Научная статья на тему 'КӘСІБИ САЛАҒА СӘЙКЕС ҚАЗАҚ ТІЛІН ОҚЫТУДЫҢ ӘДІС-ТӘСІЛДЕРІ'

КӘСІБИ САЛАҒА СӘЙКЕС ҚАЗАҚ ТІЛІН ОҚЫТУДЫҢ ӘДІС-ТӘСІЛДЕРІ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
30
95
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
World science
Область наук
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «КӘСІБИ САЛАҒА СӘЙКЕС ҚАЗАҚ ТІЛІН ОҚЫТУДЫҢ ӘДІС-ТӘСІЛДЕРІ»

3. Djumailo О.А., Shkuratova Т.А. Perspektivy razvitiya akademicheskogo pisma I effektivnoi bilingvalnoi kommunikacii v YuFU. Izvestiya Yujnogo Federalnogo universiteta. Filologicheskie nauki. 2014. №1. - p 171.

4. Korotkina I.B. Vozmojnosti ispolzovaniya zarubejnogo opyta razvitiya akademicheskih yazykovyh navykov v rossiskom obrazovanii // Vestnik Moskovskogo gosudarstvennogo oblastnogo pedagogicheskogo universiteta. 2009. № 4. - pp 81-84.

5. Korotkina I. Akademicheskoe pismo. Uchebno-metodicheskoe posobie dlya rukovoditelei shkol I spetsialistov obrazovaniya. LAP LAMBERT Academic Publishing GmbH & Co. Saarbrucken 2011.- 180 p.

6. Korotkina I.B. Akademicheskoe pismo: na puti kontseptualnomu edinstvu // Vysshee obrazovanie v Rossii. 2013. №3. - pp 1-7.

7. Majitaeva Sh.M., Shadykenov A.K. Gylymi-zertteu jumystaryn uiymdastury. Adistemelik taldau. - Karagandy, 2006. - 65 p.

8. Maslova Y.G. O neobhodimosti razvitiya navykov akademicheskogo pisma na angliiskom yazyke. Vysshee obrazovaniye v Rossii. 2013. №3. - pp 120-124.

9. Muhamediev H. Posobiye po nauchnomu stilyu rechi. - Almaty, 2011. - 210 p.

10. Ostrovskaya Y.S., Vyshegorodtseva O.V. Academic writing: kontseptsiya I praktika akademicheskogo pisma na angliiskom yazyke // Vysshee obrazovaniye v Rossii. 2013. № 7. - pp 6-15.

11. Stepanov B.Y., Perlov А.М. Vmesto zaklucheniya: nekotorye itogi // Vysshee obrazovaniye v Rossii. 2011. № 8/9. - pp 78-85.

12. SOSE of RK 6.08.085-2010. Language Trinity (The Kazakh, Russian and Foreign Languages). Order of MES RK № 514, November 03, 2010.

13. The National Programme of Improving and Supporting the Languages of the Republic of Kazakhstan for 2011-2020. June 29, 2011.

14. Trow M. Reflections on the Transition from Elite to Mass to Universal Access: Forms and Phases of Higher Education in Modern Societies // Forest J.J.F., Altbach P.G. (Eds.) International Handbook of Higher Education. Dordrecht: Springer, 2006. pp 243-280.

КЭ С1БИ САЛАГА СЭЙКЕС ЦАЗАЦ Т1Л1Н ОЦЫТУДЬЩ

ЭД1С-ТЭС1ЛДЕР1

Жуманова Рита Оразовна, Абдиев Алпысбай Кадирбергенович, Мырзагарина Алтын Муратовна

Ацтвбе квлш, коммуникация жэне жаца технология колледж1

Ацтвбе ц., Цазацстан

Ka3ipri тацдагы, 6i3 eMip CYpeTiH ^огам, нарьщтьщ жагдайга сэйкес келгендштен, адамдардан жогаргы кэшбилш пен экономикальщ жэне ^огамдьщ eмiрдегi кез-келген жаца ^былыс^а тез бешмделу талап етшедь Сондьщтан, казiрri ^огамдагы кец ^олдауга ие болган багыт ретiнде мемлекеттiк орындардагы ^¥жат айналымыныц ^аза^ тiлiнде жYргiзiлуiн мысалга келтiруге болады. Осы т^ргыдан келгенде, мемлекетпк ^ызметкерлер арасында ^аза^ тшш Yйренуге деген к¥лшыныстыц артып отырганын бащаймыз. БYгiнгi кYнгi бiлiм алушынын ертецп ^ызметкер болатынын ескерсек, ескелец ^рпавда^аза^ тiлiн Yйретудi о^у орны ^абыргасынан бастаганымыз жен.

Заман кeшi дамыган сайын тYрлi гылым салаларында, оныц iшiнде тiл Yйретуде де, жаца багыт-багдарлар мен эдiс-тэсiлдер пайда бола бастады. Тiл мецгертуде жаца технологияларды ^олданудыц тиiмдiлiгiн елбасымыз жолдауында да атап eттi. Сeзiмiзге дэлел ретшде жолдаудагы мына жолдарды кел^рсек болады: «Хальщаральщ тэжiрибелерге CYЙене отырып, ^аза^ тiлiн о^ытудыц ^азiрri замангы озьщ багдарламалары мен эдiстерiн эзiрлеп. енгiзу ^ажет. Mемлекеттiк тiлдi тиiмдi мецгерудiц ец Y3дiк, инновацияльщ эдютемелш, тэжiрибелiк о^у - ^ралдарын, аудио - бейнематериалдарды эзiрлеу керек» [1,3].

Жогарыда атап eткенiмiздей, ^аза^ тшш Yйретудiц ^азiрri танда сан алуан жолдары бар. Солардыц арасындагы ец тшмдю ретiнде - ^аза^ тшш кэаби салага багыттап о^ытуды айтуга болады. Ягни, м^ндагы ма^сат бшм алушыга тiлдегi барльщ грамматикальщ к¥рылымдар мен

epeKmeniKTepgi, epe^enepgi ^aTraTbm biFbip KanFaHma, e3imR MaMaHgbiFbma KaTbiCTbi TepMuHgepMeH, MaTiHgepMeH x^mhc ^acaTy.

Anaöga, ap6ip MaMaHgHK canacbma caÖKec Ka3aKma ce3giK KiTanTap mbiKnaFaHgbiKTaH, Ka3aK TiniH Kaci6u cana 6oMbmma oKHTyga Kegeprinep Ke3gecin oTbip. Och TypFbigaH KenreHge, MaMaHgbiKKa caö Ka3aK TiniH cananbi oKHTy - KoFaMgaFbi ^orapH cypaHbiCKa He e3eKTi MacenenepgiR 6ipi. Tin yfipeHygeri MaRbi3gbi mapTTapgbiR 6ipi 3aTTapgbi gypbic aTay 6onbm TaÖHnagH. Ce3giR neKcuKanbiK MaFbmacbi MeH ceMamuKacbi ^aönbi Tinmi FanbiM E.^acHM 6binaM gen KenTipegi: «Ce3giR neKcuKanbiK MaFbmacbi TaHbiM TeopuacbiMeH TiKeneö 6aönaHbiCTbi. ^fhh agaM 3aTTbi ^aHmanH^TH ®a^CH TaHbica, 3aTTH 6enrineHTiH ce3giR MaFbmacbrn coHmaiH^TH aHbiK, aö^HH 6ine anagbi. Ce6e6i ce3 MaFbmacbi - 6enrini 6ip 3aTTbiR He Ky6binbiCTbiR agaM caHacHHgaFH ^annHnaHFaH 6eÖHeci. 3aT 6eÖHeci ce3 MaFbmacbrnbiR Heri3iH Kypaögbi, aFHu ^annbinaHFaH 6eÖHe ap^binbi ce3 MaFbmacbi TyciHinegi ^aHe MaFbma apKbinbi Keneci TbiRgaymbiFa ^eTKi3inegi. Ce3 MaFHHacHH KanbinTacTbipy ymiH ce3giR MaFbmacbrn ceöneymi FaHa eMec, KoFaMgaFbi 6acKa agaMgap ga conaö TyciHyi, conaö yFbmybi KepeK. CoHga FaHa agaMgap 6ipiH-6ipi TyciHegi, 6ipiMeH-6ipi ^apHM-^aTHHac ^acaö anagH» MaMaHgbiKKa KaTbiCTbi Tingi MeRrepTyge MbmaHgaö TananTap Koro KepeK gen ecemeögi:»

- CTygeHTTepgi Kaci6u MaMaHgbiFbi 6oÖHHma Tingecyre yöpeTy;

- MaMaHgbiKKa 6aönaHbiCTbi TingiK KaTbmacKa Tycy ymiH ap Typni ^aFgaaiTap Kypy apKbinbi TingiK KaTbmacTbiR Ka^eTriniriH TyciHgipy;

- gypbic ceöney KaTbicbiMHbiR TypnepiH yöpeTy. CoHHMeH KaTap MaMaHgbiKKa 6aönaHHCTH MSTrngepgi MeRrepTy apKbinbi CTygeHTTi 6onamaK MaMaHgbiFbiMeH KeRipeK TaHbiCTbipyFa MyMKiHgiK TyagH [2, 17].

Ka3a^ TiniH oKHTy agicTeMeciHe KaTbiCTbi KenTereH fhihmh eR6eKTepge oKy, TbiRgay, ^a3y. aÖTy, Kaci6u Ta^bipbm 6oöbmma KapbiM-KaTbmac ^acay ceKingi Tacingep apKbinbi Tingi MeRrepy 6iniM anymbinapgbiR KapbiM-KaTbmac TiniH MeRrepTygeri THiMgi Tacin eKeHgiri aTan eTinegi. O.Opa36aeBaHbiR «TingiK ^apbiM-^aTbmac: Teopua ^aHe MeTogHKa» o^ynbiFbi agicreMere KaTbiCTbi ocHHgaö eR6eKTepgiR Heri3iH Kypaögbi. FanHM KacimiK-oKbiTy canacbmgaFbi ^apbiM-^aTbmac^a KaTbiCTbi Kenecigeö Ty^bipbiMgaMa ^acaögbi: «Kaci6u KapbiM-KaTbmac - KaHgaö ga 6ip MaMaHgbiKKa ^aTHCTH ^apHM-^aTHHac^a ue ce3gepMeH, TingiK aÖTbinbiMgapMeH, TepMHHgepMeH, coHHMeH KaTap, 6enrini 6ip MaMaHgHK canacHMeH 6aönaHbiCTbi TingiK ynrinepMeH oKHTy. TingiK KaTbrnao agaMgapgHR KaHgaö Ma^caraeH e3apa ^apbiM-^aTbmac ^acaybma 6aönaHbiCTbi apTypni 6onyH MyMKiH....» [3,121]

Corfh Ke3eqgepge agicKep-FanHMgap TiniH ^apHM-^aTHHac ^ypanH peTiHge

MeqrepTyMeH ^aTap, 6iniM anymbnapgHR KacinTiK MaMaHgbiFbrn ecKepe oTHpbn urepTygiR TuiMgi ^a^TapHH ^apacTHpyga.

Tingi MaMaHgH^^a 6eöiMgen o^biTygbiR TuiMgi TycTapH peTiHge Kenecigeö mapTTapgbi aTan eTyre 6onagH:

- 6iniM anymbnap ^a3a^ TiniH Meqrepy ap^binbi Kaci6u ^aTHHac ^ypanH peTiHge ^ongaHa

anyb;

- Kaci6iHe 6aönaHHCTH ^HHa^TanFaH ce3giK ^opgH npaKTHKaga MaMaHgHFHHa ^aTbiCTbi oö-niKipnepiH Ha^TH ^eTKi3y gaFgbicbi ^anHnTacTHpy;

3aMaHayu 6iniM KeqicTiriHge ^aHgaö ga 6ip MaMaHgH^ TiniHiR neKCHKanbi^ ^yöeciHgeri TepMHH-ce3gepgi urepy Kypgeni ^ypbinbiMFa ue. MaMaHgap e3iHiR Kaci6u opTacHHga apTypni a^napaT Ke3gepi ap^HnH (KiTanTap, ^ypHangap, FanaMTop T.6.) e3re TingeH eHreH KipMe ce3gepMeH TaHHCHn ^aHa ^oHMaö, ohhr ^a3a^ TiniHgeri 6anaMacHH 6inyre TannHHagH. Anaöga, aRriMere ^aTbicymbinap apTypni ynT eKingepiHeH ^ypanca, Kaci6u a^napaTTH ^a6bngay MeH ^eTKi3y TinTi ^HHHgaM Tycegi. MyHgaM ^aFgaö TybiHgaFaHga TepMHHonoruanH^ 6ipniKTepgi eKiHmi Tinre aygapyga aHTapnH^Taö ^HHHgH^Tap Ke3gecegi. CoHgH^TaH, ^oFapH o^y opHHHa apHanFaH ^a3aK Tini 6aFgapnaManapHHga 6iniM anymbnapgHR fhihmh eR6eKTep MeH MaMaHgHK 6oÖHHma TepMHHgepgi e3 TiniHe aygapy Ka6ineTiH ^eTingipyre KaTbiCTbi TananTap KapacTHpHnFaH.

Fhihmh CTungiR Heri3ri ce3giK KopH TepMHHgep 6onHn Ta6binagbi. P.A.fflaxaHoB Kaci6u MaKcaTTa Ka3aK TiniH oKHTygaFH MaTiHHiR MaRH3gH peniH aöpbiKma aTan KepceTegi: FanHMHHH niKipi 6oÖHHma, MaMaHgHK 6oÖHHma MaTiHgi TaRgay KaFuganapH gypHC TingiK gaFgHHH ^eTingipyre 6aFbiTTanybi ymiH:

- MaTiH TaKHpHnTHK ^aHe Ma3MyHgHK ^aFHHaH e3iHe Ha3ap aygapTa anyH Tuic;

- Tingi yöpeHymi CTygeHTTepgiR e3iHgiR ^yMHCKa KH3HFymHnHFHH apTTbipy;

- MaTiHHiR KoMMyHuKaTuBTiK canacH 6acHM 6onyH Tuic [4,32].

18 № 11(15), Vol.3, November 2016

WORLD SCIENCE

Тш гылымы саласына елеулi Yлес косып жYрген белгiлi галым Н.Курман казак тiлiн кэсiби салаларда YЙртеудiц мiндеттерi туралы: «казак тшш YЙретудiц жаца мазмундагы багдарламалары эзiрленуi керек. Ондагы такырыптар кэсiби салаларга толыгымен бейiмделуi керек» деп тужырымдайды [5,8].

Кэсiби казак тiлiн окыту эдiстемесi тек теориялык бiлiм берш кана поймай, сонымен катар, болашак мамандыкка баулиды. Бiлiктi маман дайындау, бiлiм беру - когам дамуынын негiзгi жолы. Осыган орай казак тiлiнен берiлетiн базалык бiлiм тацдалады. Кажетт базалык бiлiмде ерекше орынды жоспарлау мэселесi алады, себебi бYгiнгi студент ертецгi маман, iскерлiк карым-катынас жагдайында жол таба бiлуге Yйрету мацызды болып саналады. БYгiнде окытудыц барлык тYрiн кешендi карастыру, оларды бiр-бiрiмен байланыстыру максаты басым. БYгiнгi кYн талабы - маманныц кэшби багыттылыгын, iскерлiгiн калыптастыру. Сондыктан кэсшнк бiлiм беруде втiлетiн такырыптар, соныц iшiнде гылымныц соцгы жетiстiктерiне негiзделуi тиiс.

Алайда, кэсiби сала бойынша казак тiлiн Yйретуде тек мамандыкка катысты терминдердi жалац турде жаттату жеткiлiксiз. Осы орайда, Н.Насиева мамандыкка катысты лексиканы игертудi былайшы тYсiндiрiп бередi: «Мэннмен жумыс iстеу барысында жаца свздердiц магынасын талдау, жоспар бойынша мэицщ мазмундау, свздердi орынды колдана бiлуге дагдыландыру сабактыц сапасын арттыратыны свзсiз. Мэтiн iшiнен кажетт мэлiметтi бвлiп алу, айыра бшуге машыктандыру студенттiц ой — врiсiн дамытуга жагдай жасайды. Кэсiби свздердi жалац алмай, оны свйлем швде колдана бiлудi Yйреткен дурыс» [6,31].

Сала мамандарына кэсiби казак тшш мецгертудщ тагы бiр кыры эр маманныц свз свйлеу мэнер^ свз саптау ерекшелт. Свздердiц айтылу зандыльщтарын дурыс колдану, ойдын мазмунына сэйкестецщрш айту-свйлеу жанрыныц басты талабы.

Казак тшш кэаби салаларда Yйретудiц басты максаты: болашак мамандардыц казакша кэшби тiлiн дамыту, кэсiби сала мамандарыныц жаца саладагы жYЙелi даярлыгын ^шейту, сол негiзде Казакстанныц элемдiк жYЙедегi орнын ныгайтуга жэне бэсекелестiк децгейш жогарылатуга Yлес косу.

Кэсiби сала бойынша тш мецгеруде бiлiм алушы взiнiц мамандыгына катысты мэлiметтердi игерумен катар мамандыгына катысты орысша-казакша терминдердщ магынасын тYсiнiп, мамандыкка катысты мэселелердi еркiн талкылап, вз ойын ана тшнде ерiн жеткiзе алатын жогары кабiлетке ие болады.

Корыта айтканда, казак тiлiн кэсiби сала ойынша мецгерту казiргi таццагы тиiмдi тэсвдердщ бiрi болып отыр. Казiргi бшм алушы болашак кэсiби маман ретшде жогары сапалы бiлiм алып, бшкн, бэсекеге кабiлеттi болып, тек жаца технологияны мецгерумен гана шектелмей, мемлекетпк тiлдi жетiк мецгерiп, оны кэшби карым-катынас аясында еркiц колдана алуы тиiс.

ПАЙДАЛАНЫЛГАН ЭДЕБИЕТТЕР

1. Казакстан Республикасыныц Президентi Н.Э.Назарбаевтыц Казакстан халкына жолдауы.2009.- 3 б.

2. Касым Б., Османова З. т.б. Кэаби казак тiлi. -Алматы, 2010. - 112 б.

3. Оразбаева Ф. Языковые отношения: теория и методика. - Алматы, 2000. - 208 б.

4. Аширова А.Т. Методика обучения языку специальности в условиях преподавания казахского языка // Международный журнал экспериментального образования. - 2012. - №4. -31-33 б.

5. Курман Н. Казак тшш кэсiби салаларда YЙретудiц гылыми — эдютемелш негiздерi // «Мемлекетпк тiлдi кэшби салалар бойынша окыту^йрету мэселелерЬ> атты республикалык гылыми-практикалык семинар материалдары. Астана, 2009. 8-б.

6. Насиева Н. Мамандыкка катысты лексиканы игеру жолдары // «Мемлекетпк тшд1 YЙретудiц гылыми — эдiстемелiк мэселелерЬ> атты республикалык гылыми - практикалык семинар материалдары. Астана, 2009. 31-б.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.