Научная статья на тему 'Касбий тушунчаларни шакллантиришда шарқ мутафаккирларининг психологик қарашларидан фойдаланиш'

Касбий тушунчаларни шакллантиришда шарқ мутафаккирларининг психологик қарашларидан фойдаланиш Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
2931
185
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
касбий тушунчалар / касблар / ҳунарга лаёқат / касбга лаёқат / меҳнат турлари / касбга лойиқлик / касбга қизиқиш / the concept of professions / occupations / features / quality penchant for trade / the propensity to trade / types of work / professional competence / interest in the profession

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Билолова З. Б.

Мақолада ёшларнинг касбий тушунчалари шаклланишининг долзарб муаммо эканлиги асосланган. Шарқ мутафаккирларидан Абу Наср Фаробий, Абу Райҳон Беруний, Абу Али ибн Сино, Абдураҳмон Жомий, Аҳмад Дониш, Давоний ва бошқаларнинг касб-ҳунар фазилатлари, меҳнат орқали касбий тушунчалар шаклланишига оид психологик қарашлари, тавсиялари таҳлил этилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

APPLICATION OF PSYCHOLOGICAL VIEWS OF THINKERS OF THE EAST IN THE PROFESSIONAL CONCEPTS OF YOUTH FORMATION

In the article the urgency of the problem of formation of professional concepts of youth is discussed. The analysis of psychological views thinkers of the East such as Abu Nasr Farobiy, Abu RayhonBeruni, Abu Ali IbnSina, AbdurahmonJomiy, Ahmad Donish, Davony and others on the professions of crafts in the formation of professional concepts are provided.

Текст научной работы на тему «Касбий тушунчаларни шакллантиришда шарқ мутафаккирларининг психологик қарашларидан фойдаланиш»

Билолова З.Б.,

Республика «Оила» илмий-амалий маркази «Оила психологияси» булими илмий ходими

КАСБИЙ ТУШУНЧАЛАРНИ ШАКЛЛАНТИРИШДА ШАРК, МУТАФАККИРЛАРИНИНГ ПСИХОЛОГИК КАРАШЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШ

БИЛОЛОВА З.Б. ЁШЛАРНИНГ КАСБИЙ ТУШУНЧАЛАРИ ШАКЛЛАНИШИДА ШАРК МУТАФАККИРЛАРИНИНГ ПСИХОЛОГИК КАРАШЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШ

Маколада ёшларнинг касбий тушунчалари шаклланишининг долзарб муаммо эканлиги асос-ланган. Шарк мутафаккирларидан Абу Наср Фаробий, Абу Райх,он Беруний, Абу Али ибн Сино, Абдурах,мон Жомий, Ах,мад Дониш, Давоний ва бошкаларнинг касб-х,унар фазилатлари, мех,нат оркали касбий тушунчалар шаклланишига оид психологик карашлари, тавсиялари тах,лил этил-ган.

Таянч сузлар ва тушунчалар: касбий тушунчалар, касблар, х,унарга лаёкат, касбга лаёкат, мех,нат турлари, касбга лойиклик, касбга кизикиш.

БИЛОЛОВА З.Б. ПРИМЕНЕНИЕ ПСИХОЛОГИЧЕСКИХ ВЗГЛЯДОВ МЫСЛИТЕЛЕЙ ВОСТОКА В ФОРМИРОВАНИИ ПРОФЕССИОНАЛЬНЫХ ПОНЯТИЙ МОЛОДЕЖИ

В статье обоснована актуальность проблемы формирования профессиональных понятий молодежи. Приведен анализ психологических взглядов таких мыслителей Востока, как Абу Наср Фаробий, Абу Райхон Беруний, Абу Али ибн Сино, Абдурахмон Жомий, Ахмад Дониш, Давоний и других о профессии, роли ремесел в формировании профессиональных понятий.

Ключевые слова и понятия: понятие профессии, профессии, особенности, склонность к ремеслу, склонность к профессии, виды труда, профессиональная компетентность, интерес к профессии.

BILOLOVA Z.B. APPLICATION OF PSYCHOLOGICAL VIEWS OF THINKERS OF THE EAST IN THE PROFESSIONAL CONCEPTS OF YOUTH FORMATION

In the article the urgency of the problem of formation of professional concepts of youth is discussed. The analysis of psychological views thinkers of the East such as Abu Nasr Farobiy, Abu RayhonBeruni, Abu Ali IbnSina, AbdurahmonJomiy, Ahmad Donish, Davony and others on the professions of crafts in the formation of professional concepts are provided.

Keywords: the concept of professions, occupations, features, quality penchant for trade, the propensity to trade, types of work, professional competence, interest in the profession.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 10

Мамлакатимизда амалга оширилаётган таълим сиёсати-нинг мух,им масалаларидан бири ёш авлодни %ар томонлама баркамол инсонлар цилиб тарбиялашдир.

Албатта, баркамол инсон деганда маъна-вий жихатдан етук, уз Ватанининг тарихи, бу-гуни ва келажаги учун к1аЙFурадиган, шунинг-дек жамиятнинг иктисодий тараккиётига уз хиссасини кушиш иштиёкида ёниб яшайдиган шахсни тушуниш бугунги кун талабига мос ке-лади. Лекин ушбу тушунчага тахлилий ёнда-шилса, унинг накадар серкирра, мураккаб ва хар томонлама умуминсоний кадриятларга мос келишини идрок этиш мумкин.

Айтиш мумкинки, баркамол инсоннинг шаклланиши унинг муносиб касб-хунар эгалла-ши, жамият тараккиёти учун бахоли кудрат уз хиссасини кушиб яшаши ва шу оркали жамият-да узлигина намоён этиши, яъни шахс сифати-да камол топиши назарга олинади. Комиллик сари интилиш шахснинг касбий шаклланиши билан биргаликда яхлит холда кечадиган ва деярли бир умр давом этадиган мураккаб жа-раёндир. Кенг маънода касбий шаклланиш деганда инсоннинг уз аклий кобилиятлари, жис-моний имкониятлари у ёки бу сохага булган лаёкатлари, кизикиш ва интилишлари, шунинг-дек, кадрият ва дунёкарашларига кура бирор-бир касб сохасида таълим олиши, кейинчалик шу сохага киришиб мослаша бориши ва нихоят йиллар давомида етук ва малакали мутахассис булиб етишиши тушунилади.

Хакикатдан хам бу чексиз, мураккаб, оркага кайтарилмайдиган мухим жараён булиб, унда инсон манфаатлари йулида унумли фойдала-нишни ташкил этиш бугунги куннинг энг дол-зарб муаммоларидан биридир.

Касбий шаклланиш жараёнининг дастлаб-ки ва айни дамда ута мухим боскичи булажак касбни танлаш, яъни аник бир касбий карорга келишигача булган даврни уз ичига олади. Маълумки, ёшларнинг касб танлашга тайёр-гарлик даражаси факатгина ёш хусусиятга боFлик эмас, у маълум ёшга келиб уз-узидан шаклланиб колмайди. Ёшларнинг касб танла-шини адекват Оуфи) шакллантиришда Шарк мутафаккирлари карашларидан фойдаланиш хам мухимдир.

Шаркда ёшларга таълим ва тарбия бериш, уларга касб-хунар ургатиш кадимий анъана-

лардан хисобланади. Халкимизнинг ёш авлод тарбиясига кай даражада эътибор беришини курсатувчи турли-туман накллар, ривоятлар ва маколларнинг асрлар оша тупланиб кел-ганлигини хам алохида кайд этиш уринлидир. Жумладан, «Устоздан узмаган шогирд, шо-гирд эмас», «Хунарли киши хор булмас» ёки «Бир йигитга етмиш х,унар оз» каби куплаб хикматли сузлар1 борки, улар кадим-кадимдан ота-боболаримиз ёш авлодни рухан ва жисмо-нан баркамол хамда узига муносиб бирор-бир касб-хунар эгаси булиб етишишларига даъват этиб келганларининг яккол исботидир.

Шарк мутафаккирлари таълимотида ёшларга таълим ва тарбия бериш билан бирга улар-ни касб-хунарга ургатиш Fояси хам мухим урин эгаллайди. Жумладан, Абу Наср Фаробий2, Абу Райхон Беруний3, Абу Али ибн Сино, Юсуф Хос Хожиб4, Ахмад Дониш, Давоний ва бошкалар томонидан ёзилган асарларда муаммо атроф-лича талкин килинган.

Буюк комусий олим Абу Наср Фаробий касб-хунар туFрисида илк фикрларини билди-риб, кимматли маслахатларни берган, чунончи таълим - суз ва куникмалар мажмуи, тарбия эса амалий малакалардан иборат иш-харакат экан-лиги, муайян касб-хунарга берилган, у билан кизиккан кишилар шу касб-хунарнинг чинакам шайдоси булишини айтган. Бу мулохазалардан куриниб турибдики, касб-хунар инсоният учун азалдан жуда зарур хаётий восита булиб кел-ган.

Абу Наср Фаробийнинг таъкидлашича, «Таълим деган суз халклар ва шахарликлар уртасида назарий фазилатларни бирлашти-риш, тарбия эса шу халклар уртасидаги тугма фазилат ва амалий касб-хунар фазилатларини бирлаштириш деган суздир.

1 Аждодлар угити, хикоялар, хикматлар. / Тупловчи Б.Ахмедов. - Т.: «Укитувчи», 1990. -240-б.

2 Фаробий Абу Наср. Фозил одамлар шахри. - Т.: А.Кодирий номидаги халк мероси нашриёти, 1993. -223-б.

3 Беруний Абу Райхон. Памятники минувших поколений. - Т., 1997, т. 1. -С. 487.

4 Юсуф Хос Хожиб. КутадFу билиг. - Т.: «Фан», 1972.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 10

Таълим факат суз ва урганиш билангина булади. Тарбиячи эса амалий иш, тажриба би-лан, яъни шу халк, шу миллатнинг амалий ма-лакаларидан иборат булган иш-харакат, касб-хунарга берилган булиши, урганишидир.

Фаробий таълим-тарбия ишларини икки йул билан амалга оширишни назарда тутади.

«Амалий фазилатлар ва амалий санъат касб-хунарлар хамда уларни бажаришга одатлан-тириш масаласи»га келганда, бу одат икки йул билан хосил килинади; булардан биринчиси -каноатбахш сузлар, чорловчи, илхомлан-тирувчи сузлар ёрдамида одатда хосил кили-нади, малакалар вужудга келтирилади, одамдаги Fайрат, интилиш харакатга айлантирилади.

Иккинчи йул ёки усул - мажбур этиш йули. Бу усул гапга кунмайдиган кайсар шахар-ликлар ва бошка сахроий халкларга нисбатан кулланилади. Чунки улар уз истакларигача суз билан Fайратга кирадиганлардан эмас-лар. Улардан бирортаси назарий билимлар-ни ургатишга киришса, унинг фазилати яхши булади. Касб-хунарларни ва жузъий санъатлар-ни эгаллашга интилиш булмаса, бундай одам-ларни мажбур этмаслик керак. Чунки шахар халкларига тарбия беришдан максад - уларни фазилат эгаси килиш ва санъат ахлларига ай-лантиришдир.

Фаробийнинг фикрича, инсоннинг касб-хунар ва санъатдаги фазилатига келсак, бу фазилат туFма эмасдир, акс холда унинг фикру-фазилатида мутлако куч ва улуFлик булмас эди. Агар касб-хунар фазилати туFма булганда подшохлар хам узлари ишлаб ва харакат килиб эмас, балки подшохлик уларга факат табиий равишда муяссар булган, табиат талаб килган ва мажбурий булиб колар эди.

Назарий ва буюк фикрий фазилат улуF туFма фазилат ва улуF (касб-хунар) фазилати одат, малака булиб колган одамда бу фазилатлар иродани хосил килишнинг ва одатга айланти-ришнинг сабаби булади, бундай одамлар чек-сиз, жуда кучли табиат ва иродага эгадирлар.

Агар инсонда мана шундай гузал хусуси-ятлар ёки фазилатлар бирлашса, уЙFунлашса, шундан сунг у узидагидек гузал фазилат ва иродани халклар ва шахар ахолисида хосил килиш йулларини урганиши керак. Лекин халклар ва шахар ахолисида ахлок, одоб, расм-русм, касб-хунар, одат ва иродани хосил килгани учун инсондан зур куч ва кудрат та-

лаб килинади. Бу икки йул билан, яъни таълим ва тарбия йули билан хосил килинади. Таълим деган суз халклар ва шахарликлар уртасида назарий фазилатни бирлаштириш, тарбия эса шу халклар уртасидаги туFма фазилат ва амалий касб-хунар фазилатларини бирлаштириш деган суздир.

Таълим суз ва урганиш йули билангина амалга оширилади. Тарбия эса амалий иш ва тажриба билан ургатишдир. Яъни шу халк, шу миллатнинг амалий малакаларидан иборат булган иш-харакатлари, касб-хунарга кизиксалар, шу кизикиш уларни бутунлай касб-хунарга жалб этса, демак, улар касб-хунарнинг чинакам ошиFи буладилар.

Фаробийнинг фикрича, бахтнинг турли да-ражаларининг бир-биридан афзаллиги уч хил аломатга караб аникланади. Биз куйида куриб чикаётган хунар ва санъатларнинг бир-биридан афзаллиги хам худди шу аломатларга караб аникланади.

Хунар ва санъатлар кайси тур ва сохаларга тааллукли эканлигига кура бир-биридан афзал куринади. Масалан, буз тукиш, шойи тукиш, атторлик, ховли супуриш, ракс санъати, фикх илми, табиблик ёки суз санъати бир-биридан канчалик афзал булса, бахтга эришув даража-лари хам шунга ухшашдир.

Бундан ташкари бир турдаги санъат, хунар сохиблари хам малака микдори жихатидан фаркланиши мумкин. Масалан, бир хаттот уз хунарининг купгина сирларини билиши, кенг билим эгаси булиши мумкин. Бошка бири уз хунари сирларини камрок билиши мумкин. Хаттотликни яхши эгаллаш учун хаттот тилни, суз санъати, хуснихат ва хисоб-китоб, риёзи-ётни пухта билиши зарур. Шу хунар эгалари-дан бири, масалан, хуснихатни ва риёзиёт-ни яхши билади, бошкаси иш, суз санъати ва хуснихатнинг баъзи жихатларини яхши била-ди, учинчиси мана шу илмларнинг хаммасида мохир.

Хаттотларнинг сифат жихатидан бир-бирла-ридан афзаллиги шундаки, масалан, хуснихат санъатини эгаллаган икки хаттотдан бири узи танлаган шу сохада кучлирок, бири кучсизрок булиши мумкин. Бу сифатдаги афзалликдир.

Бахтлилик даражасига эришувда хам ин-сонлар юкоридагига ухшаш бир-биридан афзалрок булиши мумкин. Бошка шахарлар-нинг ахолисига келсак, бу одамлар феъли

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 10

ёмон булганлиги учун хунарлари хам уларнинг ёмонлигини тузата олмайди. Ёмон хаттот таби-атдан бадбахтлиги туфайли ёзуви хам тобора хунуклашиб бораверади, унинг хунари, санъа-ти тобора оркага кетаверади.

Абу Райхон Беруний инсон камолоти-да мехнат ва мехнат тарбияси хакида мухим фикрларни баён этади. У хар бир хунар эгасини мехнатига караб турларга булади. ОFир мехнат сифатида бинокор, кумир казувчи, хунарманд, фан сохиблари мехнатини келтиради. Айникса, илм ахли-олимлар мехнатига алохида эътибор бериш, хайрихох булишга чакиради, уларни маърифат таркатувчилар, жамият равнакига хисса кушувчилар деб билади. Шу билан бир-га оFир мехнат килувчи кончилар ер остида гавхар изловчилар, дехконлар хакида гапи-риб, уларнинг мехнатини раFбатлантириб ту-риш керак, дейди. Айникса, подшохлар бундай мехнат ах,лига Fамхур булиши кераклигини алохида эслатади. Чунки ана шу мехнат ахли улар хукмронлигининг таянчи деб таъкидлайди.

Беруний болаларни мехнатга ургатиш ме-тодлари, йуллари хакида хам фикр юритади. Масалан, Беруний болаларни энг кичик ёш-дан мехнатга ургатиш керак, дейди. Мехнат тарбияси, уша давр тарбия анъанасига биноан ворисликка катта ахамият беради.

Хунармандчиликнинг бундай якка холда ургатилиши малакали касб эгаларининг ети-шиб чикишига ёрдам берган, халол ва виждо-нан мехнат килишга йуллаганки, бу инсоннинг камолга етишида мухим поFона булган. Зеро, кадимдан хар бир етук инсон шохми ёки од-дий фукароми хунарнинг бир ёки бир неча турини билиши зарур саналган. Шунинг учун буюк шахслар хам, беклар хам, мол-мулк эга-лари булган бойлар хам, оддий фукаро хам уз фарзандини билимли булиши билан бирга хунарли булишига хам эътибор берган ва бу ёзилмаган конунга барча бирдек амал килган. Чунки кишилик жамияти пайдо булгандан бош-лаб, кишилар уз мехнати ва хунари билан кун кечиришга мажбур булган ва бу хаёт такозоси сифатида кабул килинган.

Шунинг учун хам Беруний инсон хар томон-лама камолга етиши учун у илмли булиши билан бирга мехнатсевар ва хунар эгаси булиши хам керак, дейди.

Абу Али ибн Синонинг мехнатсеварлик тарбияси борасидаги фикрлари хам диккатга

сазовордир. Унинг фикрича, хар бир болани бирор хунарга ургатмок шарт. Ёш йигит бирор хунарни урганса, уни хаётга татбик эта олса ва мустакил хунар туфайли оилани таъминлайди-ган булсагина отаси уни уйлантириб кУймоFи лозим, деб хисоблайди. Успирин хунар эгал-лаши билан унда нафакат ахлокий хислар, балки характернинг иродавий хислатлари хам таркиб топа бошлайди. Хунар эгаллаш оркали успиринларда сабр-бардошлик, чидамлилик, мехнатсеварлик, ишбилармонлик, тадбиркор-лик, зукколик каби инсоний сифатлар шаклла-нади.

Ибн Сино хар бир инсоннинг мижозидан келиб чиккан холда унга алохида эътибор бериш кераклигини таъкидлаши туфайли жуда катта амалий иш килганлигига гувох булиш мумкин. Унинг фикрича, хар бир инсон факат унга тегишли булган хусусиятларгагина эгадир, унга ухшаш инсонлар камдан-кам булади.

Юсуф Хос Хожибнинг уша даврда косиб хунармандларга накадар хайрихохлиги уз-узидан эмасди. Чунончи, давлатнинг тинч-осойишталиги, жахонда тутган мавкеи, бойли-ги, халкнинг фаровонлиги ана шу тоифадаги кишиларга боFлик булган. Зеро, касб-хунар таълимнинг ижтимоий-сиёсий, моддий ва ма-даний тараккиётининг улчов бирлиги сана-ларди.

Юсуф Хос Хожиб жамият тараккиёти ва халк фаровонлигида мухим уринга эга булган дехконлар, чорвадорлар, савдогарлар, табиб-лар, олимлар хакида хам мухим фикрлар баён этади ва хар бирининг жамиятдаги урнини курсатиб беради.

Чунончи, дехконлар ва чорвадорларнинг хам ижтимоий, иктисодий хаётда тутган урнини юкори бахолайди ва улар мехнати энг улуг ва шарафли, мукаддас эканлигини таърифлайди.

Куриниб турибдики, олим жамиятнинг ри-вожланишига хисса кушган хар бир касб-хунар эгасини улуглайди ва уларни кадрлаш зарур-лигини таъкидлайди.

Кайковус жамият тараккиётида илм билан бирга касб-хунарнинг зарурлигини таъкидлайди: «Агар киши хар канча олий насаб ва асл булса-ю, аммо хунари булмаса, у халойикнинг иззат ва хурматидан ноумид булур. Улуглик акл ва билим киладур, насл-насаб кила эмас.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 10

Исмни сенга ота ва онанг куймишлар, сен унга Fарра булмагин. Аммо сен хунар билан бир номга эга булFил"1. Шунинг учун хам асарда турли касб эгалари улуFланади. Касб-хунар урганишни билим олиш билан кушиб олиб бо-риш тавсия этилади. Кайковуснинг карашлари уша даврнинг илFор карашларидан саналади. Масалан, «Эй фарзанд огох булки, хунарсиз киши хамиша фойдасиз булур ва хеч кишига нафъ еткурмас. Билурсанки, тиканли бутанинг тани бордур, аммо сояси йукдир. Хунарсиз киши хам тиканли бута янглиF на узига ва на узгага фойда берур»2.

Айникса, Кайковуснинг турли касб-хунар вакиллари хакидаги фикрлари амалиётга тат-бик этишда ута мухимлиги билан диккатга сазовор. Масалан, «Дабирлик ва котиблик зикрида» бобида ёзма нуткни яхши эгаллаш, чиройли ёзиш ва машк килишни маслахат бе-ради. У хат ёзишда сажъга риоя этиш, хар бир сузни ёкимли, тушунарли, киска ёзиш, зукко ва сезгир булишни таъкидлайди. Хаттотлик-нинг улуF хунар эканлиги, аммо бу хунарда хеч качон сохталик, пасткашлик килмаслик, сир саклашни тавсия этади ва бу борада ибратли хикоятлар келтиради.

Саъдий билим олиш билан бирга хунарнинг инсон учун кай даражада афзаллигини укти-ради. Чунки «Хунар кайнар булок, туганмас давлат, - дейди у, - агар хунарманд молидан махрум булса каЙFуси йукдир. Хунарманд каерга борса, кадрланади ва уйнинг туридан жой олади. Хунарсиз одам эса, хамиша машак-кат чекади, тиланчилик килади»3.

Бу Саъдийнинг инсон учун илм-хунарнинг кай даражада улуFлигини таъкидловчи фикр-ларининг ифодасидир.

Саъдийнинг «Гулистон» асари ахлокий таъ-лимоти билан айникса машхурдир. Зеро, маз-кур асарда инсонийлик, саховат, каноат, адо-лат каби хислатлар улуFланади.

Жомий хам худди Фаробий каби бирор фой-дали касб-хунарни эгаллашни ёшларнинг асо-сий бурчи деб хисоблайди. У бир одам икки ишни эплай олмаслигини таъкидлайди, факат

1 Кайковус. Кобуснома. - Т.: «Мерос», 1992. -173-6.

2 Уша жойда.

3 Хошимов К., Мавлонова Р. Педагогика. Дарслик. - Т.,

2001. -517-б.

муайян бир хунар билан шуFулланиш, уни пух-та узлаштириш лозимлиги хакида гапиради.

Жомий хунар эгаллашни, у билан 1^ул-ланишни хар кандай бойликдан афзал куради, ёшларни хунар эгаллашга чакиради4.

Жомий уша даврда билим ва хунар эгалла-май, узининг насл-насаби билан мактаниб, ота-онасининг молу давлатига ишониб таралла-бедод килиб юрган ёшларни каттик танкид килади. Унинг фикрича, бундай ёшлар бирор ижобий фазилатга эга эмас, улар хосил бер-майдиган мевасиз дарахтга ухшайди, бундай одамларнинг жамиятга нафи тегмайди.

Жомий билим-хунарсиз кишини утиндан бошкага ярамайдиган мевасиз дарахтга ух-шатади. У хар бир ёшни ота обруси, шон-шухратидан маFрурланмай, уз йулини танлаши, илму-хунар урганишга ундайди. Шунингдек, хунар урганиш хар бир киши учун у ёшми, кексами, шохми, фукароми, барчага баробар, деб таъкидлайди.

Демак, Жомий инсон учун илму-хунарнинг кай даражада зарурлигини туFри талкин килган. Аллома илм ва хунарни эъзозлаган рахбар хам уз элининг эъзозида булиши, бундай улка гуллаб-яшнаши мумкинлигини уктиради. Шунингдек, Абдурахмон Жомий мехнаткаш ин-сонни улуFлайди, айникса, дехконлар мехнати хакида фикр юритар экан, улар моддий неъ-матлар яратиш билан жамиятда хурматга сазовор эканлигини таъкидлайди.

Шаркнинг комусий олимларидан Давоний фикрича, агар бола маълум бир касб-хунар ёки илм билан шуFулланса, уни хар томонлама куллаб-кувватлаш ва бу илм ёки касбни эгаллаш учун керакли шарт-шароитни яратиб бе-риш лозим. Бир касб-хунарни урганишга инти-лувчилар бутун истеъдодларини ана шу касбни эгаллашга каратадилар, натижада уз севган касб-хунарларини тезда ва пухта узлаштириб оладилар. Давонийнинг бу фикрлари Фаро-бийнинг куйидаги фикрларига жуда ухшаб кетади: «Касб-хунарни эгаллаш ва камолотга эришишга уз ихтиёрича хавас билан интилган кишилар хакикий фазилат эгалари ва хакикий санъат ахлларидир»1.

Шундай килиб, Давоний касб-хунар эгаллашни кишининг энг гузал фазилатларидан бири, деб хисоблади. Инсон касб-хунарни

4 Уша жойда.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 10

эгаллаш, уни такомиллаштиришга интилиш билан жамиятга хам фойда келтиради, демак бундай киши хар кандай тахсинга сазовордир.

Хулоса урнида шуни таъкидлаш лозим-ки, Шарк алломалари асарларидаги касб тан-лаш, касбга йуналтириш борасидаги фикрлар-ни урганиш, уларни хаётга татбик этиш усиб

келаётган ёш авлодни онгли касб танлашига ёрдам беради. Болаларни ёшлигиданок касб-хунарга ургатиш жамиятнинг асосий вазифа-ларидан бири хисобланади. Шунингдек, улар-да касбга хос тушунча, тасаввур ва билимла-рининг бойишига хизмат килади.

Адабиётлар:

1. Аждодлар угити, хикоялар, хикматлар. / Тупловчи Б.Ахмедов. - Т.: «Укитувчи», 1990. -240-б.

2. Абу Али Ибн Сино. Тиб конунлари. 1-жилд. - Т., 1994. -304-б.

3. Амир Темур угитлари: Туплам. / Тузувчилар: Б.Ахмедов, А.Аминов. - Т.: «Навруз», 1992. -64-б.

4. Беруний Абу Райхан. Памятники минувших поколений. - Т.: 1997. -С. 487.

5. Беруний Абу Райхан. Индия. Соч. т. 2. - Т.: «Фан», 1993.

6. Кайковус. Кобуснома. - Т.: «Мерос», 1992. -173-б.

7. Фаробий Абу Наср. Фозил одамлар шахри. - Т.: А.Кодирий номидаги халк мероси нашриёти, 1993. -223-б.

8. Хошимов К., Мавлонова Р. Педагогика. / Дарслик. - Т., 2001. -517-б.

9. Юсуф Хос Хожиб. КутадFу билиг. - Т.: «Фан», 1972.

1 Хошимов К., Мавлонова Р. Педагогика. / Дарслик. - Т., 2001. -517-б.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 10

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.