CC BY
39The Journal of Academic Social Science Studies Yil: 16 - Sayi: 94 , s. 257-272, Bahar 2023
Kuçuk Turizm Kentlerinde Surdurulebilirlik Bile§enlerinin Ara§tirilmasi: Akyaka Ôrnegi* **
Arj. Gor. Seçil Seçal Sarigul ORCID ID: https://orcid.org/0000-0002-5314-1953 Adana Alparslan Turkey Bilim ve Teknoloji Universitesi, Mimarlik ve Tasarim Fakultesi, Mimarlik Bolumu, Adana
- TURKiYE
Prof. Dr. Asli Sungur ORCID ID: https://orcid.org/0000-0001-7918-3126 Yildiz Teknik Universitesi, Mimarlik Fakultesi, Mimarlik Bolumu, Istanbul - TURKiYE
Makale Geçmiji
Geli§: 25.12.2022 Kabul: 24.03.2023 On-line Yayin: 30.03.2023
Anahtar Kelimeler
Kuçuk Kent Turizm Surdurulebilirlik Dogal Çevre Koruma
Ara§tirma Makalesi
* Bu makale, intihal.net tarafindan taranmijtir. Bu makale, Creative Commons lisansi altindadir. Bu makale için etik kurul onayi gerekmemektedir.
** Bu makale, Yildiz Teknik Universitesi Mimari Tasarim Doktora Programi kapsaminda ilk yazarin Prof. ikinci yazar Dr. Asli Sungur damjmanligmda hazirladigi doktora tezinden uretilmijtir.
DOI:
Dogal ve yerel çevre baglaminda kendine ozgu olujumlari ile kuçuk kentler, gunumuzde turizm egiliminin siklikla goruldugu degerli yerlejimlerdir. Turizm kaynagi olujturan çevresel ogeler, kuçuk kentleri birçok ziyaretçinin deneyimine açarken, bu durum çevresel ve sosyokulturel degerlerin surekliliginin tartijilmasini kaçinilmaz kilmaktadir. Turizmin, bu çevrelerin gelijimine olumlu katkilar saglayabilecegi bilinen bir gerçektir. Ote yandan, turizme bagli olarak kentlerin gorunurlugunun artmasi, kent degerlerinin kaybedilme riskine yol açabilmektedir. Çevresel kaynaklarin fazlasiyla tuketilmesi, dogal yapinin bozulmasi, kirlilik ve atik durumu, kiyi alanlari ve ormanlarin tahrip edilmesi, kulturel mirasin ve tarihi dokunun zarar gormesi gibi çevresel tahribatlar, turizm hareketliliginin olumsuz etkilerini yansitmaktadir. Bu çalijmada, kuçuk turizm kentlerinde yajanan dogal ve kulturel çevre bozulmalari sorun alani olarak belirlenmijtir. Çalijma ile amaçlanan, ulkemizdeki kuçuk turizm kentlerinde dogal ve kulturel kaynaklarin gelecege tajinmasini saglayacak surdurulebilirlik bilejenlerini arajtirmak ve dogal çevrenin turizm etkinligine karji korunmasi için oneriler gelijtirmektir. Çalijmanin yontemi, çevre-turizm etkilejiminin ele alindigi uluslararasi toplantilar kapsaminda geçmijten gunumuze çejitli kurulujlar tarafindan yayinlanmij bildirge, tuzuk, sozlejme ve tavsiye raporu niteligindeki toplam 32 adet dokumanin analizi ve sistematik nitel bir siniflandirmadan olujmaktadir. Bu siniflandirma, birçok verinin analizi ile edinilen turizm gostergelerinin, akademik bilgi suzgecinden geçirilip sentezlenmesiyle olujturulmujtur. Surdurulebilirlik bilejenleri içeren bu siniflandirma, ornek olarak Akyaka kentinde 'Dogal Çevrenin Korunmasi' uzerinden degerlendirilmijtir. Çalijmanin temel bir sonucu olarak, dogal çevrenin korunmasinda bilejenlerin ortak paydalarda gelijtigi saptanmijtir. Bu kapsamda ij birligi, denetim ve koruma bilinci ile dogal çevre bilejenlerine yonelik onlemlerin alinmasi gerekliligi ortaya çikmaktadir. Akyaka kenti uzerinden ele alinan çozum onerilerinin, benzer sorunlar yajayan diger kuçuk turizm kentlerinin de surdurulebilirlik degerlendirmelerine olanak taniyacagi ongorulmektedir. Çalijmanin, ulkemizin ozgun yerlejimlerinin varliklarini koruyabilmeleri için yerel/bolgesel/kuresel ij birliklerinin saglanmasi ve tum paydajlarin daha iyi kararlar almalari açisindan etkili olabilecegi ve gelecekteki arajtirmalara yonlendiricilik saglayabilecegi dujunulmektedir.
http://dx.doi.org/10.29228/JASSS.67290
Atif Bilgisi / Reference Information
Seçal Sarigul, S. & Sungur, A. (2023). Kuçuk Turizm Kentlerinde Surdurulebilirlik Bilejenlerinin Arajtirilmasi: Akyaka Ornegi. Jass Studies-The Journal of Academic Social Science Studies, 16(94), 257-272.
Oz
The Journal of Academic Social Science Studies Year: 16 - Number: 94 , p. 257-272, Spring 2023
Investigation of Sustainability Components in Small Tourism Cities: The Case of
Akyaka* **
Ress. Assist. Segil Segal Sarigül Adana Alparslan Türke§ Science and Technology University, Faculty of Architecture and Design,
Department of Architecture, Adana - TÜRKIYE
Prof. Dr. Asli Sungur
Yildiz Technical University, Faculty of Architecture, Department of Architecture, Istanbul - TÜRKIYE
Artcile Histo
ry
Submitted: 25.12.2022 Accepted: 24.03.2023 Published Online: 30.03.2023
Keywords
Small City Tourism Sustainability Natural Environment Protection
Research Article
* This article was checked by Intihal.net. This article is under the Creative Commons license. Ethics committee approval is not required for this article.
** This article is a part of the PhD study of Yildiz Technical University Ph.D. Program in Architectural Design prepared by the first author under the supervision of Prof.Dr.Asli Sungur.
Abstract
Today, according to tourism trends, small cities with their unique character in terms of natural and local environments are valuable commodities. The environmental elements that constitute a tourism resource open small cities to experiencing many visitors, which makes it prudent to consider the continuity of the cities' environmental and socio-cultural values. Although it is well known that tourism can add to the development of such environments, the increase in the visibility of the cities due to tourism may increase the risk that they will lose their urban values. The adverse effects of tourism mobility are excessive consumption of environmental resources, deterioration of the natural structure, pollution and waste, destruction of forests, and environmental destruction, including damage to cultural heritage and historical texture. In this study, deterioration in the natural and cultural environment in small tourism cities has identified as the problem area. The aim of the study is to investigate the sustainability components that will ensure the transfer of natural and cultural resources to the future in these settlements and to develop suggestions for the protection of the natural environment against tourism activity. The method of the study consists of the analysis of a total of 32 documents, which are declarations, contracts and recommendations published by various organizations from past to present within the scope of international meetings where the interaction of environment-tourism was discussed, and a systematic qualitative classification. This classification was created by filtering and synthesizing the tourism indicators obtained through the analysis of many data. As an example of this classification based on sustainability components, Akyaka is evaluated within the scope of the 'Conservation of the Natural Environment'. As a basic result of the study, it is determined that the components develop in common denominators in the protection of the natural environment. Precautions for natural environmental components should be taken on cooperation, control and protection awareness. It is envisaged that the solution proposals discussed over the city of Akyaka will allow the sustainability assessments of other small tourism cities that have similar problems. It is thought that the study can be effective in terms of ensuring local/regional/global collaborations and making better decisions for all stakeholders in order to preserve the existence of our country's unique settlements and can guide prospective research.
DOI:
http://dx.doi.org/10.29228/JASSS.67290
GiRi§
Tarihsel surecin izlerinin okundugu kuguk turizm kentleri, gogunlukla 19. yuzyil oncesi yerlegimlerin temellendigi, sosyal ve ticari faaliyetlerin tarihi kent merkezini olugturdugu, gevredeki peyzajin buyuk oranda korundugu, nufusun ve istihdamin dengelendigi yerlegimler olarak bilinmektedir (Resolutions of the International Symposium on the Conservation of Smaller Historic Towns, 1975). Bu kentlerin en onemli ozellikleri, dogal, tarihi ve kulturel gevre bigimlenigleridir. Son yillarda dunyada sosyokulturel, sosyoekonomik ve teknolojik alanlardaki degigimler dogrultusunda, turizmde ogrenme, deneyim ve kegif amaglari agirlik kazanmigtir. Bu durumun bir yansimasi olarak, ulkemizde kuguk kentler onemli turizm destinasyonlari olmaya baglamigtir.
Turizm, kuguk kentlerin sahip oldugu degerlerin tanitilmasinda tegvik edici bir arag olarak onem tagimaktadir. Ancak bu kentlerin turizm etkinliklerinden zarar gormemesi ve mevcut degerlerini gelecege tagimasi garttir. Gunumuzde ulkemizdeki kuguk turizm kentleri, dogal gevre degerlerini korumada zorluklar yagamaktadir. Kent yapisini olugturan ekosistemler, biyogegitlilik, dogal varliklar ve yerellik gibi degerler zamanla birtakim bozulmalara ugramaktadir. Marmara, Ege ve Akdeniz bolgelerinde, yaz aylarinda siklikla gikan orman yanginlari buna ornek olarak gosterilebilir. Ihmal, dikkatsizlik, kasit, kaza gibi nedenlerden oturu her yil ulkemizde meydana gelen bu yanginlar (Orman Yanginlari Degerlendirme Raporu, 2020), hem dogal flora-fauna hem de orman civarindaki kuguk yerlegimler igin tehdit olugturmaktadir (Ayberk, Kugukosmanoglu ve Cebeci, 2010). Bu galigma ile amaglanan, ulkemizdeki kuguk turizm kentlerinde;
• Dogal ve kültürel kaynaklarin gelecege taginmasini saglayacak sürdürülebilirlik bilegenlerini aragtirmak,
259 • Dogal gevrenin turizm etkinligine kargi korunmasi igin oneriler geligtirmektir.
Bu dogrultuda, ülkemizin ozgün yerlegimlerinin varliklarini koruyabilmeleri agisindan yerel/bolgesel/küresel ig birliklerinin saglanmasi ve tüm paydaglarin daha iyi kararlar almalarinda yol gosterici bir rehber olugturulmasi hedeflenmektedir.
^aligmada, bu kentlerde yaganan ve yaganmasi muhtemel gevresel sorunlar temelinde sistematik bir siniflandirma geligtirilmigtir. Sürdürülebilirlik bilegenleri üzerine bu siniflandirma, turizmin dogal gevre, kaynak yonetimi ve yerel-kültürel degerler üzerindeki etkilerini derinlemesine anlamanin bir araci olarak hedef ve yontem gostergeleri igermektedir. ^aligmanin orneklemi olarak Akyaka kenti incelemesinde, siniflandirma bagliklari arasindan 'Dogal gevrenin Korunmasi' bilegeni galigma kapsamina alinmigtir. Bu dogrultuda, kügük bir turizm kentinin dogal gevre sorunlari üzerinden tespit ve oneriler sunulmaktadir.
Kügük Kentlerde Turizm
Kügük kentlerde küresellegme etkilerinin, orta ve büyük olgekli kentlere oranla az hissedilmesi ve etkinliklerin doga ve kültür odakli olmasi, insanlarin deneyimleme istegini günden güne artirmaktadir. Bu yerlegimlerde gergeklegtirilen kirsal turizm, yerel topluluklarla baglantili olarak kügük olgekli igletmelerin geleneksel uygulamalarini igermektedir (Irshad, 2010). Yerellik ve macera aktiviteleri gergevesinde geligen bu turizm türünde (Dashper, 2014), tarim, yürüyüg, binicilik, tirmanma, saglik, egitim, sanat, tarih ve etnik gezi gibi gegitli etkinlikler on plandadir (Lane, 1994). Kügük kentin dogal alanlarindan beslenen turizm türleri olarak doga turizmi ve eko turizm ise, rekreatif amagli etkinlikler igermektedir. Bitki ortüsünün kiyiya kadar ulagtigi kügük yerlegimlerde kiyi turizmi etkinlikleri gergeklegtirilmektedir. Bir diger turizm bigimlenigi olarak ziyaretginin kegfetme isteginden kaynaklanan kültür turizmi, tarihi yapilar, sanat, mutfak, edebiyat olmak üzere toplumun
kültürel mirasinin tanitildigi turizm türüdür (The World Tourism Organization-UNWTO, 2017). Saarinen, Moswete ve Monare (2014), kültürün turizme dahil edilmesinin yerlegime katkilar sagladigini belirtirken, Ryan (2002) bu turizm geklini, yerlilerin kültürel degerlerine saygili olmayi gerektiren bilimsel bir turizm etkinligi olarak irdelemektedir.
Fiziksel, toplumsal, tarihsel ve kültürel özellikleri ile k^ük kentler, turizm destinasyonu olmaya yönelik önemli potansiyeller barindirirken, turizm dogal-kültürel kaynaklarin tanitilarak gelecege aktarilmasinda etkili bir araç olabilir. Diger yandan, iyi planlanmamig turizm yönetimi; çevresel kaynaklarin fazlasiyla tüketilmesi, dogal yapinin bozulmasi, kirlilik ve atik durumu, kiyi alanlari ve ormanlarin tahrip edilmesi, kültürel mirasin ve tarihi dokunun zarar görmesi gibi pek çok sorunu ortaya çikarabilir. Dolayisiyla, çevre ve turizm arasindaki fayda iligkisinin üst düzeyde tutulmasi ve koruma-kullanma dengesinin gözetilmesi gerekmektedir.
Sürdürülebilir Turizm
Fiziksel ve yerel çevrenin, turizmin gelecegini etkiledigi dügüncesine bagli olarak sürdürülebilir turizm (Saarinen, 2006), mevcut kaynaklarin agiri tüketiminin önlenmesi, biyoçegitliligin korunmasi, atik olugumunun azaltilmasi ve tarihi-kültürel degerlerin korunmasi gibi çevresel duyarliliklar dogrultusunda geligen etkin bir turizm planlama yöntemidir. Bu kapsamda etkinliklerin yilin çegitli zamanlarina yayilmasi, yenilenebilir enerjinin kullanilmasi, ulagim türlerinin çegitlendirilmesi, mevcut yapilarin kullanilmasi, yerli halkin öncelikli tutulmasi, yerel kimligin korunmasi ilkeleri önem tagimaktadir (Mason, 2008). Turizmde sürdürülebilirlik ilkeleri ICOMOS tarafindan gu gekilde siralanmigtir (McKercher, 2003):
Turistik varlik olarak çevre önemli degere sahiptir. Sonraki kugaklara aktarilmasi gereken
varliklar, kisa dönemli degerlendirmeler ve planlar dogrultusunda tahrip edilmemelidir. -
Turizm, destinasyon, ziyaretçiler ve yerliler için yararli olabilecek bir faaliyet alani olarak kabul edilmelidir.
Turizmin kaynaklara zarar vermesinin önüne geçilmesi ve geri döndürülemez etkilerinin ortadan kaldirilmasi gerekmektedir. Dolayisiyla, turizm ve çevre arasindaki iligkinin sürdürülebilir gekilde yönetilmesi zorunludur.
Turizm faaliyetleri bölgenin dogasina ve karakterine saygili biçimde gerçeklegtirilmelidir. Destinasyonlarda ziyaretçilerin ve yerel toplumun ihtiyaçlari arasinda uyum saglanmalidir. Zaman içerisindeki degigikliklere uyum saglayabilmek için sürdürülebilirligin ilkelerinden ödün verilmemelidir.
Ilkelerin gerçeklegmesini saglamak için turizm sektöründeki tüm aktörler; yerel yönetimler, özel igletmeler ve diger kurumlar, ilkelere baglilikla birlikte çaligmalidir.
Sürdürülebilirlik Bile§enleri Baglaminda Sistematik Bir Siniflandirma
Ülkemizdeki kü^k turizm kentlerinde dogal ve kültürel kaynaklarin sürekliligine odaklanan bu çaligmada, çevre-turizm etkilegiminin gündeme tagindigi ilk uluslararasi toplantilardan biri olan 1972 tarihli Birlegmig Milletler Insan Çevresi Konferansi Stockholm Deklarasyonu'ndan günümüze bagta Dünya Turizm Örgütü olmak üzere çegitli kuruluglar tarafindan yayinlanmig bildirge, sözlegme ve tavsiye raporu niteligindeki 32 adet turizm belgesi incelenmigtir. Akademik çaligmalarda gösterge sayisinin, belirli hedefler dogrultusunda ilgili ve uygulanabilir ölçütlerle sinirlandirilmasi gerekliligine dayanarak (Key Indicators for Territorial Cohesion and Spatial Planning, Final Report, 2013), incelenen belgelerdeki göstergeler, k^ük kentler özelinde yönlendirici olmasi açisindan agagidaki hedefler dogrultusunda analiz edilmigtir;
pêêèl
Seçil Seçal Sarigül & Asli Sungur
• Ekosistemler ve biyoçegitliligin korunmasi,
• Karbondioksit ve sera gazi emisyonlarinin azaltilmasi,
• Çevre kirliliginin önlenmesi,
• Ormanlarin korunmasi,
• Kaynak tüketiminin yönetilmesi,
• Kültürel ve dogal mirasin kolektif olarak korunmasi,
• Yerel kültürlere saygi duyulmasi
Çaligmada, geçmigten günümüze birçok verinin analizi ile edinilen turizm göstergeleri, akademik bilgi süzgecinden geçirilip sentezlenerek sistematik bir siniflandirma sunulmugtur (Tablo 1). Sürdürülebilirlik bilegenleri üzerine bu siniflandirma, turizmin dogal çevre, kaynak yönetimi ve yerel -kültürel degerler üzerindeki etkilerini derinlemesine anlamanin bir araci olarak hedef ve yöntem göstergeleri içermektedir. Çaligmada incelenen turizm belgeleri Tablo 2'de aktarilirken, siniflandirma bagliklarinin ilgili belgelerle olan etkilegimi gösterilmektedir.
Tablo 1: Kûçûk Turizm Kentlerinde Sürdürülebilirlige Yönelik Sistematik Bir Siniflandirma
Dogal Çevrenin Korunmasi Sürdür ülebilir Kaynak Yönetimi Yerel ve Kültürel Degerlerin Korunmasi
Ekosistem Bütünlügü Enerji Verimliligi Somut Olmayan Kültürel Miras
Orman Varliklarinin Korunmasi Su Yönetimi Yerel Ürünler
26í
Çevresel Kirlilik
Alanin ve Malzemenin Etkin Kullanimi
Tarihi Yapi Mirasi
Tablo 2. Turizm Belgelerinin Sürdürülebilirlik Bileçenleri Analizi
Turizm Belgesi Y il Ülke Kurulu§ Adi Dogal Çevrenin Korunmasi Sürdürülebilir Kaynak Yönetimi Yerel ve Kültürel Degerlerin Korunmasi
Birlesmis Milletler Insan Çevresi Konferansi * , , , 1972 SE UN Stockholm Deklarasyonu D D
Dünya Kültürel ve Dogal Mirasinin Korunmasina 5 1972 FR UNESCO Ili§kin Sözlesme D
Manila Deklarasyonu 1980 RP WTO D
Lahey Turizm Deklarasyonu 1989 NL WTO D D
Rio Deklarasyonu 1992 BR UN D
Gündem 21 1992 BR UN D D
iklim Degisikligi Çerçeve Sözle§mesi 1992 BR UN D
Biyolojik Çe§itliligin Korunmasi Sözle§mesi 1992 BR UN D
Orman Varliginin Korunmasina Dair Bildiri 1992 BR UN D
Montreal Bildirgesi 1996 CA ISTO D
Biyolojik Çesitlilik ve Sürdürülebilir Turizm . . 1998 DE UNEP Deklarasyonu: Küresel ílkelerin Hazirlanmasi D
Uluslararasi Kültür Turizmi Tüzügü: Miras , . , . . , 5 1999 MX ICOMOS Yerlerinde Turizmi Yönetmek D
Küresel Turizm Etik Kurallari 1999 RCH UNWTO D D D
Uluslararasi Kültürel Turizm Tüzügü 1999 MX ICOMOS D
Birlesmis Milletler Binyil Bildirgesi 2000 US UN D D
Sürdürülebilir Turizm Kodu 2001 - APEC / PATA D D
Dag Bölgelerinde Sürdürülebilir Turizm Gelisimi 2002 PL UNEP / Babia Góra Deklarasyonu UNESCO D
Dünya Sürdürülebilir Kalkinma Zirvesi 2002 ZA UNDP D D
Turizm Destinasyonlari için Sürdürülebilir „ , • 2004 ES UNWTO Kalkinma Göstergeleri D D D
Kültürel Varliklarin Çesitliliginin Korunmasi ve . . , , 2005 FR UNESCO Gelistirilmesine Iliskin Sözlesme D
Sürdürülebilir Topluluklar Üzerine , , 2005 GB EU Bristol Mutabakati D D
iklim Degisikligi ve Turizm: Küresel Sorunlara , , , ë . 2007 CH UNWTO Müdahale Davos Bildirgesi D D
Yerin Ruhunun Korunmasi Üzerine Quebec ,, v 2008 CA ICOMOS Deklarasyonu D
Sürdürülebilir Turizm Kriterleri 2009 DE ETE D D D
Tarihi Kentlerin ve Kentsel Alanlarin Korunmasi , , . 2011 FR ICOMOS ve Yönetimiyle Ilgili Valetta Ilkeleri D D D
Sürdürülebilir Turizm Raporu 2012 TR TUSIAD D D D
Adalarda Sürdürülebilir Turizm Bildirgesi 2013 ES UNWTO D D
Her Zaman Seyahat îçin Küresel Sürdürülebilir . . ; . , . 2013 - GSTC Turizm Kriterleri ve Göstergeleri D D
Siem Reap Turizm ve Kültür Deklarasyonu - Yeni . , 2015 K UNWTO Bir Ortaklik Modeli Olusturmak D
Rabat Bildirgesi 2015 MA UNWTO D
Turizm ve Kültür Üzerine Maskat Deklarasyonu: UNWTO / . . . 2017 OM Sürdürülebilir Kalkinmayi Tesvik Etmek UNESCO D
Yes il Destinasyonlar Sertifikasi 2017 - GSTC D D D
262
Akyaka Kentinin Sürdürülebilirlik Potansiyelinin Dogal ^evrenin Korunmasi Agisindan incelenmesi
Gökova Özel ^evre Koruma Bölgesi'nde bulunan Akyaka, kuzeyinde 1000 m yükselen ormanla kapli bir topografyanin, dogusunda ise irmaklar arasinda bir ovanin yer aldigi önemli kügük kentlerimizdendir (Gökova Özel ^evre Koruma Bölgesi Raporu, 2018). Yerlegimin nüfusu, kig mevsiminde yaklagik bin beg yüz iken, yaz döneminde üg bine ulagmaktadir. Destinasyon bilinirliginin giderek arttigi ve tagima kapasitesinin belirli dönemlerde oldukga agildigi bir yerlegim olarak Akyaka, dogal gevre sürekliliginin sorgulanmasi gereken turizm destinasyonlarindan biri haline gelmigtir. ^aligmada kügük kentlerin varligini sürdürebilmesi baglaminda irdelenen bilegenler, turizmin bu yerlegimler üzerindeki etkileri analiz edilerek olugturulan sistematik bir siniflandirmanin pargalaridir. ^aligmanin örneklemi olarak Akyaka incelemesinde, siniflandirma bagliklari arasindan 'Dogal ^evrenin Korunmasi' bilegeni galigma kapsamina alinmigtir. Sistematik siniflandirmaya örnek olugturmak üzere, kügük bir turizm kentinin dogal gevre sorunlari üzerinden tespit ve öneri galigmasi sunulmaktadir.
Ekosistem Bütünlügü
Insanin gevre üzerindeki yogun kullanimina eglik eden biyogegitlilik kaybi, kara ve su ekosistemlerinde yaganan bozulmalarla ve nesli tükenmekte olan türlerin artigiyla ölgülmektedir (Tourism and Biodiversity Achieving Common Goals Towards Sustainability, 2010). Doga temelli turizm destinasyonlarinin bu gevreleri, turizmin uzun vadeli bagarisina katkida bulunan doga varliklari olarak korumasi önem tagimaktadir. Tablo 3'te kügük turizm kentlerinde 'Ekosistem Bütünlügü' bilegenine yönelik hedefler ve yöntemler ortaya konmaktadir.
263 n
--Tablo 3: 'Ekosistem Bütünlügü'ne Yönelik Hedefler Ve Yöntemler
Gösterge hedefi Y öntem
- yerel yönetimlerin koruma yükümlülügü üstlenmesi
ekosistem sagligi ve kalitesi habitat bölgelerinin korunumu biyojeijitliligin korunumu - ekolojik koruma ve ekonomik kalkinma planlari bütünselligi
- hassas alanlarda turizm faaliyetlerinin kisitliligi
- turizm altyapisinin ekolojik koruma hedefli programlanmasi
dogal ekosistemlerden e§it yararlanma hakki turizm ve ekosistem ili^kisinin dengesi - yerli halk ve turistlerde koruma farkindaligi olu^turulmasi
- dogal alanlarda eglence faaliyetleri denetimi
- su ekosistemlerinde doga dostu su sporlarinin te^viki
Akyaka'da 2006'dan günümüze yapilan galigmalarda 34 türde deniz canlisinin yagadigi tespit edilmigtir. Avrupa Birligi Bütünlegik Kiyi Alanlari Yönetim Projesi'ne göre ise; karasal alanda 12 tür canlinin varligi saptanmigtir (Bayhan, 2013: www.arkitera.com). Bölgede biyogegitliligin korunmasi ve hali hazirdaki gevresel sorunlarin düzeltilmesi amaglari dogrultusunda Akyaka Kadin Azmagi ve ^evresinin Koruma-Kullanma Usul ve Esaslarina göre (2016);
- Azmak'ta koruma ve kullanma üzerine gerekli tedbir ve faaliyetleri yürüten kurul ile denetim komisyonunun görevlerinin genigletilmesine,
- Azmak'taki tekne adedinin 23 adetle sinirlandirilmasina,
- Balik avciliginin yasaklanmasina,
- Teknelerin 5 yil iginde güneg enerjisi veya elektrikli motor ile galigan teknelere
dönügtürülmesine iligkin kararlar bulunmaktadir.
Bununla birlikte, Gökova bölgesinde biyoçegitliligin korunmasi hedefiyle, 2000 yilindan günümüze çegitli ulusal kuruluglarin/STK'larin yönettigi projeler bulunmaktadir. Kisa süreli sosyal sorumluluk projeleri kapsaminda degerlendirilebilecek bu çaligmalarin sonuç raporlarinin onaylanmig yönetim plani ve uygulama agamasina evrilemedigi bilinmektedir (Sualti Aragtirmalari Dernegi-SAD, 2012).
Günümüzde kentin önemli çekim noktasi olarak Azmak Nehri ve kiyi alanlarinda biyoçegitliligin korunmasinda yaganan sorunlar kapsaminda, bazi kug türleri, su samuru, deniz erigteleri ve Pina midyesi gibi popülasyonlarda önemli azalmalarin ve kayiplarin oldugu gözlenmektedir (SAD, 2012). Ayrica, Akdeniz foku, kum köpekbaligi, orfoz gibi türler de son yirmi yildir azalma egilimindedir. Ekosistem bütünlügü kapsaminda, Çekil 1'de Akyaka'da planlanan ve planlamaya katilmasi gereken bilegenler gösterilmektedir.
hassas alanlara yönelik incelemeler
/
/
yerel yönetimin koruma politikalari çali§malari
N
\
Akyaka'da ekosistem bütünlügü
STK'larin koruma projeleri
264
Planlanan bile§enler
Planlamaya katilmas gerekli olan bileçenler
yerli halk ve turist farkindaligi için egitimler
kalkinma planlarina ekolojik korumanin dahil edilmesi
turizm alt yapisinin programlanmasinda i§ birliginin geliçtirilmesi
turizm faaliyetlerinin denetimi
Çekîl 1: Akyaka'nin Ekosistem Bütünlügü Bilegenleri
Çekil 1'de yerlegimin ekosistem bütünlügü kapsaminda sürdürülebilirligin üç temel konusu olarak çevresel, ekonomik ve sosyal açilardan irdelenen bilegenler görülmektedir. Kentte ekolojik bir çevrenin olugumu bakimindan turizmde koruma-kullanma dengesinin gerekliligi ortaya çikmaktadir. Çaligmada bu bilegenler dogrultusunda, yerinde gözlem ve inceleme teknigi ile edilen veriler, kent sorunlarina yönelik alinan ve alinabilecek önlemler olarak Tablo 4'te siniflandirilmaktadir.
Tablo 4: Akyaka'nin Ekosistem Butunlugunun Degerlendirilmesi ve Oneriler
Kent Sorunlari
Mevcut Onlemler
Alinabilecek Onlemler
Kiyi alanindaki yeme-ijme tesisl erin in olu § turdu gu atiklarin biyoj e § itlilik
uzerinde bozulmalara yol ajmasi
Nehir kiyisinda turistlerin bilinjsiz davrani§larinin canli turlerine zarar vermesi Tekne motor yakitlarinin nehir ekosistemine zarar veren atik yag olu§umuna yol ajmasi
Nehirde kapasite ustu tekne trafiginin olu§turdugu
gurultu seviyesinin
habitatlara ve turlere zarar
Yerel yonetimler tarafindan Azmak Nehri ve jevresinde biyoje§itliligin korunmasina yonelik yurutulen koruma politikalari §ali§malan STK'larin alanda
biyoje§itliligin korunmasina yonelik je§itli ara§tirmalari Koruma Kurul ve Denetim Komisyonlarinin te§kil ve gorevleri uzerine
revizyonlar
Yerel yonetimler, meslek odalari ve i§letmeciler arasinda i§ birlikleri saglanarak teknelerin karbon ayak izinin kujultulmesi ijin jali§malar yapilmasi Ekosistem dengesinin saglanmasi ijin kalkinmada ye§il ekonominin benimsenmesi
Qe§itli kurulu§larin yonettigi projelerin uygulanmak uzere onaylanmi§ yonetim planlarina donU§tUrulmesi Gezi teknelerinin sefer planlamalarinin yapilmasi; seyir hizlarinin duzenlenmesi; periyodik bakimlarinin yapilmasi
Nehir ve kiyi alani kullanimi ijin duzenli ve aktif denetimlerin yapilmasi
Nehir ve kiyi alani kullanim yogunlugunun azaltilmasi adina kent iji faaliyetlerin je§itlendirilmesi Nehir ve deniz ekosisteminin korunmasi ijin su sporlarinin belirli bir planlama ve kisitlama dahilinde g erj ekle§ tirilm es i
Kentin ekosistem butunlugunun korunmasina yonelik tum kent kullanicilari ijin koruma ve bilinjlendirme seminerlerinin duzenlenmesi
265
Orman Varliklarinin Korunmasi
Turizm ormanlarda zararli olugumlarin onlenmesine yonelik yatirim araa olabilecegi gibi, bu alanlarda tagima kapasitesinin agilmasi nedeniyle denetimsiz bolgelerin olugmasi da mumkundur. Orman bolgelerinde gogu insan kaynakli olmak uzere gegitli sebeplerden oturu gikan orman yanginlari, doganin ve yaban hayatinin zarar gormesinde en onemli etkenlerdendir. Dogal varliklarin korunmasi adina kuguk kentlerde gergeklegtirilecek doga turlarinin belirli programlar gergevesinde duzenlenmesi gerekmektedir. Tablo 5'te kuguk turizm kentlerinde 'Orman Varliklarinin Korunmasi' bilegenine yonelik hedefler ve yontemler derlenmigtir.
Tablo 5: 'Orman Varliklarinin Korunmasi'na Yonelik Hedefler ve Yontemler
Gosterge hedefi Yontem
- orman i§letmelerinin aktifligi
orman ve kiyi §eritlerinin korunmasi - agajlandirma jali§malari
zararli kirleticilerin onlenmesi hassas doga sorunlari ile mucadele istismarin onlenmesi - yerel yonetim, meslek odalari ve i§letmeler arasinda i§birligi
- kent planlamalarinda ye§il alanlarin olu§turulmasi
tum nesillerin yararlanmasi - ormanlarda ticari ve turistik faaliyetlerin kisitliligi
- ormanlarda duzenli denetimler
Flora ve fauna gegitliligi igeren bir bolgede yer alan Akyaka, barindirdigi maki ve zeytinlik alanlari ile Ege ve Akdeniz Bolgesi'nin bitki ortusu ozelligini birlikte igermektedir. 1997 tarihli Akyaka (Ula) 1/1000 Revizyon ve Ilave Uygulama Imar Plani Plan Hukumleri raporunda ormanlik alanlarin bakimi, korunumu ve geligimine yonelik tesisler diginda bu alanlarda tesis kurulamayacagi belirtilmektedir. Ormanlik alanlarda yapilmasi planlanan alt ve ust yapi ingasinda ^evre ve §ehirdlik Bakanliginin gorugunun alinmasinin zorunlu oldugu ifade edilmektedir. Raporda parsel duzenlemelerinde dogal bitki ortusu ile uyumlu agaglar dikilmesi mecburiyetinin de oldugu
aktarilmaktadir (Akyaka Aragtirma ve Agiklama Raporu, 2020). Bunlarin yani sira, 1997 tarihli uygulama imar plani incelendiginde, konut, ticaret ve konaklama yapilarinin yogunluk olugturdugu, ancak dogal rekreasyon alanlarinin yeterince planlanmadigi saptanmaktadir. Nehir kiyisinin yegil alan ozelliginin turizm tesis alanlari ile kesintiye ugratilmasi karari ekolojik gevre a^isindan olumsuz durum yaratmaktadir (§ekil 2). Diger yandan orman kamp alaninda igletmelerin ticari amagli müdahaleleri dogal peyzaja zarar vermektedir. Ziyaretgilerin bu alani kullanirken ihmalkar veya kasitli davraniglar sergilemesi ise, ormanda bozulma, yangin ve tür kayiplari gibi tahribatlara yol a^maktadir. Yaz aylarinda Akyaka'nin yakin gevresinde bulunan ormanlik alanlarda ^ikan yanginlar, kentin sahip oldugu dogal varliklarin kaybina neden olmaktadir.
266
§ekil 2: Akyaka uygulama imar plani (Akyaka Aragtirma ve A^iklama Raporu, 2020)
Orman varliklarinin korunmasi kapsaminda, §ekil 3'te Akyaka'da planlanan ve planlamaya katilmasi gereken bilegenler gosterilmektedir.
/
/
agaslandirma 9ali§malan
\
\
Akyaka'da
orman varliklarinin korunmasi
yerel yonetimin koruma politikalari 9ali§malari
Planlanan bilegenler
Planlamaya katilmas gerekli olan bile§enler
orman kamp alanlarinda düzenli denetimler
ormanlarin yonetiminde payda§lar arasi i§birligi
ticari ve turistik faaliyet kisitliligi
kent i9i turizm faaliyetlerinin 9e§itlendirilmesi / koruma bilinci seminerleri
§ekil 3: Akyaka'da Orman Varliklarinin Korunmasi Bilegenleri
§ekil 3'teki bilegenler, gevresel kayiplarin onlenmesi bakimindan orman kullanimlarinda koruma dengesine yonelik planlamalari yansitmaktadir. ^aligmada bu bilegenlerin, yerinde gozlem ve inceleme teknigiyle siniflandirilmig veri kargiliklari Tablo 6'da aktarilmaktadir.
Tablo 6: Akyaka'nin Orman Varliklari Korunumunun Degerlendirilmesi ve Oneriler
Kent Sorunlari
Mevcut Onlemler
Alinabilecek Onlemler
Orman kamp alanlarinda turistlerin yol ajtigi atik olu§umlarinin orman
ekosistemine zarar vermesi Yaz aylarinda orman yanginlarindan dolayi
doganin tahrip olmasi Belirli donemlerde kentteki a§iri kalabalikla§manin orman tahribatina yol ajmasi Orman i§letmelerinin ticari amajli mudahaleleri
nedeniyle dogal peyzajin zarar gormesi
Yerel yonetimlerin ormanlik alanlarin korunmasina yonelik koruma politikalari jali§malari
Yerle§imi ijine alan koruma bolgesinde yurutulen
agajlandirma jali§malari
yonetimi, korunmasi ve ijin ortak jabalarin
Tum orman turlerinin surdurulebilir geli§imi yogunla§tirilmasi
Ormanlik alan kullanim yogunlugunun azaltilmasi adina kent iji rekreasyon alanlarinin je§itlendirilmesi Ormanlik alanlarda duzenli ve aktif denetimlerin yapilmasi
Orman kamp alanlarinda denetimlerin kolayla§masi ijin ta§ima kapasitesi sinirlarinin duzenlenmesi Yerel kalkinmada ye§il ekonominin benimsenmesi Dogal bitki ortusunun, peyzaj duzenlemelerine dahil edilerek periyodik bakimlarinin saglanmasi Orman ekosisteminin korunmasina yonelik tum kent kullanicilari ijin koruma ve bilinjlendirme seminerlerinin duzenlenmesi
267
Qevresel Kirlilik
Kuguk kentlerde turizm etkinligine bagli olarak tuketim talebinin artmasi, gevresel bozulmalarin yaganmasina yol agmaktadir. Destinasyonlarda plastiklerin buyuk oranda atik olugturmasi, kent kirliliginde turizm etkinliginin rolunu gostermektedir. Ziyaretgilerin yogun oldugu sezonda, Akdeniz bolgesindeki deniz gopunun yuzde 40'a kadar arttigi bilinmektedir (UNEP, b.t). Tablo 7'de kuguk turizm kentlerinde 'gevresel Kirlilik' bilegenine yonelik hedefler ve yontemler ortaya konmaktadir.
Tablo 7: 'gevresel Kirlilik'e Yonelik Hedefler ve Yontemler
Gosterge hedefi
Y ontem
saglikli bir jevrenin sunulmasi jevresel bozulmalarin onlenmesi hava, su ve toprak kirliliginin onlenmesi deniz kirlilik seviyesinin azaltilmasi turizmin jevre kirliligine etkisinin azaltilmasi atik olu§umunun azaltilmasi gurultu ve goruntu kirliliginin azaltilmasi
- yerel yonetimlerin jevresel kirlilik politikalarini benimsemesi
■ jevreye duyarli ula§im stratejisinin geli§tirilmesi
■ kent iji araj trafigi kisitliligi
- hava kirliligine yonelik yerel yonetim ve meslek odalari arasinda i§ birligi
■ atik tesislerinin kurulmasi
■ jevre yonetim sistemlerinin geli§tirilmesi
- turizm yapi projelerinde jevresel degerlendirmenin yapilmasi
■ turizm alanlarinda ta§ima kapasitesi sisteminin uygulanmasi
Akyaka Uygulama imar Plani raporunda, turizm tesislerinde atik su sistemi projesinin bulunmasi gerektigi, aksi halde ingaat ve yapi kullanma ruhsatlarinin verilmeyecegi belirtilmektedir. Alandaki uygulamalarda "Su Kirliligi Kontrolu Yonetmeligi" ve "Kati Atik Kontrolu Yonetmeligi"ne uyulmasinin zorunlu oldugu aktarilmaktadir. Ayrica ^ED Yonetmeligi'ne gore yerlegme alanlari nda gevresel etki degerlendirme galigmalarinin yapilmasi hukmu yer almaktadir (Akyaka Aragtirma ve Agiklama Raporu, 2020). Yerlegimde kurulan Akyaka-Gokova Aritma Tesisi, atik sulari fiziksel-
biyolojik aritma ile temiz halde ^ayderesi'ne aktarmaktadir.
2009-2010 yillarinda Akyaka'da nehir ve deniz kirliligi analizleri üzerine gegitli kuruluglar/STK'lar tarafindan projeler yürütülmügtür. Onaylanmig yonetim planina donügtürülemeyen bu projeler, gevre kirliliginin onlenmesine yonelik uygulamalarla sonuglanamamigtir.
Akyaka'ya karayolu üzerinden ulagilmakta olup, kent igi ulagim gogunlukla ozel araglarla saglanmaktadir. Toplu tagima sisteminin yetersiz oldugu kentte, alternatif ulagim sistemlerinin de geligmedigi saptanmaktadir. Ziyaretgi yogunlugunun yagandigi yaz aylarinda, kentin hava kirliliginde trafik sorununun payi artmaktadir. Nehirde sik araliklarla galigan motorlu gezi tekneleri de hava ve su kirliliginin en büyük nedenlerindendir. ^evresel kirliligin onlenmesi kapsaminda, §ekil 4'te Akyaka'da planlanan ve planlamaya katilmasi gereken bilegenler gosterilmektedir.
STK'larin kirlilik analizleri
yerel yonetimin atik kontrolü politikalari
turizm tesislerinin 9evresel etki degerlendirme 9ali§malari
Planlanan bilegenler
268
Planlamaya katilmas gerekli olan bilegenler
9evreye duyarli ula§im stratejisi
geri donü§üm stratejisi
denetim birimlerinin olu§umu i9in payda§lar aras i i§birligi
yerli halk ve turistler i9in 9evre koruma bilinci egitimleri
§ekil 4: Akyaka'nin ^evresel Kirlilik Bilegenleri
§ekil 4'te Akyaka'da saglikli gevre olugumu agisindan gevresel degerlendirme galigmalarina yonelik bilegenler aktarilmaktadir. ^aligmada bu bilegenlerin veri kargiliklari, yerinde gozlem ve inceleme teknigiyle Tablo 8'de siniflandirilmaktadir.
269
Kent Sorunlar i
Mevcut Önlemler
Alinabilecek Önlemler
Kiyi alanindaki yeme-i§me tesislerinin atik olu§umuna yol a§masi Tekne motor
yakitlarinin nehirde atik yag olu§turmasi Nehirde kapasite üstü tekne trafiginin gürültü kirliligine neden olmasi Geri dönü§üm
sistemlerinin olmamasi nedeniyle gereksiz atik birikiminin olu§masi Yaz aylarinda
yogunla§an ara§
trafiginin hava kirliligi olu§ turmas i
Turistlerin §evreye kar§i bilin§siz davrani§larinin §evre kirliligi yaratmasi
Yerel yönetimler
tarafindan yürütülen atik kontrolü politikalari STK'larin alanda §evresel kirlilige yönelik §e§itli analiz §ali§malari Aktif kullanilan atik su aritma tesisinin
mevcudiyeti
Qevre kirliligini azaltmak adina sürekli eylem planlarinin olu§turulmasi
Yerel yönetim, sivil toplum örgütleri, meslek odalari,
üniversiteler vb. payda§lar arasinda i§ birlikleri saglanarak §evre
kirligine yönelik denetim birimlerinin olu§turulmasi
Nehir ve deniz kirlilik seviyelerine yönelik sürekli analizlerin
yapilmasi
Kent i§inde, nehir ve kiyi alanlarda atik toplama birimlerinin artirilmasi
Kent i§i ara§ trafiginin kisitlanmasi, ta§ima kapasitesi sisteminin geli§tirilmesi; yaya ve bisiklet yol düzenlemelerinin yapilmasi Kent i§i ula§imda toplu ta§ima kullaniminin te§vik edilmesi Nehir kirliliginin azaltilmasi i§in yenilenebilir enerji ile §ali§an teknelerin kullanilmasi i§in i§ birliklerinin saglanmasi Yerel yönetimler, meslek odalari ve i§letmeciler arasinda i§ birlikleri saglanarak teknelerin karbon ayak izinin kü§ültülmesi i§in §ali§malar yapilmasi
Konaklama birimlerinin §evre kirliligine olan etkilerinin azaltilmasi i§in karbon ayak izi tespitleri üzerine §ali§ilmasi Qe§itli kurulu§larin yönettigi projelerin uygulanmak üzere onaylanmi§ yönetim planlarina dönü§türülmesi Gezi teknelerinin sefer planlamalarinin yapilmasi; seyir hizlarinin düzenlenmesi; periyodik bakimlarinin yapilmasi Tüm kent kullanicilari i§in §evre koruma seminerlerinin düzenlenmesi
Tablo 8: Akyaka'nin ^evresel Kirlilik Durumunun Degerlendirilmesi ve Öneriler DEGERLENDiRME VE SONU^
Kügük turizm kentlerinde dogal kaynaklar oldukga önem ta^irken, yogun kullanimlar sebebiyle bu degerlerin yitirilme riski gün gegtikge artmaktadir. £ali§mada, bu kentlerde ya^anan ve ya^anmasi muhtemel gevresel sorunlar temelinde sistematik bir siniflandirma geli§tirilmi§tir. Sürdürülebilirlik bile^enleri igeren bu siniflandirmanin örneklemi olarak Akyaka kenti 'Dogal ^evrenin Korunmasi' üzerinden degerlendirilmi^tir.
Kent payda§lari tarafindan hassas dogal alanlara ili^kin benimsenen koruma farkindaligi, 'Ekosistem Bütünlügü'nün saglanmasinda odak noktadir. Akyaka'da ekosistemlerin korunmasi, yerel yönetim ve STK'larin koruma gali^malari dogrultusunda belirli düzeyde saglanmaktadir. Ancak kent ekosistemi üzerine yapilan birgok ara^tirma projesinin, onaylanmi§ uygulama planlarina dönü^türülmemesi ve proje sonuglarinin bilimsel giktilarindan yararlanilmamasi, dogal gevre yönetiminde söylem-eylem ili^kisinin henüz anlam kazanamadigini göstermektedir. Bunun sonuglarindan biri olarak, nehir ta§ima kapasitesinin üzerinde gali^an motorlu teknelerin su ekosistemine verdigi zararlarin hala önlenemedigi ortadadir. 2021 yilinda Azmak Nehrinde su seviyesinin azaldigi tespitinin yani sira, nehir igindeki etkinlikler nedeniyle balik yuvalarinin bozuldugu, bitki köklerinin koptugu ve canlilarin zarar gördügünü belirten yerel yönetim, nehre giri^lerin kapatildigini agiklamasina ragmen (DHA, 2021: www.ntv.com.tr), günümüzde ayni etkinliklerin devam ediyor olmasi, alinan tedbirlerin kisa süreli oldugu ve ekosistem koruma kararlarinin yeterince uygulanamadiginin agik bir göstergesidir.
Gökova bölgesinin, kundaklama, enerji nakil hatlari ve yildirim kaynakli yanginlarda ilk sirada yer aliyor olmasi dikkate alindiginda (Avci, Korkmaz ve Alkan, 2009), 'Orman Varliklarinin Korunmasi' üzerine denetim agirlikli önlemler önem kazanmaktadir. Ta§ima kapasiteleri dogrultusunda ormanlarin denetimli olarak turizm etkinligine katilmasi gerekliligi, ilgili payda^larin degerlendirmesi gereken önemli noktalardandir. Saglikli gevre agisindan 'gevresel Kirlilik' bile^eni ise, temiz, güvenli ve ye§il yerle^imler olu^turmaya yönelik politikalara odaklanmaktadir. Bu baglamda gevre kirliligi etkenlerinin, gevresel, ekonomik ve sosyal agilardan degerlendirilmesi gerekliligi dogmaktadir. Dogal gevre bile^enlerine yönelik önlemlerin, i§ birligi, denetim ve koruma bilinci üzerine temellendigi sonucuna bagli olarak, §ekil 5'te kentin gevre sorunlari dogrultusunda ortak gözüm noktalari gösterilmektedir.
yerel yönetim, sivil toplum örgütleri, meslek odalari, i$letmeler ve üniversiteler
arasinda ortak cabalar \ /
f dogal gevre denetim mekanizmalari
yerli halk ve turist farkindaligi igin egitimler
Ekosistem Bütünlügü
gezi teknelerinin karbon ayak izi tespitleri
nehirde gezi teknelerinin sefer planlamalari deniz turizmi aktiviteleri/ su sporlarinin sikligi
nehir kullanim yogunlugu (bireysel etkinlikler)
I
| Orman Varliklarinin Korunmasi
I
orman kamp alaninda ticari ve turistik faaliyet yönetimi
orman kamp alaninin kullaniminda tarima kapasitesi sinirlari
■ ormanlik alan kullanim yogunluguna kar§i kentsel ye§il alanlara yönelim
■ agaglandirma gali§malari
Qevresel Kirlilik
■ gezi teknelerinde yenilenebilir enerji kullanimi
■ kent igi ula§im agi sistemi
■ gevre denetim birimlerinin olu§umu
■ arag trafigine yönelik kent igi ta§ima kapasitesi sistemi
■ geri dönü§üm sistemleri kullanimi
■ nehir ve kiyi alanda atik olu§umu
■ toplu ta§ima kullanimi
§ekil 5. Akyaka'nin Dogal ^evre Sorunlarina Yönelik Ortak ^özüm Noktalari
Ortak gözüm noktalari gergevesinde Akyaka'nin sürdürülebilirlik potansiyeline ili^kin genel bir degerlendirmeye varildiginda, sürdürülebilir dogal gevre etkile^imleri önem kazanmaktadir (§ekil 6). £ali§manin temel bir sonucu olarak, dogal gevrenin korunmasinda bile^enlerin ortak paydalarda geli^tigi saptanmaktadir. Bu baglamda, bile^enlere yönelik geli^tirilen her bir önerinin, dogal gevrenin önemli bir sorununu gözümlemesinin yani sira, e§ zamanli ya^anan farkli bir gevresel sorunun da odak noktalarindan biri olabilecegi sonucuna ula^ilmaktadir. Bu etkile^imlerin, benzer sorunlar ya^ayan diger kügük turizm kentlerinin de sürdürülebilirlik degerlendirmelerine olanak taniyacagi öngörülmektedir.
270
■ kentsel alan-rekreatif etkinlikler
/
/
ta§ima kapasitesi sistemi gevre yönetim sistemi
§ekil 6. Akyaka'da Sürdürülebilir Dogal ^evre Etkilegimleri
Kûçûk kentlerin turizme bagli sorunlarinin temel nedeni, çevresel etkileçimlerin iyi tespit edilmemesidir. Çôzûm, yerleçime özgü çevre verilerinin turizm planlamasina dogru katilmasi ile iliçkilidir. Tüm bireylerde koruma bilincinin geliçtirilmesi ve ilgili tüm paydaçlarin sürece etkin katilimi çarttir. Bu çaliçma, kûçûk kentlerin özgün degerlerinin korunmasinda yerel/bölgesel/küresel ôlçekte paydaçlarin daha iyi kararlar almasini saglayacak temel parçalar sunmaktadir. Geliçtirilen öneriler paydaçlar tarafindan benimsendigi takdirde, bireysel ve yönetsel olarak dogal degerlerle dengeli bir iliçki kurulacaktir. Çaliçmada oluçturulan siniflandirma, geçmiçten gûnûmûze geliçen birçok verinin analizi ile edinilen turizm göstergeleri içermesi nedeniyle, kûçûk turizm kentlerinin sürdürülebilirligine yönelik gelecekteki araçtirmalara yönlendiricilik saglayabilir. Siniflandirmanin diger iki ana bileçeni olan 'sürdürülebilir kaynak yönetimi' ve 'yerel-kültürel degerlerin korunmasi', çaliçmanin devami niteliginde sürdürülebilir turizmin, planlama, yönetim ve kalkinma boyutlari üzerinden ele alinabilir. Önerilen siniflandirmanin geliçtirilmesiyle, küçük kentlerde bütüncül sürdürülebilirlik modeli oluçturulmasi ve literatüre etkin katki saglanmasi söz konusu olacaktir.
271
"COPE-Dergi Editörleri için Davranif Kurallari ve En iyi Uygulama ilkeleri" beyanlari:
Etik Kurul Belgesi: Bu çali§ma için etik kurul onayi gerekmemektedir.
Çikar Çatiçmasi Beyani: Bu makalenin ara§tirmasi, yazarligi veya yayinlanmasiyla ilgili olarak yazarin potansiyel bir çikar çati§masi yoktur.
Finansal Destek: Bu çali§manin ara§tirma ve yazim a§amasmda herhangi ki§i/kurum veya kurulu§lar tarafindan finansal destek alinmadigi bildirilmi§tir.
Katki Orani Beyani: 1. yazar: %50 - 2. yazar: %50
Destek ve Teçekkûr Beyani: -
Sorumlu Yazar: Ar§. Gör. Seçil Seçal Sarigül
Çifte Kör Hakem Degerlendirmesi: Di§-bagimsiz
Bu makale, Creative Commons Atif-GayriTicari 4.0 Uluslararasi Lisansi ile lisanslanmigtir.
The following statements are made in the framework of "COPE-Code of Conduct and Best Practices Guidelines for
Journal Editors":
Ethics Committee Approval: Ethics committee approval is not required for this article.
Declaration of Conflicting Interests: No conflicts of interest were reported for this article.
Financial Support: It has been reported that this study did not receive financial support from any person/institution or organization during the research and writing phase.
Author Contributions: 1st : %50 - 2st : %50
Statement of Support and Acknowledgment: -
Corresponding Author: Ress. Assist. Segil Segal Sarigul
Double-Blind Peer Review: External-independent
This article is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.
KAYNAKÇA
Akyaka Araçtirma ve Açiklama Raporu, Akyaka Plan Hükümleri. (2020). Mugla: Çevre ve Çehircilik Bakanligi.
Avci, M., Korkmaz, M. & Alkan, H. (2009). "Türkiye'de Orman Yanginlarinin Nedenleri Üzerine Bir
Degerlendirme", I. Orman Yanginlari ile Mücadele Sempozyumu, 7-10 Ocak, Antalya. Ayberk, H.; Küçükosmanoglu/ A. & Cebeci, H. (2010). The Structure and Importance of Fire Suppressing
Organizations in Turkey. Scientific Research and Essays, 5(5), 456-460. Bayhan, B. (2013, 7 Subat). Sakin Sehrin Biyolojik Çeçitliligi Koruma Altina Alinacak.
https://www.arkitera.com/haber/sakin-sehrin-biyolojik-cesitliligi-koruma-altina-alinacak/ adresinden 20.11.2022 tarihinde eri§ildi.
Gökova Özel ^evre Koruma Bölgesi Raporu. (2018). Ankara: ^evre ve §ehircilik Bakanligi.
Akyaka Kadin Azmagi ve ^evresinin Koruma-Kullanma Usul ve Esaslari. (2016). Ankara: ^evre, §ehircilik ve iklim Degi§ikligi Bakanligi Bilgi Sistemi.
Dashper, K. (2014). Rural Tourism: An International Perspective. Cambridge: Cambridge Scholars Publishing.
DHA (2021, 30 Haziran). Doga Harikasi 'Kadin Azmagi'na insan Giri§i Yasaklandi. https://www.ntv.com.tr/galeri/turkiye/doga-harikasi-kadin-azmagina-insan-girisi-yasaklandi,oRXqTjJBDk61EsAmOHmoIg/e6PX40F0wUqWuy8CxmSmow adresinden 18.11.2022 tarihinde eri§ildi.
Key Indicators for Territorial Cohesion and Spatial Planning, Final Report. (2013). Maynooth: ESPON & National University of Ireland.
Resolutions of the International Symposium on the Conservation of Smaller Historic Towns. (1975). Rothenburg ob der Tauber, Germany: ICOMOS, 4th General Assembly.
Irshad, H. (2010). Rural Tourism-An Overview. Government of Alberta: Agriculture and Rural Development.
Lane, B. (1994). What is Rural Tourism. Journal of Sustainable Tourism, C/S. 2 (2), 7-21.
Mason, P. (2008). Tourism Impacts, Planning and Management. Amsterdam: Elsevier Science and Technology.
McKercher, B. (2003). "Sustainable Tourism Development- Guiding Principles for Planning and Management", Presentation to the National Seminar on Sustainable Tourism Development, 5-9 Kasim, Kyrgystan.
Orman Yanginlari Degerlendirme Raporu, 2010-2019 Yillari Arasinda Meydana Gelen Orman Yanginlarinin Qki§ Sebeplerine Dagilimi. (2020). Ankara: Orman Genel Müdürlügü.
Ryan, C. (2002). Tourism and Cultural Proximity Examples from New Zealand. Annals of Tourism Research, C/S. 29 (4), 952-971.
Saarinen, J. (2006). Traditions of Sustainability in Tourism Studies. Annals of Tourism Research, C/S. 33 (4), 1121-1140.
Saarinen, J.; Moswete, N. & Monare, M. (2014). Cultural Tourism: New Opportunities Heritage Sites. Tourism Management, C/S. 16 (5), 361-365.
Sualti Ara§tirmalari Dernegi-SAD (2012). "Gökova'da Yürütülen Kiyi Alanlari Yönetimi Temelli Projeler Envanteri ve Korumada Verimlilik", Azmak'ta Dogal Ya§am Yok Olmasin Sempozyumu, 20 Kasim, Mugla.
Tourism and Biodiversity Achieving Common Goals Towards Sustainability. (2010). Madrid: WTO Publishing.
The World Tourism Organization-UNWTO (2017). "22nd Session of UNWTO General Assembly", 11 Eylül, Chengdu, China.
272
