Научная статья на тему 'КЎРИШ ИМКОНИЯТИ ЧЕКЛАНГАН ЎҚУВЧИЛАРДА ИНКЛЮЗИВ ТАЪЛИМ ИМКОНИЯТЛАРИ'

КЎРИШ ИМКОНИЯТИ ЧЕКЛАНГАН ЎҚУВЧИЛАРДА ИНКЛЮЗИВ ТАЪЛИМ ИМКОНИЯТЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Гуманитарные науки»

50
13
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
инклюзив таълим / тарбия / коррекцион педагогика / тифлопедагогика / педагогик шарт-шароит / инклюзивное образование / воспитание / коррекционная педагогика / педагогика / педагогические условия

Аннотация научной статьи по Гуманитарные науки, автор научной работы — Д. С. Наимова

Мазкур мақолада кўриш имконияти чекланган болалар билан ишлашда инклюзив таълимнинг баъзи жиҳатларига аҳамият қаратилади. Инклюзив таълим жамиятдаги ҳар бир болани у жисмонан ёки руҳан заиф бўлишига қарамасдан тенг ҳуқуқли таълим олишига, алоҳида таълим олишга эҳтиёжи бор болаларнинг мослашуви ва интеграциялашувини таъминлашга ҳизмат қилади. Кўриш имконияти чекланган болаларнинг таълим олишлари учун имкониятлар яратиш, жамиятда ўз ўрнини топишга ёрдам бериш ҳозирги кунда бутун дунё бўйича долзарб масалалардан саналади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Данная статья посвящена некоторым аспектам инклюзивного образования в работе с детьми с нарушением зрения. Инклюзивное образование помогает каждому ребенку в обществе получить равное образование, независимо от того, слаб он физически или умственно, адаптацию и интеграцию детей с особыми образовательными потребностями. Создание возможностей для обучения детей с нарушением зрения, помощь им в поиске своего места в обществе – одна из самых актуальных проблем в современном мире

Текст научной работы на тему «КЎРИШ ИМКОНИЯТИ ЧЕКЛАНГАН ЎҚУВЧИЛАРДА ИНКЛЮЗИВ ТАЪЛИМ ИМКОНИЯТЛАРИ»

National University of Uzbekistan Quality education — the foundation of ^^bM^an's^evelopmen^^^^^^^^

Volume 4 | NUU Conference 3 | 2023 Sifatli ta'lim — O'zbekiston

КУРИШ ИМКОНИЯТИ ЧЕКЛАНГАН УЦУВЧИЛАРДА ИНКЛЮЗИВ

ТАЪЛИМ ИМКОНИЯТЛАРИ

Д. С. Наимова

УзМУ "Педагогика ва умумий психология кафедраси" таянч докторанти

АННОТАЦИЯ

Мазкур маколада куриш имконияти чекланган болалар билан ишлашда инклюзив таълимнинг баъзи жихатларига ахамият каратилади. Инклюзив таълим жамиятдаги хар бир болани у жисмонан ёки рухан заиф булишига карамасдан тенг хукукли таълим олишига, алохида таълим олишга эхтиёжи бор болаларнинг мослашуви ва интеграциялашувини таъминлашга хизмат килади. Куриш имконияти чекланган болаларнинг таълим олишлари учун имкониятлар яратиш, жамиятда уз урнини топишга ёрдам бериш хозирги кунда бутун дунё буйича долзарб масалалардан саналади.

Калит сузлар: инклюзив таълим, тарбия, коррекцион педагогика, тифлопедагогика, педагогик шарт-шароит

АННОТАЦИЯ

Данная статья посвящена некоторым аспектам инклюзивного образования в работе с детьми с нарушением зрения. Инклюзивное образование помогает каждому ребенку в обществе получить равное образование, независимо от того, слаб он физически или умственно, адаптацию и интеграцию детей с особыми образовательными потребностями. Создание возможностей для обучения детей с нарушением зрения, помощь им в поиске своего места в обществе - одна из самых актуальных проблем в современном мире.

Ключевые слова: инклюзивное образование, воспитание, коррекционная педагогика, педагогика, педагогические условия

ABSTRACT

This article focuses on some aspects of inclusive education in working with visually impaired children. Inclusive education helps every child in the society to receive equal education, regardless of whether he is physically or mentally weak, adaptation and integration of children with special education needs. Creating opportunities for the education of

May 6, 2023

133

National University of Uzbekistan Quality education — the foundation of Uzbekistan's development

Volume 4 | NUU Conference 3 | 2023 Sifatli ta'lim — O'zbekiston taraqqiyotining poydevori

visually impaired children, helping them to find their place in society is one of the most pressing issues in the world today.

Keywords: inclusive education, education, correctional pedagogy, pedagogy, pedagogical conditions

Хрзирги кунда жамиятимиздаги яна бир долзарб муаммолардан бири -имконияти чекланган ёшларга таълим-тарбия беришни такомиллаштириш масалалари булиб хисобланади. Кузи ожиз бола тарбияланаётган оилалар хаётидаги, ота-оналар ва мутахассислар мухокама килаётган долзарб муаммолардан бири бу бола тегишли ёшга етгандан сунг бошлангич таълимни каерда ва кандай олиши масаласидир. Кузи ожизлар учун таълим кандай булиши керак? Инклюзив таълим концепциясининг узи Гарб давлатларидан келиб чиккан булиб, у ерда нафакат анча кенг таркалган, балки ривожланишнинг анча узок йулини босиб утган.

Узбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 13 октябрдаги «Алохида таълим эхтиёжлари булган болаларга таълим-тарбия бериш тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисида"ги карорига мувофик инклюзив таълим концепцияси ишлаб чикилган. 2020-2025 йилларда халк таълими тизимида инклюзив таълимни ривожлантириш концепциясига Узбекистонда инклюзив таълимни ривожлантириш, алохида таълим эхтиёжлари булган болаларга таълим-тарбия бериш тизимини такомиллаштириш хамда уларга курсатиладиган таълим хизматлари сифатини яхшилаш буйича куйидаги асосий устувор вазифаларни назарда тутади:

• алохдда таълимга мухтож болалар укийдиган таълим муассасалари биноларига куйиладиган талабларни ишлаб чикиш ва тасдиклаш;

• ушбу таълим муассасаларини зарур адабиётлар, укув куроллари, турли касблар буйича укитиш учун моддий-техник база ва жихозлар билан таъминлашга каратилган чора-тадбирларни амалга ошириш;

• инклюзив таълим тизимини ташкил этиш, таълим муассасаларини махсус асбоб-ускуналар билан (юк кутариш мосламалари, пандуслар, панжара ва бошкалар), шунингдек, тегишли ходимлар билан таъминлаш (махсус укитувчилар, болаларни психологик-педагогик назорат килиш буйича мутахассислар);

• алохида таълимга эхтиёжи булган болаларнинг мослашуви ва интеграциялашуви учун мактаб-

May 6, 2023

National University of Uzbekistan Quality education — the foundation of

Volume 4 | NUU Conference 3 | 2023 Sifatli ta'lim — O'zbekiston ^^^^^^^araqqiyotining^oydevor^

интернатларни махсус жихозлар билан боскичма-боскич таъминлаш

ва бошкалар.

Хрзирги вактда инклюзив таълим жуда машхур булиб, тобора купрок болалар богчалари ва мактаблар оддий болалар билан бир каторда алохида таълим шароитларига мухтож булган болаларни, шу жумладан огир куриш кобилияти бузилган болаларни хам кабул килишга тайёр. Инклюзив таълим -бу таълимни интеграциялаштириш деб хам аталади. Таълим ва инклюзия уртасидаги асосий фарк аклий ва хиссий нуксонлари булган болалар учун таълим сохасида тенг имкониятларни таъминлашдир. Бу болани оддий таълим муассасаси форматидаги укув жараёнига кушилиши, у учун кулай зарур махсус шарт-шароитларни яратишни уз ичига олади, жумладан:

- кулай мухит (куриш имкониятлари чекланган болалар учун мухитнинг ахамияти катта)

- зарур асбоб-ускуналар ва жихозлар (кузи ожиз ва заиф курувчи болалар учун булар техник курилмалар: нутк ва тактил сигналларга эга замонавий дастурий воситалар, куплаб кушимча функцияларга эга электрон Брайл ёзув дастурлари, жумладан нуткни ривожлантириш, ракамли видеоларни укийдиган воситалар, матнларни аудио форматига угирувчи дастурлар ва хк.)

- мослаштирилган дидактик материаллар (Брайл алифбоси ва релъефли графикадан фойдаланувчи кургазмали куроллар).

- Синфда кулай психологик мухит (тенгдошларнинг кузи ожиз болага нисбатан муносабати ва уни уз коммуникатив мухитига кабул килишлари), ишлашда тегишли ваколатларга эга булган юкори малакали ходимлар (дефектологлар, психологлар, репетиторлар) хам мухимдир. Шуни кушимча килиш керакки, укув жараёнини индивидуаллаштиришда таълим йуналишини ишлаб чикиш ва укувчини индивидуал куллаб-кувватлаш, шу жумладан репетиторлик оркали хам амалга оширилишига ахамият бериш лозим.

- Ота-оналар инклюзив таълимни танлашда, биринчи навбатда, уз фарзандларининг ижтимоий мослашуви ва жамиятга тулик интеграциялашуви учун этибор беришлари, болани диккат билан кузатиб бориши, сухбатлашиши талаб этилади.

Ушбу имкониятлар хакикатан хам жозибали куринади, аммо шунга карамай, аслида уларни тулик амалга ошириш мураккаб. Албатта, инклюзив таълимнинг агар хамма конун-коидаларига риоя килинса ижобий натижалари бор ва бу имконияти чекланган болани жамиятга кушилишида, уни тенгдошлари билан тенг

May 6, 2023

135

National University of Uzbekistan Quality education — the foundation of Uzbekistan's development

p

Volume 4 | NUU Conference 3 | 2023 Sifatli ta'lim — O'zbekiston taraqqiyotining poydevori

имкониятларга эга булишини таъминлашда намоён булади. Куриш имконияти чекланган болаларда хотира, диккат ва эшитиш кобилиятлари ривожланган булади. Уларга таълим-тарбия жараёнида эътиборли булиш, мавжуд кобилиятларини ривожлантиришга ота-она, якинлари ва педагог ходимлар маъсулдирлар.

Хулоса урнида таъкидлаш жоизки, жамиятдаги хар бир бола бахтли болаликни яшаши керак ва бунга хар бир вояга етган жамият аъзоси бурчлидир. Халкимизда боланинг бегонаси булмайди деган гап бор. Х,ар бир болани мустакил ва етук шахс булиб етишиши нафакат педагог ходимлар балки, хар биримизга богликдир. Айникса жисмоний ёки рухий камчилиги булган болаларга эътибор бериш, улардан мехр ва эътиборни аямасликни, жамиятда улар хам узларини тулаконли хис килишлари учун шароит яратиб боришни ёшларга хам ургатиб боришимиз лозим.

REFERENCES

1. Abdukhalilovich, A. K. (2021). Family as a Subject of Psychocorrective Influence. Annals of the Romanian Society for Cell Biology, 656-668.

2. Абдуллаева Г. А., Раджаббоева Р. А. "OILA, MAKTAB VA MAHALLA

SAMARADORLIGINING MUHIM OMILI SIFATIDA //ИННОВАЦИИ В ПЕДАГОГИКЕ И ПСИХОЛОГИИ. - 2020. - №. SI-2№ 7.

3. Erkaboyeva, N. S. (2016). FEATURES OF MODERN UZBEK FAMILIES. Ученый XXI века, (4-1), 36-39.

4. Erkaboyeva, N. S., & Ugli, A. S. S. (2022). Nclusive education and inclusive society. Asian Journal of Multidimensional Research, 11(11), 10-14.

5. Нишанбаева, Э. З., & Абдухалилов, А. А. (2020). ИНКЛЮЗИВ ТАЪЛИМНИ РИВОЖЛАНИШИДА ИЖТИМОИЙ ШЕРИКЛИКНИНГ ТУТГАН УРНИ. ЖУРНАЛ СОЦИАЛЬНЫХ ИССЛЕДОВАНИЙ, (SI-1).

6. Hamrokulova, S. (2022). PEDAGOGICAL-PROGRAMM IMPLEMENTATION OF THE DEVELOPMENT OF ENVIRONMENTAL EDUCATION IN HIGHER CLASS PUPILS OF SECONDARY SCHOOLS. CENTRAL ASIAN JOURNAL OF EDUCATION AND COMPUTER SCIENCES (CAJECS), 1(4), 52-56.

7. Хайдарова, Х. Р. (2021). ОТА ОНАЛАР ВИРТУАЛ-ПЕДАГОГИК МАДАНИЯТИНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА МЕДИАПЕДАГОГИКАНИНГ РОЛИ. In Инновационные

HAMKORLIGI

O'QUVCHI-YOSHLARNI

TARBIYALASH

подходы в современной науке (pp. 93-96).

May 6, 2023

National University of Uzbekistan Quality education — the foundation of Uzbekistan's development

P

Volume 4 | NUU Conference 3 | 2023 Sifatli ta'lim — O'zbekiston taraqqivotining povdevori

8. Российская Государственная библиотека для слепых.

9. https://lex.uz/docs/5044711

10. https: //www.gazeta.uz/uz/2021/10/18/inclusive-edu/

11. https://rgbs.ru/tiflology/sovety-psikhologa/kak-snyat-napryazhenie-posle-rabochego-dnya-2-2/

May 6, 2023

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.