Научная статья на тему 'JASLARDI MILLIY QÁDIRIYAT TIYKARINDA TARBIYALAWDAǴI ORNI'

JASLARDI MILLIY QÁDIRIYAT TIYKARINDA TARBIYALAWDAǴI ORNI Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Qádiryat / miyraslar / dóretiwshilik / milliy / millet / ǵárezsizlik / jaslar / Value / heritage / creativity / national / nation / independence / youth

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — N.Madreymova

Bul maqalada jaslardı milliy qádiriyat tiykarında tárbiyalaw hám olardı Milliy qádiriyatlarımız, úrp-ádet hám dástúrlerinemizdi qayta tikleniwi hám jáne de rawajlanıwı jámiyetimiz miqiyosidagi reformalar natiyjeliligin, muvafaqqiyatini támiyinleydi ruwxıy bárkámal, bilimli jańasha pikirlew qábiletine iye insanǵana ǵárezsizlik hám rawajlanıw jolin sharapatlı menen otaw aladı

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ITS ROLE IN EDUCATING YOUNG PEOPLE BASED ON NATIONAL VALUES

In this article, educating youth on the basis of national values and restoring them to our national values, customs and traditions will ensure the effectiveness and success of reforms throughout our society

Текст научной работы на тему «JASLARDI MILLIY QÁDIRIYAT TIYKARINDA TARBIYALAWDAǴI ORNI»

EURASIAN JOURNAL OF ACADEMIC RESEARCH

Innovative Academy Research Support Center IF = 7.899 www.in-academy.uz

ITS ROLE IN EDUCATING YOUNG PEOPLE BASED ON NATIONAL VALUES N.Madreymova

Teacher of the Department of cultural activities of theNukus branch of the Institute of art and Culture of Uzbekistan +998996383653 [email protected] https://doi.org/10.5281/zenodo.14514916

ARTICLE INFO

ABSTRACT

Received: 11th December 2024 Accepted: 17th December 2024 Online: 18th December 2024

KEYWORDS Value, heritage, creativity, national, nation, independence, youth.

In this article, educating youth on the basis of national values and restoring them to our national values, customs and traditions will ensure the effectiveness and success of reforms throughout our society.

JASLARDI MILLIY QADIRIYAT TIYKARINDA TARBIYALAWDAGI ORNI

N.Madreymova

Ozbekstan korkem oner hâm mâdeniyat instituti Nokis filiali Mâdeniyat iskerligi

kafedrasi oqitiwshisi +998996383653 [email protected] https://doi.org/10.5281/zenodo.14514916

ARTICLE INFO

ABSTRACT

Received: 11th December 2024 Accepted: 17th December 2024 Online: 18th December 2024

KEYWORDS Qadiryat, miyraslar,

doretiwshilik, milliy, millet, garezsizlik, jaslar.

Bul maqalada jaslardi milliy qâdiriyat tiykarinda târbiyalaw hâm olardi Milliy qâdiriyatlarimiz, urp-âdet hâm dâstûrlerinemizdi qayta tikleniwi hâm jâne de rawajlaniwi jâmiyetimiz miqiyosidagi reformalar natiyjeliligin, muvafaqqiyatini tâmiyinleydi ruwxiy bârkâmal, bilimli janasha pikirlew qâbiletine iye insangana gârezsizlik hâm rawajlaniw jolin sharapatli menen otaw aladi.

Gârezsizlik jillarinda jildam qâdemler menen ruwxiy turmisimizga kirip kelip, sanamizda ornagan eki soz - bul "miyraslar" hâm "qâdiryat" bolip tabiladi. Milliy qâdiriyatlarimiz, urp-âdet hâm dâsturlerimizdi qayta tikleniwi hâm jâne de rawajlaniwi jâmiyetimiz kolemindegi reformalar natiyjeliligin, tabisli tâmiyinleydi, sebebi ruwxiy bârkâmal, bilimli, ruhan sergek, janasha pikirlew qâbiletine iye insangana gârezsizlik hâm rawajlaniw jolin sharapatli jol menen ote aladi. Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev aytip otkenleri siyaqli, "Xalqimizdin âne sonday bay tariyxiy, ilimiy, manawiy miyrasin hâr târepleme uyreniw, jahan putkil puqarasina ken tanistiriw, en âhmiyetlisi islam dininin tup adamgershilik mânisin teren aship beriw maqsetinde biz "nadanliqqa qarsi agartiwshiliq" menen gurespekshimiz". Sonnan kelip shigip aytiw kerek, xalqimizdin mâdeniy miyraslari, joqari ruwxiy qâdiriyatlarin teren hâm hâr târepleme uyrenip, olardi gârezsiz jurtimizda jasawshi hâr bir insannin sanasina siniriw,

é

Ws,

ásirese jetkinshekti ruwxiy jetik, milliy gárezsizlik ideyalari ruwxinda tárbiyalaw, olardi pidayi kisiler etip qáliplestiriw eñ aktual máselelerden biri bolip qalaberedi.1

Mina nárseni ayriqsha atap ótiw kerek, ulli túp babalarimiz, jáhán páni hám mádeniyatina ózleriniñ dóretiwshilikleri menen kútá úlken úleslerin qosqan ulli watanlaslarimiz mádeniy miyraslarin úyreniw, bul miyraslardan jaslardi tálimtarbiyalaw processinde paydalaniw da kúnniñ tiykargi máselelerinen bolip tabiladi. Ulli oyshillar tárepinen tereñ ilimiy tiykarlangan ilimiy ideya hám táliymatlar tek olar jasap dóretiwshilik etken dáwir ushingana emes, bálki keleshekti aldinan boljaw, tábiyiy, social hám waqiya hám processlerdi aldinan aytip bere aliw kózqarasinan da bahasiz bolip tabiladi.

Oyshil babalarimizdiñ ilimiy-filosofiyaliq táliymatlari tar milliy qabiqqa oralip qalgan emes, bálkim milliy, uliwma insaniyliq, uliwma dunyaliq áhmiyetke iye bolgan táliymatlar bolip tabiladi. Tagi sol zat diqqatqa ilayiq, Shigis oyshillariniñ derlik hámmesi óz dáwirniñ derlik turmisi orayinda boldi, ámeliy jumislarda aktiv qatnas etiwdi, elim, xalqim, jurtim dep jasawdi. Bul olardiñ haqiyqiy kámal insan, bárkámal shaxs, otin patriot, xalqshil hám ulli oqimisli ekenliklerinen dárek beredi. Atap ótiw kerek, ruwxiyliq, milliy hám uliwma insaniyliq qádiriyatlar mashqalasi, olardiñ jámiyet turmisinda tutqan orni hám roli haqqindagi pikirlerdi Farabiy, Ibn Sina, Beruniy, Burhoniddin Marg'inoniy, Abu Mansur Moturudiy, Ahmad Yassawiy, Abdulxoliq G'ijduvoniy, Najmiddin Kubro, Bahouddin Nagishband, Alp Mahmud, Alisher Nawayi, Babur siyaqli oyshillarimizdiñ iskerliginen kóplegen kelitiriw múmkin.

Jaslardi milliy gárezsizlik ideyalari ruwxinda, milliy qádiriyatlarimiz tiykarinda bárkámal insan etip tárbiyalaw siyaqli bas maqsetten kelip shigip, tálim-tárbiya processinde tómendegi waziypalardi ámelge asiriw kerek:

- milliy qádiriyatlar mánisin túsindiriw, olardiñ uliwma insaniyliq qádiriyatlar sistemasindagi ornin kórsetiw;

- milliy hám uliwma insaniyliq qádiriyatlardiñ jámiyet rawajlaniwindagi ornin kórsetip beriw;

- ulli watanlaslarimiz, islam dini rawajlaniwina úlken úles qosqan muhaddis hám sháriyat huqiqtaniwshisilardiñ dóretiwshiliginde qádiriyatlar máselesin kórsetip beriw;

- sufizm rawajlaniwina úlken úles qosqan babalarimiz iskerligi hám ilimiy miyraslarinda qádiriyatlardiñ ornin kórsetiw.

Milliy qádiriyatlar máselesinde bir táreplemelikke jol qoymaw, bir tárepke pát berip ekinshi táreptiñ zárúrligini umitiw ruwxiy -bilimlendiriw tárbiyaga zálel keltiriwi múmkin.

Tiykarinan milliy qádiriyatda xaliqtiñ miñ jilliq tájiriybesi, isenimi, árman -tilekleri, adamgershilik hám patriotliq tiykarlari kórsetilgen bolip tabiladi. Soniñ ushin olar arasindagi teñ salmaqliliqti buzbaw zárúrli áhmiyetke iye esaplanadi. Álbette, milliy hám uliwma insaniyliq qádiriyatlar arasinda arnawli bir salistirmali parq saqlagan halda olardi uliwma maqset jolinda pútin dúñyaga kózqarasti ózinde bildiretugin keñ mánistegi ruwxiy -bilimlendiriw qural dep qaraw zárúr. Jaslar sanasina milliy hám uliwma insaniyliq qádiriyatlardi tek "túsinik", "princip" retinde emes, bálki olardi tárbiyaliq programma retinde, yagniy xalqni eski basqariw princpi tárbiyasi, oylaw tárizi, ideologiyasinan qutqariw, bazar

1 Mirziyoyev Sh. Milliy taraqqiyot yolimizni qatiyat bilan davom ettirib, yangi bosqichga ko'taramiz. T. : "O'zbekiston" 2017 yil 468 - bet

é

Ws,

qatnaslarina tiykarlangan demokratiyaliq qâdiriyatlardi ugit-nâsiyatlawga bagdarlangan bolip tabiladi. Jana ideya puqaralarda kobirek erkin, gârezsiz an, oylaw târizi, individual isbilermenlik, isbilermenlik iskerligin rawajlandiriwga qaratilgandir.

Milliy hâm uliwma insaniyliq qâdiriyatlar jaslardi hâm uliwma xalqimizdi xalqni bilimli etiwge qaratilgan bolip tabiladi. Olar milletti tariyxiy birlik retinde rawajlaniwina, o'zligini angariw processinde kutâ ulken âhmiyet kâsip etip, kushli bilimlendiriwge tiyisli hâm târbiyaliq qural, princip bolip tabiladi. Jaslardi milliy hâm uliwma insaniyliq qâdiriyatlar tiykarinda târbiyalawdin tagi bir ozgesheligi adam oz iskerligin psixik tinishsizlaniw, sezim-sezimge emes, bâlki aqil -aqil, ilim, oylaw, ruwxiyliq, bilim, tolerantliq tiykarina quriwga shaqiriq etedi.

Ol mânis-mazmuni, muddâhâ-maqsetine kore milliy, dunyaliq, zamanagoy, demokratiyaliq xarakterge iye ruwxiy-bilimlendiriw hâm etikaliq, târbiyaliq programma bolip tabiladi.

Onin milliyligi mâmleket mânisi hâm dârejesinde bolip, mâmleketimizdegi barliq millet hâm elat wâkillerinin uliwma mâplerin bildiredi. Ol jagdayda social, dunyaliq mânis-mazmun hâm jonelis hâm de milliy mâpler ustin turatugin bolip tabiladi. Onin demokratiyaliq xarakter hâm bagdari etnik hâm diniy toparlardin tolerantligi, mulkshiliktin turli-tumanligi, siyasiy partiyalardin ten haqililigina tiykarlanganliginda bolip tabiladi. Oqiwshi hâm student-jaslarga milliy qâdiriyatlar haqqinda tusinik hâm bilimler beriwde olar iyelep atirgan ilimlerdin insannin omirindegi mo''jizakor kushi haqqinda bolek toqtaliw zârur. Ahmad Yugnakiydin "Ilmsiz jiliksiz suyek bolip tabiladi, suyekke jilik, er kisige ilim kerekdir", "ilim baxit hâm igbalga jetkizedi" degen pikirlerinen qâdiriyatlar tiykarinda târbiyalaw processinde, jaslardi milliy gârezsizlik ideyalari ruwxinda, ideyalogiya hâm ideologiyaliq târbiyada orinli paydalaniw mumkin.2

Târbiyamizda adamdi aqlga gana emes, bâlki kewili, juregi, hujdani da basqariwdi mudami uqtiriwimiz' zârur. "Kewil ilmi, bul paydali kimdir, ol nabiylar hâm Elshiler ilmi bolip tabiladi...". Bul paziyletlerdi târbiyanin barliq iskerlik tarawilarinda, âsirese, jaslardi ideologik hâm ideologiyaliq târbiyasina siniriwdi âmeliy jolga qoyiw kerek.

Târbiyada isendiriw usili ulken orin tutadi. Târbiya tek arnawli bir soz, tusinikler jiyindisi formasinda berilmeytuginnen, bâlki janli turmistan alingan âmeliy misallar arqali beriliwi zârur. Adamlardin jeke, shanaraqliq turmisinan misallar keltiriw arqali jaslarga nâtiyjeli tâsir etiwi mumkin. Sonday eken, târbiyada jaslarga milliy qâdiriyatlar, olardin hâr bir jâmiyet agzasi turmis formasindagi orni haqqinda aniq, konkret misallar, âmeliyat, ibrat, ulgi korsetiw milliy qâdiriyatlar tiykarinda taribiyalawdin tagi bir faktori bolip tabiladi.

Àlbette, jaslardi milliy qâdiriyatlarga suyene otirip, olar tiykarinda târbiyalawdin koplegen faktorlari haqqinda soylew mumkin. Milliy qâdiriyatlar tiykarinda târbiyalaw uzaq dawam etetugin process bolip tabiladi.

Juwmaq retinde soni keltiriw kerek, qâdiriyatlar, milliy qâdiriyatlardin rawajlaniw processleri hâm nizamliqlarin puqta uyrenbesten hâm ozlestirmesten hâzirgi waqitta jâhân tsivilizatsiyasiga, mâdeniyatina "tegis" qosilip ketiw, puqaraliq, adamgershilikli jâmiyetin quriw qiyinshiliqli.

2 Norboev A. G'oyalar targ'ibotida tushunchalar munosabati . Milliy istiqlol g'oyasi targ'ibotining ilmiy asoslari. -T.: 2002.. -44 bet

EURASIAN JOURNAL OF ACADEMIC RESEARCH

Innovative Academy Research Support Center IF = 7.899 www.in-academy.uz

Sebebi milliy qädiriyatlar ozinde adamgershilik, patriotliq, tolerantlik siyaqli bir qansha uliwma insaniyliq qädiriyatlardi da säwlelengenlestirgen bolip, kop äsirler dawaminda kisilararo qatnasda qäliplesken adamiylik qasiyetleri, joqari paziyletleri, milliy häm uliwma insaniyliq etikaliq normalarni oz ishine algan. Sol sebepli, sonday eken, ulkemimizde jasap doretiwshilik etken oyshil ilimpazlar, dinge alimlari häm ulli ulamalardin milliy qädiriyatlarga bergen itibari, päntleri, ibratimiz häm hikmetli sozlerdi uyreniwge itibardi jäne de kusheytiw kerek.

Prezidentimiz gärezsizligimizning ruwxiy-etikaliq negizleri tuwrisinda toqtalip, bul negizler uliwma insaniyliq qädiriyatlarga sadiqliq ; xalqimizdin ruwxiy miyraslarin bekkemlew häm rawajlandiriw ; insannin oz mumkinshiliklerin erkin korinetugin qiliwi,watanparwarliq ekenligin korsetip otkenler.3

References:

1. Mirziyoyev Sh. Milliy taraqqiyot yolimizni qatiyat bilan davom ettirib, yangi bosqichga ko'taramiz. T.: "O'zbekiston" 2017 yil 468 - bet

2. Norboev A. G'oyalar targ'ibotida tushunchalar munosabati. Milliy istiqlol g'oyasi targ'ibotining ilmiy asoslari. -T.: 2002 -44 bet

3. Mirziyoyev Sh. Milliy taraqqiyot yolimizni qatiyat bilan davom ettirib, yangi bosqichga ko'taramiz. T.: "O'zbekiston" 2017 yil 460 - 468 betlar

3 Mirziyoyev Sh. Milliy taraqqiyot yo'limizni qatiyat bilan davom ettirib, yangi bosqichga ko'taramiz. T.: "O'zbekiston" 2017 yil 460 - 468 betlar

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.