0Chirchik State Pedagogical University Current Issues of Modern Philology and Linguodidactics
Staatliche Pädagogische Universität Chirchik Aktuelle Fragen der modernen Philologie und Linguodidaktik
KAROLING UYG'ONISH DAVRI VA NEMIS ADABIYOTIGA TA'SIRI
Moxichexra Po'latbek qizi Setimova
Chirchiq davlat pedagogika universiteti talabasi Ilmiy rahbar: Zera Shabidinova
ANNOTATSIYA
Ushbu maqolada O'rta asrlar uyg'onish davrining dastlabki bosqichi bo'lmish Karoling uyg'onish davri haqida ma'lumot berilgan.
Kalit so'zlar: Karolingiya, uyg'onish davri, tarix,madaniyat,adabiyot, san'at, jamiyat, lotin tili.
ABSTRACT
This article talks about the Carolingian Renaissance, an early stage of the Medieval Renaissance.
Keywords: Carolingian, Renaissance, history, culture, literature, art, society,
Latin.
АННОТАЦИЯ
В этой статье рассказывается о каролингском возрождении, раннем этапе средневекового возрождения.
Ключевые слова: Каролингский, Ренессанс, история, культура, литература, искусство, общество, латынь.
Insoniyat hayotida uyg'onish davri juda muhim ahamiyatga ega. Rivojlanish bo'lmagan joyda tarix ham paydo bo'lmaydi. Karolinglar uyg'onish davri o'rta asrlardagi birinchi uyg'onish davri hisoblanadi. Bu madaniy faoliyat davri bo'lib tarixga kirgan. Bizga ma'lumki ushbu davrda adabiyot, yozuv, san'at me'morchilik, huquqshunoslik va kitobshunoslik jadal rivojlangan. E'tiborlisi shuki Karolingiya hukumdorlari Karl va Lui ushbu davr uchun muhim ahamiyat kasb etgan. Jon Kontrening so'zlariga ko'ra, " Bu Fransiyadagi ta'lim va madaniyatga ajoyib ta'sir ko'rsatdi, badiiy sa'y harakatlarga munozarali ta'sir ko'rsatdi va karolingiyaliklar uchun eng muhim narsaga, jamiyatning axloqiy tiklanishiga o'lchovsiz ta'sir ko'rsatdi". Uyg'onish davri keyingi davrlar uchun zamin yaratib berdi.
Karoling uyg'onish davr Frankon imperiyasidan 8-9- asrlarda Karolinglar hukmronligi davrida sodir bo'lgan madaniy gullash davrini anglatadi. Bu davr qadimgi Rim madaniyatining, xususan, adabiyot sohasiga kuchli ta'siri bilan ajralib
343
Chirchik State Pedagogical University Staatliche Pädagogische Universität Chirchik Chirchiq davlat pedagogika universiteti
qdavMpdagog
Current Issues of Modern Philology and Linguodidactics Aktuelle Fragen der modernen Philologie und Linguodidaktik Zamonaviy filologiya va lingvodidaktikaning dolzarb masalalari
■
turadi. Karolingiyliklar ta'lim va san'atni targ'ib qiladilar, masalan, maktablar va kutubxonalar tashkil etiladi. Bu esa Lotin adabiyotining gullab-yashnashiga sabab bo'ladi. Unga Yorklik Alkuin va Orleanlik Teodulf kabi olimlar ta'sir ko'rsatadi. Bu davrdagi adabiy asarlar qadimgi klassik modellarning kuchli ta'sirida bo'lgan. Karoling Uyg'onish davri nemis adabiyotiga ham katta ta'sir ko'rsatadi.
Karolingiya ta'lim siyosati va adabiyotini targ'ib qilish orqali nemis tilida so'zlashadigan hududlarda ham adabiy asarlar yaratildi. Masalan, Hildebrandslied yoki Wessobrunner ibodati kabi nemis tilidagi eng qadimgi she'rlari yaratilgan. Karoling Uyg'onish davri nasroniylik e'tiqodining tarqalishiga ham hissa qo'shdi va nemis tilida diniy yozuvlarni yaratishni rag'batlantirdi. Bundan tashqari, lotin tilidagi asarlar nemis tiliga ham tarjima qilindi, bu turli tillar va madaniy hududlar o'rtasida jonli madaniy almashinuvga olib keldi. Umuman olganda, Karoling Uyg'onish davri nemis adabiyoti rivoji uchun yangi turtki va ta'sirlar bilan madaniy vosita bo'lib xizmat qildi.
Bu davrda nemis tilida birinchi adabiy asarlar, xususan, madhiyalar, duolar va dostonlar ko'rinishida paydo bo'ladi. Nemis shoirlari og'zaki ijodining an'anaviy materiallari va motivlaridan foydalanganlar. Ular hozirda birinchi marta yozma ravishda qayd etilgan. Karoling uyg'onish davridagi nemis adabiyotining muhim namunasi- ota va og'il o'rtasidagi ziddiyat haqidagi qadimgi yuqori nemis dostoni 'Hildebrandslied'. Bu asarda qadimgi Rim adabiyotining bu davr german sh'eriyatiga ta'siri yaqqol ko'rsatilgan. Umuman olganda, Karoling Uyg'onish davri turli madaniyatlar o'rtasidagi adabiy almashinuvni rag'batlantirish orqali nemis adabiyotiga sezilarli ta'sir ko'rsatdi deb aytish mumkin.
Karoling davri ko'p jihatdan tadqiqot uchun qiziqarli. So'ngi o'n yilliklarda franksiyaliklarning ijtimoiy tizimi va karoniyaliklarning ijtimoiy tuzumi va karoniyaliklar tomonidan olib borilgan cherkov islohotlari haqida bir qator asarlar yozildi. Buning ajablanarli joyi yo'q. Chunki, ayniqsa, Karolinglarning gullab-yashnagan davri juda ko'p manbalarni taqdim etadi. Biroq Karolinglar davri ham har doim qizg'in muhokamalar uchun material beradi. Bu shuningdek, Karoling uyg'onish davri atamasini ham o'z ichiga oladi. Bu atama hozirgacha qo'llaniladi. Haqiqiy atama birinchi marta tilga olinishidan oldin ham Karl uning adabiy arboblari va saroy kutubxonasi haqidagi juda ideallashtirilgan g'oyalar mavjud edi. Masalan fransuz tarixchis Anri Martinning 'Karoling uyg'onish davri' atamasining o'zi ehtimol fransuzlarga borib taqaladi.1839-yildan buyon bu iborani ishlatib kelgan tarixchi JanJak Ampert. Buni tanqid qilish 1924-yildayoq antiq davrdan maroliyevlar orqali karolingiyaliklarga o'tishda madaniy davomiylikni ko'rgan iqtisodiy va madaniyat tarixchisi Erna Patzeltdan kelgan. Klassik filolog Pol Leman teskari pozitsiyani
344
Chirchik State Pedagogical University Current Issues of Modern Philology and Linguodidactics
Staatliche Pädagogische Universität Chirchik Aktuelle Fragen der modernen Philologie und Linguodidaktik
Chirchiq davlat pedagogika universiteti Zamonaviy filologiya va lingvodidaktikaning dolzarb masalalari
egallagan. U esa qayta tug'ilish shakli haqida gapirgan. Chunki ba'zi mamlakatlarda madaniyat yo'qolgan edi. Hozirgi tadqiqiyot adabiyotida ham muhokama qilingan. Bu atama aslida ustunlik qiladi. 'Karoling Uyg'onish davri' haqidagi tadqiqotlarda haligacha konsensus mavjud emas.
Xulosa qilib shuni aytish mumkinki, uyg'onish davri insoniyat uchun doim muhim ahamiyatga ega bo'lgan. Ko'plab uyg'onish davrlarni o'rganar ekanmiz, ushbu davrlar har bir adabiyot bosqichlariga katta ta'sir ko'rsatgan. Yevropadagi ushbu uyg'onish davri nemis adabiyotida muhim rol o'ynagan. Adabiyot shakllanishidagi ta'sirni asarlarda yaqqol ko'rish mumkin. Rivojlanish bo'lsagina tarix yaratiladi, kelajak uchun zamin ham yaratiladi.
REFERENCES
1. "Renessans davri yevropa falsafasi" A.Choriyev, S.Choriyev 60-62
2. "Nemis adabiyoti" B.Rizayev 27-29
3. https://history-maps.com/uz/story/Carolingian-Empire/event/Carolingian-Renaissance 06.04.2024
4. "Nemis adabiyoti tarixi" Sh.Karimov 76-77
5. Shabidinova, Z. (2022). DIE JUGENDSPRACHE IST EIN LINGUISTISCHES PHÄNOMEN. Academic research in educational sciences, 3(11), 454-460.
6. Shabidinova, Z. I. (2023). GENETIC ANALYSIS OF NEOSEMANTISM OF GERMAN YOUTH. Mental Enlightenment Scientific-Methodological Journal, 4(03), 264-270.
7. Шабидинова, З. И. (2022). МОЛОДЕЖНЫЙ ЯЗЫК И УПАДОК ЯЗЫКА. European Journal of Interdisciplinary Research and Development, 10, 446-448.
8. Зера Шабидинова (2023). ОСОБЕННОСТИ СОВРЕМЕННОГО НЕМЕЦКОГО МОЛОДЁЖНОГО СЛЕНГА. "Til va adabiyot - Преподавание языка и литературе - Language and literature teaching", 6, 141-142
345
