Научная статья на тему 'Ўқитувчилар малакасини ошириш курсларида ахборот-коммуникация технологияларидан фойдаланиш'

Ўқитувчилар малакасини ошириш курсларида ахборот-коммуникация технологияларидан фойдаланиш Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
867
75
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
малака ошириш / ахборот-коммуникация технологиялари / тақдимот / лойиҳалаш. / training / information and communication technology / presentation / engineering

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Беккулов А.

Мақолада ўқитувчилар малакасини ошириш тизимида ахборот-коммуникация технологияларидан фойдаланиш масаласи кўриб чиқилган. Тақдимот технологиясидан фойдаланиш йўллари батафсил ёритилган ва дастурий таъминот сифатида Power Point компьютер дастуридан фойдаланиш тавсия этилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

IMPLEMENTATION OF INFORMATION AND COMMUNICATION TECHNOLOGIES IN TEACHER’S TRAINING

In the article are discussed some problems of information and communication technologies application in the sphere of improving skills of teachers. Implementation of presentation technologies in Power Point software is described in some details.

Текст научной работы на тему «Ўқитувчилар малакасини ошириш курсларида ахборот-коммуникация технологияларидан фойдаланиш»

r_56 ТАЪЛИМНИНГ АХБОРОТ-РЕСУРС ТАРКИБИ / ._ИНФОРМАЦИОННО-РЕСУРСНАЯ СОСТАВЛЯЮЩАЯ ОБРАЗОВАНИЯ

Беккулов А.,

Сурхондарё вилояти

халк таълими ходимларини кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш институти «Табиий ва аник фанлар таълими» кафедраси катта укитувчиси

УЩУВЧИЛАР МАЛАКАСИНИ ОШИРИШ КУРСЛАРИДА АХБОРОТ-КОММУНИКАЦИЯ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШ

БЕККУЛОВ А. УЦИТУВЧИЛАР МАЛАКАСИНИ ОШИРИШ КУРСЛАРИДА АХБОРОТ-КОММУНИКАЦИЯ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШ

Маколада укитувчилар малакасини ошириш тизимида ахборот-коммуникация технологияла-ридан фойдаланиш масаласи куриб чикилган. Такдимот технологиясидан фойдаланиш йуллари батафсил ёритилган ва дастурий таъминот сифатида Power Point компьютер дастуридан фойдаланиш тавсия этилган.

Таянч суз ва тушунчалар: малака ошириш, ахборот-коммуникация технологиялари, такдимот, лойих,алаш.

БЕККУЛОВ А. ИСПОЛЬЗОВАНИЕ ИНФОРМАЦИОННО-КОММУНИКАЦИОННЫХ ТЕХНОЛОГИЙ НА КУРСАХ ПОВЫШЕНИЯ КВАЛИФИКАЦИИ УЧИТЕЛЕЙ

В статье рассмотрены вопросы применения информационно-коммуникационных технологий в системе повышения квалификации учителей. Подробно изложены пути использования презентационной технологии, её программного обеспечения Power Point.

Ключевые слова и понятия: повышение квалификации, информационно-коммуникационные технологии, презентация, проектирование.

BEKKULOV A. IMPLEMENTATION OF INFORMATION AND COMMUNICATION TECHNOLOGIES IN TEACHER S TRAINING

In the article are discussed some problems of information and communication technologies application in the sphere of improving skills of teachers. Implementation of presentation technologies in Power Point software is described in some details.

Keywords: training, information and communication technology, presentation, engineering.

ТАЪЛИМНИНГ АХБОРОТ - РЕСУРС ТАРКИБИ / 57 ИНФОРМАЦИОННО-РЕСУРСНАЯ СОСТАВЛЯЮЩАЯ ОБРАЗОВАНИЯ_

Бугунги кунда ахборот-коммуникация технологиялари таълим тизимида тобора муцим ва асосий уринларни эгал-ламоцда.

Бунинг асосий сабаблари эса барчага маъ-лум:

■ компьютер, айникса, интернет тармоFига уланган компьютер ихтиёрий сох,а буйича узида катта х,ажмли билимларни жамлайди;

■ ушбу билимларни олиш осон, кулай ва кузга куринарли даражада амалийдир;

■ ахборот технологияларини куллаган х,олда укитиш, шубх,асиз, оддий укитишга Караганда устунликка эга;

■ инсоннинг маънавий, жисмоний ва техно-логик куникмалари камол топишида тупланган билимлардан фойдаланиш имконияти чексиз1.

Малака ошириш тизимида ахборот-комму-никация технологияларнинг кулланилиши укув жараёни самарадорлиги, тингловчилар били-ми ва тайёргарлигини оширади, укув жараё-нини шахсга йуналтиришга ва билимларни бир тизимга келтиришга ёрдам беради. Ахборот-коммуникация технологияларини татбик этиш билим бериш сифатини оширади, тинглов-чиларни машFулотлар жараёнига фаол жалб килади, шахснинг билим олишга булган талаб-ларини х,исобга олган х,олда уларга индивидуал ёндашиш имкониятларини беради. Бу эса уз устида ишлаш ва изланишга туртки булади.

Бугунги кунда компьютер дастурлари сони них,оятда куп булиб, уларни х,аётнинг барча сох,аларида куллаш имконияти мавжуд. Энг куп таркалган, урганиш осон ва кизикарли дастур-лардан бири Microsoft Power Point дастуридир. Турли манбалардан ахборот олиш, уларни тартибга келтириш х,амда чиройли ва самара-ли тарзда такдим килиш учун Microsoft Power Point дастуридан фойдаланиш кулайдир2.

Малака ошириш курсларида олиб бор-ган машFулотларимизда ургатилган дастур-лар ичида тингловчиларда энг куп кизикиш уЙFотган ва улар томонидан макбул деб то-пилгани х,ам Power Point дастуридир. Чунки, бошка фан укитувчилари дарс утганда ушбу

1 Физика, математика ва информатика. Илмий-услубий журнал, 2007, № 6.

2 Мануйлов В.Г. Мультимедийные компоненты презентаций PowerPoint Х.Р / « Информатика и образование»,

2004, №12; 2005, № 1-5.

дастурни уз фанига осонгина татбик, этиши, дастур имкониятларидан фойдаланган холда дарсига ахборот-коммуникация технологияларини жорий этиши мумкин.

Очик дарслар утиш, турли тадбирлар ташкил этишда ушбу дастурнинг урни бекиёс булиб, ундан фойдаланиш содда ва кизикарлидир. Дастурда яратилган такдимотлардан синфдан ташкари тадбирлар утказиш, дарс жараёни, ота-оналар йиFилишларини утказишда фойдаланиш мумкин.

Малака ошириш курслари тингловчилари томонидан курс сунггида Сурхондарё вохаси тарихий обидаларига саёхат, уз мактаблари-да олиб борилаётган ишлар, укув жараёни хакида, мутахассислик фанлари буйича дарс ишланмаларига доир ва ихтиёрий мавзуларда такдимотлар тайёрланади. Бизнинг фикримиз-ча, х,ар кандай дастурни ургатишда, хусусан Power Point дастурини ургатишда хам кизикиш, максад ва кургазмалилик булиши лозим.

Тингловчиларни таълим олишга кизиктириш учун уларнинг олдига кундалик иш фаолияти билан боFлик муаммоли масалани куйиш ке-рак. Масалан, укитувчига узи утадиган фан-дан ихтиёрий мавзу буйича мультимедиали такдимот яратиш топшириFини тавсия этиш мумкин.

Курс тингловчиларига утиладиган бирин-чи дарсда дастурнинг кайси сохаларда кулланилиши хакида айтиб утамиз: турли семинар, конференция, йиFилишларда фойдаланиш учун такдимотлар яратиш, дарс ишланмалари тайёрлаш ва хоказолар. Энг асосийси, такдимот яратиш оркали тингловчи узининг фикри, ижо-дий ва илмий Fояларини такдим этиши хакида айтиб утилади. Дастур имкониятларидан фойдаланган холда турли фахрий ёрликлар ва та-брикномалар, реклама вараклари, хаттоки, мактаб нашрлари учун газета ёки журналлар-нинг макетини яратиш мумкинлиги маълум килинади3.

3 Нестерова Л.В. Применение локальной сети для обучения школьников телекоммуникационным технологиям. / Журнал «Компьютерные учебные программы», 2001, №2.

^"58 таълимнинг ахборот-ресурс таркиби /

._ИНФОРМАЦИОННО-РЕСУРСНАЯ СОСТАВЛЯЮЩАЯ ОБРАЗОВАНИЯ

Ушбу машFулотнинг узида олдин укиб кет-ган тингловчилар томонидан яратилган энг яхши, узига хос, чиройли, видеофайл, товуш ва анимациялардан уринли фойдаланилган такдимотлардан намуналар намойиш этилади. МашFулотни ана шу тарзда ташкил этиш тинг-ловчиларда такдимотнинг тузилиши, безати-лиши ва нимага мулжалланганлиги х,акида ту-шунча пайдо килади. Шу билан бирга уларда «нима учун мен х,ам шундай, керак булса бун-дан х,ам яхширок такдимот ярата олмас экан-ман», деган фикрни уЙFотади. Мана шу тарзда машFулотда тингловчилар фаоллиги, яъни, би-лим, куникма ва малакасини оширишга булган фаолликни вужудга келтириш мумкин.

Амалий машFулот тингловчиларга эгалла-ган билимларини амалиётда куллаш, дастур-нинг турли имкониятларидан уринли фой-даланиш куникмаларини шакллантиришга шароит яратади. Буларни куйидаги лаборатория топширикларини бажариш оркали амалга ошириш мумкин:

• слайдга матн киритиш ва уни тах,рирлаш (WordArt объектлари, расмлар куйиш ва улар-ни форматлаш);

• фахрий ёрлик макетини яратиш (автофи-гуралар куйиш; х,аракатни бажариш: х,аракат тартиби, бурилишлар);

• мультимедиали такдимот тайёрлаш (видео ва товуш куйиш; анимацияни мослашти-риб туFрилаш);

• интернетга чикиш имконияти бор мультимедиали такдимот тайёрлаш (слайдда сайтга гипермурожаат куйиш);

• малака ишининг мультимедиали такди-мотини тайёрлаш (бошкарув тугмачалари булган слайд яратиш);

• малака ишининг мультимедиали такди-мотини тайёрлаш (гипермурожаатли менюга эга булган мундарижали слайд яратиш);

• малака ишининг мультимедиали такди-мотини тайёрлаш (интерфаол менюли слайд яратиш).

Дастурни урганиш жараёнида алох,ида эътиборни такдимотларнинг безатилиши ва тингловчилар томонидан куп йул куйиладиган хатолар: эффектларнинг керагидан куп куйиб юборилиши, рангларни яхши танламаслик, ги-пермурожаатлар тизимини нотуFри куйиш ва х,оказоларга тухталиб утамиз.

Дастур имкониятларини туликрок курсатиш учун шу мавзуга тааллукли кушимча мультимедиали материаллардан TeachPro, MSPowerPoint ургатувчи дастуридан фойдала-ниш х,ам яхши самара беради. Ушбу электрон манбалар мавзуга доир маъруза ва мисоллар-дан ташкил топган булиб, дастур билан ишлаш жараёнида куп керак булади.

Power Point дастурини ургатишда тингловчиларга табакалашган ва индивидуал ёндаш-ган х,олда, уларнинг кизикишлари, шахсий хусусият ва имкониятларини х,исобга олиш лозим. Укитишни дифференциаллаштириш х,ар бир тингловчига узининг ички имкониятларини курсатиш, уз-узини ривожлантириш, бошкариш ва мослашишга хизмат килади. Хар бир тингловчининг тажрибасини х,исобга олиш ва ижодий ишлаши учун шароит яратилади.

Шахсга йуналтирилган малака оширишнинг яна бир мух,им булими назорат булимидир. МашFулотлар жараёнида тингловчининг х,ар бир фаолияти назорат килиб борилади, назорат амалий топшириклар ва электрон тестлар шаклида булади.

Ижодий Fояларни амалга ошириш, бирга-ликда жамоада ишлаш куникмаларини ривожлантириш учун тингловчиларга уз Fояларини амалга ошириш имкониятини берувчи лойи-х,алаш блоки ^ам булиши керак. Педагогик жа-раённи ташкил этиш учун куйилаётган талаблар ^ар бир шахснинг узига хос хусусиятларидан келиб чикиб, укитишнинг анъанавий шаклла-ридан фаркли равишдаги янгича ёндашувни талаб килади. Замонавий педагогик техноло-гиялар тингловчиларнинг шахсий кизикиш ва талабларини х,исобга олиб ташкил этиладиган укитиш методларига устунлик беради. Шундай методлардан бири лойих,алаш булиб, бунда тингловчиларнинг мустакил-якка, жуфтлик ва гуру^ларда ишлаш фаолиятига мух,им урин бе-рилади1.

Лойих,алаш доимий равишда компьютерда ишлаш имконияти мавжуд булган ва тинглов-чиларда кучли рух,ий кутаринкилик ^олати булганда яхши самара беради. Кучли рух,ий кутаринкиликнинг вужудга келишини эса тингловчиларнинг «аклли машина» устидан

1 Новые педагогические и информационные технологии в системе образования: Учеб. пособие для студ. пед. вузов и системы повыш. квалиф. пед. кадров / Под. ред. Е.С.Полат. - М.: «Академия», 200l.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 4

( ТАЪЛИМНИНГ АХБОРОТ-РЕСУРС ТАРКИБИ / 59"^ (_ИНФОРМАЦИОННО-РЕСУРСНАЯ СОСТАВЛЯЮЩАЯ ОБРАЗОВАНИЯ_,

1-жадвал. Берилган топширик,лар ва так,димотни бах,олаш жадвали

Бахоланаётган курсаткичлар Максимал балл Куйилган балл

Материалнинг берилиши

Мавзуга мослиги 15

Материал берилиш тартибининг мантик,ийлиги 10

Асосий Fоянинг як,к,ол ифодаланиши 10

Дизайн

Умумий дизайн ва графиканинг материалга мослиги 10

Ишнинг турли кисмларини безашда умумийликка риоя килиниши 10

Матннинг укилиши, ажратиб курсатишларнинг туFри куйилганлиги ва танланганлиги 10

Мультимедиа. Товуш ва видеодан фойдаланиш 10

Ташкиллаштирилиши

Слайдлар сонининг мак,садга мувофиклиги 5

Слайдларни жойлаштириш тартибида мантик,ий кетма-кетликка риоя этилганлиги 5

Ижодий ёндашув ва узига хослик 15

Умумий балл 100

уз «х,укмронлигини» урнатганликларини се-зишлари билан изох,лаш мумкин. Бу эса тинг-ловчида уз билимига ишонч уЙFотиб, эгалла-ган билимларини бошка билмайдиганларга ургатиш эх,тиёжини вужудга келтиради. Ана шундай вазиятнинг вужудга келиши дарсда энг яхши узлаштиришга эришган тингловчи-нинг укитувчи ёрдамчиси сифатида фаолият олиб борадиган укув жараёнини ташкил этиш имкониятини беради. Пайдо булган демокра-тик муносабатлар тизими ягона укув максади атрофида тингловчилар жамоасини шакллан-тиради, билимларни алмашиш, яъни яхши би-ладиганлар яхши билмайдиганларга ургатиши эса тингловчилар интеллектуал салох,иятини ошириш ва укув жараёни самарадорлигини оширишга хизмат килади.

Лойих,алашни амалга ошириш учун тингловчилар олдига Power Point дастурида ихтиёрий мавзуда такдимот яратиш масаласи куйилади. Тингловчилар ихтиёрий равишда 2-3 кишидан иборат гурух,ларга булинишади, мавзу танла-шади ва узаро вазифаларни таксимлаб оли-шади. Улар керакли маълумотларни китобдан (матн ёки расмларни сканердан киритишла-ри мумкин), интернет, электрон дарсликлар ва кулланмалардан олишади. Тингловчилар катта кизикиш билан материал, фотосурат, видеофильм ва анимацияларни танлашади. МашFулотда кутаринки ижодий кайфият яра-тилади.

Берилган топширикни бажариш жараё-нида гурух,ларда олинган оралик натижалар

мух,окамаси утказилади. Иш жараёнида тингловчилар бир-бирларига билмаганларини ургатишади ва ёрдамлашишади. Такдимотни тайёрлаш жараёнида тингловчилар безак бе-риш, рангларни танлаш, кайси ахборотларни куйиш, гипермурожаат ва менюларни ташкил этиш х,акида укитувчидан маслах,атлар олиш-лари мумкин.

МашFулотда берилган топшириклар х,ар бир такдимотнинг х,имояси, мух,окамаси ва бах,олаш билан якунланади. Мух,окама вактида такдимотнинг энг кучли томони айтиб утилади; узгартирилиши ва кайта ишланиши керак булган жих,атлари санаб утилади; такдимотни такомиллаштириш буйича таклифлар берила-ди; умумий хулоса чикарилади ва такдимот бах,оланади, баллар куйидаги жадвалга куйилади (1-жадвал).

Мух,окамадан кейин х,ар бир бах,олаш ва-раFи бошка гурух,лар ва укитувчи томони-дан тулдирилади. Шундан кейин х,ар бир такдимотнинг уртача балини х,исоблаш учун бах,олаш вараFи укитувчи ёрдамчисига бери-лади (х,исоблаш учун Microsoft Excel дастури-дан фойдаланилади).

Куйилган балл 85 балдан юкори булса «аъло», 65 дан 85 балгача булса «яхши», 55 дан 65 балгача булса «коникарли» бах,олар куйилади. Хамма такдимотлар бах,олангандан кейин уларнинг рейтинги чикарилади ва энг юкори балл туплаган етакчи аникланади. Шундан кейин х,ар бир гурух,га мух,окама учун са-воллар таркатилади:

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 4

ТАЪЛИМНИНГ АХБОРОТ-РЕСУРС ТАРКИБИ / ._ИНФОРМАЦИОННО-РЕСУРСНАЯ СОСТАВЛЯЮЩАЯ ОБРАЗОВАНИЯ

1. Лойих,ани бажариш жараёнида сизда янги билим ва куникмалар пайдо булдими? Пайдо булган булса кайси сох,аларда?

2. Бажарилган иш билим ва куникмаларни мустах,камлашга ёрдам бердими? Агар мус-тах,камлашга ёрдам берган булса кайси сох,а-ларда?

3. Лойих,ани тайёрлаш жараёнида ишнинг кайси кисми сиз учун энг кизикарли булди? Нима учун?

4. Ишни бажаришда энг асосий кийинчи-ликлар каерда пайдо булди ва сиз уларни кандай бартараф этдингиз?

5. Бажарган ишингиздан сиз нималарни х,ис киляпсиз?

6. Кандай таклиф ва талабларингиз бор?

Лойих,ани амалга ошириш жараёнида «ри-

вожлантирувчи ёрдам»га амал килинади ва у куйидагиларни назарда тутади:

• тингловчига узини урганиш, билиш имко-ниятини бериш;

• тингловчини «уЙFотиш» - уни фаоллашти-риш ва ички имкониятларини юзага чикариш;

• тингловчининг узи танлайди, карор кабул килади ва жавоб беради1.

Фикримизча, укитишни бундай ташкил этиш укув жараёнида дастурлардан ижодий ва са-марали фойдаланиш куникмаларини шакллан-тиради; тингловчиларда уз фанига ахборот-коммуникация технологияларини татбик этишга кизикиш пайдо килади; уларнинг кобилиятларини ривожлантиради; укитувчи

фаолиятида ахборот-коммуникация техноло-гияларининг урни х,акида туFри тушунча пайдо булади, ижодий фикрлаш ривожлантирилади.

Натижада куйидаги хулосага келиш мум-кин: ахборот-коммуникация технологияларини куллашга асосланган укув материали шахсга йуналтирилган таълимнинг асосий талаблари-га жавоб беради ва тингловчиларда:

■ уз устида ишлаш ва малакасини оширишга раFбатни кучайтиради;

■ билим олиш фаоллигини оширади;

■ укув жараёнида тингловчиларнинг шахсий имкониятлари ва уларнинг узига хослигини х,исобга олган х,олда билим олишга ва ижодий фаолликларини намоён килишга шароит яра-тади;

■ тингловчиларга укиш жараёнини мустакил олиб боришга шароит яратади;

■ укув жараёнини табакалаштириш ва инди-видуаллаштиришга имконият беради;

■ тингловчиларда олаётган билимларини тизимли равишда назорат килишга шароит яратади;

■ укитувчига укув жараёнига уз вактида ке-ракли тузатишлар киритишга имконият беради;

■ тингловчилар билим даражаси узгариши-нинг динамикасини кузатиш имкониятини бе-ради;

■ х,ар бир тингловчининг билим олиш ва билим даражасини х,исобга олган х,олда машFулот олиб бориш имкониятини беради.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Адабиётлар:

1. «Физика, математика ва информатика». Илмий-услубий журнал. 2007. №6.

2. Мануйлов В.Г. Мультимедийные компоненты презентаций Power Point ХР. // «Информатика и образование», 2004, 12; 2005, № 1-5.

3. Нестерова Л.В. Применение локальной сети для обучения школьников телекоммуникационным технологиям. // «Компьютерные учебные программы», 2001, №2.

4. Новые педагогические и информационные технологии в системе образования: Учеб. пособие для студ. пед. вузов и системы повыш. квалиф. пед. кадров. / Под. ред. Е.С.Полат. - М.: «Академия», 2001.

5. Селевко Г.К. Современные образовательные технологии. Учебное пособие. - М.: «Народное образование», 1998.

1 Селевко Г.К. Современные образовательные технологии. Учебное пособие. - М.: Народное образование, 1998.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 4

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.