CC BY
10KÜLLtYE
ULUSLARARASI SOSYAL BÎLÎMLER DERGÎSÎ
INTERNATIONAL JOURNAL OF SOCIAL SCIENCES
Kuresel Kriz: Covid-19 Salgin Siirecine Felsefi Baki$ Cilemcan OZDEMIR*
dz
Covid-19 salgini insanlik tarihinde tekrarlayan bir kuresel krizdir. Salgin ile; egitim, epistemoloji ve bilim arasinda kurulan ilijki yeni felsefi sorunlari olu§turmaktadir. Qalijmamizda, Covid-19 pandemi stirecinin egitim ve felsefe agisindan ele alrnmasi amaslanmaktadir. Yeni egitim diizeni ifindeki; egitimde dijitalle§me, fevrim ifi egitim, uzaktan egitim ve gelecekteki egitim sistemi bilimsel temellendirmelerle arajtirmada mevcuttur. Salgnnn egitim alanmdaki etkileri incelenerek avantajlari ve dezavantajlan agiklanmakta, problemlere ili§kin onerilerle sonuca ulajilmaktadir. Qali§mada Covid-19 Salgm siirecinin egitim alanmdaki etkileri felsefi a^idan incelenmijtir. Covid-19 ile ali§kanliklarin di§ina 9ikan insan, farkli alanlarda olaganilstil durumla kar§i karjiya kalmijtir. Surecin niceliksel ve niteliksel arti§i, insamn varolu§ alaninda kar§ila§tigi problem tizerine yeniden du§unmeye sebep olmujtur. Salgin sureci insana fayda saglayacak yeni yontemlerin bulunma 9abasini gerek9elendirmektedir.
Anahtar Kelimeler: Covid-19 Salgmi, Bilim, Egitim, Felsefe.
Global Crisis: Philosophical Approach on Covid-19 Pandemic Process
Abstract
The Covid-19 pandemic is a recurrent global crisis in human history. With the epidemic, the relationship established between education, epistemology and science creates new philosophical problems. In our study, it is aimed to address the Covid-19 pandemic process in terms of education and philosophy. In the new education system; digitalization in education, online education, distance education and future education system are available in this paper with scientific justifications. The effects of the pandemic in the field of education are examined in terms of advantages and disadvantages. Lastly, the paper finished with suggestions regarding the problems. In the study, the effects of the Covid-19 epidemic in the field of education were examined philosophically. With Covid-19, people who break their habits have faced extraordinary situations in different parts of life. The Covid-19 pandemic has led to a rethinking on the problem faced by humanity in the sphere of existence. The epidemic justifies the effort to find new way and methods that will benefit people.
Keywords: Covid-19 Pandemic, Science, Education, Philosophy.
*
Yiiksek Lisans Ogrencisi, Ankara Yildinm Beyazit Universitesi, Sosyal Bilimler Enstitiisii, Felsefe Ana Bilim Dali, Ankara / Tiirkiye, e-mail: [email protected] ORCID <B>: https://orcid.org/0000-0001-8754-4921. Bu makaleyi §u §ekilde kaynak gösterebilirsiniz / To cite this article (APA): Özdemir, Çilemcan (2020). "Küresel Kriz: Covid-19 Salgm Sürecine Felsefi Baki§". Külliye, 1 (2): 232-245.
Makale Bilgisi / Article Information
Geliç / Received Kabul / Accepted Tiirii / Type Sayfa / Page
9 Agustos 2020 16 Eylül 2020 Araçtirma Makalesi 232-245
9 August 2020 16 September 2020 Research Article
J&Miye
£iU/"Volume: 1 ' x9«!>i/(J'ssue: 2 ' 2020
Extended Abstract
In this study, the effects of the Covid-19 epidemic in the field of education were examined philosophically. With Covid-19, people who break their habits have faced extraordinary situations in different parts of daily life. The increase of the pandemic has led to a rethinking on the problem faced by humanity. The epidemic forced people to find new ways for their life. The advantages and disadvantages of the pandemic are explained by examining the effects of the outbreak in the field of education with a holistic perspective. The results are obtained with suggestions regarding education-based problems. With the coronavirus epidemic, breaking out of habits in the field of education has made new regulations mandatory. A new system has been established in education apart from the traditional rules. Scientific studies should be focused on to complete the deficiencies of the new system. Therefore, in this research; there are scientific grounds on digitalization in education, online education, distance education and future education system.
The initiation of the emergency distance education process with the pandemic required an understanding of the difference between the traditional education approach and the new educational approach. It is crucial to make evaluations on the reflections of the new education sy stem in terms of the future education system to turn the epidemic crisis into an opportunity. The conscious orientation of man towards himself and his environment is formed by knowledge. Education is a meaningful way to access information. The development of human and society is a variable that depends on education. The geography of society affects education. For this reason, before encountering an extraordinary situation, emergency plans should be made in consideration of geographical features and past experiences. Thus, the disadvantages of being experienced in case of a unique problem can be minimized.
Covid-19 affects all students, teachers and parents. Considering the effects of an unprepared health crisis on the education system, the changes in the education system should be investigated. 233 Integration between society and the state should be achieved while researching the positive and negative effects of Covid-19. Thus, standard solutions can be found against problems. The problems of the mass majority can be solved. This contribution is the most crucial gain in protecting public health. However, due to the lack of technological infrastructure and materials, inequality of opportunities in education system caused negative consequences. To ensure the principle of equal opportunity in education, steps should be taken to strengthen and improve the system while the urgent distance education process continues. In particular, lack of technological infrastructure and materials required for distance education (e.g. free computer, tablet, television, electricity, internet access) should be provided, and the student should not be deprived of the right to education.
Recommendations for the future of education during and after the epidemic can be listed as follows:
Emergency training plans should be made. An emergency education board should be established. An interactive education system should be installed in coordination with the technological speed of the age. Face-to-face education and distance education should become mixed. Hybrid education model should be adopted. New departments and professions should be created according to the needs. Participation should be ensured in internet-supported education. Virtual librarianship and virtual research centres should be expanded. The sense of trust of the society in the field of education should be strengthened. Human feelings and behaviours such as 'we' consciousness, common sense, self-sacrifice and solidarity should be remembered again. These are essential conditions for success in every field, especially in education.
J&iUiye
£ilt/"Volume: 1 ' x9«!>i/(J'ssue: 2 ' 2020
Giri§
DEGI§EN zaman ve mekan olgulan i?erisinde yeni bir problematik olarak
kar§ila§tigimiz, Covid-19 kuresel salgin krizi etki ettigi her alan i?in sorulmasi ve cevaplarnnasi gereken bir^ok bilinmezligi beraberinde getirmektedir. Salgimn fogulcu etkileri devam etmekle beraber, insani; toplumsal, zihinsel ve ruhsal yonden etkileyen butiinsel bir sorun olarak me§gul etmektedir. Tarihsel durumun muspet ve menfi etkilerini felsefi boyutlanyla ele almak onemlidir. 01u§masi muhtemel sonu9lann na9izane tahlilini ve tahkikini yapmak, bilinmezligin olu§turdugu kaygilann oniine gefmeyi saglar. Bu nedenle yapilan her Qali§ma insanliga kar§i bir vazifedir. Toplumsal huzurun saglanmasi i^in krize kar§i Qoziim odakli bir tutum sergilenmelidir. Makalede; salgimn egitim alanindaki etkilerinden yola ?ikarak problematiklerin cevaplan tizerine dii§unulmesi ve ara§tirma yapilmasi amaglanmaktadir.
Qagin devinimsel yapisiyla insan kendisini degi§imin oznesi olarak mi bulmaktadir? Yoksa; epistemolojik degi§imler bilin? halinde mi olmaktadir? Egitimin insanin bili§sel geli§imindeki rolii nedir? Saglik kriziyle egitimdeki ali§ilmi§ normlann degi§im sureci nasil etkilenebilir? Kureselle§me ve dijitalle§menin pandemi surecine tesiri nedir? Otonom varliktan otomat varliga donu§memek i^in insanin teknoloji ile ili§kisi nasil olmalidir? Egitime ve egitimin gelecegine dair muhtemel oneriler neler olabilir? gibi sorulara cevap arama gerekliligi gozetilerek salgimn epistemolojik boyutlari ozgun felsefi goru§lerin 234 suzgecinden gefirilecektir.
Covid-19 Salgin Surecinde Egitim, Bilim ve Felsefe Ili^kisi
Egitimin niteliksel degerinin e§it dagilimi soz konusu oldugunda insam, insanligi, turn diinyayi kurtaracak bir giice sahip olmasi ve daha iyi ya§amamn, geli§imin buna bagli olarak da bagimsizligin kapilanm aralamasi i?in elzem bir ara? konumunda oldugu turn asirlar boyu kendisini gosterdigi bir ger?ekliktir. Bu a?idan insanligin var oldugu her ?agda insani yakindan ilgilendiren bir konudur; 'egitim'. §imdiyi ve gelecegi §ekillendiren bir konumda yer aldigi gibi tarihteki bir?ok ilim ve bilim insani tarafindan iizerinde du§iiniilerek tefekkiir edilen bir konu olmu§tur. Felsefe tarihinde bu manada her gagda farkli du§unurlerin epistemolojik ve ontolojik baglamda tefekkiir ettikleri gozlemlenmektedir. Hem diinyayi hem de iilkemizi derinden etkileyen salgin, epistemolojinin varligina yeniden bakmayi, bilginin kar§ila§ilan problem kar§isindaki muktedir giicii iizerinde yeniden tefekkiir etmeyi gerekli kilmaktadir. Zira kuresel kriz sayilabilecek bu durum surecinde ve sonrasinda, yeni bilgilerin uretilmesine, yeni bilim dallarinin olu§masina sebebiyet verecegi afiktir.
Insanlann gefmi^ten giiniimiize tiim merak ettikleri, bilmek istedikleri, yapip ettikleri §eyler onlari bilgisizligin kolesi yapmaktan kurtarmaktadir. Epistemolojinin tarihselliginde bilginin afiga fikmasi, insanin merak etme ve bilme
Jgiillige
Qilt/^olume.' 1 ■ ^ayi/^ssue: 2 ■ 2020
eyleminin bir sonucudur. Tarih sürecinde insan her zaman bilmek istemi§tir. Bilmek istedikleri her §ey onlan bilgisizligin kolesi yapmaktan kurtarmi§ ve ge?mi§te elinde balta oían bu insanlar §imdilerde maddenin en küfük yapi ta§i olan atomu dahi üreten, uzaya Qikan, yapay zeká, nesneler arasi etkile§imin yer aldigi 5G teknolojilerini konu§an insanlar haline gelmi§tir. Bu nedenle bilen ile bilinen, süje ile obje arasindaki donü§üm, bilinen olmadan bilenin, bilen olmadan bilinenin oneminin anla§ilamayacagini gostermektedir. Bilen ile bilinen arasindaki ili§kinin insanlara yon vermesi Í9Ú1 egitim bir ara?, bilgiye ula§mak ise bir ama? haline gelmi§tir. Bilginin bilen ile bilinen arasindaki ili§kisi, egitimdeki egiten ve egitilen arasindaki ili§kiye benzer. Insanlann akil, mantik ve dil geli§imi QerQevesinde bilgiye ula§masi, ilim ve bilim üzerine Qali§masi muktezá bir durumdur. Ihtiya^lar insanlarin; kendilerinde, ?evrelerinde olup bitenleri 'fark etme' mecburiyetinde kalmalanna neden olmu§tur. Bilmek, fark etmek ve var saymak arasindaki ili§ki ile obje ile süje baglantisi daha da kuwetlenmi§tir. I§te bu noktada egitim, felsefe ilmine i?kin bir §ekilde tezahür etmi§tir ve insanin bunu fark etmesi yine felsefe yolu ile mümkün olmu§tur. Kur'an'in veciz ifadesiyle "Bilenlerle bilmeyenler bir olamaz." (Zümer, 8). ínsan ile bilgi ili§kisi, ilgi ve bilgi arasindaki dogrusal orantiyi da nitelemektedir. Gereksinimlerin artmasi ile ozne, ilgisini bilin^li olarak bilgi nesnesine yoneltmektedir. ínsamn bu yónelimi akil, vicdan, muhakeme ve muhayyilesi nazannda mukayese yapip bilgiye ula§masmi olanakli kilar. Aym zamanda, olmasi gereken ile olan arasinda da bir ili§ki elzem hale gelir; bilgi ve bilim kavramlari, saglam ve güvenilir bilgi demek olan ilim kavraminda mündemÍ9tir. Tarihsel süre? ifinde insanin bilgiye yónelik ilgisini belirleyen farkli tarihi olaylar gibi günümiizdeki Covid-19 süreci de bilginin seyrini degi§tirmekte ve ali§kanliklarin degi§imine sebep olmaktadir. Bu süre?, ki§isel, toplumsal, kültürel bunalimlarla beraber küresel bir bunalim doneminin ba§langiciysa eger, bizler de bu bunalimin §ahitleri olabiliriz (Dogan 2020: 227). Insanlann i?inde bulundugu ve gerQekle§tirdigi tüm aksiyonlan anlam dünyasina kattigi fiziksel Qevre, ayni zamanda zihinsel dizaynm bir par^asi da olmaktadir (Kesgin 2011:348). ínsan, kar§ila§mi§ oldugu bir9ok sorun kar§isinda ilmi bilmeye ve anlamaya 9ali§tigi ólfüde kendisine verilen sorumluluklari da yapmi§ olma vasfina ula§abilir. Bilme, anlama ve uygulama arasindaki etkile§imle ünsiyet kurdugunda derinligi yakalayabilir. Aym insanlann, durumlann, eylemlerin ve aym eserlerin farkli insanlann maharetiyle farkli biQimlerde degerlendirilmesi, afiklanmasi ve yorumlanmasi tarihsel zamanin her amnda kar§ila§tigimiz bir olgudur (Kuíuradi 2018: 1). ínsamn kar§ila§tigi sorunlara kar§i sergiledigi tutum noksan kalinan noktalarm tespitini ve te§hisini yapmayi gerektirmektedir. Bunun ifin eksik noktalar üzerinde felsefe penceresiyle yeniden dü§ünmeli ve tefekkür bifimini gozden gefirmeliyiz (Bayraktar 2013: 29; Gürsoy 2013: 96). Yeniden dü§ünmeyi, sorgulamayi ve cevap aramayi rehber edinen felsefe, bu manada ne yalnizca bilim felsefesi ne yalmzca ahlak felsefesi ne de yalnizca bilgi felsefesidir (Arslan 2012: 95). Dü§ünülmü§ olan sorunlar üzerinde yeniden dü§ünmeyi saglayan ve bütüncül
J¿miye
^ilt/"Volume: 1 ■ ^njji/J'ssue: 2 ■ 2020
yakla§imla beraber yenilikfi, ele§tirel alam canli tutmayi saglayan felsefe, insanlarin kar§ila§tigi acil ve olaganüstü durumlarda amaca ula§abilmenin bir
yoludur.
Salgin süreciyle her alanda yeni bir dünya in§a edilirken, küreselle§me etkilerinin incelenmesi kadar unutulan degerleri hatirlama sürecini de ayni anda ya§amaktayiz. (Erdem 2020: 17). Camus, "Veba" ile tarihte ya§anan olaylarin ilintisel ozelligini gosterir. ínsanlara, umutla umutsuzluk arasindaki 9Ízgiyi anlatir. Sorunlar kar§isindaki duru§un, tavir ve tutumla ilgisini kurar. Eserdeki ana oge veba olsa da insanlara vermek istedigi mesaj vebadan daha fazlasidir. Asil mesaj, Doktor Rieux'un Qaresizligi kabul etmedentüm gücüyle mücadele etmesidir. (Camus 2013: 45). Bu yonüyle veba sadece bir salgm degil, ayni zamanda kotülüktür, bencilliktir ya da umuttur, güftür, mücadeledir, birlik ve dayani§madir, iyiliktir. Tarihe tamklik eden herkes toplum yararini gozeterek safhasim se?melidir. ínsan, birlikte ya§ama bilinci ile hareket ederse, Rieux'un mücadele ruhunu daima Í9Índe ta§ir. Tarihin tamklik ettigi fikmazdan toplumsal birlikten alinan gÜ9le Qikmaliyiz (Arican 2020: 20). Küreselle§en kozmosta yabancila§ma soz konusuyken, muhakeme gücüne sahip oznenin kendini ger^ekle^tirmesi gerekir. 'Ben' olma durumundan ?ikarak 'biz' olma bilincine ula§abilmek ilim ve irfanla mümkündür. Felsefe; ge?mi§, §imdi ve gelecek arasindaki anahtardir. Felsefe i§iginda yeni sorunlar iizerinde Qali§malar yapmak ve bilim dilnyasina yansitmak evrensel bir vazifedir. Bu sorunlardan birisi olan Covid^^^^m ^^^^^^ e^lerine yogunla§mak, egitim ile felsefe 236
arasindaki ili§kinin giiglenmesini saglayacaktir. Bu durum egitimdeki aksakliklardan birincil grupta etkilenmi§ olan ogrencilere ve egitimcilere farkli baki§ a9isi kazandiracaktir.
Egitimin yalmzca okullarda gerfekle^en bir eylem olma algisinin di§ina Qikilabilecegini gosteren salgin, klasik egitim ali§kanliklarmin di§inda yeni bir anlayi§in uygulanmaya ba§lamasina, olumlu ve olumsuz sonuflarm dogmasina sebep olmu§tur. Egitim alamnda salgindan etkilenen ogrenci sayisinin Türkiye'de 25 milyon ogrenciye ula§tigi sayisal veriler ara§tirma yapma ve sorgulama gerekliligini a9iklar niteliktedir. Bu sayi, okul oncesi egitimden yüksekogretim egitimine kadar olan egitim seviyeleri dahil olmak üzere diinyadaki 191 ülke genelinde toplam 1.6 milyardir (UNESCO 2020: b). Salgin sürecinden etkilenen ogrencilerin sayisinm dikkate alinmasiyla acil uzaktan egitim ve ogretim siirecine ge9i§ yapmak egitimin devamliligi a9isindan ogrenciyi destekleyen bir sonu9tur. Egitim sahasindaki ani ge9i§lerin avantajlari ile dezavantajlari felsefi baki§ a9isiyla incelendigi ol9üde egitimin geli§tirilmesi de desteklenmi§ olacaktir. Salgin doneminin egitime kattigi acil uzaktan egitim ve ogretim siirecinin ara§tirilmasi, eksikliklere kar§i olumlu geli§melerin ya§anmasini saglayacagi kadar acil durumun ortadan kalktigi, yüz yiize egitime dónüldügü zamanlarda da olumlu etkilerini gosterecektir. Bu baglamda uzaktan egitim a§amasinda ogrencilerin egitimden yoksun kalmalarina sebep olan altyapi ve ekipmanlara ula§ma probleminin ortadan
J&iUiye
^ilt/"Volume: 1 ■ ^njji/J'ssue: 2 ■ 2020
kaldinlmasi i?in 9ali§mak gerekmektedir. Uzaktan egitim ve ogretim 19111 gerekli olan altyapi ve donamm eksiklerinin tamamlanmasi bu süreci saglikli ve verimli olarak atlatacak bir egitim sistemi anlamina gelmektedir. Yüz yüze egitime ge?i§ sonrasinda egitim alamnda ogrenilen yeni kazanimlar ve tecrübeler teknolojiyi etkin olarak kullanan egitimciler ile ogrenciler arasindaki ileti§imi kuwetlendirecektir. Qevrim Í9Í egitim ile yüz yüze egitimin bütünle§ik olarak verilmesi ise bu bagi daha fazla gü9lendirerek ku§ak farkliliklanndan olu§acak ogrenci-ogretmen ili§kisi Í9erisindeki anla§mazligi asgari düzeye indirecektir. Boylece globalle§en dünyada onemli bir aga sahip olan teknolojiyi egitim sistemiyle ve egitimin iferisinde ozne olan "Z ku§agi" ile bütünle§tirme giri§iminde bulunmaktir. Bir ba§ka olumlu yonü ise, yeni bir acil durum sóz konusu oldugunda acil uzaktan egitim ogretim sistemine oryantasyon sürecini hizlandiracak olmasidir (Yildinm 2020: 9). Olumlu taraflar oldugu kadar olumsuz yonleri de olan yeni ve acil egitim düzeni, egitimdeki firsat e§itsizliklerini beraberinde getirmi§tir. Ekonomik, cografi, sosyo-kültürel, siyasal ve bireysel etmenler egitimde firsat ve imkán e§itligini etkileyen unsurlardir. Ekonomik olanaklann yeterli olmasi ógrencinin egitimdeki kaynaklara ula§masini mümkün hale getirmektedir.
Temel ogrenme ortamlari i?erisinde yer alan birincil basamak aile, ikincil basamak okul ve simf temel ogrenme ortami olarak ifade edilmektedir. Okul, bireye kendisi adina toplumsal, ekonomik, kültürel anlamda tesir edecek bir amaca bagli olarak temel ve üst düzey beceriler kazandirma, sistematik ogrenme kazanimi 237 oluíjturma ortamidir. Okul, egitimde hedefe yonelik olu§turulan istendik davram§larm ógrenilmesini saglayan ve bunu uygulama sahasina alan bir ogrenme 9evresidir. Sinif ise, ogrencilerin hazir bulunu§luk ve ogrenme gereksinimlerinin yer aldigi, ól9me ve degerlendirme süre9lerinin gerfekle^tigi onemli bir ogrenme ortamim olu§turmaktadir. Okul Í9erisinde, genel ve ozel similar, sosyal alanlar, ogretim ve ogrenme süreci, ogretim ara9 ve gere9leri, ogrenci ve ogretmen gibi bir9ok farkli ogeyi barindirmaktadir (Sahran9 2015: 342). Ogrenme 9evresi ve temel ogrenme ortami olarak ifade edilen bu unsurlar ogrenmeyi dolayli yoldan etkileyen unsurlardandir (Sahran9 2015: 378). Ogrenci ile temas Í9Índe olan ogretmen, simf Í9Índe gózlem teknigini uygulama imkám bularak, ogrencilerin davrani§larini ve ogretim süre9lerini §ekillendirecek §emayi olu§tururlar. Boylece inanmak, kavramak, memnuniyet, ho§lanmak, ali§tirmak, hayal etmek, bilmek, sevmek, dü§ünmek, tanimak, ger9ekle§tirmek, anlamak, zevk almak, deger vermek gibi dolayli olarak gozlenebilen bazi davram§lar hakkinda ve toplamak se9mek, simflandirmak, kar§ila§tirmak, ayirt etmek, 9izmek, eklemek, a9iklamak, listelemek, yerle§tirmek, isimlendirmek, siralamak, telaffuz etmek, okumak, belirlemek gibi davrani§larin yer aldigi dogrudan gozlenebilen bazi davram§lar hakkinda bilgi sahibi olan ogretmen simf Í9Índe ogrenci odakli problemlere kar§i hizli ve etkili 96zümler sunabilir (Sel9uk 2001: 7). Farkindalik düzeyi yüksek olan ogretmenlerin gozlem teknigiyle pratik sahada uygulama yapabilmesi Í9Ín, derslerin okul ortaminda yapilmasina ve orgün bir egitimin verilmesine ihtiya9
J¿üUi9e
Qilt/^olume.' 1 ■ ^fljfi/J'seue: 2 ■ 2020
vardir. Etkili bir ögretmen olabilmek için, ögrenme sürecinin ne çekilde ve nasil gerçekleçtigi hakkinda fikir sahibi olmasi, ögrenme ortami için gerekli materyal ve araç-gereçlerin tedarik edilebildigi hususunda bilgi sahibi olmasi, ya§ina göre her ögrenci için biliçsel, duyuçsal, fiziksel ve psikolojik yönleriyle ögrenciyi tammasi, akademik baçanmn yam sira sosyal baçari ve kendini gerçekleçtirme konusunda ögrenciye rehberlik edebilmesi, sinif atmosferini oluçturabilmesi, kurallari ögrencileriyle iletiçim halinde olarak ortak paydada buluçarak alabilmesi ve sebepleri bir arada belirtmesi, ögrencisini sosyo-kültürel ve politik yönleriyle bir bütün olarak tamyabilmesi gibi özellikleri banndirmasi gereklidir (Yapici 2015: 620).
Toplum olarak "kitle iletipm toplumu" (Sanay 2014: 105) olmamiz saigin sürecindeki degiçimlerin egitim üzerindeki etkilerine acil uzaktan egitim ihtiyaci dogrultusunda egitimin devamliligini saglamak için bir seçenek olarak uygulamayi gerekli kilmiçtir ve geleneksel egitim yaklaçimlarinin yerine bu alternatif çôzûmlere gidilmiçtir. Bu uygulama UNESCO tarafindan da saigin sürecinde egitimdeki firsat eçitliginin saglanmasi için gerekli oldugunu ve bu uygulamanin herkes için eçit egitim firsati saglamasi adina teknolojik hazirlik, içerik ve pedagojik hazirlik ile izleme, degerlendirme hazirliklari olmak üzere dort kategoriye aldiklan görülmektedir (Can 2020: 11-16). internet aginin ve sosyal medya gibi mecralarin iletiçim ve sosyalleçme alaninda etkili olmasi internet ve veri tabam ara§tirmalarinda etik sahamn üzerine tekrar dü§ünülmesini gerekli kilmiçtir (Akça 238 2018: 67). Birbiriyle etkileçim halinde olan insan, faydali geliçmelerden, yeniliklerden, bilgi ahçveriçinden yararlamyor olsa da bu etkileçimin giinümüzde ya§adigimiz salgin gibi olumsuz taraflarini da aktardigi görülmektedir. "Günümüzde küresellegen dünyada etkileçimden kaçinmak neredeyse imkansizdir. Dünyanin kocaman büyük bir köye döndügü günümüzde, küresel gûçlerin 'tüketici özne ' olarak gördügü insan ve yerel üzerine tahakkümü gittikçe artmaktadir. " (Vural 2018:135). "Bu kriz bize küreselle§menin, dayam§manin olmadigi karplikh bir bagimlilik oldugunu gösterdi. Tecrit, yaçam tarzimizda detoksa ba§lamamiza, iyi yaçamanin ne oldugunu anlamamiza ve her zaman 'Biz'i de dahil ederek 'Ben 'i tatmin etmemize yardimci olabilir." (Morin 2020: 1). însanin insanlaçma serüveni hayattaki duruçunu belirleyen en etkin yoldur. "Insanlaçma, insanlik durumuna dogru egitim için çok büyük önem taçidigindan insanin insansalhgi nasil olu§turacagini bilmesi gerekmektedir." (Erdem 2012: 80). Insanca yaçanabilen bir dünyanin inçasi için insan üzerine dü§en vazifenin bilincinde olmalidir. Bu bilinç egitim araciligiyla, insanm kendini gerçekleçtirme çuuruna varmasiyla vuku bulabilir (Morin 2013: 1-15). "Anlamak, empati, özde§le§me ve kendini yansitma sürecidir zorunlu olarak. Her zaman kendi içinde öznel olan anlama, açiklik, sempati, cömertlik gerektirir." (Morin 2013: 67). Insan baçkasini anlayabildigi ve insani karma§ikligin bilincinde oldugu sürece empati, sempati, cömertlik, açiklik, anlama gibi kavramlarin bilincinde dü§ünceyi ve bili§i davraniç olarak açiga çikarmada, birlik içinde yaçama konusunda evrensel bir ba§ ari saglayabilir.
J&üUiije
^ilt/"Volume: 1 ■ x9njji/v7ssue: 2 ' 2020
Pandemi ile okullardaki yüz yüze egitimin yerini internete bagli ?evrim i?i ve uzaktan egitimlerin almasi, egitimde Qe§itli problemlerin olu§masina sebep olmu§tur. Yeni bir egitim-ogretim kültürünü olu§turan acil uzaktan egitim plam; kültürel Qogulculuk ve ele§tiri kültürü gibi yüz yüze egitimin olumlu yonleri hasara ugratma korkusunu beraberinde getirmektedir (Agamben 2020: 4). Acil uzaktan egitim, uzaktan egitimden farkli olarak ge9Íci, zorunlu, ihtiyaca yónelik, plansiz ve ani bir sistem olarak ifade edilebilir. Uzaktan egitim ise, ya§am boyu sürmekte, se9enege bagli olmakta ve plan dahilinde ilerleyen bir sistemdir (Bozkurt 2020: 116). Acil egitim-ogretim sürecinin uzamasi ve yüz yüze egitime ge9i§ süresinin artmasi halinde mevcut ogrenci kitlesi i?in olu§masi muhtemel bazi sonu9lar vardir. Dijital ortamda verilen interaktif egitim, ogrenci-ogretmen (ozellikle ilkokul düzeyindeki ogrenciler) arasinda kurulacak bagin eksikligi ve zayifligi gibi sonu9lar olu§turabilir. Ogrenci- ogretmen ili§kisi kadar, ogrenci-ogrenci arasindaki arkada§lik baginda da zayiflamalar, kopmalar ya§anabilir bu durum sosyalle§meden uzak bir nesil sorunu ile mücadele etme ihtiyacina sebep olabilir. Egitimin dijitalle§mesi ile ortaya 9ikabilecek bir ba§ka sorun ise, ekran kar§isinda ogretimine devam eden ogrencinin ya§ demografisi gozetildiginde biyolojik ve psikososyal yonden olumsuz bedensel ve sosyal etkilerin yansiyacagi yonündedir. Bu olumsuz etkilerin en aza indirilmesi i?in bazi iyile§tirme 9ali§malari yapilmasi, uzaktan egitime yonelik ders saatlerinin, müfiedatin, ekrana maruz kalinan süreye yonelik onlemler alinmasi gerekmektedir (Yildinm 2020: 17). Yeni egitim düzeninde elde edilen her tecrübe ve kazamm, bu istisna durumun son bulmasi ve geleneksel egitim düzenine ge9Ílmesi halinde, yüz yüze egitim sisteminde teknolojiyi etkin kullanan, yüz yüze ve 9evrim Í9Í egitimi birlikte yürütebilen bir ogrenci ogretmen profilini ongormektedir (Yildinm 2020: 9). "VIr al enfeksiyon, gergekve sanal her ikiyónde de bir arada gidiyof ifadesiyle Zizek, küresel bir sanal ger9ekligin ya§andigi günümüzde internet üzerindeki virüs-viral kelimelerinin ger9ek hayatta kar§ilik buldugu ve sanal olarak da devam ettigi bir sürecin i^inde olan insanin bu iki olguyu birlikte anlama ve anlamlandirma 9abasinda olmasini ifade etmektedir (2020: 1). "Ütopyaci degilim, insanlar arasinda ideal bir dayani§manin kurulmasi gagrisinda bulunmuyorum. Aksine, mevcut kriz, küresel dayani§ma ve i$ birliginin tek tek hepimizin hayatta kalabilmesi iqin nasil gerekli oldugunu, yapilacak tek rasyonel bendice §eyin bu oldugunu net ¡¡ekilde gósteriyor" (Zizek 2020: 4). Toplumun devlete destek olup üzerine dü§en vazifeleri yerme getirmeleri ve disiplinli olmayi ogrenmeleri gerekmektedir (Zizek 2020: 1). Ge^mi^te ya§amlmi§, bugün ya§anilan ve yarin ya§anilacak olan tüm acil ve olaganüstü durumlarda küresel koordinasyon ve i§ birligi temel kural olmalidir. Salginin egitim üzerindeki etkileri kar§isinda, kolektif bilince sahip ortak mücadeleyle saglanan dayam§manin ve insani yakla§imlarin zaruri varligi ortaya «¿íkmaktadir. Bu bilince sahip olundugu sürece, salgin kriziyle beraber insanm kavram dünyasina giren yeni normal hayat ve yeni egitim düzeni Í9erisinde teori ile uygulama arasindaki ba§ari dogru oranda artmaya devam edecektir.
Olaganüstü bir durum olan Covid-19 süreci Türkiye'nin jeopolitik konumu ve önemi itibariyle her zaman oluçabilecek olaganüstü olaylar karçismda (dogal afetler, savaçlar, salginlar vb.) acil durum planlarina hazirlikli olmasi gerektigini içaret etmektedir. Egitimde bilginin kolay ulaçilabilir olmasi, bilgiye ula§ma açamasindan daha ziyade bilgi üzerine dü§ünebilme ihtiyacina dônûçmektedir. Bu sebeple egitim sisteminde problem olarak görülen Covid-19 meselesi, krizin son bulmasi halinde egitim sisteminin sürdürülebilirligi üzerine bir arka plan muhakemesi yapmali ve gelecekteki egitim çemasini oluçturmalidir. Her kriz bir avantaji beraberinde getirir. Bu kriz de egitim alamnda bir krizi firsata çevirme imkâni sunabilir (Gündüz 2020: 31-32). Egitimin bir bilim dali olmasi; gözlem ve deney alanlanmn, deney araçlarinin, laboratuvarlann, bilim insanlarmin ve sonuç raporlarimn yayimlanacagi ortamlarin var oldugunu gösterir. Egitimin laboratuvan olan okullar ve simflarlar acil saglik problemi olan pandemi ile yerini uzaktan egitime birakmiçtir. Bu durum, egitimin temel özneleri olan ögretmenler, egiticiler ve ögrenciler için bir degiçime sebep olmamiçtir. Içinde bulunulan durumun analizini yapmak, olumlu ve olumsuz taraflarini belirlemek ve hedefler oluçturmak gelecegin egitim tasanmi için gereklidir.
Gelecekteki egitim sistemi ba§ta egitim olmak üzere tarihsel, kültürel ve sosyal yönleriyle bütüncül bakiç açisiyla dü§ünmeye muhtaçtir. Bu anlamiyla egitim, yerli ve milli oldugu kadar evrensel bir felsefeye sahip uygulama sahasidir. Böylece egitim; evrensellik kadar bireyselligin, toplumsallik kadar kamusalligin, 240 kuralli ve özgür bir kapsam alanini içermektedir (Gündüz 2020: 45). Nicelikten daha çok niteligin ön planda tutuldugu ve dönemin ihtiyaçlarma cevap veren bir egitim sisteminin inçasi dü§ünülenden oldukça daha zor ve zaman alan bir uygulamadir. Dünyada egitim sistemlerinin baçarilari ile isimleri duyulan ülkelerin nüfuslarina bakildiginda ayni sistemin nüfus bakimindan oldukça üzerinde olan ülkemiz için aym §ekilde uygulanmasi mümkün görülemez, bu sebeple her toplumun kendine ait, özerk bir sistem oluçturmasi gerekmektedir. Böyle bir sistemin olu§turulmasi için kolektif bir anlayi§, üst düzey bir bilinç ve azimle çaliçan insan gücüne ihtiyaç vardir (Yaman 2020: 47). Saigin süreciyle degiçen ve gelecekte olasi degiçimlere öncülük edecek olan yenilikçi yaklaçimlar, okul ortamindaki yüz yüze egitimden ^^^^^ ogrencilerin egitim baçarilarindaki degiçimleri üzerine dûçiinmeyi de gerektirmektedir. Egitimde küreselle§me, ögrenmeyi bilmek, ögrenmeyi ögrenmek, bireysel ögrenmek ve birlikte yaçamayi ögrenmek ilkelerinden olu§maktadir (Akçay 2003: 7). Egitimde küresel yakla§im bütüncüdür. Disiplinler arasi araçtirma yakla§imlari küreselle§en egitimin yöntemlerindendir ^^nç-Eryaman 2008: 99). Ögrenciyi egitim hayatinda ba§anli olmaya güdüleyen dogrular ve baçaridan uzaklaçtiran yanliçlar mevcuttur. Bu noktalardan birisi, egitim ortami ile baçari arasindaki ili§kidir. Bir ortam ögrenciyi ya§ayarak ve yaparak ögrenmeye sevk edebilecegi gibi, ezberci ve sinav odakli ögrenmeye yönlendiren bir noktada olabilir (Yaman 2020: 48-50).
JgiiWge ^ilt/"Volume: 1 ■ x9njji/v7ssue: 2 ' 2020
Hususlara iliçkin seçimlerin gerçekleçmesi egitim sisteminde yapilaii düzenlemelerle saglanabilir. Yani, hali hazirda uygulanan egitim sistemindeki ezberci ögrenci profili ve sinavlarda baçarili olmaya odakli bir egitim sistemindeki eksiklikler tespit edilerek, §u anda içinde bulundugumuz pandemi sürecinin sonuçlan geniç vadede baçarili bir egitim sisteminin kapilarini aralamaya yardimci olabilir. Uzaktan egitim süreci ilerlemeye devam ederken gûçlû bir "gelecekte egitim planlama kurulu" oluçturularak kapsamli çaliçmalarin yürütülmesi saglanabilir. Böylece acil egitim politikasi sürerken yeni bir sistemin mevcut problemlere ilaveten acil durumlarda olu§an egitim sorunlariyla bir arada tespiti yapilabilir. Tespit edilen problemler için iyileçtirmeler yapilarak gelecekteki egitim politikasimn sinirlari çizilmelidir. Zira egitim sistemi anlik olarak degiçebilecek bir alan degildir, zaman ve emek isteyen bir alandir, ani degiçimler güvensiz bir sistemin oluçmasina sebebiyet vererek egitimin gelecegi konusunda net sonuçlann elde edilmesine engel olabilir. Klasik egitim anlayiçimn diçina çiktigimiz §u günlerde egitim mekânlarinin ve materyallerinin degiçmiç olmasi, eski ve yeni düzenin arasindaki farkin ve olumlu-olumsuz yansimalann boyutlarini araçtirmak için gerekli cevabi ve zamani barindirmaktadir. Yüz yüze egitim ile uzaktan egitimden karma bir düzen oluçturmak, teknolojinin ve dijitalleçmenin merkezine egitimin alinmasiyla yeni nesillerin ve özellikle Z kuçaginin içinde bulundugu yanli§ teknoloji kullannninin yönünü degiçtirme firsati sunabilir. Böylece egitimin gerçek yaçamda yansimalanm bulamamaktan edilen çikâyet (Yaman 2020: 51), ögrencinin sanal ve gerçek yaçam arasindaki bagi iliçkilendirebilme yeteneginin geliçmesiyle asgari düzeye çekilebilir. Internet ait yapisi ve gerekli donanimlar saglanarak uzaktan egitim modelinin geleneksel egitim modeliyle harmanlanmasinin bir ba§ka artisi ise çagimizda önemli bir gelecege sahip endüstri 4.0 ve yapay zeka çaliçmalarina teçvik niteligi oluçturabilecek olmasidir. Bu manada oluçturulacak sistem içerisinde mesleki ve teknik egitimin yeniden yapilanmasi ve geli§tirilmesi önem arz etmektedir (Yaman 2020: 53). Zira günümüzdeki bilgi ve teknoloji yerini nano teknoloji ve yapay zeka gibi alanlara birakmaya baçlamaktadir. Nano teknoloji ve yapay zeka alanlanmn geliçmesiyle egitim bu alanlara öncelik veren kurumlara, programlara ve egitimcilere ihtiyaci arttiracaktir (Karagöz 2020: 74).
Tarihte oluçan her yeni olgu ve olay yaçanmadan kestirilememiçtir; yeni oluçumlar yapici etkilerinin yani sira yikici etkileriyle de kendisini göstermi§tir. Yikici etkiyle meydana gelen çikmazlardan (en güncel örnegi ile Covid-19) kurtulabilmenin yolu egitimdir (Erdem 2012: 77). Egitimdeki bilincin arttinlmasi için insanlar ele§tirel dü§ünceye önem vermelidir. Bu manada günümüzdeki egitim sisteminde felsefe egitimi oldukça geç bir yaçta verilmekte ve eleçtirel dûçûnce eksikligi yaçanmaktadir. Felsefe egitiminin lise düzeyiyle sinirli kalmaksizin ilkögretim düzeyine eklenmesi dûçûnsel zenginligin erken yaçlarda ögrenilmesini saglayacaktir. Felsefeyle zenginleçen bir egitim sistemine ek olarak "Sokratik Yöntem"in kullamlmasi ezberci egitimden daha çok sorgulanan ve ôzeleçtiri
yapabilen bireylerin yetiçtirilmesinde etkili bir yöntem olacaktir (Erdem 2012: 87). Zira ezberci bir egitim sistemi bilginin askida kalmasim ve daha sonra unutulmasini kaçinilmaz yapmaktadir. Sokratik Yöntem, dûçiinmeyi merkeze alan bir yöntem olarak yaparak ve yaçayarak ögrenmeye yakm bir sistem özelligindedir. ' 'Gelecegin egitimi ' ' ifadesi tamamlanmamiç her öznenin katkisinin beklendigi bir ' 'ide ' ' olarak dü$ünülürse bu anlayiçin hangi temel ilkeler iizerinde kurulmasi tartiçmasina gerçek felsefi bakiçi katmak egitimde ya§anan sorunlara kalici çôziimler getirmede önemli roi oynayabilir. (Erdem 2012: 88). Salgin sürecinin egitim alamndaki etkileriyle anlaçilan nokta; egitim ba§ta olmak üzere tüm alanlarda sorunlar üzerine dü§ünüp cevap bulma arayiçinin devam edecek olmasi yeniligin kapilanm açacak en önemli çôzûm noktasidir.
Sonuç
Koronavirüs salgini ile aliçkanliklann ve konfor alaninin diçina çikan insan, farkli alanlarda olaganüstü durumla karçi karçiya kalmiçtir. Bu sürecin kümülatif anlamda niceliksel ve niteliksel artiçi insanin varoluç sahasinda karçilaçtigi problem üzerine yeniden tefekkür etmeyi elzem kilmiçtir. Insanin öznesi oldugu her alanda tesire saik olan ve §ümullü bir yayilma gösteren salgm süreci insana fayda saglayacak yeni yöntemlerin bulunma çabasim gerekçelendirmektedir. Farkli problemler üzerine dü§ünerek çôzûm arayiçi içine giren insanin ruhsal ve zihinsel yipranma süreci asgari düzeye inecektir. Bu çaliçmada, egitim üzerine geliçen problemler çerçevesinde salgm sürecinde egitim, bilim ve felsefe iliçkisi kurulmaktadir. Egitim sahasinda karçilaçilmasi olasi problemler ve yeni egitim düzeninin gelecekteki egitim sitemine yansimalan üzerine degerlendirmeler yapmak salgin krizi sürecinin firsata dônûçtûriilmesi için kiymetli bir adim oluçturmaktadir. Zira, öznel duygu dünyasina sahip sosyal varlik olan insan, Covid-19 sürecinin yeni normlariyla ünsiyet kurma sürecini dogrudan etkilemektedir. Tutum ve davram§lann bilimsellikle temellendirilmesi, salgimn egitim üzerindeki etkilerinin degerlendirilmesi, gelecekteki egitim modelinin felsefi yönden incelenmesi egitime yön verecek noktalari banndirmaktadir. Pandemi süreciyle birlikte acil uzaktan egitim sürecinin baçlatilmasi, geleneksel egitim anlayiçi ile yeni egitim düzeni arasindaki farkin anlaçilmasmi gerektirmiçtir. Yüz yüze egitim ile acil uzaktan egitim arasindaki avantajlar ve dezavantajlar belirlenerek gelecekteki egitim sistemi için öneriler sunulmaktadir.
insanin gayesi, problemler iizerinde dûçimmek ve çôzûm arayi§i içinde olmaktir. Bu arayi§ dûçûnen varligi, bilme süreci içerisinde kesin bilgiyi bulmaya yönlendirmektedir. Nitekim, bilgi; insanin kendisine veya kendisinden baçka bir varliga bilinçli bir yönelimdir. Egitim ise, bilgiye ulaçmak için gerekli olan en önemli alandir. Insanin ve toplumun geliçmesi egitime baglidir. Toplumun içinde bulundugu cografya gözetilmeli, tarih içerisinde karçilaçilan durumlara göre her alanda planlar yapilmalidir. Böylece günümüzde yaçamlan Covid-19 salgini gibi olaganüstü durumlarda hazirbulunuçluk diizeyi yüksek bir toplum oluçur. Saglik
J&Miye
krizinin egitim sistemi üzerindeki etkileri dikkate alinarak, egitim sistemindeki degiçimler araçtirilmalidir. Böylece egitim alaninda entegrasyon saglayabilen bir sistem oluçacaktir. íhatali olmayi baçaran toplum, yalnizca kendisini degil gelecegini de kurtaracaktir. Salgin sürecinde etkilenen alanlardan birisi olan egitim; ülkedeki tüm ögrencileri, ögretmenleri ve velileri etkileyen büyük bir kitleyi oluçturmaktadir. Degiçen egitim düzeniyle ögrenci, ögretmen ve veli üzerinde olumlu ve olumsuz birçok etki meydana gelmiçtir. Teknoloji kullanimi ve egitimde sosyal aglardan yararlanma süreci formal egitimde firsat eçitligi ilkesi sorununu olu§turmu§tur. Salgimn yayilma hizina olumlu katkisi ise toplum sagligimn korunmasindaki en önemli kazammdir.
Covid-19 salgin süreciyle birlikte yeni normal hayat düzenine aliçma süreci, ülkemizdeki egitim alamnda degiçikliklere neden olmuçtur. Kûreselleçme ve makineleçme çaginin getirileri teknoloji ve sosyal aglar tarafindan kuçatilan bir açamadadir. Bu açama ile egitimde mücadele edilen salgin sürecinin olumlu yönlerini görmek mümkündür. Egitimde firsat eçitligi ilkesinin saglanmasi için acil uzaktan egitim süreci devam ederken, sistemin kuvvetlendirilmesi ve iyileçtirilmesi adina adimlar atilmalidir. Özellikle teknolojik altyapi eksiklikleri ve uzaktan egitim için gerekli olan materyaller (ücretsiz bilgisayar, tablet, televizyon, elektrik, internet eriçimi vb.) saglanmali, ögrenci bu sûreçte egitim hakkindan mahrum birakilmamalidir. Egitimde yeni normal hayata uyum açamasindaki eksikliklerin en asgari düzeyde kalarak atlatilmasi saglanmalidir. Bunun için egitim kurulu 243 oluçturulmali, öneriler sunulmali ve denetimler yapilmalidir. Koronaviriis salgin sürecinin geçecegi dûçûnûlerek oluçturulan çôzûmlerin uzun vadede olumlu neticelere ulaçtirilmasi mümkündür. Bu a§amada, ülkenin jeopolitik konumu ve farkli dogal afetlere her zaman açik olan durumu gözetilerek acil egitim planlamalari hazirlanmalidir. Günümüzde yaçanan egitim sorunlarina cevap bulmak, dinamik, saglam, kalici bir egitim sisteminin oluçturulmasiyla mümkündür. Gelecekteki egitim sistemi bu hususa dikkat edilerek hazirlanabilir ve pandemi süreci bu sistemi denemek için gereken zamani oluçturabilir.
Salgin sürecinde ve sonrasinda egitimin gelecegi için öneriler §u çekilde siralanabilir:
Acil durum egitim kurulu kurulmalidir. Acil durum egitim planlamalari yapilmalidir. Eleçtirel dûçûnceye önem verilmelidir. Çagin teknolojik hiziyla e§güdümlü, interaktif egitim sistemi kurulmalidir. Yüz yüze egitimle uzaktan egitim karma haie gelmelidir. Hibrit egitim modeli benimsenmelidir. ïhtiyaca uygun yeni bölümler ve meslekler oluçturulmalidir. internet destekli egitimde süreklilik saglanmalidir. Sanal kütüphanecilik ve sanal ara§tirma merkezleri yayginla§tinlmalidir. Toplumun, egitim alanina karçi güven duygusu saglamla§tinlmalidir. Zihin-beden sagligimn korunmasi için toplumsal kararlilik ve gûçlû bir inanca sahip olunmalidir. 'Biz' bilinci, sagduyu, özveri, fedakârlik, dayaniçma, yardimlaçma gibi insanî duygu ve davraniçlar yeniden hatirlanmalidir.
J¿üU%9e
Qilt/^olume.' 1 ■ ^ayi/^ssue: 2 ■ 2020
Bunlar, egitim baçta olmak üzere her alanda baçariya ulaçmamn önemli
koçullaridir. Tespit edilen eksikleri iyileçtirme çaliçmalari, salgin sürecinin egitim
üzerindeki olumlu yönlerini arttirabilir; sürecin kalici avantajlari neticesinde
dezavantajlar azaltilabilir.
Kaynakça
Agamben, Giorgio (2020). "Covid-19: Gerekçesiz Bir Acil Durumun Yarattigi îstisna Hali". Çev. Öznur Karakaç. Terrabayt Dijital Dergi (Çubat Sayisi),
https://terrabayt.com/dusunce/covid-19-gerekcesiz-bir-acil-durumun-yarattigi-istisna-hali/ [27.02.2020].
Akça, Sümeyye (2018). SosyalBilimlerde Etik Sorunlar. Ankara: Nobel Akademik Yayincilik.
Akçay, R.Cengiz (2003). "Kûreselleçme, Egitimsel Yoksunluk ve Yetiçkin Egitimi". Milli Egitim Dergisi, sayi: 159.
Anean, Musa Kazim (2020). "Corona Sonrasi Dünyaya Bakiç". Corona Sonrasi Dünyaya Baki§, ed. H. Haluk Erdem, Bursa: Sentez Yayincilik, 17-40.
Bayraktar, Levent (2013). Felsefe ile. Ankara: Aktif Dü§ünce Yayinlan.
Bozkurt, Aras (2020). "Koronavirüs (Covid-19) Pandemi Süreci ve Pandemi Sonrasi Dünyada Egitime Yönelik Degerlendirmeler: Yeni Normal ve Yeni Egitim Paradigmasi". Açikôgretim Uygulamalari ve Araçtirmalari Dergisi, 244 3:112-142.
Camus, Albert (2014). Veba. Istanbul: Can Sanat Yayinlan.
Can, Ertug (2020). "Coronaviriis (Covid-19) Pandemisi ve Pedagojik Yansimalan: Türkiye'de Açik ve Uzaktan Egitim Uygulamalari". Açikôgretim Uygulamalari ve Araçtirmalari Dergisi, 2:11-53.
Dogan, Mehtap (2020). "Coronaviriis Bunalimi ve Makineleçme Kaygisi". Corona Sonrasi Dünyaya Baki§, ed. H. Haluk Erdem, Bursa: Sentez Yayincilik, 227232.
Erdem, Hasan Haluk (2012). "Edgar Morin'de însanlik Durumu ve 'Gelecegin Egitimi' Dûçûncesi". Felsefe ve SosyalBilimler Dergisi, 13: 75-88.
Erdem, Hasan Haluk (2020). "Corona Sonrasi Dünyaya Bakiç". Corona Sonrasi Dünyaya Bakiç, ed. H. Haluk Erdem, Bursa: Sentez Yayincilik, 17-40.
Genç, Sâlih. Zeki-Eryaman, Mustafa. Yunus (2008). Degiçen Degerler ve Yeni Egitim Paradigmasi. Sosyal Bilimler Dergisi.
Gündüz, Mustafa (2020). "Egitim Sisteminin Kronik Meseleleri ve Gelecege Baki§". Egitime Bakiç Dergisi, 48: 31-46.
Uiye
^ilt/"Volume: 1 ■ ^njji/J'ssue: 2 ■ 2020
Gürsoy, Kenan (2013). Birleyerek Oluçmak-Felsefe ve Tasawuf Üzerine Konuçmalar. Ankara: Aktif Dü§ünce Yayinlan.
Kesgin, Ahmet (2011). Sömürgecilikten Küreselle§meye Siyasetin Pragmatik Temelleri. Ankara: Phoenix Yayinlan.
Kuçuradi, ioanna (2018). ínsan ve Degerleri. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu.
Morin, Edgar (2013). Gelecegin Egitimi Için Gerekli Yedi Bilgi. Çev. Hüsnü Dilli. Istanbul: Bilgi Üniversitesi Yayinlari.
Morin, Edgar (2020). "Koronavirüs toplumda yozlaçan dayaniçmayi gûçlendiren bir yaklaçim oluçturabilir". BBC News. (Mart Bülteni). https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-51974391 [20.03.2020].
Sahranç, Ümit (2015). Egitim Psikolojisi. Ankara: Am Yayincilik.
Sanay, Eyyüp (2014). Sosyoloji. Ankara: Nobel Akademik Yayincilik.
Selçuk, Ziya (2001). Okul Deneyimi ve Uygulama, Ögretmen ve Ögrenci Davraniçlarinm Gözlenmesi. Ankara: Nobel Yayin Dagitim.
UNESCO. (2020b). "Startling Digital Divides in Distance Learning Emerge".
UNESCO. https://en.unesco.org/news/startling-digital-divides-distance-
learning-emerge [13.09.2020].
UNESCO.(2020b). "COVID-19 impact on education". UNESCO. 245 https://en.unesco.org/covid19/educationresponse [13.09.2020].
Vural, Mehmet (2018/ Tanzimat'tan Günümüze Türkiye'de Felsefe. Ankara: Elis Yayinlari.
Yaman, Ertugrul (2020). "Egitim Sûreçlerinde Güncel Sorunlar ve Çôziim Önerilerine Bütüncül Bakiç". Egitime Bakua Dergisi, 48: 47-57.
Yildirim, AliSosyal Bilimlerde Nitel Ara§tirma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayincilik.
Yildirim, Kevser (2020). "îstisnai Bir Uzaktan Egitim-Ögretim Deneyiminin Ögrettikleri". Alanyazin Egitim Bilimleri Ele§tirel inceleme Dergisi, 1: 7-14.
Zizek, Slavoj (2020). "Koronavirüsü Karar Vermeye Zorluyor: Ya Küresel Komünizm Ya Orman Kanunlan". Çev. Serap Güne§-Koray Kirmizisakal.
Terrabayt Dijital Dergi (Mart Sayisi): 1 https://terrabayt.com/dusunce/zizek-koronavirusu-karar-vermeye-zorluyor-ya-kuresel-komunizm-ya-orman-kanunlari/ [12.03.2020].
Zizek, Slavoj (2020). "Koronavirüsü, Kapitalizme 'Kill Bill-vari' Bir Darbedir, Komünizmin Yeniden Icat Edilmesine Yol Açabilir". Çev. Öznur Karakaç; Koray Kirmizisakal. Terrabayt Dijital Dergi (§ubat Sayisi): 1, https://terrabayt.com/manset/zizek-koronavirusu-kapitalizme-kill-bill-vari-bir-darbedir-komunizmin-yeniden-icat-edilmesine-yol-acabilir/ [28.02.2020].
J^lî Wtfe
^ilt/"Volume: 1 ■ ^njji/J'ssue: 2 ■ 2020
