Научная статья на тему 'ИЖТИМОИЙ-ГУМАНИТАР ФАНЛАРНИ ЎҚИТИШДА ПЕДАГОГИК ИННОВАЦИЯ ВА ИННОВАЦИОН ФАОЛИЯТНИНГ УЗВИЙЛИГИ'

ИЖТИМОИЙ-ГУМАНИТАР ФАНЛАРНИ ЎҚИТИШДА ПЕДАГОГИК ИННОВАЦИЯ ВА ИННОВАЦИОН ФАОЛИЯТНИНГ УЗВИЙЛИГИ Текст научной статьи по специальности «Гуманитарные науки»

37
18
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Ижтимоий-гуманитар фанлар / инновация / фанларни ўқитиш зарурияти / жамият / таълим / тарбия / Социально-гуманитарные науки / инновации / необходимость преподавания наук / общество / образование / воспитание.

Аннотация научной статьи по Гуманитарные науки, автор научной работы — Латофат Сайдуллаевна Султонова

Мазкур мақолада ижтимоий-гуманитар фанларни ўқитишда педагогик инновация ва инновацион фаолиятнинг узвийлигини таъминлаш орқали фаннинг мазмуни ва уни ўқитишга қўйиладиган талабларни мукаммал бажара олиш усуллари ҳамда таълимни натижавийлигига эришишнинг самарали йўллари ҳақида маълумотлар ѐритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ИЖТИМОИЙ-ГУМАНИТАР ФАНЛАРНИ ЎҚИТИШДА ПЕДАГОГИК ИННОВАЦИЯ ВА ИННОВАЦИОН ФАОЛИЯТНИНГ УЗВИЙЛИГИ»

ИЖТИМОИЙ-ГУМАНИТАР ФАНЛАРНИ УЦИТИШДА ПЕДАГОГИК ИННОВАЦИЯ ВА ИННОВАЦИОН ФАОЛИЯТНИНГ УЗВИЙЛИГИ

Латофат Сайдуллаевна Султонова

Бухоро мухдндислик-технология институти "Ижтимоий фанлар" кафедраси катта укитувчиси

АННОТАЦИЯ

Мазкур маколада ижтимоий-гуманитар фанларни укитишда педагогик инновация ва инновацион фаолиятнинг узвийлигини таъминлаш оркали фаннинг мазмуни ва уни укитишга куйиладиган талабларни мукаммал бажара олиш усуллари хдмда таълимни натижавийлигига эришишнинг самарали йуллари хдкида маълумотлар ёритилган.

Калит сузлар: Ижтимоий-гуманитар фанлар, инновация, фанларни укитиш зарурияти, жамият, таълим, тарбия.

АННОТАЦИЯ

В данной статье представлена информация о содержании предмета и способах безупречного выполнения требований к его преподаванию, а также об эффективных способах достижения эффективности образования за счет обеспечения преемственности педагогического новаторства и инновационной деятельности в обучении социальных и гуманитарных наук.

Ключевые слова: Социально-гуманитарные науки, инновации, необходимость преподавания наук, общество, образование, воспитание.

ABSTRACT

This article provides information about the content of the subject and the methods of perfectly fulfilling the requirements for teaching it, as well as effective ways to achieve the effectiveness of education by ensuring the continuity of pedagogical innovation and innovative activities in the teaching of social and humanitarian sciences.

Keywords: Social and humanitarian sciences, innovation, necessity of teaching sciences, society, education, upbringing.

Глобаллашув жараёнида инновацион технологиялар таълим жараёнига, шунингдек, ижтимоий-гуманитар

® о

April, 20231

©

ф'

633

фанларни укитишга хам жуда кенг кулланилмокда. Инновация сузининг мазмун-мохиятидан келиб чиккан холда дидактик жараён ва унинг шаклларига янгилик киритиш, яъни, янги ноанъанавий технологиялардан фойдаланишга асосий эътибор каратилмокда. Инновациялар долзарб масала булиб, муайян бир тизимда шаклланган янгича ёндашувлардир. Улар ташаббуслар ва янгиликлар асосида тугилади ва таълим мазмунини ривожлантириш учун истикболли булиб, таълим тизими ривожига ижобий таъсир курсатади.

Инновация-маълум бир фаолият майдонидаги ёки ишлаб чикаришдаги технология, шакл ва методлар, муаммони ечишга янгича ёндашув ёки янги технологик жараённи куллаш, олдингидан анча муваффакиятга эришишига олиб келиши маълум булган охирги натижадир. Таълим тизимидаги хар кандай янгилик инновация була олмайди. Шу уринда "новация" ва "Инновация" тушунчалари уртасидаги асосий фаркларни курсатиб утиш зарур. Бунинг учун жамиятдаги ислохот фаолиятининг аник шакли, мазмуни ва кулами асос булиб хизмат килади.

Новация-бу фаолияти киска муддатли ва яхлит тизим хусусиятига эга булмаган, уз олдига муайян тизимдаги факат баъзи элементларини узгартиришни вазифа килиб куядиган жараёндир. Агар фаолият маълум концептуал ёндашув асосида амалга оширилаётган булса ва унинг натижаси уша тизим ривожланишига ёки унинг принсипиал узгаришига олиб келса бу фаолиятни инновация дея оламиз.

Х,ар иккала тушунча мезонлари куйидагича: новация амалдаги назария доирасида амалга оширилади, кулам ва вакт буйича чегараланади, методлар янгиланади ва натижаси аввалги тизимни такомиллаштиради. Инновация эса тизимли, яхши ва давомли булади, маълум амалиётда янги фаолият тизимини лойихалайди, амалиёт субектлари позицияларини тула янгилайди. Бунда фаолиятнинг янги йуналишлари очилади, янги технологиялар яратилади, фаолиятнинг янги сифат натижаларига эришилади, натижада амалиётнинг узи хам янгиланади. Инновациянинг амалиётга киритилиши инновацион жараёнларда амалга оширилади.

Инновацион жараён-инновацион узгаришларга тайёргарлик куриш ва уни амалга ошириш жараёндир. Педагогикада инновацион жараён-бу педагогик янгиликлар, бу янгиликларнинг педагогик хамжамият томонидан узлаштирилиши ва улардан илмий асосда амалиётда самарали фойдаланишнинг узгариб борувчи яхлитлигидир. Таълим жараёнидаги педагогик инновация ва инновацион

April, 2023

634

DOI: 10.24412/2181-1385-2023-2-633-639

фаолиятнинг узвийлиги инновацион узгаришлар, таълим тизимига хар кандай янгиликнинг киритилиши бевосита укитувчи фаолиятини янгилаш ва узгартириш оркали амалга оширилади.

Республикамизда жорий этилган узлуксиз таълим тизимига инновация куйидаги йуллар оркали тадбик этилмокда.

• Ахборот ва коммуникацион технологиялар-технологик инновациялар;

• Таълим-тарбия жараённинг фаоллаштирувчи технологиялар-педагогик инновациялар;

• Таълим сохасидаги замонавий иктисодий механизмлар-иктисодий инновациялар;

• Таълим сохасидаги замонавий тузилмалар-ташкилий инновациялар;

Мазкур инновациялардан дидактик жараёнида комплек холда

фойдаланиш оркали таълимни сифати ва самарадорлигини ошириш мумкин. Укитувчи укитаётган хар бир фанининг мазмунини тулик очиб беришда педагогик инновация ва инновацион фаолиятни мукаммал амалга ошириши зарур. Ана шунда ижтимоий-гуманитар фанларнинг, жумладан, маънавият, тарих ва фалсафа фанларининг мазмуни ва уни укитишга куйиладиган талабларни мукаммал бажара олишимиз ва таълимни натижавийлигига эришишимиз мумкин.

Укитувчи инновацион фаолиятга тайёр булиб, дарсга энг сунгги янгиликларни олиб кириши, укувчига кизикарли ва уни эхтиёжига мос равишда ташкил этиши оркали таълимни сифат ва самарадорлигини кафолатлашга ва юксак махорат сохиби булишга эришади. Укитувчи махорати-укитувчида куйидаги инсоний хислатлар ва технологик хусусиятлар булишини талаб килади:

1. Билиш кобилиятини бошкариш;

2.Укув жараёнини ташкил этиш;

3.Технологик махорат;

4. Нутк махорати;

5. Ишончга кириш ва ишонтира олиш;

б.Эргаштира олиш ва маънавий ишончга кира олиш;

7. Мулокотга киришувчанлик;

8. ^албга йул топа олиш;

9.Укувчининг ёши ва ички имкониятига мослик;

10. Дустона ва самимий муносабат;

April, 2023

11.Укувчиларда ички хис-туйгу, кизикишни, мустакил таълим олиш куникмасини шакллантириш.

Юксак педагогик махоратга эга укитувчи инновацион фаолиятни яратади ва шакллантиради ва таълимда инновацион жараённи юзага келтира олади. Укитувчининг инновацион фаолиятини ташкил этиш ва уни шакллантириш боскичлари 4 боскичда бориб, улар куйидагича:

1. Тайёр методик тавсиялар аник килиб, курилади, кулланилади;

2. Мавжуд булган тизимга айрим янги модификациялар-узгартиришлар киритилади;

3. Янги гояни амалга ошириш мазмуни ва шакли тула ишлаб чикилади;

4. Укитувчи таълим-тарбия жараёнида уз консепцияси ва методикасини ишлаб чикади.

Мазкур боскичларда юзага келган инновацион фаолият натижасида яратилган инновацион технологияларни барча педагогик хамжамият узлаштиради, яъни педагогик жараён хамда укитувчи ва укувчи фаолиятига янгилик, узгаришлар киритилади. Махоратли укитувчи ижтимоий-гуманитар фанларни укитиш учун инновацион ва ахборот технологияларни куллашда асосан, интерфаол методлардан, замонавий техника восита ва кушимча ахборотлардан тулик фойдаланади. Бунинг учун таълим муассасасининг моддий техник базаси етарли даражада булиши, яъни синф хонасида янги русумдаги телевизор ёки компютер мажмуаси ва экран булсагина укитувчи ижтимоий-гуманитар фанлар доирасида аввалдан туплаган илмий материаллар, мавзуга оид расмлар, слайдлар, схемалар, видеофилмлар, топшириклар, огзаки ва тест саволлари каби маълумотлар базасидан дарс жараёнида тулик фойдаланиш имкониятига эга булади. Натижада укитувчи ижтимоий-гуманитар фанлар мазмунини укувчилар томонидан тулик узлаштирилиши, дарснинг сифати ва самарадорлигини оширишга эришади. Бу уз навбатида укувчиларни мустакил ва ижодий фаоллигини оширади, уларни келгуси хаётда уз урнини топишига катта имкониятлар беради.

Инновацион технологиялар асосида таълим жараёнини сифат ва самарадорлигини ошириш муаммоси шахсни ривожлантириш ва уни хаётга тайёрлашга йуналтирилган комплекс вазифаларни амалга ошириш билан боглик булиб, таълим сиёсатининг бугунги кундаги мухим таркибий кисмидир. Таълим муассасаларида амалга ошириладиган инновацион педагогик фаолият укитувчиларнинг илмий-методик фаолияти хамда укувчиларнинг укув-тадкикот фаолияти

April, 2023

636

билан узвий боглик булиб, инновацияларни яратиш ва таълим жараёнига тадбик этиш укитувчиларнинг илмий-методик, касбий-педагогик ва психологик тайёргарлиги педагогик инновацион педагогиканинг мухим шартидир. Шунинг учун таълим муассасаларида педагогик инновацияларни тадбик этишда укитувчиларнинг илмий-методик, касбий-педагогик, психологик тайёргарлигини ривожлантириш, касбий фаолиятини инновацион йуналтириш, инновацион педагогик жараённи вужудга келтириш ва ривожлантириш оркали укувчиларда гуманитар-илмий тушунчаларни шакллантиришга алохида эътибор каратиш лозим.

Хулоса килиб шуни айтиш мумкинки, ижтимоий-гуманитар фанларни укитишда укувчиларни мустакил ва ижодий фикрлаш, мустакил ишлаш фаолиятини ташкил этиш оркали фанга доир тушунчаларни ургатиш, уни ташкил этишни турли йулларидан инновацион ёндашув асосида фойдаланиш ижтимоий-гуманитар фанларни укитишнинг сифат ва самарадорлигини ошришга ижобий таъсир этади хамда укувчиларни мустакил фаолият олиб борадиган, келгусида танлаган касб йуналишларини мустакил эгаллай оладиган, узини ва жамоасини мустакил химоя кила оладиган билимли, изланувчан, ижодкор, умумий килиб айтганда хар томонлама баркамол инсон даражасида тайёрлашда катта имконият яратади.

REFERENCES

1. Ж.О.Толипова. Биологияни укитишда инновацион технологиялар. Дарслик. Тошкент. Низомий номидаги ТДПУ. 2014- йил.

2. Данияров Б., Халк таълими вазирининг биринчи уринбосари, филология фанлари номзоди. Халк таълими тизимида педагогик инновациялар. Замонавий таълим / Современное образование. 2014, 4-сон.

3. Эргашева r.C. Таълим интерактив дастурий воситалардан фойдаланишнинг амалий самарадорлиги // Тошкент давлат педагогика университети илмий ахборотлари. - Тошкент, 2017- № 1. - Б. 162-167.

4. Узбекистонда ижтимоий-фалсафий фикрлар тарихидан. Т.: "Узбекистон", 1995. 213-б.

5. Жахонгир, С. (2020). Пхилосопхисал виеwс оф Умар лифе. Асадемисиа. Ан Интернатионал Мултидиссиплинарй Ресеарч Жоурнал.-Индиа, 10(4), 360-364.

6. Шодиев, Ж. Ж. (2020). Интерпретатион оф морал фастс ин тхе опинионс оф Умар Кхайям. Интернатионал энгинееринг жоурнал фор ресеарч & девелопмент.-Индиа, 5(3), 143-148.

April, 2023

637

DOI: 10.24412/2181-1385-2023-2-633-639

7. Шодиев, Ж. Ж. Интерпретатион оф тх,е имаге оф май ин тхе руба оф Умар Кхдйям. Монографиа поконференсйжна ссиенсе, ресеарч, девелопмент, 33,

8. Шодиев, Ж. Ж. (2020). Умар Хайём фалсафий карашларида инсон такдири ва эркин ирода масаласи. Наманган давлат университети Илмий ахборотномаси, 2, 197-204.

9. Шодиев, Ж. Ж. (2020). Умар Хайёмнинг асосий асарлари ва рубоийларининг тузилиши, мазмуни ва тахлили. Илм Сарчашмалари.-Урганч, 10, 44-47.

10. Шодиев, Ж. Ж. (2020). Умар Хайём рубоийларининг талкин ва тавсифи. Наманган давлат университети Илмий ахборотномаси, 9, 206-210.

11. Шодиев, Ж. Ж. (2020). Умар Хайёмнинг ижтимоий-ахлокий карашлари. Фалсафа ва %уцуц.-Тошкент, 3, 107-110.

12. Шодиев, Ж. (2021). Тхе проблем оф кноwледге ин тхе пхдлосопхдсал виеwс оф Умар Кхайям. Имам ал-Бущари ИБСЖоурнал, 2.

13. Шодиев, Ж. (2022). Илк уйгониш даврида-комил инсонни шакллантириш ватарбиялашда тасаввуф таълимотининг урни. Ссиентифис Буллеттин оф НамСУ-Научный вестник НамГУ-НамДУ илмий ахборотномаси-2022-йил_4-сон, 229.

14. Шодиев, Ж. Ж. Мамлакатимизда инсон кадрини юксалтиришнинг ижтимоий-фалсафий масалалари. Карду хабарлари. Илмий-назарий, услубий журнал. Махсус сон (Ижтимоий фанлар).

15. Шодиев, Ж. Ж. (2020). ИНТЕРПРЕТАТИОН АНД ДЕССРИПТИОН ОФ УМАР КХАИЯМ РУБАЯ. Ссиентифис Буллетин оф Наманган Стате Университй, 2(9), 206-211.

16. СЖ Журакулович-АГАИНСТ ИГНОРАНСЕ-ФИГХТИНГ №ИТХ;

энлигхтенмент т;е маин сритериа ин импровинг ;уман

ВАЛУЕ. 2022/10/30. 1160-1164.

17. Журакулович, С. Ж. (2022). АТТИТУДЕ ТО ;УМАН ДИГНИТЙ ИН Т;Е ПЕРИОД ОФ АМИР ТЕМУР АНД ТЕМУРИДС ДЙНАСТЙ. Wеб оф Ссиентист: Интернатионал Ссиентифис Ресеарч Жоурнал, 3(5), 43-47.

18. Шодиев, Ж. (2021). ЖАМИЯТДАГИ МЕХНАТ МУНОСАБАТЛАРИ ШАРОИТИДА МА'НАВИЙ САЛОХИЯТ. Журнал истории и общества, (2).

19. Ж ШОДИЕВ - СОСИО-ПОЛИТИСАЛ ЛИФЕ АНД ТХЕ ДЕВЕЛОПМЕНТ ОФ ССИЕНСЕ ИН ТХЕ ПЕРИОД ОФ УМАР КХАЯМ,

2020-30.

2021/4/21

April, 2023

DOI: 10.24412/2181-1385-2023-2-633-639

20. Шодиев, Ж. (2021). О'ЗБЕКИСТОНДА ИЖТИМОИЙ-СИЁСИЙ КОММУНИКАЦИЯ РИВОЖЛАНИШИДА РАКАМЛИ ТПАНСФОРМАТСИЯ СИЁСАТИ. Аcадемиcресеарч ин эдуcатионал сcиенcес, 2(2), 409-416.

21. ЖЖ Шодиев - У ТХЕ КУЕСТИОН ОФ ХУМАН ДЕСТИНЙ АНД ФРЕЕ ИН ТХЕ ПХИЛОСОПХИСАЛ ВИЕWС ОФ ОМАР КХАЙЯМ. Ссиентифис Буллетин оф Наманган Стате Университй, 2021. 197-202.

22. Шодиев Жахонгир Журакулович. Интерпретатион оф морал фастс ин тхе опинионс оф Умар Кхайям. Интернатионал Энгинееринг Жоурнал Фор Ресеарч & Девелопмент 2020/4/16.

23. Мухамеджанова, Л. А., Ермоченко, К. П., & Ивентьев, С. И. (2022). РОЛЬ ПРАВОВОЙ И НРАВСТВЕННОЙ КУЛЬТУРЫ В ВОСПИТАНИИ И ОБРАЗОВАНИИ МОЛОДЁЖИ. 1п Третьи международные теоретико-правовые чтения имени профессора НА Пьянова (рр. 48-59).

April, 2023

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.