Научная статья на тему 'ЎҚИТУВЧИЛАРИНИНГ ИНТЕГРАТИВ КРЕАТИВЛИГИНИ АНИҚЛАШ МЕТОДИКАЛАРИ'

ЎҚИТУВЧИЛАРИНИНГ ИНТЕГРАТИВ КРЕАТИВЛИГИНИ АНИҚЛАШ МЕТОДИКАЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

30
10
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
креативлик / индикатор / ижодий қобилиятни шакллантириш / креативликнинг когнитив жиҳатлари / креативликни аниқлаш тестлари / креативность / индикатор / формирование креативных способностей / когнитивные аспекты творчества / тесты на креативность

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Муҳайё Тожиевна Жуманиёзова

Мақолада ўқитувчининг касбий креативлигини аниқлаш ва баҳолаш методикалари, креативликнинг хусусиятлари, касбий креативлик мезонлари, шу йўналишда амалга оширилган илмий изланишлар натижалари ва таҳлили ҳақида сўз юритилади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

В статье рассматриваются методы определения и оценки профессионального креативность учителей, характеристики креативных способностей, критерии профессионального творчества, результаты и анализ научных исследований в этой области

Текст научной работы на тему «ЎҚИТУВЧИЛАРИНИНГ ИНТЕГРАТИВ КРЕАТИВЛИГИНИ АНИҚЛАШ МЕТОДИКАЛАРИ»

Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology and Pedagogy: Problems and Solutions

Volume 4 | TMA Conference | 2023 Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi: muammo va yechimlar

УЦИТУВЧИЛАРИНИНГ ИНТЕГРАТИВ КРЕАТИВЛИГИНИ АНЩЛАШ МЕТОДИКАЛАРИ

Мухайё Тожиевна Жуманиёзова

п.ф.н.,доцент Узбекистон давлат жахон тиллари университети, Педагогика ва

психология кафедраси mukhayo7205@mail .ru

Маколада укитувчининг касбий креативлигини аникдаш ва бахолаш методикалари, креативликнинг хусусиятлари, касбий креативлик мезонлари, шу йуналишда амалга оширилган илмий изланишлар натижалари ва тахлили хакида суз юритилади.

Калит сузлар: креативлик, индикатор, ижодий кобилиятни шакллантириш, креативликнинг когнитив жихатлари, креативликни аниклаш тестлари

В статье рассматриваются методы определения и оценки профессионального креативность учителей, характеристики креативных способностей, критерии профессионального творчества, результаты и анализ научных исследований в этой области.

Ключевые слова: креативность, индикатор, формирование креативных способностей, когнитивные аспекты творчества, тесты на креативность.

The state considers methods for determining and evaluating the professional creativity of teachers, characteristics of creative abilities, criteria for professional creativity, results and analysis of scientific research in this area.

Keywords: creativity, indicator, formation of creative abilities, cognitive aspects of creativity, tests for creativity.

Креатив тафаккур замонавий бошкарувчилар, укитувчилар, таълим олувчилар тафаккури булиб, узлуксиз таълим тизимининг куйи боскичларидан тортиб унинг энг юкори боскичлариг

АННОТАЦИЯ

АННОТАЦИЯ

ABSTRACT

Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology and Pedagogy: Problems and Solutions

Volume 4 | TMA Conference | 2023 Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi: muammo va yechimlar

6ynraH ®:apaeHga umiupoK этagн, TapaKKueT TaKoMHnu, ycumu, puBo^naHumu, KeHrafiumu Ba MytTagun caKnaHumuHHHr BOCHTacu, yHHHr acocufi Kyponu xuco6naHagH.

KpeaTHB Ta^aKKyp 3aMoHaBHfi gyHega TatnuMHHHr энг MyxHM ^yH^uanapuHH aManra omupagu. 3aMoHaBHfi TatnHM ^apaeHHHH pe^anamTupum, TamKHnnamTHpHffl, aManra omHpHm, HaTH^anapHH Taxnun KHnum, acocnam, Ha3opaT KHnum ®:apaeHHga yKHTyBHHHHHr KpeaTHB Ta^aKKypu y3HHH HaMoeT этagн.

Onufi TatnuM TH3HMHga ^aonuaT ropuTaeiraH negaroraapHHHr KpeaTHB cu^araapra 3ra öynumu ynapga yKyB-Tap6ua ®apaeHnapuHH Tammn 3Tumra aHtaHaBufi eHgamyBgaH ^apK^u aHru roanapHH apaium, 6up Konunga ^HKpnamgaH kohhm, y3ura xocnuK, TamaööycKopnuK, HocTaHgapT ^HKpnam, aHrunuKHH y3 BaKTuga Htfram hmkohhhthhh 6epagu. Onufi TatnuM Myaccacacu yKHTyBHHcHHHHr Kac6ufi puBo^naHumuga мoтнвaцнa, Kagpuaraap Ba maxcufi xycycuaraap acocufi pont yfiHafigu.

KpeaTHBHHKKa yprarum, H^ogufi KoÖHnHaraapHH maKmaHTupum Macananapu run^opg, runMep, K. Pog^epc, 3.ToppeHc Ba 6) unMufi acocga ypraHu6 HHKunraH Ba Taxnun khhh6 6epunraH.

3.ToppaHc ToMoHugaH TaKnu^ этнпraн Mogen (кoнцenцнa)ga arap Myiaxaccucga IQ KypcaTKHHH 115-120 gaH nacT 6ynca, aKg Ba KpearaBnuK aroHa omhhhh TamKun Kunagu, IQ KypcaTKHHH 120 gaH roKopu 6ynca, KpearaBnuK MyciaKun KHfiMaira afinaHagu.

^.C.PeH3ynnu HKTHgopnu maxc-HHcoH $a3HnaraapHHHr yHTa acocufi rypyxu ypiacugaru y3apo TatcupHH aKc эттнpagн, ynap ypianagaH roKopu yMyMHfi Ko6unHainap, TonmupuKga roKopu gapa^aga umiupoK этнm Ba roKopu gapa^agaru KpeaTHBHHK, H^ogKopnuK экaнпнrннн y3 ronaHHmnapura TatKHgna6 yiagu. Myannu^HHHr ^HKpuna, KpeaTHB ogaMnapga 6yHgafi $a3Hnaraap th3hmh MaB^yg Ba ynap 6y $a3HnaraapHH ^aonuaTHHHHr ucianraH coxacuga Kynnamra Kogup.

3.ToppeHc KpeaTHBHHKHHHr Me3oHnapu cu^araga KyfiugarunapHH caHa6 yiagu:

paBoH^HK - BaKT 6upnurHga ro3ara KenaguraH ^HKpnap cohh;

• y3ura xocnuK - yMyM3trapo$ srnnraHnapgaH $apK KH^aguraH Hoogaiufi roanapHH um^a6 HHKapum ko6h^h3th;

• MocnamyBHaH^HK- ym6y napaMeipHHHr axaMuaTH HKKHTa xonaira 6ofhhk: 6upuHHHgaH, 6y napaMeip MyaMMoHH x&tf Kunum ®apaeH

MocnamyBHaH maxcnapHH ynapHH xan Kunumga Kaitufi

Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology and Pedagogy: Problems and Solutions

Volume 4 | TMA Conference | 2023 Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi: muammo va yechimlar

y

курсатадиган шахслардан ажратиш имконини беради, иккинчидан, асл муаммоларни хал киладиган шахсларни ёлгон узига хослик курсатадиганлардан ажратиши мумкин.

сезувчанлик-ноодатий белгиларга, карама-каршиликларга ва ноаникликка сезгирлик, бир фикрдан иккинчисига тез утишга тайёрлик;

метафора - мутлако гайриоддий контекстда ишлашга тайёрлик, рамзий, ассоциатив фикрлашга мойиллик, мураккабни оддий куриш кобилияти, мураккабни соддалаштириш;

ривожланиш (фаолиятдан коникиш) - муаммонинг хал этилганлигини англаш хисси, ижодкорликнинг намоён булиши натижаси. Салбий натижа хис-туйгуларнинг маъноси ва кейинги ривожланишини йукотади [2].

Шахснинг креатив потенциални бахолаш усуллари (куп киррали ёндашув):

Креативликнинг когнитив компонентини бахолаш. Ушбу тоифадаги тестлар фикрлашнинг асосий жараёнларини улчаш учун мулжалланган булиб, улар шахснинг дивергент курсаткичлари- равонлик, мослашувчанлик ва узига хосликни аниклашга ёрдам беради. Жумладан:

- А. Бинет, Т. Симоннинг "Сиёх доги" тести - тасаввурни ташхислаш (одам сиёх догида нимани куради? деган саволга жавоб бериш ёрдамида), жавоблар сони хисобланади ва уларнинг табиати бахоланади;

- адабий тасаввур учун тест (А. Бинет, Т. Симон) - берилган от ва феъллардан тасодифий танлаб, улар иштирокида гап тузиш оркали шахснинг адабий тассаввурлари кенглигини аниклашга имкон беради. Бу тестларда тузилган гапларнинг сони ва хусусияти бахоланади;

- М. М. Уоллах, Н. Коган томонидан таклиф этилган гояларнинг дивергент авлоди учун вазифалар тести. . Ушбу тестларда фикрларнинг умумий сони ва оригинал жавоблар сифати бахоланади;

-В.В. Мороз креативликнинг диагностик улчови сифатида вазифаларнинг беш гурухини ажратиб курсатади. Булар санаб утиш, ноодатий фойдаланиш, ухшашликни, ракамларни ва чизмаларни талкин килиш оркали шахс креативлигини ташхислаш имконини беради.

-Э. Торренснинг креатив фикрлаш учун тестлари эса креатив фикрлашнинг микдорий (мослашувчанлик ва равонлик) ва сифат (узига хослик) жихатларини бахолашни таклиф этади.

Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology and Pedagogy: Problems and Solutions

Volume 4 | TMA Conference | 2023

Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi: muammo va yechimlar

y

-Инсайт (бу креатив шахсларда кутилмаганда мия фаолиятининг уз-узидан муаммони тушунишга ва уни тезда хал килиш йулини топишга ёрдам берадиган функцияси) ва узок ассоциацияларни урганиш усуллари ижодий салохиятни улчашга каратилган, чунки бу турдаги муаммоларни хал килиш танлаб кодлаш, таккослаш ва бирлаштириш кобилиятини талаб килади.

- Р. Стернберг, Д. Давидсон, С. Медниклар томонидан таклиф этиладиган тушунчани урганишга каратилган вазифалар тести;

-К. Дуган, Э. Шиф, Л. Уелшларнинг сузлар ва объектлар уртасидаги богланиш тестлари;

- метафора учун тестлар (Ф. Баррон);

- узокдаги уюшмаларни аниклаш учун тест (С. Медник);

- креативлик суровномаси (Д.Жонсон).

Биз креативликни аниклаш ва бахолаш буйича ишлаб чикилган узгарувчан индикаторларга асосланиб, бир канча методикаларни педагогик тажриба-синов ишлари жараёнида амалда кулладик. Суровнома ва тестлар олий таълим тизими ижтимоий-гуманитар йуналиш укитувчиларининг касбий креативлигини дастлабки ташхислаш имкониятини берди ва тажриба-синов ишларининг биринчи боскичи учун зарур методик таъминотни ишлаб чикишда фойдаланилди

Суровномалар тахлиллари Э.Торренс томонидан таклиф этилган мезонлар буйича. респондентларда равонлик, узига хослик, мослашувчанлик, инновациялар, янгиликларни сезувчанлик кобилиятини ривожланганлигини, гайриоддий контекстда ишлашга тайёрлик, рамзий, ассоциатив фикрлашга мойиллик, мураккабни оддий куриш кобилияти, мураккабни соддалаштириш малакалари, фаолиятдан коникишни мавжудлигини аниклашга имкон берди.

Санаб утилган методикаларнинг барчаси креатив фикрлаш ва хулк-атворни бахолаш, шу жумладан уз-узини бахолаш ва креативликни эксперт бахолашга йуналтирилган суровномалар хисобланади. Ушбу усуллар, баъзи камчиликларга эга булишига карамай, купинча креативликнинг асосий жихатларини улчаш учун ишлатилади, чунки улар киска вакт ичида микдорий бахолаш ва киёсий тахлил килиш имконини беради.

Хулоса сифатида шуни айтиш мумкинки, куриб чикилган креативликни улчаш, тадкик этишнинг мавжуд усуллари шахснинг креатив сифатлари,

Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology and Pedagogy: Problems and Solutions

Volume 4 | TMA Conference | 2023 Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi: muammo va yechimlar

y

креатив жихдтлари, диагностика воситалари, табиати, шакли, ва;т чегаралари ва ёш хусусиятига ;араб фар;ланишини курсатади.

REFERENCES

1. Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг 2017 йил 22 декабрдаги Олий Мажлисга Мурожаатномаси. Узбекистон Республикаси Президентининг расмий веб сайти. http://www.press-service.uz/uz/lists/view/1371

2. Матюшкин А.М. Некоторые проблемы психологии мышления. «Психология мышления». / Сборник переводов с английского и немецкого под ред. А.М.Матюшкина. - М.: «Просвещение», 1965.

3. https://nsportal.ru/blog/obshcheobrazovatelnavaematika/all/2012/11/08/pedagogic heskaya-kreativnost-kak-vedushchiy 24.12.2019

4. Эйхвальд О.И. Педагогическая креативность как фактор профессионального развития// Успехи современного естествознания.-2013.—№10-С.157-158; URL: http://www.natural-sciences.ru/ru/article/view?id=33044 (дата обращения: 24.12.2019).

5. https: //texts. news/innovatsionnava-pedago gika 1332/kreativno st-kak-vaineyshaya-harakteristika-43566.html 24.12.2019

6. Мороз В.В. Диагностическое измерение креативности студентов университета. Вестник Оренбургского государственного университета 2015. №2 (177). Стр.112-117

7. Е.П.Ильин. Психология творчества креативности, одаренности. Питер.https://parksgt.tsu.ru/upload/iblock/aa9/aa9d04efbc67703011 c9623eb383db 15 .pdf

8. Нурматов, А., & Бекмиров, Т. (2021). Развитие креативности будущего учител в процессе (Doctoral dissertation, Тошкент).

9. Bekmirov, T., Axmedova, M., Melibayeva, R., Askarova, N., & Nurmatov, A. (2022). Kasbiy pedagogika.

10. Бекмиров, Т. Р. (2019). Professional pedagogy of higher education as an important factor. Интернаука, (44-2), 61-62.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.