миз. Бундай тадбиркорлар сафини кенгайтириш, жумладан, юкори технологиялар, илм-фаннинг энг сунгги ютукларига асосланган техника ва асбоб-ускуналарни мамлакатимизга олиб келиш ва жорий этиш учун уларга муносиб шароит-лар яратиш бизнинг биринчи галдаги вазифамиз булиши шарт. Керак булса, хориждаги етакчи компания ва ташкилотларда тажриба ортти-риши, узаро манфаатли хамкорлик килиши учун уларга х,ар томонлама имконият тугдириб бери-шимиз лозим"1, деб таъкидлаганлар. "2022-2026 йилларга мулжалланган Янги Узбекистоннинг тараккиёт стратегияси"да 29-мацсад сифатида Тадбиркорлик фаолиятини ташкил цилиш ва доимий даромад манбаларини шакллантириш учун шароитлар яратиш, хусусий секторнинг Ялпи ички мах,сулотдаги улушини 80 фоизга ва экспортдаги улушини 60 фоизга етказиш бел-гиланган2. Фаол тадбиркорликни шакллантириш ва ривожлантиришда кичик бизнес ва тадбиркорлик субъектларида маркетинг фаолиятини ташкил этиш мухим ахамиятга эгадир.

Ишнинг мацсади замонавий маркетинг кон-цепцияларидан келиб чикиб, кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик корхоналарида маркетинг фаолиятини ташкил этиш, тахлил этиш ва унинг услубларини жорий этиш йуналишлари буйича илмий таклиф ва амалий тавсиялар ишлаб чикишдан иборат.

Ишнинг предмети. Кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик корхоналарида маркетингни тако-миллаштириш буйича ташкилий ик,тисодий маса-лалар тадк,ик,отнинг предмети булиб хисобланади.

Тадцицот усуллари сифатида мантикий ва киёсий тахлил, назарий мушохада ва абстрак-

1 Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Олий Мажлисга Мурожаатномаси. // Халк, сузи, 2017 йил 23 декабрь.

2 Узбекистон Республикаси Президентининг 2022 йил 28 январда^ги "2022-2026 йилларга мулжалланган янги Узбекистоннинг тараккиёт стра-тегияси туFрисида"ги ПФ-60-сон Фармонининг 1-иловаси.

ция, статистик солиштириш, гурухлаштириш, график тасвирлаш каби усуллардан фойдаланилди.

Илмий муаммонинг куйилиши.

Тадбиркорлик корхонасида маркетинг фаолиятини ташкил этишга к,аратилган назарий изланиш-лар олиб борган ик,тисодчилар орасида И.Ансофф, Б.Берман, Г.Л.Багиев, П.С.Завъялов, А.Н.Романов,

B.Эванс, Ж.Ж.Ламбен, Е.П.Голубков, Ф.Котлер каби буюк ик,тисодчи-олимлар алохида урин эгаллайди-лар. Шунингдек, мамлакатимизда маркетинг илми-нинг ривожланиши масалалари Х.П.Абулк,осимов, А.Бекмуродов, А.В.Вахабов, М.Насритдинова,

C.С.Саидмуродов, Н.К,.Юлдашев, Ж.Жалолов, М.Косимова, Ш.Ж.Эргашходжаева, А.Солиев, М.Юсупов ва бошк,а купгина ик,тисодчи-олимлар томонидан тадк,ик, к,илинган. Уларнинг ишларини урганиш асосида хозирги рак,обат кураши кескин-лашган даврга тадбик,ан кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик субъектларида маркетинг фаолиятини амалий хаётга татбик этиш масалаларини тахлил килиш зарурати мазкур макола мавзуси-нинг долзарблигини белгилаб беради.

Шунинг билан, юкорида келтирилган тадкикотлар натижасига суянган холда, 20222026 йилларга мулжалланган Янги Узбекистоннинг тараккиёт стратегияси учинчи булимида режалаш-тирилган Миллий иктисодиётни жадал ривож-лантириш ва юкори усиш суръатларини таъмин-лаш доирасида амалга ошириш кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик корхоналари ривожлани-шини назарда тутиб, уларда маркетинг фаолиятини ташкил этиш ва такомиллаштириш нафакат катта илмий эхамиятга, балки методик ёндашув-ларни такомиллаштириш нуктаи назардан хам катта ахамиятга эга.

Тахлил ва асосий натижалар.

Таъкидлаш жоизки, купгина хориж адабиёт-ларида "тадбиркорлик" ва "бизнес" тушунчалари синоним тушунчалар сифатида талкин килиниб, улар бир-бирларидан фарк килинмайди.

Узбекистон Республикасининг "Тадбиркорлик фаолияти эркинлигининг кафолатлари туFрисида"ги конунида "Тадбиркорлик фаолияти (тадбиркорлик) тадбиркорлик субъектлари томонидан конун хужжатларига мувофик, амалга ошириладиган, узи таваккал килиб ва уз мулкий жавобгарлиги остида даромад (фойда) олишга

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2022, 6(154)

1-расм. Бизнес шакллари1.

БИЗНЕС ШАКЛЛАРИ

БИЗНЕС

ФА0ЛИЯТ ШАКЛИГА КУРА

МУЛ К ШАКЛИГА КУРА

ИСТЕЪМОЛ БИЗНЕСИ

КОНУНИЙЛИК НУКТАИ НАЗАРИДАН

ДАВЛАТ

ТАДБИРКОРЛИК

ОШКОРА

ХУСУСИЙ

БОЙЛИКДАНБОЙЛИК УНДИРИШ БИЗНЕСИ

НОРАСМИИ

АРАЛАШ

ХУФЁНА

КАСБКОРЛИК БИЗНЕСИ

к,аратилган ташаббускорлик фаолиятидир"2, - деб таъриф берилган. Бундан куринадики, бизнес ва тадбиркорлик бир хил негиз, шарт-шароит, тамой-илларга эга булганлиги учун хам амалиётда бизнес ва тадбиркорлик ёки кичик бизнес ва хусу-сий тадбиркорлик каби куш номлар билан ата-либ, бир хил маънода ишлатилади. Бизнес фойда, даромад, наф олишга каратилган иктисодий фао-лият юзасидан кишилар уртасида юз берадиган ижтимоий-иктисодий муносабатлар мажмуасидир. Тадбиркорлик бизнеснинг мухим таркибий кисми, юз бериш шаклларидан бири булиб, товар ишлаб чикариш ва хизмат курсатиш оркали фойда, даромад олишга каратилган фаолиятдир3, деб берилган таърифга кушиламиз (1-расм).

Бизнес ва тадбиркорлик ривожланишининг ижтимоий-иктисодий асослари куйидагилардан иборат булади:

-V-

1 Абулкосимов Х.П. Узбекистонда ишбилармонлик мухитини яхшилаш ва кичик тадбиркорлик фаолияти иктисодий хавфсизлигини таъминлаш йуналишлари. Монография.- Т.: 1^у-Техтка Axboroti-Press, 2017. -12- бет.

2 Узбекистон Республикасининг "Тадбиркорлик фаолияти эркинлигининг кафолатлари т^рисида"ги конуни (янги тахрири), 2012 йил 2 май.

3 Абулкосимов Х.П. Шаклланаётган бозор

иктисодиётида инсон омили ва уни фаоллашти-риш йуллари. Монография.-Т.:ТМИнашри,2005.-36-бет; Абулкосимов Х.П. Иктисодиётда инсон омили: шаклланиши, амал килиши ва фаоллашуви. Монография.-Т.:"Akademiya" 2006.-41-бет.

товар-пул муносабатларининг ва бозор иктисодиёти замонавий моделларининг ривож-ланиб бориши;

- хилма-хил мулк турлари ва шакллари-нинг ривожланиб бориши хамда хусусий мулк микёсларининг кенгайиб, устуворлигининг таъ-минланиши;

- хужалик субъектларининг иктисодий жихатдан мустакиллиги ва фаолият эркинлигининг ошиб бориши;

- давлат томонидан мамлакатда кулай ишбилармонлик, бизнес юритиш учун макбул шароит ва мухитининг тутдириб берилиши, давлатнинг тадбиркорлик фаолиятини ратбатлантириш ва куллаб-кувватлашининг кучайиб бориши4.

Тадбиркорлик фаолиятида карор кабул килиш ва уни ишлаб чикишда тадбиркорликнинг сама-рали воситаси хамда асоси булиб маркетинг хисобланади хамда тадбиркорлик фаолиятини бошкариш тизимида, уни ташкил этишда, режа-лаштириш ва назорат килишда мухим ахамият касб этади. Маркетинг мазмуни ва терминологиям янгиланиб боради, лекин улар бошдан айир-бошлаш жараёни, товар-пул муносабатлари пайдо

4 Абулкосимов Х.П. Иктисодиётда инсон омили: шаклланиши, амал килиши ва фаоллашуви. Монография. - Т.:"Akademiya" 2006.-41-42-бетлар: Абулкосимов Х.П., Кулматов А.А. Узбекистонда кичик бизнес сохасида оилавий тадбиркорликнинг урни ва уни ривожлантириш йуллари. - Т.: "Университет", 2015.-11-бет.

булиши, сотиш шаклларини ривожланиши хамда истеъмолчиларни товар ва хизматлар билан узаро харакати билан боFланади.

Маркетингда энг асосий жараён икки ёклама ва бир-бирини тулдирувчидир. Бир томон-дан бу бозорни, талаб, дид ва эхтиёжларни хар томонлама ва чукур урганиш, ишлаб чик,аришни талабларга йуналтириш, ишлаб чикарилаётган махсулотларнинг манзиллилиги булса, иккинчи томондан эса бозорга ва ундаги мавжуд талабларга, истеъмолчиларнинг афзал куришлари ва эхтиёжларнинг шаклланишига фаол таъсир курсатишда намоён булади1.

Энг кенг таркалган маркетинг таърифи, у Америка маркетинг ассоциацияси томонидан берилган булиб, унинг мазмуни куйидагичадир, яъни «Маркетинг шундай жараёндан иборатки, унинг ёрдамида уйланган Fоя режалаштири-лади ва амалга оширилади, нархлар ташкил эти-лади, Fоялар, товарлар ва хизмат курсатишлар харакати ва сотишни, айрим шахслар ва ташки-лотларни максадлари айирбошлаш ёрдамида кондирилади».

Жан-Жак Ламбен маркетингга шундай таъриф беради: «Маркетинг ташкилотлар ва кишиларни хохиш ва эхтиёжини товарлар ва хизматларни эркин ракобатли айирбошлашни таъминлаш йули оркали кондиришга йуналтирилган ижти-моий жараёндир», «Маркетинг - бу бир вак,тнинг узида бизнес фалсафаси ва фаол жараёндир»2.

Биз Х.П. Абулкосимов ва М.Х.Абулкосимов-ларнинг маркетингга берган таърифларига кушиламиз. Уларнинг фикрича "маркетинг - бу корхонанинг юк,ори фойда олиш мак,садида хари-дорларнинг реал суровлари ва бозорни комплекс урганиш асосида хизмат курсатиш, товар ишлаб чик,ариш ва сотиш фаолиятини ташкил этиш тизи-мидир. Бундан маркетингнинг асосий тамойили - ишлаб чик,аришнинг якуний натижалари истеъ-молчилар талаб ва таклифларига йуналтирилиши келиб чикади. Ушбу комплекс вазифани бажа-риш учун маркетинг тацлилий, ишлаб чикариш ва сотув функцияларини бажариши лозим"3.

1 Дурович М. Маркетинг. М.: Экономика, 2010. -С.118..

2 Ламбен Ж-Ж. Стратегический маркетинг. - С-Пб.: Наука, 2009. - С. 17.

3 Абулкосимов Х.П., Абулкосимов М.Х.

Иктисодиётга оид атама ва тушунчаларнинг изохли луFати. - Т.: "АВи MATBUOT-KONSALT", 2017. - 327-бет.

Маркетинг тахлилини ишлаб чикиш одатда куйидаги боскичларни камраб олади:

• ички ва ташки мухит стратегик тахлилини амалга ошириш;

• маркетинг фаолияти ва корхонанинг максадларини аниклаш;

• маркетинг стратегиясини аниклаш;

• режалаштирилаётган натижаларга эришиш максадида маркетинг фаолияти элементларини танлаш4.

Маркетингнинг куйидаги концепцияларини асосланди:

- ишлаб чикариш концепцияси;

- товар концепцияси;

- -сотиш концепцияси;

- анъанавий маркетинг концепцияси;

- ижтимоий-ахлокий маркетинг концепци-яси;

- узаро алокавий маркетинг концепцияси.

Маркетинг тадкикотлари умумий тарзда

килинган бозор ракобатлари коидаларига, шунингдек меъёрга мувофик,, умумий, илмий усул-ларга асосланган холда олиб борилиши зарур. Илмий, тахлил-ахборотли усуллардан кенг фойда-ланган тадк,ик,отчилар бозорни, ракобатчиларни, истеъмолчиларни, бахони, шунингдек корхонанинг ички кувватини урганадилар. Махаллий восита ва дала тадкикотлари, шунингдек турли манбалардан (ички, ташки, шахсий ва пул-лик) олинган маълумотлар туплами маркетинг тадкикотлари учун асос булиб хизмат килади.

Маркетинг фаолиятида башорат килиш усул-лари кенг кулланилади. Улардан маркетинг тизи-мидаги барча субъектлар юксалиши концепция-сини тахлил килиш ва кайта ишлаш учун фойдала-нилади. Француз олими Ламбен Жан Жак башорат килиш усулларини икки мезон буйича тас-нифлайди. Унинг фикрича, бу мезонлар башо-ратлаш жараёнининг субъективликдан эркин-лик даражаси ва ушбу жараённинг купрок ёки камрок даражада тахлилий булишида уз ифо-дасини топади. Ушбу улчашларнинг кутбларида субъектив ва объектив усуллар хамда сабаб-окибат усуллари ётади. Маркетинг фаолиятида башорат килиш усуллари классификациясининг кулланилишини ва уларни амалиётда куллаш самарадорлигини 1- жадвалда куриш мумкин.

Юкоридаги жадвал маълумотларига кура корхоналарда маркетинг тахлилини амалиётда

4 К,осимова М.С., Эргашхужаева Ш. Маркетинг.Т.ТДИУ, 2007. 10-бет.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2022, 6(154)

1-жадвал. Башорат усулларини амалиётда куллаш самарадорлиги1.

Башорат килиш усуллари Кулланилиши, ташки Ишончлилик Кулланилиш

лотлар сонидан %да,(п=334) даражаси частотаси

Микдорий усуллар:

Экстраполяция усули 73,7 Уртача Тез-тез

Уртача сирпаниш усули 67,7 Уртача Тез-тез

Регрессион тахлил 35,9 Юкори Баъзан

Экспоненциал туFрилаш 32,9 Уртача Баъзан

Моделлаштириш 15,9 Паст Камдан-кам

«Чиким-харажат» модели 14,4 Уртача Камдан-кам

Маркова занжири 4,2 Паст Камдан-кам

Сифат усуллари:

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Халкаро булимдаги хамкорларни бахолаш 87,7 Уртача Тез-тез

Тижоратчи ва техник бошкарувни бахолаш 85,9 Юкори Тез-тез

Истеъмолчилар орасида суров утказиш 81,9 Уртача Тез-тез

Товарни синовдан утказиш 50,0 Уртача Баъзан

Ухшашлик усули 46,7 Юкори Тез-тез

Бозорни синовдан утказиш натижалари 37,7 Уртача Баъзан

Эксперт бахолашнинг «Дельфи» методи 15,9 Уртача Камдан-кам

2-расм. Корхонанинг максадини амалга ошириш боскичлари2.

куллаш самарадорлиги келтириб утилганлигини куриш мумкин. Эксперт бахолаш усулида математик формаллаштириш мумкин булмаганда, объект ва муаммоларни тахлил килишда фойдалани-лади. Регрессион тах,лил урганилаётган тасоди-фий меъёрни ва урганилаётган микдорий узаро муносабатлар уртасидаги бо^анишни излаш учун кулланилади. Сценарий усули - турли шароит-ларда вакт утиши билан ходиса ёки жараённи мантикан аниклашга асосланади.2

Хар бир кичик бизнес ва тадбиркорлик субъ-екти узининг маркетинг стратегиясини ва режа-сини, яъни дастурини тузиб олиши лозим. Маркетинг стратегияси - бозорни кенгайтириш ва юкори фойда олиш максадида маркетинг фаолиятини ташкил этишнинг самарали усулларини аник,лаш

1 Панкрухин А.М. Маркетинг. Учебник. - М.: "Омега-Л", 2009. - С. 513.

2 Абулкосимов Х.П. Корхонанинг халкаро маркетинг фаолияти. - Т.: Академия, 2002. - 81-бет.

хисобланади. Маркетинг стратегияси корхонанинг бош максадига эришишнинг воситалари ва йулларини ифодаловчи умумий режадир. Шу боисдан маркетинг фаолиятини амалга ошириш графигини, унинг зарур ресурс, воситаларини умумий тарзда белгилаб беради. Стратегияни ишлаб чикиш учун юкорида баён килинганидек, бозорни урганишга каратилган маркетинг тадкикотлари амалга оширилади, корхона имкониятлари тахлил килинади, маркетинг мак,садлари ва вазифалари аникланади. Сунгра асосий максаддан келиб чикиб, маркетинг максадлари ва стратегияси ишлаб чикилади (2-расм).

Бош мак,сад асосида унга эришиш йуллари маз-мунини ифодаловчи асосий ва аник вазифалар белгиланиши лозим булади (2-расм).

Маркетинг режаси (дастури) - маркетинг фаолияти турлари ва унинг йуналишини аниклаш. Одатда, маркетинг режаси куйидагилардан иборат булади: 1) корхона мак,садининг таърифи; 2) бозор

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2022, 6(154)

3-расм. Корхонанинг максади ва вазифалари.

Бош мацсад

Фойдани купайтириш

_Асосий вазифалар_

Бозорга кириб бориш ва урин эгаллаш

_Аник вазифалар_

Маълум сотиш х,ажмига эришиш

фаолияти натижаларининг тахлили; 3) фирма кор-хона фаолиятининг хар бир бозор буйича маркетинг стратегиясининг таърифи; 4) маркетинг тад-бирларини амалга ошириш усуллари; 5) маркетинг режаси бажарилишини назорат килиш тартиби.

Корхона маркетинг фаолиятини такомиллаш-тириш учун товар,нарх, сотиш ва коммуникация сиёсатларини ишлаб чикиш максадга мувофик булади. Корхонанинг товар сиёсати куйидаги тамойиллар мавжуд:

1) нимани ишлаб чикарсак, шуни сотамиз;

2) нимани сотсак, шуни ишлаб чикарамиз;

3) истеъмолчилар талабига мувофик нимани ишлаб чикарсак, шуни такомиллаштирамиз, моди-фикациялаймиз1.

Кичик корхонанинг маркетинг стратегиясини белгилаб олишда инновацион махсулот ва хиз-мат турини ишлаб чикиш хамда жорий этишда куйидагиларни амалга ошириш режалаштири-лади:

I - ута мухим янгиликларни яратиш;

II - модификацияланган янги илмий хажмли махсулотларга асосланган янги илмий-амалий Fояларни жорий этиш;

III - илмий-амалий Fояларни махсулот ва тех-нологияларга мослаштириш;

IV - модернизацияланган инновацияларни жорий этиш оркали амалдаги махсулот еки тех-нологияни такомиллаштириш;

V - серияли ишлаб чик,ариш мак,садида тайер инновацион махсулотларни ишлаб чикаришни узлаштириш.

Инновацион маркетинг бозорга янги махсулот, хизмат еки технологияни жорий килишга тайерлашни амалга оширади. У кичик корхона-даги инновацион махсулотни жорий килишдан максимал самара олишни уз вактида ва туFри

1 Абулкосимов Х.П. Корхонанинг халк,аро маркетинг фаолияти. - Т.: Академия, 2002. - 58-бет.

бахолаш имконини берувчи усул ва дастаклар мажмуаси сифатида фойдаланилади.

Хулоса ва таклифлар.

Кичик корхона уз имиджини яратишда куйидаги жихатларга эътибор каратиши керак:

• жамоатчилик фикри мунтазам равишда узгариб туради, шу боис, факат имиджни шак-ллантириб тухтаб колиш керак эмас, унга доим узгартиришлар киритиб бориш зарур;

• жамоатчилик фикри келгусида кай йуналишда булишини хаетий реал ходисалар белгилаб беради;

• ягона ва хар доим бир хил фикрда булган жамоат мавжуд эмас. Жамоатчилик фикрига таъсир курсатиш жамоатнинг маълум гурухига каратилган булиши керак;

• жамоатчилик фикрини курук гап эмас, балки ходисалар узгартиради; жамоатчилик ман-фаати жамоатчилик фикрини белгилайди.

Юкоридаги мулохазалардан келиб чикиб, мам-лакатимизда кичик бизнес ва тадбиркорлик субъ-ектларида маркетинг фаолиятини ташкил этиш ва уни такомиллаштириш учун куйидаги асосий ишларни амалга ошириш максадга мувофикдир:

- кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик корхоналарида ишлаб чикарилаётган товарлар "Бренд"ини ошириш чора-тадбирларини маркетинг стратегиялари, айникса миллий реклама агентликларини ривожлантириш;

- кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик субъектлари уз махсулотларини сотишда веб-сайтларни ривожлантириш;

- тадбиркорларни ярмаркалар, танловлар, замонавий янги технологиялар кургазмаларида катнашишни таъминлаш;

- кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик субъектларининг корхоналарини модернизация килишга, улар томонидан ишлаб чикарилган махсулотларни реализация килишга кумаклашиш.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2022, 6(154)

Фойдаланилган адабиётлар руйхати:

1. Узбeкиcтoн Pecпyбликacининг "Тaдбиpкopлик фaoлияти эpкинлигининг кaфoлaтлapи тyFpиcидa"ги ^нуни (янги тax1pиpи), 2012 йил 2мaй.

2. Узбeкиcтoн Pecпyбликacи Пpeзидeнтининг 2022 йил 28 янвapдaги "2022-2026 йил-лapгa мyлжaллaнгaн Янги Узбeкиcтoннинг тapaк1к1иëт cтpaтeгияcи тyFpиcидa"ги ПФ-60-coнли Фapмoнининг 1-илoвacи.

3. Узбeкиcтoн Pecпyбликacи Пpeзидeнти Шaвкaт Миpзиëeвнинг Олий Мaжлиcгa Мypo-жaaтнoмacи. II Хaлк1 cyзи, 2017 йил 23 дeкaбpь.

4. Aбyлкocимoв Х.П. Kopxoнaнинг xaлкapo мapкeтинг фaoлияти.-Т.: Aкaдeмия, 2002.-114 бeт.

5. Aбyлкocимoв Х.П. Шaкллaнaëтгaн бoзop иктиcoдиëтидa инcoн oмили вa уни фaoл-лaштиpиш йyллapи. Мoнoгpaфия.-Т.:ТМИ нaшpи, 2005. 36-бeт;

6. Aбyлкocимoв Х.П. Иктиcoдиëтдa инcoн oмили: шaкллaниши, aмaл килиши вa фaoл-лaшyви. Мoнoгpaфия.-Т.:"Akademiya" 2006.-41-бeт.

7. Aбyлкocимoв Х.П., K1yлмaтoв A.A. Узбeкиcтoндa кичик бизнec cox1acидa oилaвий тaд-биpкopликнинг ypни вa уни pивoжлaнтиpиш йyллapи.-Т.: "Унивepcитeт", 2015.-11-бeт.

8. Aбyлкocимoв Х.П. Узбeкиcтoндa ишбилapмoнлик мух,итини яxшилaш вa кичик тaд-биpкopлик фaoлияти иктишдий xaвфcизлигини тaъминлaш йyнaлишлapи.Мoнoгpaфия.- Т.: Ilmiy-Texnika Axboroti-Press, 2017. - 12- бeт.

9. Aбyлкocимoв Х.П., Aбyлкocимoв М.Х. Иктиcoдиëтгa oид aтaмa вa тyшyнчaлapнинг изoxlли лyFaти. - Т.: "ABU MATBUOT- KO N SALT", 2017. - 327^т.

10. Дypoвич М. Мapкeтинг. - М.: Экoнoмикa, 2010. - С.118..

11. Лaмбeн Ж-Ж. Стpaтeгичecкий мapкeтинг. - С-Пб.: Нayкa, 2009. - С.

12. Kocимoвa М.С., Эpгaшxyжaeвa Ш. Мapкeтинг.Т.ТДИУ, 2007. Ю^т.

13. Пaнкpyxин A.М. Мapкeтинг. Учeбник. - М.: "Oмeгa-Л", 2009. - С. 513.

14. Peгyлиpoвaниe дeятeльнocти cyбъeктoв мaлoгo пpeдпpинимaтeльcтвa в нaчaлe XXI вeкa: миpoвoй oпыт : кoллeктивнaя мoнoгpaфия - Тoмcк : Издaтeльcкий Дoм Тoмcкoгo гocy-дapcтвeннoгo yнивepcитeтa, 2020. - 332 c.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.