0Chirchik State Pedagogical University Current Issues of Modern Philology and Linguodidactics
Staatliche Pädagogische Universität Chirchik Aktuelle Fragen der modernen Philologie und Linguodidaktik
^hjrchiqdavlat^edagGgika^niversiteti^^^^^^^Za
ICHKI EMIGRATSIYA: AVTORLAR MAVZULAR, ASARLAR.
Xoliyorova Nigina Farhod qizi
Chirchiq davlat pedagogika universiteti talabasi niginaxoliyorova2004@gmail.com Ilmiy rahbar: Kuvonov Zarifjon
ABSTRACT
Germaniyadagi Milliy sotsializm mafkurasi millatchilik va irqchilik qarashlari-ni o'z ichiga olgan siyosiy harakatni namoyish etdi. Adolf Gitler nomi ko'pincha mil-liy sotsializm tushunchasi bilan bog'liq. Gitler tomonidan o'rnatilgan diktatura uning partiyasi a'zolari tomonidan qo'llab-quvvatlandi Milliy Sotsialistik nemis ishchilar partiyasi (NSDAP). Diktatura deganda zo'ravonlik va zulm orqali amalga oshiri-ladigan cheklanmagan boshqaruv shakli tushuniladi. Ushbu maqoladanemis tili ada-biyotida yozuvchilarning ichki emigratsada tutgan o'rni haqida bayon etiladi.
Kalit so'zlar: ichki emigratsiya, senzura, surgun, tenzura,
KIRISH
Milliy sotsialistlarning siyosati ikkinchi Jahon urushi (1939-1945) bilan yakun-landi. Ushbu urushda Milliy sotsialistlar muntazam ravishda olti milliondan ortiq ya-hudiylarni, shuningdek, lo'lilar va Sinti, gomoseksuallar va siyosiy mahbuslarni o'ldirdilar. Ko'plab mualliflar bu vaqt ichida Germaniyada qolishga qaror qilishdi, garchi ular milliy sotsializmni rad etishgan. Ular milliy sotsializmga bilvosita qarshi-lik ko'rsatdilar yoki o'zlarini siyosiy jihatdan ifoda etmadilar. Ushbu mualliflarning asarlari ichki emigratsiya adabiy davriga tayinlangan. Quyida emigratsiya tus-hunchasining ta'rifi, shuningdek, ichki emigratsiya adabiy davrining ta'rifi berilgan: "Emigratsiya" so'zi lotincha emigratio so'zidan olingan va "emigratsiya"deb tarjima qilingan. Emigratsiya atamasi boshqa mamlakatga emigratsiyani anglatadi. Aksincha, "ichki emigratsiya" atamasi Germaniyada Milliy sotsializm davrida (1933 - 1945) yashagan, ammo milliy sotsializm va uning qadriyatlarini rad etgan mualliflar va rassomlarning munosabatini anglatadi. "Ichki emigratsiya" atamasi ichki makonga chekinishni va bir vaqtning o'zida tashqi siyosiy va ijtimoiy sharoitlardan chiqib ke-tishni yoki ularga qarshilik ko'rsatishni anglatadi.
Ta'rifga ko'ra, ichki emigratsiya nemis adabiyotining davri sifatida tushuniladi. U Germaniyadagi Milliy sotsializm davrini, ya'ni 1933 yildan 1945 yilgacha bo'lgan davrni qamrab oladi. Milliy sotsializm davrida san'at va adabiyot qattiq nazorat ostida bo'lgan va tanqidchilar ta'qib qilingan. Ichki emigratsiya mualliflari Milliy Sotsialis-
April 23-24, 2024
808
Chirchik State Pedagogical University Current Issues of Modern Philology and Linguodidactics
Staatliche Pädagogische Universität Chirchik Aktuelle Fragen der modernen Philologie und Linguodidaktik
^hirchiq^avlat^edagogika^niVBBiitiH
tik mafkurani rad etishdi, ammo Milliy sotsializm davrida Germaniyani tark e-tishmadi. O'zlarini tanqidiy ifoda eta olish uchun ular o'z asarlarida Milliy sotsializm tanqidini shifrladilar. Shu bilan bir qatorda, ular o'z asarlarida siyosiy masalalarni hal qilmaganlar.
Surgun adabiyoti va qon-tuproq adabiyotidan demarkatsiya
O'z asarlari bilan faol qarshilik ko'rsatgan yoki hukumatni tanqid qilgan mualli-flar uchun Milliy sotsializm davrida hayot uchun katta xavf bor edi: ular quvg'in qi-lingan, qamalgan va o'ldirilgan. Ko'plab mualliflar Germaniyadan qochib, chet el sur-gunidan boshpana izlashdi. "Surgun" so'zi lotincha exilium so'zidan olingan bo'lib, "surgun qilingan", "surgun qilingan" yoki "chet elda qolish"deb tarjima qilinadi. Surgun muallif o'z vatanidagi siyosiy yoki diniy ta'qiblar va kamsitishlar tufayli tashrif buyurishi kerak bo'lgan chet eldagi yangi boshpana joyini anglatadi. 1933 yildan 1945 yilgacha surgunda yaratilgan nemis mualliflarining asarlari surgun adabiyo-tining nemis adabiy davriga berilgan. Surgunda bo'lgan mualliflarning aksariyati milliy sotsializm haqida ma'lumot berish va ogohlantirishning umumiy maqsadini ko'zladilar.
Shunday qilib, ichki emigratsiya va surgun adabiyoti vaqt o'tishi bilan bir-biriga parallel ravishda ishlaydi. Ichki emigratsiya va surgun adabiyotiga parallel rav-ishda o'tgan yana bir davr-bu qon va tuproq adabiyoti. Qon va tuproq adabiyoti de-ganda milliy Sotsialistik mafkurani targ'ib qilgan va tarqatgan mualliflarning asarlari tushuniladi. Qon va tuproq adabiyoti birinchi navbatda targ'ibot vositasi sifatida, ya'ni milliy sotsializm qadriyatlarini muntazam ravishda tarqatish uchun, jamiyatga Milliy sotsializm foydasiga ta'sir o'tkazish uchun ishlatilgan. Boshqa narsalar qatorida, Milliy sotsializm mafkurasiga ma'lum odamlar guruhlarining pastligini nazarda tu-tadigan ijtimoiy Darvinizm kiradi.
Xususan, antisemitizm, ya'ni yahudiy millatiga mansub odamlarga dushmanlik katta mafkuraviy rol o'ynadi. Shu bilan birga, ayrim odamlar guruhlarining deval-vatsiyasi Milliy Sotsialistik mafkuraga ko'ra, ideal sariq va ko'k ko'zli odamlardan iborat bo'lgan "oriy irqi" ni qadrlash bilan birga keldi. Ichki emigratsiyaning adabiy davrini yangi ob'ektivlikning adabiy davrlari va tr o'rtasidagi vaqt bo'yicha tasniflash mumkin.Mmerliteratur. Ichki emigratsiya va surgun adabiyotiga parallel ravishda o'tgan yana bir davr-bu qon va tuproq adabiyoti. Qon va tuproq adabiyoti deganda milliy Sotsialistik mafkurani targ'ib qilgan va tarqatgan mualliflarning asarlari tushuniladi. Qon va tuproq adabiyoti birinchi navbatda targ'ibot vositasi sifatida, ya'ni milliy sotsializm qadriyatlarini muntazam ravishda tarqatish uchun, jamiyatga Milliy sotsializm foydasiga ta'sir o'tkazish uchun ishlatilgan. Boshqa narsalar qatorida, Milliy sotsializm mafkurasiga ma'lum odamlar guruhlarining pastligini nazarda tu-
April 23-24, 2024
809
Chirchik State Pedagogical University Current Issues of Modern Philology and Linguodidactics
Staatliche Pädagogische Universität Chirchik Aktuelle Fragen der modernen Philologie und Linguodidaktik
ichirchiaäavlat££dago§ika-aniv£rsit£t^—^^^^ai^i^^isiäi^is^ak^iäisä^^iämsss^^
tadigan ijtimoiy Darvinizm kiradi. Germaniyadagi fashistlar rejimi davridagi hodi-sani anglatadi, bu erda fashistlar mafkurasi va tsenzurasiga qarshi bo'lgan yozuvchilar va ziyolilar mamlakatda qolishni tanladilar, ammo jamoat nutqidan voz kechdilar. Ushbu chekinish passiv qarshilikning bir shakli bo'lib, bu rassomlarga rejim bilan to'g'ridan-to'g'ri qarama-qarshilikdan qochib, ijodiy ishlarini davom ettirishga imkon berdi.
Adabiyotda nemislarning ichki emigratsiyasi yozuvchilarning asarlarida aks etadi Ernst J Dikkatsnger, Stefan Jorjva Tomas Mann, o'zlarining noroziliklarini ochiq siyosiy tanqidga emas, balki allegorik va ramziy til orqali ifoda etganlar. Ushbu yozuvchilar o'zlarining adabiy mahoratlaridan o'z fikrlarini etkazish va rejimni bilvosita, ko'pincha metafora va nozik tashbehlar orqali tanqid qilish uchun foyda-langanlar. Nemislarning adabiyotdagi ichki emigratsiyasining eng ko'zga ko'ringan namunalaridan biri Tomas Manning romanidir "Mario va sehrgar," bu erda Mann mavzularni o'rganadi totalitarizm va shaxsiy erkinlikni yo'qotish xayoliy Italiya sha-harchasida joylashgan hikoya orqali. O'z hikoyasini Germaniyadan tashqarida o'rnat-ish orqali Mann to'g'ridan-to'g'ri tsenzuradan xavfsiz masofani saqlab, vatanidagi siyosiy vaziyatni hal qila oldi.
Xuddi shunday, Ernst J Roksakkerning "marmar qoyalar ustida" romanida to-talitar rejimning hokimiyatga ko'tarilishi va shaxs erkinligi va jamoaviy itoatkorlik o'rtasidagi ziddiyatni tasvirlash uchun allegorik elementlardan foydalaniladi. Jünger ish tsenzura yoki quvg'in olib kelishi mumkin, deb aniq ma'lumotnomalar qochish esa Rossiya rejimi bir qarashlari sifatida xizmat qiladi.
Milliy sotsializm davri nemis adabiyoti tarixida muhim rol o'ynaydi. Ushbu qorong'u davrda ko'plab yozuvchilar va ziyolilar ichki emigratsiya deb ataladigan joydan boshpana topdilar. Bu rejimga ochiq qarshilik ko'rsatishdan iborat bo'lmagan qarshilikning bir shakli edi, aksincha jamoat sohasidan chekinish va voqealar oldida to'xtab qolishdan iborat edi. Ernst J Dikkatsnger, o'sha davrning taniqli yozuvchisi, ichki emigratsiyaning etakchi shaxslaridan biri edi. U rejimni targ'ib qilish xizmatida yozishdan bosh tortdi, o'z asarlarida satrlar orasida topilishi mumkin bo'lgan yanada nozik xabarlarni etkazishni afzal ko'rdi. Dikkatsngerning asarlari ko'pincha fashistlar hukmronligi ostidagi zulm va tsenzuraga ishora qiluvchi allegoriya sifatida talqin qi-lingan.
Ichki emigratsiyaning yana bir taniqli vakili Stefan Jorjva edi. U tsenzura bosimi va rejim tahdidi ostida yozgan, ammo uning asarlari chuqur melankoliya va inson ruhiyatining nozik tuyg'usi bilan ajralib turardi. Jorjvaning lirikasida bu vaqt ichida ko'plab nemislarning umidsizligi va umidsizligi aks etgan. Tomaning eri, garchi surgunda bo'lsa ham, ichki emigratsiyaning bir qismi deb
April 23-24, 2024
810
Chirchik State Pedagogical University Current Issues of Modern Philology and Linguodidactics
Staatliche Pädagogische Universität Chirchik Aktuelle Fragen der modernen Philologie und Linguodidaktik
hisoblanishi mumkin, chunki u o'z asarlarida jismonan uzoq bo'lsa-da, Vatanining muammolari va qarama-qarshiliklari bilan intensiv shug'ullangan. Mannning asarlari nemis jamiyati va uning bo'linishiga olib kelgan siyosiy o'zgarishlarni chuqur tahlil qilish bilan ajralib turardi. Nemislarning adabiyotdagi ichki emigratsiyasi Milliy Sot-sialistik rejimga madaniy qarshilikka muhim hissa qo'shgan murakkab va ko'p qirrali harakat edi. Cheklovlar va tsenzura tahdidiga qaramay, yozuvchilar o'z asarlari bilan nozik tanqid qilishga va qarshilik ruhini saqlab qolishga muvaffaq bo'lishdi.
XULOSA
Umuman olganda, adabiyotdagi nemis ichki emigratsiyasi zolim siyosiy rejim-larga duch kelgan yozuvchilarning chidamliligi va ijodini namoyish etadi. Ushbu mualliflar allegoriya, ramziylik va nozik tanqidni qo'llash orqali o'zlarining badiiy yaxlitligini saqlab qolishdi va avtoritarizmga qarshi intellektual qarshiliklarini davom ettirishdi va qiyinchiliklarga qarshi jasorat va bo'ysunmaslik merosini qoldirishdi.
REFERENCES
1."Der Silberdistelwald" (1934) von Oskar Loerke
2."El Greco malt den Großinquisitor" (1936) von Stefan Andres
3. "Doktor Erich Kästners lyrische Hausapotheke" (1936) von Erich Kästner
4.Folker Michaels. Hermann Hesse. Sein Leben in Bildern und Tex-ten.Suhrkamp.Verlag am Main 1979.
5.Hermann Hesse."Nürenberger Reise". Erstausgabe Berlin.1927.Copyright 1955 by Suhrkamp Verlag,Berlin.
6.Salomov G'. Til va tarjima. -Toshkent: Fan, 1966.
7.Kuvonov, Z. (2022). PHRASEOLOGY IN THE INTERPRETATION OF GERMAN LINGUISTS. Экономика и социум, (6-1 (97)), 157-160.
8.Kuvonov, Z. M. (2023). COLOR COMPONENT PHRASEOLOGY IN GERMAN AND UZBEK LANGUAGES AND THEIR SEMANTIC ANALYSIS. Mental Enlightenment Scientific-Methodological Journal, 4(03), 109-144.
9.Kuvonov, Z. (2022). NEMIS TILSHUNOSLIGIDA FRAZEOLOGIZMLARNING O'RGANILISHI. Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS), 2(3), 381-389.
10. Кувонов, З. (2023). NEMIS TILIGA CHET TILIDAN O 'ZLASHAGAN SO 'ZLARNING STRUKTURAL-SEMANTIK TADQIQI. Ижтимоий-гуманитар фанларнинг долзарб муаммолари/Актуальные проблемы социально-гуманитарных наук/Actual Problems of Humanities and Social Sciences., 3(6), 230238.
April 23-24, 2024
811
Chirchik State Pedagogical University Current Issues of Modern Philology and Linguodidactics
Staatliche Pädagogische Universität Chirchik Aktuelle Fragen der modernen Philologie und Linguodidaktik
^hirchiqdavlat^edagogika^niveriiteii
11.Kuvonov, Z. (2021). Nemis tili lug'ati tarkibidagi o'zlashmalarning lingvistik va ekstralingvistik mohiyati. Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS), 1(4), 31-38.
812
April 23-24, 2024
