Научная статья на тему 'КАСБГА ЙЎНАЛТИРИШДА ФАН-ТЕХНИКА ЮТУҚЛАРИ ВА ЗАМОНАВИЙ РАҚАМЛИ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДАН ФОЙДАЛАНИШНИНГ АҲАМИЯТИ'

КАСБГА ЙЎНАЛТИРИШДА ФАН-ТЕХНИКА ЮТУҚЛАРИ ВА ЗАМОНАВИЙ РАҚАМЛИ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДАН ФОЙДАЛАНИШНИНГ АҲАМИЯТИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
35
15
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
Касб / ўқитувчи / касб-ҳунар / мактаб / педагог

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Абдуллаева Муборак Сабировна

Xулоса қилиб айтганда, мактаб ўқувчиларини касб танлашга тўғри йўналтириш, касбни туғри танлашнинг ахамияти ва ёшларга билим бериш, уларни касб-ҳунарга ўргатиш масалаларига айниқса ота-оналар масъулият билан ёндашишлари зарурлиги бугунги кун талабидир.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «КАСБГА ЙЎНАЛТИРИШДА ФАН-ТЕХНИКА ЮТУҚЛАРИ ВА ЗАМОНАВИЙ РАҚАМЛИ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДАН ФОЙДАЛАНИШНИНГ АҲАМИЯТИ»

RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR DAVRIDA TILLARNI INTENSIV O'QITISHNING PSIXOLOGIK-

PEDAGOGIK JIHATLARI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI 2023-yil 2-iyun

КАСБГА ЙУНАЛТИРИШДА ФАН-ТЕХНИКА ЮТУЦЛАРИ ВА ЗАМОНАВИЙ РАЦАМЛИ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДАН ФОЙДАЛАНИШНИНГ А^АМИЯТИ

Абдуллаева Муборак Сабировна

Чирчик давлат педагогика университети Технологик таълим кафедраси укитувчиси

https://doi. org/10.5281/zenodo. 7994098

Аннатотция. Хулоса цилиб айтганда, мактаб уцувчиларини касб танлашга тугри йуналтириш, касбни тугри танлашнинг ахамияти ва ёшларга билим бериш, уларни касб-\унарга ургатиш масалаларига айницса ота-оналар масъулият билан ёндашишлари зарурлиги бугунги кун талабидир.

Калит сузи: Касб, уцитувчи, касб-^унар, мактаб,педагог

Бошлангич мактабларда Технологик та'лими дарсларининг асосий вазифалари укувчиларни мехнат фаолиятига тайорлаш, укитиш ва умумта'лим мактабларининг юккори синфларида касб танлаш изчиллигини такомиллаштириш, давлат та'лим стандартлари талаби буйича тарбиялаш хамда укитувчиларни касб-хунар эгаси булиб етказиш назарий ва амалий тизими сифатида караш лозим.

Ёшларнинг маънавий, ахлокий, жисмоний, рухий эхтиёжларини хисобга олган холда уларни хар томонлама касб-хунар танлашга мустакил тайёрлаш аник вазифа килиб куйиш и лозим.[1]

Ёшларни касб-хунар танлашга тайёрлашда хар бир угил-киз шахсидаги индивидуал хусусиятлар мажмуасини назарда тутиб, уларнинг рухиятидаги тугма имкониятлар, хаёт давомида таркиб топган ва мустахкамланиб, характерига айланиб колган маълум бир касб-хунарга нисбатан булган лаёкат, мойиллик, иктидор, истеъдод, кобилият, кизикиш ва акл-заковат устунликларига караб касб-хунар танлашга йуналтириш бугунги кунимизнинг характерли белгиларидир.

Укувчи ёшларни касб-хунарга йуналтиришда уларнинг маънавий-ахлокий киёфасидаги инсоний фазилатлар билан таълимий характердаги хислатлар мажмуаси уртасидаги узаро мосликнинг кай даражада танлаётган касб-хунарга тайёрлашда фан укитувчилари, синф рахбарлари, ота-оналар ва махалла фаолларининг шахсий намунаси ва хамкорликда амалга ошириладиган тадбирлар касбга тайёрлашнинг хозирги кундаги долзарб масалаларидан биридир.

Мактаб укувчиларини касб-хунарга булган интеллектуал ва маънавий эхтиёжларини мукаммалрок кондириш максадида ишлаб чикариш корхоналарига, касб-хунар хакида маълумот берувчи укув марказларига, жахон андозалари талабларига жавоб берадиган завод ва фабрикаларга экскурсиялар уюштириш, илгор касб-хунар вакиллари билан учрашув кечалари ташкил этиш, укувчилардаги касб-хунарга оид тасаввур ва тушунчаларини кенгайтиришга алохида имконият йулларини очади.[2]

Тажрибали педагоглар хар бир касб-хунарнинг ижтимоий мохиятини ёшлар томонидан кандай тушуниб англашларини, улар касб-хунар эгаси сифатида кимларгадир керакли одам сифатида, Ватан, эл, юрт учун фидойи мехнат килиш уларнинг мукаддас бурчлари эканлигини калбдан хис этувчи хушёр мураббий, баркамол педагог сифатида фаолият курсатиши зарур.

Педагог укувчиларни касб-хунарга йуналтиришда илм-фан учун чанкок булган, янгиликларга интилиб яшайдиган, миллий гурури юксак, фавкулодда холатларда узини

RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR DAVRIDA TILLARNI INTENSIV O'QITISHNING PSIXOLOGIK-

PEDAGOGIK JIHATLARI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI 2023-yil 2-iyun

намоён эта биладиган кобилиятли ёшларни аникклашда психологик, педагогик тадкиккотларнинг илмий тавсияларини назарда тутиб, тадбиркорлик асосида ёндашадиган ижодкор, изланувчан, зукко, зийрак, акл-заковат эгаси булиши лозим.

^адимдан ота-боболаримиз бола тарбиясида мехнатга ургатишга, касб-хунарга ;изи;тиришга алохида эътибор берганлар. Фарзандларининг лаёкати, кобилиятига караб тарбиялаганлар. Шу уринда хар бир ота-она оилада уз фарзандларининг кайси касб эгаси булишларига жиддий эътибор беришлари зарур. Чунки болалар бирор касбга кизикксин, уни эгаллашга харакат килишсин. Инсон касб-кори унинг хусни дейишади. Мехнатсеварлик халкимизнинг асосий хислатларидан хисобланади. Мехнат туфайли фарзандларимиз мустакил хаётга эркин инсон булиб кадам куядилар. Х,ар бир нарсани узлари хал килишга урганадилар.

Болада мехнатга муносабат даставвал оиладан бошланади. Табиийки бунда ота-она уз фарзандига намуна булмоги лозим. Оила аъзоларининг мавккеи, обру-эътибори, уларга нисбатан муносабат мехнат натижалари асосида булади. Инсон мехнати у эгаллаган касб-хунар воситасида амалга оширилади.

Х,ар бир инсон у ёки бу касбни ёки бир неча касб-хунарни эгаллаши мумкин, «Бир йигитга кирк хунар хам оз» деган маколнинг мазмунида хам бир неча касбни эгаллаш хаётий эхтиёж эканлигига ишора этилади. Х,ар бир касбнинг, хунарнинг узига хос машаккати ва лаззати бор. Унинг машаккатини матонат тинимсиз изланиш, сабр-токат билан енгган инсонгина, унинг лаззатидан бахра олади.

Мехнат тарбияси шахсни хар томонлама ривожлантиришнинг ажралмас кисмидир. Шунингдек, боланинг хар томонлама шаклланиш воситаси, унинг шахс сифатида улгайиши омили хамдир. Мунтазам килинган мехнат жараёнидагина бола уз аклини, иродасини, хиссиётини, характерини ривожлантириши, шахс сифатида шаклланиши мумкин.

Мехнатга психологик, ахлокий ва амалий тайёрлаш жараёнида укувчида мехнатсеварлик, интизомлилик, шижоаткорлик каби ахлокий, иродавий хусусиятлар тарбияланиб боради.

XV асрда яшаган Шаркнинг етук алломаси Жалолиддин Давоний хам Бахоуддин Накшбанд таълимотига асосланган холда ижод килди.

Давоний инсоннинг ахлок-одобли булишида мехнатнинг ахамиятини юксак бахолайди. Инсоннинг хар бир харакати хар бир босган кадами мехнат туфайли эканлигини ва уни амалга оширишдан олдин пухта уйлаб куриши, акл тарозиси билан улчаши лозимлигини таъкидлайди. Айникса биргалашиб ишлашга алохида ахамият берилади.

Аждодларимиз уз хунарларини, санъатларини келгуси авлодларга тукис-тугал етказиш, уларни утмишимиз маданияти-ю, санъати билан ошно килиш учун нечоглик мехр-ихлос, катта гайрат-шижоат билан, куз нурини, калб курини сарфлаб, тинимсиз мехнат килганларининг гувохи буламиз. Айни пайтда биламизки, бизлар курган-билган санъаткорлик, бунёдкорлик махсуллари уз замонасида яратилган асарларнинг дарёдан бир томчиси, холос. Чунки собик шуро даврига келиб, хунармандчиликнинг кадру киммати кескин пасайиб кетганидан боболардан колган бойликлар хам талон-тарож килиб юборилди. Не-не ажойиб касблар, жумладан косибчилик, касаначилик, хунармандлик

RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR DAVRIDA TILLARNI INTENSIV O'QITISHNING PSIXOLOGIK-

PEDAGOGIK JIHATLARI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI 2023-yil 2-iyun

санъати ишлаб чикариш руйхатидан деярли учириб ташланди. Чинакам санъат асарлари урнини уйинчок сифат буюмлар эталлаб олди.[3]

Демак, хулоса килиб айтганда, мактаб укувчиларини касб танлашга тугри йуналтириш, касбни тугри танлашнинг ахамияти ва ёшларга билим бериш, уларни касб-хунарга ургатиш масалаларига айникса ота-оналар масъулият билан ёндашишлари зарурлиги бугунги кун талабидир.

Укувчиларни касбга йуналтириш умумтаълим мактаби ишининг таркибий кисмидир. Маълумки, агар касб тугри танланган булса, инсон учун мехнат кувонч, ижодий илхом манбаига айланади, бу эса инсон учун хам, жамият учун хам фойдалидир. Укувчиларни касбга йуналтириш ижтимоий-педагогик масаладир. Бу жараёнда, биринчи навбатда, укувчиларнинг кобилиятлари ва мехнати жамият манфаатларига мос тарзда хисобга олиниши лозим. Инсоннинг ижтимоий холати дастлаб унинг ижтимоий ишлаб чикариш тизимидаги урни билан белгиланади ва бу холнинг асосий белгиси мехнатнинг узига хос хусусияти ва ижтимоий мохияти хисобланади. Касбга йуналтириш тизими — шахсга касбни ва унинг шахсий сифатларини урганишда ёрдам берувчи максадлар, мохият ва принциплар, услуб ва воситалар бирлигидир. Касбга йуналтириш барча укув -тарбия ишлари билан боглаб олиб борилади. Онгли касб танлаш усмирлар етарли даражадаги умумий ва политехник тайёргарликка эга булган такдирдагина мумкин булади. Укувчини у ёки бу касбга максадли йуналтиришдан аввал унинг шахсини урганиш лозим. Бунинг учун уни кузатиш (бевосита, билвосита) укувчининг мактабдаги, жамоат жойларидаги, оила ва мехнатдаги амалий харакатларини тахлил килиш, суровнома утказиш, сухбат, тест, интервью олиш мумкин. Касбга йуналтиришда турли касблар, уларга куйиладиган талаблар, бу касбни каерда эгаллашлари мумкинлиги тугрисида укувчиларга маълумот бериш катта ахамиятга эга. Бу эса укувчиларни бирор касбни танлашга онгли муносабатда булишга тайёрлайди. Укувчилар касблар тугрисидаги маълумотларни, билимларни факат мактабда змас, балки оммавий ахборот воситаларидан, танишлари, кариндошларидан хам билиб оладилар.

Ёшлар уз олдиларида хакикий, кенг хаёт йули очилиши учун куп куч-гайрат сарфлашлари керак ва энг асосийси уз кунгилларига ёккан, жамиятга зарур ва фойдали ишни танлашлари лозим. Шу боисдан хам урта мактабни битираётган йигит ва кизлар кандай касб эгаси булиши тугрисида куп уйлайдилар. Мамлакатимизда турли касбларни эгаллаш учун барча шароитлар яратилган.

Зеро касб танлаш - жиддий ва масъулиятли ишдир. Уз хаёт йулини жиддий суръатда белгилаб олиш осон иш эмас. Бунинг учун узок вакт махсус тайёргарлик куриш талаб этилади. Укувчи ёшларнинг касб-хунарга лаёкатини урганиш учун уларнинг аклий, жисмоний кобилиятларини билиш, малака ва куникмаларини урганиш лозим.

Укувчиларга таъсир курсатиш, касбга йуналтириш ишларини муваффакиятли утказиш учун мактаб психологи туман ташхис маркази билан хамкорликда иш олиб бориш лозим.

REFERENCES

1. Х. Аликулов. Жалолиддин Давоний.- Т.: Узбекистон, 1992, 30-бет

2. У.Махкамов. Одоб-ахлок сабоклари. - Т.: Фан, 1995. 84-бет.

RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR DAVRIDA TILLARNI INTENSIV O'QITISHNING PSIXOLOGIK-

PEDAGOGIK JIHATLARI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI 2023-yil 2-iyun

3. Раззоков Б.Х. Миллий кадриятлар воситасида булажак укитувчиларнинг касб маданиятини шакллантириш. Мугаллим хам узликси билимлендириу. Нукус2021. № 3/3. 52-54 б.

4. Ibragimov, X., and Abdullayeva Sh. "Pedagogika nazariyasi (darslik)." T.: Fan va texnologiya 288 (2008).

5. Ибраимов Х. И. Креативность как одна из характеристик личности будущего педагога //Наука, образование и культура. - 2018. - №. 3 (27). - С. 44-46.

6. Ibragimovich X. I. O 'ZBEKISTON OLIY TA'LIM TIZIMIDA KREDIT-MODUL TEXNOLOGIYALARINI QO 'LLASHNING O 'ZIGA XOS XUSUSIYATLARI //INTEGRATION OF SCIENCE, EDUCATION AND PRACTICE. SCIENTIFIC-METHODICAL JOURNAL. - 2021. - С. 209-214.

7. Ibragimovich, Ibraimov Kholboy. "Theoretical and methodological basis of quality control and evaluation of education in higher education system." International journal of discourse on innovation, integration and education 1 (2020): 6-15.

8. Maxmutovna T. X. INFLUENCE OF MASS CULTURE ON THE FORMATION AND DEVELOPMENT OF THE SPIRITUAL AND MORAL IMAGE OF THE YOUNG GENERATION //European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences Vol. - 2019. - Т. 7. - №. 12.

9. Mahmutovna T. X. Ways to Form Immunity of Protection from" Public Culture" in Adolescent Students //Kresna Social Science and Humanities Research. - 2022. - Т. 3. - С. 115-117.

10. Makhmutovna T. K., Ibragimovna T. I. Specific features of the pedagogical process focused on increasing the social activity of youth //Asian Journal of Multidimensional Research (AJMR). - 2020. - Т. 9. - №. 6. - С. 165-171.

11. Abdullaeva, B. S., Sobirova, M. A., Abduganiev, O. T., & Abdullaev, D. N. (2020). The specifics of modern legal education and upbringing of schoolchildrenin the countries of the post-soviet world. Journal of Advanced Research in Dynamical and Control Systems, 12(2), 2706-2714.

12. Oglu, Abduganiev Ozod Tursunboy. "Pedagogical Conditions And Mechanisms Of Development Of Social Active Civil Competence In Students." Turkish Journal of Computer and Mathematics Education 12, no. 7 (2021): 433-442.

13. Abduganiyev, O. T. (2022, December). FACTORS AFFECTING THE DEVELOPMENT OF SOCIALLY ACTIVE CITIZENSHIP COMPETENCE IN STUDENTS. In E Conference Zone (pp. 10-13).

14. Abduganiev O. Developing Student Civil Competency //Eastern European Scientific Journal. - 2019. - №. 1.

15. Махмудов А. Х., Джураев Р. Х., Ахунжонов А. Т. Дидактический потенциал шахматной игры //Наука и образование сегодня. - 2020. - №. 6-2 (53). - С. 70-71.

16. Махмудов А. Х. ИНТЕНСИФИКАЦИЯ ОБУЧЕНИЯ ПРЕДМЕТА «ШАХМАТЫ» ЧЕРЕЗ РЕШЕНИЯ ШАХМАТНЫХ ЗАДАЧ: 10.53885/ед. 2022.49. 38.098 Махмудов Абдулхалим Хамидович, д. 2 п. н, зам. директора Узбекского научно-исследовательского института педагогических наук им. Кары Ниязи, abdu-hm@ yandex. ru //Научно-практическая конференция. - 2022. - С. 766-768.

RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR DAVRIDA TILLARNI INTENSIV O'QITISHNING PSIXOLOGIK-

PEDAGOGIK JIHATLARI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI 2023-yil 2-iyun

17. Джураев Р. Х., Махмудов А. Х., Фефелов В. С. Методология формирования учебно-творческого плана для компетентностной подготовки магистров //Педагогические науки. - 2012. - №. 1. - С. 84-90.

18. Махмудов А. Х., Абдурахмонов З. Б. Таълимда замонавий ракамли технологияларидан фойдаланишнинг ютуклари ва муаммолари //Academic research in educational sciences. - 2021. - Т. 2. - №. CSPI conference 3. - С. 97-99.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.