Научная статья на тему 'КЎЧАТЗОРЛАРДА КАСАЛЛИК ВА ЗАРАРКУНАНДАЛАРГАҚАРШИ КУРАШДА ФОЙДАЛАНИЛАДИГАН ПУРКАГИЧ'

КЎЧАТЗОРЛАРДА КАСАЛЛИК ВА ЗАРАРКУНАНДАЛАРГАҚАРШИ КУРАШДА ФОЙДАЛАНИЛАДИГАН ПУРКАГИЧ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

43
13
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Кўчат / касаллик / зараркунанда / пуркагич / босим / насос / вентилятор / рама / фильтр

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — А Т. Мусурмонов, А Ж. Бекназаров, У Т. Қузиев, Д И. Шайқулов

Мақолада кучат етиштиришда касаллик ва зараркунандаларга қарши курашда фойдаланиладиган вегитация даврида култиватор рамасига ўрнатилиб ишлатиладиган пуркагич технологик схемаси асосланган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «КЎЧАТЗОРЛАРДА КАСАЛЛИК ВА ЗАРАРКУНАНДАЛАРГАҚАРШИ КУРАШДА ФОЙДАЛАНИЛАДИГАН ПУРКАГИЧ»

Volume 3 | Special Conference 1 | 2022 ME VA CHILIK VA UZUMCHILIKNING RIVOJLANISHID^ILM-FANYUTUQLAR^

КУЧАТЗОРЛАРДА КАСАЛЛИК ВА ЗАРАРКУНАНДАЛАРГА^АРШИ КУРАШДА ФОЙДАЛАНИЛАДИГАН ПУРКАГИЧ

А. Т. Мусурмонов

акад. М.Мирзаев номидаги БУВИТИ

А. Ж. Бекназаров

СамВМЧБУ

У. Т. ^узиев

Д. И. Шайкулов

"ТИКХММИ" Миллий тадкикот университети

АННОТАЦИЯ

Маколада кучат етиштиришда касаллик ва зараркунандаларга карши курашда фойдаланиладиган вегитация даврида култиватор рамасига урнатилиб ишлатиладиган пуркагич технологик схемаси асосланган.

Калит сузлар. Кучат, касаллик, зараркунанда, пуркагич, босим, насос, вентилятор, рама, фильтр.

Кириш. Узбекистон Республикаси иктисодиётининг ривожланишида кишлок хужалигида махсулотларни ишлаб чикариш самарадорлигини ошириш асосий омиллардан бири хисобланади.

2018 йил 29 мартдаги ПФ-5388-сонли «Узбекистон Республикасида мева-сабзавотчиликни жадал ривожлантиришга доир кушимча чора-тадбирлар тугрисида» ги Фармони [1] ва 2018 йил 2 майдаги ПК-3712-сонли «Кишлок хужалигини уз вактида кишлок хужалиги техникаси билан таъминлаш механизмларини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисида» ги, 2018 йил 29 майдаги ПК-3751-сон «Кишлок хужалиги махсулотлари ишлаб чикарувчиларга механизация ва сервис хизматларини курсатиш самарадорлигини ошириш буйича кушимча чора-тадбирлар тугрисида» ги 2020 йил 10 мартдаги ПК-136-сон «2020-2021 йилларда ички ва ташки бозорларда харидоргир махсулотларни ишлаб чикаришни махаллийлаштириш дастури тугрисида» ги карорлари чикди [2,3,4].

Дехкончилик махсулотлари етиштиришнинг янада купайтириш юзасидан кишлок хужалиги олдига куйилган

15-iyun, 2022

Respublika anjumani

363

ytadqq

Volume 3 | Special Conference 1 | 2022 ME VA CHILIK VA UZUMCHILIKNING RIVOJLANISHIDA ILM-FAN

вазифаларни муваффакиятли хал килишда ишлаб чикариш жараёнларини механизациялаштиришнинг янги усулларини яратиш, мавжудларини такомиллаштириш мухим ахамиятга эга. Узбекистонда кучат етиштиришни купайтириш учун мавжуд имкониятлардан тулик фойдаланиш, барча богдорчиликка ихтисослашган фермер хужаликлари фан ютуклари хамда илгор хужаликларнинг тажрибаларини кенг жорий килиш керак. Шу асосда кучатзорларни парвариш килишини кескин яхшилаш, хужаликлардаги кишлок хужалик машиналари хамда турли тиркама ва урнатма механизамлардан унумли фойдаланиш чораларини куриш зарур.

Кучатзорларда касаллик ва зараркунандаларга карши кимёвий ишловларни утказиш, зараркунандалар микдорини кескин камайтириш ва уларнинг бундай майдонларга таркалишининг олдини олиш мухим ахамият касб этади. Аммо об-хаво намгарчилиги юкори булган йилларда зараркунандалар кучатларни ривожланиши учун хавф тугдиради. ^ар кандай об-хаво шароитларида хам кучат майдонларини зараркунандалар таъсиридан самарали асраш учун биологик кураш билан бирга, кучат катор ораларига механик ишлов бериш, яъни суспензияни куллаш юкори самара беришини таъминлаш уз исботини топган.

Бугунги кунда кучатчиликка ихтисослашган фермер хужаликларининг далаларида кучат катор ораларига ишлов берилганда культиваторларга урнатилиб ишлатиладиган суспензия сепиш мосламаларининг технологик иш жараёнлари тахлил килинганида, бу сепиш мосламаларининг пуркагичлари белгиланган талаб даражасида пуркаш имкониятига эга эмас. Чунки зараркунандалар кучат баргининг остки кисмида жойлашганлиги сабабли суспензия химикатининг хашоратларга таъсири самарасиз булиши аникланган

Кучат куртак ёйиш даврида, унинг ён шохларида жойлашган баргларига деярли ишчи аралашма билан ишлов берилмайди. Эрта бахорда тог олди туманида экилган чигит униб чикканда нихолга об-хавонинг салкинлиги ва шудринг тушиши натижасида кучат баргида шира-трипслар пайдо булади ва кучатнинг усиб ривожланишига салбий таъсир курсатади.

Кучат етиштиришда юкори самарадорликка эришиш учун барча бажариладиган агротехник тадбирлар белгиланган муддатларда сифатли утказилиши талаб этилади. Кейинги йилларда кучатетиштириш сифатини ошириш учун кучатга суспензия

[2].

Google Scholar

Respublika anjumani

15-iyun, 2022

Volume 3 | Special Conference 1 | 2022 MEVACHILIK VA UZUMCHILIKNING

RI^OJLAäiSmiS^aMimmmYmmmäimSL

сепиш, зараркунанда ва касалликларга карши кураш агротехник амалиёти кенг кулланилмокда.

Бунинг натижасида кучат етиштириш самарадорлиги ошмокда. Лекин кучатнинг дастлабки вегитация даврларида бахор серёгин ва салкин келган йилларда ёш кучат нихолларнинг ривожи анча суст булади. Бунинг асосий сабаби, шудринг ва ёмгир таъсирида ёш кучат нихолларининг кишлок хужалик зараркунандалари (шира ва трипс) билан зарарланишидир. Суспензия сепилиши натижасида ёш кучат нихоллари маданий угитлар билан барг оркали озиклантирилиб, уларнинг усиши ва ривожланишига яхши шароит яратилади ва кисман зараркунандалар нобуд булади. Бугунги кунда суспензия сепиш агрегатларининг технологик иш жараёнлари тахлил килинганида маълум булишича, агарда жараёнда вентиляторли пуркагичлардан фойдаланилса, ишчи суюклик анча куп сарфланади, яъни 60-70% ишчи суюклик усимликка эмас, балки катор орасига сепилади. Агарда, штангали, лентали пуркагичлардан фойдаланилса, унда ишчи суюклик факатгина баргнинг устки кисмига сепилади, натижада унинг барг тагидаги зараркунандаларга таъсири анча кам булади.

Кучат ни барг оркали озиклантириш натижасида ундан кам харажатлар эвазига самарали хосил олиш мумкинлигини агрохимик олимлари уз тадкикотлари натижасида исботлашган. Улар кучатга дастлабки ишлов беришда, иккинчи культивацияда, угит билан сугориш учун эгатни очишда ва шохлаш даврида катор оралариги ишлов беришда суспензия билан бирга утказишни тавсия этишган.

Натижа ва уларнинг тахлили. Бугуги кунда кучат етиштиришга ихтисослашган фермер хужаликларда суюлтирилган суспензияни катор орасига сепишда ОВХ-28 ёки ОВХ-600 вентиляторли пуркагичларга штангали мослама урнатилиб амалга оширилмокда.

Суюклик билан таъминлаш максадида 200 литр хажмга эга булган идиш культиваторнинг рамасига жойлаштирилган. Ушбу сепиш мосламаси суспензияни катор орасига эмас, балки факат баргининг устки ва остки кисмига босим остида чанглатиб узатилиши натижасида кучатларнинг ривожланишига хамда унинг барги ёрдамида озикланиши хисобига хар-хил зараркунандаларга карши курашишида яхши натижа беради.

Биз томондан таклиф этилаётган технология буйича кучат катор ораларига ишлов беришда ОВХ системасидаги ёппасига пуркаш вентилятордан фойдаланмасдан, балки хар

15-iyun, 2022

Respublika anjumani

365

Уо1ите 3 | Special СопГегепсе 1 | 2022

иеуасшык ул шиисшытто

^^^о^ьаш^нтп^тьм-шмуитиоьлк^

бир катордаги гузалар баргининг устки ва остки кисмига суюлтирлаган суспензияни аник максадли етказиб бериш учун алохида мини вентиляторлардан фойдаланиш зарурлигини курсатди.

Юкоридаги келтирилган фикр ва мулохазалардан келиб чикиб, кучатларни химикатлар билан хдмоялаш самарадорлигини ошириш максадида, мослама пуркагичларининг конструктив ечими ва технологик иш жараёнини такомиллаштириш максад килиб куйилди. Натижада кучатлар катор ораларига ишлов бериш жараёнида суюлтирилган химикатларни сепишда ишчи суюклиенинг кучат барги ва танасига таъсирининг самарасиниошириш максадида ёппасига эмас, балки катордаги кучат баргларининг устки ва остки томонларига ишчи аралашма сепадиган мосламанинг такомиллаштирилган конструкцияси таклиф эталади. Бу мослама мавжуд КРН-4.2 кучат катор орасига ишлов бериш культиваторига урнатилиши назарда тутилган (1-расм).

Кучатга дастлабки кимёвий ишлов беришда суспензия сепиш мосламаси

а)

Volume 3 | Special Conference 1 | 2022 ME VA CHILIK VA UZUMCHILIKNING RIVOJLANISHID^ILM-EANYUTUQLAR^

б)

1-расм. Кучатга дастлабки кимёвий ишлов беришда ва суспензия сепиш

мосламаси

1-рама; 2-резервуар; 3-насос; 4-фильтр; 5-босим рослагич; 6-таркатиш штусери; 7-кайтарувчи клапан; 8-вентилятор; 9-пуркагич; 10-кронштейн; 11-вентилятор корпуси; 12-вентилятор заслонкаси; 13-вентилятор сапльоси; 14- электровентилятор; 15-ишчи аралашма утказувчи трубка; 16-пуркагич учлиги.

Курилманинг иш жараёни куйидагича кечади: рама 1 га урнатилган резервар 2 системани суюлтирилган суспензия билан таъминлаш учун хизмат килади. Суюкликни хайдаш насоси 3 система да босим хосил килиб, суспензияни таркатиш штусери 6 оркали пуркагич 9 ёрдамида пуркаб беради. Кайтарувчи клапан 7 ёрдамида ортикча суюклик идишга кайтади. Вентилятор 8 уюрма хаво окими хосил килиб, уни соплосига, 13 гайка билан Г- куринишли металлдан ясалган, суюклик утказгични бир учи кутарилган булиб, уюрма хаво окимига сифатли етказиб бериш учун иккинси учида эса конус куринишли пуркаш учлигидан 16 пуркалаётган суспензияни барг юзасига чанглатиб беради. Система кронштейн 10 ёрдамида рамага махкамланган.

Мослама суспензияни катор орасига эмас, балки факат кучат баргининг устки ва остки кисмига босим остида чанглатиб узатилиш натижасида кучатнинг ривожланишига хамда унинг барги ёрдамида озикланиши хисобига хар-хил зараркунандаларга карши курашишида яхши натижа беради.

Хулоса. Бугуги кунда кучат етиштиришга ихтисослашган фермер хужаликларда суспензия сепиш агрегатларининг технологик иш жараёнлари тахлил килинганида, вентиляторли

15-iyun, 2022

Respublika anjumani

367

ytadqq

Volume 3 | Special Conference 1 | 2022 ME VA CHILIK VA UZUMCHILIKNING RIVOJLANISHIDA ILM-FAN

пуркагичлардан фойдаланилса ишчи суюклик сарфи анча куп сарфланади, яъни 60-70% ишчи суюклик усимликка эмас, балки катор орасига самарасиз сепилади.

Биз тамондан таклиф этилаётган суспензия сепиш мосламаси кулланилганда, суюклик баргнинг юза ва ост кисмига максадли етказиб берлилади, натижада сепиладиган суспензия суюклиги 60-70% га тежалади.

REFERENCES

1. Узбекистан Республикаси Президентининг 2018 йил 29 мартдаги ПФ-5388-сон «Узбекистон Республикасида мева-сабзавотчиликни жадал ривожлантиришга доир кушимча чора-тадбирлар тугрисида» ги Фармони Тошкент ш. 2018 йил.

2. Узбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 2 майдаги ПК-3712-сон «^ишлок хужалигини уз вактида кишлок хужалиги техникаси билан таъминлаш механизмларини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисида» ги Карори.

3. Узбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 29 майдаги ПК-3751-сон «Кишлок хужалиги махсулотлари ишлаб чикарувчиларга механизация ва сервис хизматларини курсатиш самарадорлигини ошириш буйича кушимча чора-тадбирлар тугрисида» ги Карори.

4. 2020 йил 10 мартдаги ПК-136-сон «2020-2021 йилларда ички ва ташки бозорларда харидоргир махсулотларни ишлаб чикаришни махаллийлаштириш дастури тугрисида» ги карорлари.

Google Scholar

Respublika anjumani

15-iyun, 2022

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.