Научная статья на тему 'КИЧИК БИЗНЕС ВА ХУСУСИЙ ТАДБИРКОРЛИК СУБЪЕКТЛАРИ ФАОЛИЯТИНИ БОШҚАРИШНИНГ ИННОВАЦИОН УСУЛЛАРИ'

КИЧИК БИЗНЕС ВА ХУСУСИЙ ТАДБИРКОРЛИК СУБЪЕКТЛАРИ ФАОЛИЯТИНИ БОШҚАРИШНИНГ ИННОВАЦИОН УСУЛЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
15
4
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
кичик бизнес / хусусий тадбиркорлик / банк хизматлари / “Smart conrol” / хусусий мулк / тежамкор технологиялар / менежмент / инсон капитали. / small business / private entrepreneurship / banking services / "Smart control" / private property / cost-effective technologies / management / human capital.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Маматкулов, Хайрулла Абдикаххарович.

Бугунги кунда халқаро миқёсда кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик субъектлари фаолиятини бошқаришни такомиллаштиришда тежамкор технологияларни қўллаш, рақамли технологиялар орқали самарали бошқаришни ташкил этиш, тадбиркорлик фаолияти инфратузилмасини кoмплeкс ўрганиш, ходимларни мотивлаштиришнинг aфзaлликлaригa қaрaтилгaн қатор илмий тадқиқотлар олиб борилмоқда. Ушбу мақолада мамлакатимизда иқтисодиётни либераллаштириш шароитида кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик субъектларини бошқаришнинг самарали усуллари ва механизмларини такомиллаштириш масаласи ёритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

INNOVATIVE METHODS OF MANAGING THE ACTIVITIES OF SMALL BUSINESS AND PRIVATE BUSINESS SUBJECTS

Today, at the international level, a number of scientific studies are being conducted aimed at improving the management of the activities of small businesses and private enterprises, the use of cost-effective technologies, the organization of effective management through digital technologies, the comprehensive study of the infrastructure of business activities, and the advantages of motivating employees. This article describes the issue of improving effective methods and mechanisms of managing small business and private business entities in the conditions of economic liberalization in our country.

Текст научной работы на тему «КИЧИК БИЗНЕС ВА ХУСУСИЙ ТАДБИРКОРЛИК СУБЪЕКТЛАРИ ФАОЛИЯТИНИ БОШҚАРИШНИНГ ИННОВАЦИОН УСУЛЛАРИ»

SJIF 2024 = 7.404 / ASI Factor = 1.7

КИЧИК БИЗНЕС BA ХУСУСИЙ ТAДБИРKОРЛИK СУБЪЕKТЛAРИ ФAОЛИЯТИНИ БОШЦАРИШНИНГ ИННОBAЦИОН УСУЛЛAРИ

Маматкулов Хайрулла Абдикаххарович.

Бугунги кунда халцаро мицёсда кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик субъектлари фаолиятини бошцаришни такомиллаштиришда тежамкор технологияларни цуллаш, рацамли технологиялар орцали самарали бошцаришни ташкил этиш, тадбиркорлик фаолияти инфратузилмасини комплекс урганиш, ходимларни мотивлаштиришнинг афзалликларига царатилган цатор илмий тадцицотлар олиб борилмоцда. Ушбу мацолада мамлакатимизда ицтисодиётни либераллаштириш шароитида кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик субъектларини бошцаришнинг самарали усуллари ва механизмларини такомиллаштириш масаласи ёритилган.

Калит сузлар: кичик бизнес, хусусий тадбиркорлик, банк хизматлари, "ЗшаН conrol", хусусий мулк, тежамкор технологиялар, менежмент, инсон капитали.

Сегодня на международном уровне проводится ряд научных исследований, направленных на совершенствование управления деятельностью малого бизнеса и частных предприятий, использование экономически эффективных технологий, организацию эффективного управления посредством цифровых технологий, комплексное изучение инфраструктуры предпринимательской деятельности и преимущества мотивации сотрудников. В данной статье рассмотрен вопрос совершенствования эффективных методов и механизмов управления малым бизнесом и субъектами частного предпринимательства в условиях либерализации экономики в нашей стране.

Ключевые слова: малый бизнес, частное предпринимательство, банковские услуги, «Умное управление», частная собственность, экономически эффективные технологии, менеджмент, человеческий капитал.

Today, at the international level, a number of scientific studies are being conducted aimed at improving the management of the activities of small businesses and private enterprises, the use of cost-effective technologies, the organization of effective management through digital technologies, the comprehensive study of the infrastructure of business activities, and the advantages of motivating employees.

Узагролизинг" АЖ Сирдарё вилоят филиали директори

АННОТАЦИЯ

АННОТАЦИЯ

ABSTRACT

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences

SJIF 2024 = 7.404 / ASI Factor = 1.7

This article describes the issue of improving effective methods and mechanisms of managing small business and private business entities in the conditions of economic liberalization in our country.

Key words: small business, private entrepreneurship, banking services, "Smart control", private property, cost-effective technologies, management, human capital.

КИРИШ

Жахон иктисодиётида кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик субъектларининг ишчанлик фаоллигини ошириш ва махсулот ракобатбардошлигини таъминлаш учун замонавий бошкарув усулларини такомиллаштиришга алохида эътибор каратилмокда. Бу максадга эришиш ва самарали бошкарув механизмларини амалиётга жорий этиш «Engaging customers», «Optimising processes», «Transforming products and services», «Empowering employees» [1] дастурлари асосида амалга оширилмокда. Иктисодиёти тараккий этган мамлакатларнинг ялпи ички махсулотда кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик сохасининг улуши ортиб бормокда. Жумладан, «Жанубий Кореяда 60 %, Польшада 51 %, Германияда 53 %, Нидерландияда 63 %ни» [2] ташкил этмокда. Бу шундан далолат берадики, кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик субъектлари фаолиятида ишловчи ходимларнинг мехнат унумдорлигини ошириш, аклли бошкарув усулларини жорий этиш, ракамли технологиялардан фойдаланиш, уларнинг шаффофлигини таъминлаш зарурияти, иктисодий глобаллашув шароитида муаммонинг долзарблигини курсатиб беради. Жахонда кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик субъектлари фаолиятини бошкаришни такомиллаштиришда тежамкор технологияларни куллаш, ракамли технологиялар оркали самарали бошкаришни ташкил этиш, тадбиркорлик фаолияти инфратузилмасини кoмплeкс урганиш, ходимларни мотивлаштиришнинг aфзaлликлaригa кaрaтилгaн катор илмий тадкикотлар олиб борилмокда [3]. Узбекистонда кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик субъектлари фаолиятини бошкаришни такомиллаштиришда ракамли технологияларга асосланган конвейрларни жорий этиш, рахбар ва ходимлар уртасидаги муносабатлар бир ёклама характерга эга эканлигига бархам беришга, сифат бошкарувига асосланган тизимни жорий этишга, махсулот ишлаб чикишда йукотишларни камайтиришда юкори ишчанлик фаоллигини оширишга алохида эътибор каратилмокда. 2022-2026 йилларга мулжалланган янги Узбекистоннинг тараккиёт стратегиясида «Тадбиркорлик фаолиятини ташкил килиш ва доимий даромад манбаларини шакллантириш учун шароитлар яратиш, хусусий секторнинг Ялпи ички махсулотдаги улушини 80

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences

SJIF 2024 = 7.404 / ASI Factor = 1.7

фоизга ва экспортдаги улушини 60 фоизга етказиш» асосий максад сифатида белгиланган [4].

Мазкур вазифаларнинг амалга оширилиши кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик субъектларининг ишчанлик фаоллигини оширишда «Smart conrol» механизмидан фойдаланиш буйича чора-тадбирлар ишлаб чикишни такозо этади. Халкаро рейтинг п0F0насида юкори турувчи давлатлар сингари Узбекистонда хам кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик фаолиятини амалга ошириш учун янада кулай шарт-шароитлар яратиш, тадбиркорлик фаолияти билан боFлик тартиб-таомилларнинг барча турларини кискартириш, соддалаштириш, очик-ойдинлик ва ошкоралик сиёсати хусусидаги ислохотларни давом эттириш жуда зарур. Таъкидланганидек, Узбекистон МДХ, давлатлари орасида тадбиркорлик фаолияти эркинлиги буйича яхши позицияга эга була олмаяпти. Биламизки, корхона фаолиятининг эртанги ривожланиш боскичларига тайёргарлик даражаси бевосита уларнинг корхонадаги йукотишларга кай даражада эътибор каратилаётганлигига боFлик булади [5]. Шуни инобатга олган холда, хозирда республикамиздаги корхоналар фаолияти «Аклли бошкарув» механизмлари асосида тахлил этилганда куйидаги камчилик ва йукотишлар аникланди

Меъёридлн ортик; ншля б чщар иш

(3-расм).

Корхоналар фаолиятидаги мавжуд йу^отишлар ва камчиликларни бахолаш натижалари[4]

расмга мувофик курсаткичнинг 30 %и яроксиз махсулотларга, 17 %и эса ортикча захираларга туFри келаётганлиги самарали бошкарув тизимининг йулга куйилмаганлигини намоён этмокда. Ушбу муаммоларни бартараф этиш учун куйида келтирилган «Аклли бошкарув» механизми таклиф этилди.

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences

SJIF 2024 = 7.404 / ASI Factor = 1.7

«А^лли бош^арув» механизми

Юкорида таклиф сифатида келтирилган «Аклли бошкарув» механизми кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик субъектлари фаолиятида кулланилмаган холатдаги йукотишларни ифодалайди. Мазкур механизмни корхоналарда бошкарув самарадорлигини такомиллаштиришга хизмат килади деб хисоблаймиз. Хусусан, корхона айланма маблаFларини купайтиришга, харажатларни камайтиришга, киска вакт ичида харидорнинг талабига мослашувчан ишлаб чикариш технологияларини жорий этишга, махсулотларни уз вактида ва керакли микдорда етказиб беришга, сифатни оширишга, захираларни кискартиришга, технологияларни ишламай колишини олдини олиш ва ишлаб чикариш майдонини кискартиришга олиб келади.

Мавжуд муаммо ва камчиликларни бартараф этиш борасида куйидаги таклифлар ишлаб чикилди:

ягона ишлаб чикариш тизимини яратиш, буюртмаларга караб махсулотларни кичик партияларда ишлаб чикариш хамда ускунани кайта ишга тушириш вактини кискартириш;

ишлаб чикариш режасига мувофик, харидлар режасини мувозанатлаштириш, етказиб беришда узилишларни инобатга олган холда ишлаш, барча операцияларни амалга оширишда тизимли ягона ишлаб чикариш окимини яратиш ва буюртмаларни эътиборга олган холда махсулотларнинг кичик партияларини ишлаб чикариш;

ишлаб чикаришнинг хар бир боскичида сифат курсаткичлари ишловчилар томонидан мунтазам назорат килиб борилиши, ишлаб чикаришнинг барча операциялари учун стандарт ишлаб чикиш, хом-ашё етказиб берувчилар билан иш олиб боришда юкори сифатни таъминлаш ва мавжуд ускуналарга техник хизмат курсатишдаги зарурий сифатни таъминлаш;

SJIF 2024 = 7.404 / ASI Factor = 1.7

ускунанинг жойлашиш холатини оптималлаштириш ва окилона ишлаб чикариш окими ва хом ашёни етказиб бериш тизимини яратиш;

барча ишлаб чикариш операцияларини тахлил килиш ва бажариладиган хар бир операция учун аник стандартлар ишлаб чикиш, ходимларнинг малакасини ошириш, барча тоифадаги ишловчиларга иш вактини туFри ташкил этиш ва иш вактидан окилона фойдаланиш буйича тренинглар утказиш;

мижозларнинг хакикий талабларини урганиш, ишлаб чикариш технологиясини такомиллаштириш, барча ишлаб чикариш операцияларини урганиш ва оптималлаштириш хамда махсулотга аник талаб ва ишлаб чикариш стандартларини ишлаб чикиш;

барча операцияларда узаро мувозанатлаштирилган ягона ишлаб чикариш окимини яратиш, хом-ашё етказиб берувчилар билан боFлик узилишларни бартараф этадиган тизим асосида ишлаш, аник ички алока схемаларини ишлаб чикиш ва амалга ошириш, ускуналар фаолиятини уз вактида текшириб бориш ва ускуналарни тезкор созлаш тизимини ишлаб чикиш ва амалга ошириш.

Тадкикот натижалари кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик катлами вакилларининг замонавий мотивацион усуллардан фойдаланишда ишчи ходимларни тугри ва самарали раFбатлантириш оркали корхонанинг юкори фойда олишини таъминлашнинг зарурлигини инобатга олган холда, креатив ва инновацион йусинда фойдаланишликнинг долзарб эканлигини курсатиб утади Тадкикот натижасида куйидаги хулосаларга келинди:

1. Кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик субъектлари фаолиятини бошкаришни такомиллаштиришда илмий-назарий асосларни урганиш асносида хорижий олимларнинг ушбу соха фаолиятини самарали ташкил этиш хамда тадбиркорлик фаолиятини бошкаришни ривожлантиришга оид фикрларини миллий иктисодиётга куллаш юзасидан хар бир мактабнинг карашларига алохида эътибор каратиш лозим.

2. Кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик фаолиятини янада ислох килиш замирида бошкарув жараёнини такомиллаштириш зарурати, яъни ташкилий-иктисодий максадларни куриб чикиш ётади. Бу борада, ривожланган мамлакатлар тажрибаси кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик фаолиятини ташкил этишда молиявий куллаб-кувватлаш механизмларининг устунлигини курсатмокда. Бу эса молиявий дастакларни кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик субъектларига жорий этиш учун асос булади.

3. Кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик фаолиятини ташкил этиш ва бошкаришда назорат этувчи органларни ноконуний аралашиши корхона фаолиятига салбий таъсир курсатади. Яъни, тадбиркорлик фаолиятини ташкил

SJIF 2024 = 7.404 / ASI Factor = 1.7

этишда бошкарув функциялари мувофиклаштирилмас экан, субъектив ва объектив омиллар фаолиятнинг ривожланишига тускинлик килади. Ривожланган мамлакатлар тажрибасига мувофик, кичик ва урта бизнес субъектларининг давлат олдидаги карзларини молиявий ташкилотлар томонидан тулаб берилиш тизими хдмда банк томонидан ажратиладиган кредит ажратмаларни йиллик 1-7 фоизгача килиб белгиланиши кичик бизнес субъектлари учун фаолиятини самарали юритишида асосий бош мезон булиб хизмат килади.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР РУЙХДТИ (REFERENCES):

1. https://www.singtel.com/business/articles/sme/4-benefits-digitalisation-smes. 4 Benefits of Digitalisation for Small Businesses. 01 Feb. 2023.

2. https://uza.uz/ru/posts/malyy-biznes-kak-osnovnoy-drayver-ekonomiki-sostoyanie-probl-25-12-2023.

3. Собиржонов С.С. Кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик субъектларни тартибга солишда ракамли бошкарувдан самарали фойдаланиш йуллари // Молия. №2. Т., 2020. Б. 74-86. (08.00.00 №13).

4. Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги 4947-сонли «Узбекистон Республикасининг 2022-2026 йилларга мулжалланган тараккиёт стратегияси туFрисида»ги фармони // https://lex.uz/docs/5841063?ONDATE2=29.01.2022&action=compare

5. Собиржонов С.С. Prospects for small business and entrepreneurship development in Uzbekistan // ACADEMICIA An International Multidisciplinary Research Journal. Impact Factor: SJIF 2021 = 7.492. Vol. 11. Issue 4. ApriL2021^. 562-566.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.