208Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology and Pedagogy: Problems and Solutions
Volume 4 | TMA Conference | 2023 Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi: muammo va yechimlar
HAYOTIMIZDAGI PEDAGOGIK-KONFLIKTLARNI BARTARAF ETISHDA HADISLARDAN FOYDALANISH
Sevara Ravshanjon qizi Umarova
Toshkent Tibbiyot Akademiyasi "Pedagogika va psixologiya" kafedrasi o'qituvchisi
Mazkur maqola har bir inson hayotida bo'ladigan konfliktlarda hadislarning ahamiyatini o'rganishga bag'ishlanadi.
Kalit so'zlar: Konflikt, bemor, kasalliklar, hadislar, konfliktologiya, asabiylik, psixologik jarayonlar, oila, oiladagi konfliktli vaziyat, konflikt manbalari, psixologik muhit.
Данная статья посвящена изучению значения хадисов в конфликтах, которые происходят в жизни каждого человека.
Ключевые слова: Конфликт, болной, болезни, хадисы, конфликтология, нервозност, психологические протцессы, семя, конфликтная ситуaция в семье, источники конфликта, психологическая среда.
This article is dedicated to the study of the importance of hadiths in conflicts that occur in the life of every person.
Keywords: Conflict, patient, diseases, hadiths, conflictology, nervousness, psychological processes, family, conflict situation in the family, sources of conflict, psychological environment.
Hadis (arab. - xabar, gap, yangilik) - Muhammad sollallohu alayhi vasallam aytgan so'zlari, qilgan ishlari, iqrorlari, izofa qilgan so'zlari, fe'llari yoki taqrirlari ( Taqrir deb, sahobalar tarafidan aytilgan biror so'z yoki qilingan amalga nisbatan Payg'ambarimizning sukut saqlashlariga yoki tasdiqlashlariga aytiladi). Hadislar Islomda Qur'on karimdan keyin ikkinchi manba bo'lib, 2 qismdan iborat bo'ladi: matn va sanad. Matn bu Rasululloh (s.a.v)ning so'zlari, sanad roviylarning ketma-ketligi hisoblanadi. Hadis 2 turga - Ha
ANNOTATSIYA:
АННОТАТЦИЯ:
ABSTRACT:
Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology and Pedagogy: Problems and Solutions
Volume 4 | TMA Conference | 2023 Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi: muammo va yechimlar
qudsiy (ma'nosi Alloh taoloniki, aytilishi Rasululloh tomonidan bo'lgan hadislar) va Hadisi nabaviyga bo'linadi. Hadislar e'tiborga olinishi jihatidan 3 xil bo'lib:
1) sahih 2) hasan 3) zaif. Islom dini ta'limoti bo'yicha eng asosiy manba Qur'ondir. Hadislar ana shu muqaddas asardan keyingi o'rinda turuvchi mo'tabar manbadir.Hadislar Muhammad sollallohu alayhi vasallam hayoti va faoliyati, shuningdek, uning turli sharoitlarda diniy, falsafiy, axloqiy-ta'limiy mavzularda aytgan xilma-xil fikrlari, ko'rsatmalari yoki munosabatlarini aks ettiradi. Hadislarning yuzaga kelishini uch omil bilan ko'rsatiladi:
1. Muhammad sollallohu alayhi vasallam aytgan gaplar.
2. Ularning o'zi qilib ko'rsatgan ishlari.
3. Payg'ambarimiz sollallohu alayhi vasallam tomonidan ko'rilgan yoki kuzatilgan ishning taqiqlanmagani.
Ana shu uch holatning har biri Sunnat deyiladi. Sunnat ham arabcha so'z bo'lib, uning lug'aviy ma'nosi " yo'l, odat " demakdir. Istilohiy ma'noda esa Muhammad payg'ambardan sollallohu alayhi vasallam qolgan urf-odatlarga aytiladi. Ularni bajarish vojibdir. Ularda islom diniga oid tushunchalar va ularning talqini, xususan, farz, voiib,sunnat,halol, harom, makruh kabi tushunchalarning ma'no izohi o'z aksini topgan. Hadislarning asosiy katta qismi axloq-odob masalalariga, inson manaviyati bilan bog'liq muammolarga qaratilgan. Shuning uchun ham hadislarga eng qadimgi davrlardan Muhammad payg'ambar sollallohu alayhi vasallam zamonidanoq alohida ahamiyat berishgan. Hadislar imkoni boricha xatosiz, asl holida boshqalarga yetkazilishi lozim bo'lgan. Payg'ambar sollallohu alayhi vasallam nomiga bog'lab turib yolg'on hadis tarqatish qattiq qoralarngan. Ushbu talab natijasida hadislar ko'p vaqtlar o'z holicha saqlanib qolgan, ammo jamiyat bir joyda qotib turmaydi. Ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyot oqibatida sinflar, ijtimoiy guruhlar orasida munosabatlar, qarashlar ham o'zgarib boradi, ziddiyat, ixtilof va kelishmovchiliklar yuz beradi. Shunday hodisa islom dinida ham ko'zga tashlanadi. Islom dinidagi ichki g'oyaviy kurashlar va o'zaro murosasizlik natijasida payg'ambar sollallohu alayhi vasallam hadislarini buzish, ularni soxtalashtirish ham ko'zga tashlana boshlaydi. Bunday noma'qul harakatlarga qarshi kurashish zaruriyati yuzaga keladi. Natijada hadislarni faqat eshitish bilan emas, balki yozib olish, uning haqiqiy dastlabki shaklini tiklash bilan ham shug'ullanishga to'g'ri keladi. Shunga ko'ra hadislarni to'plab, bir kitob holiga keltirish harakati VIII asrlardan boshlab keng avj oldi. Muhaddislar hadislarn
haqiqiyligini ayrim belgilar orqali aniqlashgan. Konflikt ta
Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology and Pedagogy: Problems and Solutions
Volume 4 | TMA Conference | 2023 Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi: muammo va yechimlar
y
hodisa. Konflikt - oddiy hol. Chunki konflikt har birimizning turmushimiz va tirikligimizga hos va hayotimizga tegishli bo'lgan narsa. Ammo ko'pchilik ongida an'anaviy mavjud bo'lgan fikrga ko'ra, konflikt bu - oddiy hol emas, u ziddiyatli hol, undan o'zini muhofaza qilish kerak, undan o'zini tortish zarur, konfliktdan "qochish" kerak. Insonlararo, oilalar ichida bo'layotgan konfliktlardan o'zini tortishni bizga bolaligimizdan o'rgatib kelishadi. Konflikt oldida, konfliktdan qo'rqish hollari ko'pchilikni tashkil qiladi. Bizni bolaligimizdan konfliktli vaziyatlardan o'zimizni tortishga, "janjalkash" bo'lmaslikka, nizolarni keltirib chiqargan va unda qatnashgan odamlardan o'zimizni tortib yurishga o'rgatishadi. Konflikt - bizning milliy mentalitetimizda "yaxshi" bo'lmagan holat va vaziyatga tenglashtiriladi. Konflikt bo'lganidan ko'ra, konflikt bo'lmaganini biz afzalroq ko'ramiz. Biz konfliktni hayotimizdagi eng "yomon" davr sifatida baholaymiz. Konfliktdan uzoqroqda yashash ko'nikmalari bizning tafakkurimizga chuqur singdiriladi. Konflikt har kunlik hayot tarzimizga hos bo'lgan voqelik bo'lishiga qaramay, insonlar ko'pincha ularni noto'g'ri talqin etadi hamda ularni "anglangan" holda qabul qilishga o'rgatilmaydi. Konfliktli vaziyatga tushib qolgan vaqtimizdagina mana shu konfliktli vaziyatni tahlil qilishga urinamiz. Ammo har doim ham bizning bilim va ko'nikmalarimiz konfliktli vaziyatdan chiqib ketish uchun yetarli bo'lmaydi. Chunki bizning hayotiy tajribamiz kam, chunki biz konfliktlar yechimi bo'yicha maxsus bilimlarni egallamaganmiz. Tabiiyki, har bir inson konfliktlarni tushunadi, ularning mohiyatini to'g'ri anglaydi hamda ularni yenga oladi deyish, xato hisoblanadi. Insoniyat taraqqiyoti tarixi turli, ayni paytda, o'ziga xos manfaatli munosabatlarga ega, shaklan va mazmunan bir-birini takrorlamaydigan shaxs, guruh, qatlamlar hamda voqea-hodisalarga har xil yondashuvlaming namoyon bo4lishi bilan xarakterlanadi. Konfliktlami namoyon bo4lish turiga ko'ra ikkiga bo'lish mumkin: agonistik (murosaga keladigan) va antagonistik (murosasiz). Agonistik konfliktlar uchun quyidagilar xos: 1) konfrontatsiya (konflikt) - sotsial guruhlaming qarama-qarshisiyosiy, ekologik, sotsial manfaatlarga passiv qarshi turishi. Konfrontatsiya ochiq to'qnashuv shaklini olmaydi, ammo farqli qarashlar mavjudligini ko'zda tutib, raqobatga o4 sib ketishi mumkin; 1 V Karina. Koroslclina and Simone Lassig. History Education and PostConllikt Reconciliatioa USA Canada. Routledge, 2013. 25 2) raqiblik - alohida odam yoki biron-bir jamoat yutuqlari va imkoniyatlari e'tirof etilishi uchun kurash. Raqiblik maqsadi - yaxshi sotsial pozitsiyaga ega bo£lish, e'tiborli yutuqlarga erishish. Raqiblik rivojlanib, raqobatga o'tishi mumkin. 3) raqobat - konfliktning alohida toifasi bo'1'1" undan maqsad - biron-bir foyda, daromad ko£rish yoki kam
Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology and Pedagogy: Problems and Solutions
Volume 4 | TMA Conference | 2023 Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi: muammo va yechimlar
y
ne'matlarga erishish. Antagonistik konfliktlaming quyidagi turlari mavjud:
1) norozilik - mavjud holatdan aniq ifodalanmagan holda norozilik bildirish. Awaliga asabiylashuv paydo boiib, u va nizoli vaziyatga o£tib boradi. Noaniq maqsadlar nisbatan aniq ifodalangan talablarga aylanib, lekin norozilik tashkilotchilarining istaklari hamisha ham tushunarli emas, ya'ni ulaming irodasi aniq ifodalanmagan. Norozilik o£sib, g£alayon yoki qo£zg'olonga o£tib ketishi mumkin; 2) g'alayon - shaxs yoki jamoa agressiyasining jamoaviy norozilikni yuksak darajada uyushtirgan holda agressiv tarzda ifodalash; 3) qo'zg'olon - shaxs yoki jamoa agressiyasining jamoaviy norozilikni yuksak darajada uyushtirgan holda muayyan maqsadga qarata ifodalash; 4) inqilob - konfliktning oliy shakli, ko'rinishi bo£lib, norozilikning eng so'nggi shakli, mavjud tuzumni siyosiy ag'darib tashlash yo£li, sotsial-iqtisodiy tartibning sifat jihatidan o'zgarishini anglatadi. Odatda, inqilob harakatning zo'ravonlik ishlatgan holdagi harbiy usulini va keng ommaning jalb etilishini nazarda tutadi.
Xulosa qilib aytganda, konfliktlar va ularning yechimi bo'yicha ma'lum bilimlar va ko'nikmalarni egallamasdan turib, zamonaviy ijtimoiy-iqtisodiy tizimlarda faoliyat olib borib hamda ularni boshqarib bo'lmaydi. Pedagogik konfliktlarni oldini olishda hadislarning o'rni beqiyosdir. Hadislar yosh avlodga ta'lim-tarbiya berishda, ularni hayotga tayyorlashda, konfliktlarga duch kelganda hadislardagi sabr-toqatlilik yo'li orqali konfliktlarni bartaraf etish uchun muhim ahamiyat kasb etadi.
REFERENCES
1. Umarova, S. (2022). Таълимни рацамлаштиришда креатив компетенцияларни ривожлантириш (Doctoral dissertation, Узбекистан Ташкент).
2. Ахмедова, М. Т., & Нарметова, Ю. К. (2022). "МУОШАРАТ ОДОБИ" ОРКДЛИ УКУВЧИЛАРДА УСТОЗ-ШОГИРД МУНОСАБАТЛАРИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ. Central Asian Academic Journal of Scientific Research, 2(5),
3. Sobirovna, X. D. (2022). KONFLIKTLARNI BARTARAF ETISHDA HADISLARNING AHAMIYATI. Scientific Impulse, 7(3), 435-438.
4. Umarova S. Yoshlarda hadislar yordamida sabr toqatlilik hususiyatini shakillantirish. - 2021.
5. Tursunaliyevna A. M., Karimovna N. Y. MAKTABGACHA TARBIYA MUASSASALARIDA MADANIY-GIGIYEN^ MALAKALARNI TARBIYALASH-BOLAL
336-340.
Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology and Pedagogy: Problems and Solutions
Volume 4 | TMA Conference | 2023 Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi: muammo va yechimlar
y
ORGANIZMINING JISMONIY RIVOJLANISHIDA MUHIM VOSITA //INTEGRATION OF SCIENCE, EDUCATION AND PRACTICE. SCIENTIFIC-METHODICAL JOURNAL. - 2022. - Т. 3. - №. 1. - С. 98-103.
6. Мелибаева Р.Н. Формирование самостоятельного и творческого мышления студентов в процессе поиска решения проблемной ситуации //Актуальные проблемы гуманитарных и естественных наук. - 2012. - №. 12.
7. Daughter, S. A. I. S. (2022). FORMING QUALITIES OF PATIENCE WITH THE HELP OF HADITHS. PEDAGOGICAL SCIENCES AND TEACHING METHODS, 2(18), 233-236.
8. Муллабоева, Н. М. (2015). Таваккалчиликка тайёрлик ва шахс психогеометрик типларининг узаро богликлиги. Современное образование (Узбекистан), (5), 41-48.
9. Makhmudjanovna, M. N., Kadirov, K. B., Dmitrievna, B. D., & Vladimirovna, B. E. Relationship Between Propensity To Risky Behaviorand Psychogeometrical Types Of Personality. European Journal of Molecular & Clinical Medicine, 7(01), 2020.
10. Муллабаева, Н. М. (2022, November). ПСИХОЛОГИЧЕСКАЯ БЕЗОПАСНОСТЬ В ШКОЛЕ КАК ОСНОВА ПСИХИЧЕСКОГО ЗДОРОВЬЯ. In Conference Zone (pp. 315-320).
11. Boysoatovna, R. R. (2022). O'RTA ASR SHARQ OLAMI YETUK MUTAFFAKKIRI ABU NASR FAROBIY ASARLARIDAGI PEDAGOGIK-PSIXOLOGIK QARASHLAR. Scientific Impulse, 7(4), 737-739.
12. Zarnigor, N. (2022). TIBBIY PSIXODIAGNOSTIKADA KOGNITIV FUNKSIYALAR DIAGNOSTIKASI MUAMMOSI. THE THEORY OF RECENT SCIENTIFIC RESEARCH IN THE FIELD OF PEDAGOGY, 1(3), 43-46.
13. Karimovna, N. Y. (2022). YOSHLARDA INTERNETGA TOBELIK MUAMMOLARI. TA'LIM VA RIVOJLANISH TAHLILI ONLAYN ILMIY JURNALI, 2(12), 96-99.
14. Tursunaliyevna, A. M., & Karimovna, N. Y. (2022). Maktabgacha tarbiya muassasalarida madaniy-gigiyenik malakalarni tarbiyalash-bolalar organizmining jismoniy rivojlanishida muhim vosita. Integration of science, education and practice. Scientific-methodical journal, 3(1), 98-103.
15. Karimovna, N. Y., Nasirovna, M. R., Tursunaliyevna, A. M., Abduvaliyevna, A. N., & Ravshanovna, U. S. (2023). Psychodiagnostics of psychosomatic diseases. Journal of Survey in Fisheries Sciences, 10(2S), 29^°
2911.
Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology and Pedagogy: Problems and Solutions
Volume 4 | TMA Conference | 2023
Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi: muammo va yechimlar
y
16. Abdivalievna, A. N. (2022). PSYCHOCORRECTION OF BEHAVIORAL AND EMOTIONAL FIELDS IN CHILDREN WITH ATTENTION DEFICIT AND HYPERACTIVE. British Journal of Global Ecology and Sustainable Development, 10, 132-137.
17. Abdivalievna, A. N. (2023). Psychological Interpretation of the Concept of Happiness. Eurasian Journal of Humanities and Social Sciences, 16, 3-6.
18. Abdivalievna, A. N. (2022). PSYCHOLOGICAL FEATURES OF ACHIEVING PROFESSIONALISM IN THE WORK OF DOCTORS. British Journal of Global Ecology and Sustainable Development, 10, 138-142.
19. Abdivalievna, A. N. (2022). Psychological features of adaptation of students abroad. Innovative Society: Problems. Analysis and Development Prospects, 117-
120.
