Научная статья на тему 'ЎҚИТИШНИНГ КРЕДИТ-МОДУЛЬ ТИЗИМИ АСОСИДА ОЛИЙ БОШЛАНҒИЧ ТАЪЛИМНИ ТАШКИЛ ЭТИШ'

ЎҚИТИШНИНГ КРЕДИТ-МОДУЛЬ ТИЗИМИ АСОСИДА ОЛИЙ БОШЛАНҒИЧ ТАЪЛИМНИ ТАШКИЛ ЭТИШ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
27
7
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ЎқИТИШ / КРЕДИТ / МОДУЛЬ / ТИЗИМ / ОЛИЙ / БОШЛАНғИЧ / ТАЪЛИМ / ТАШКИЛ ЭТИШ / БИЛИМ / ЁНДАШУВ / АМАЛИЁТ / ТАВСИЯ

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Ташпулатова Д.М.

Мақолада олий бошланғич таълимни ўқитишнинг кредит-модуль тизими асосида ташкил этиш хусусиятлари таҳлил қилинган ва амалий тавсиялар берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ORGANIZATION OF HIGHER PRIMARY EDUCATION ON THE BASIS OF CREDIT-MODULE SYSTEM OF EDUCATION

The article analyzes the features of the organization of higher education on the basis of the credit-module system and provides practical recommendations.

Текст научной работы на тему «ЎҚИТИШНИНГ КРЕДИТ-МОДУЛЬ ТИЗИМИ АСОСИДА ОЛИЙ БОШЛАНҒИЧ ТАЪЛИМНИ ТАШКИЛ ЭТИШ»

Ташпулатова Д.М.

Чирчиц давлат педагогика институты

Тошкент вилояти

УЦИТИШНИНГ КРЕДИТ-МОДУЛЬ ТИЗИМИ АСОСИДА ОЛИЙ БОШЛАНГИЧ ТАЪЛИМНИ ТАШКИЛ ЭТИШ

Аннотация: мацолада олий бошлангич таълимни уцитишнинг кредит-модуль тизими асосида ташкил этиш хусусиятлари таулил цилинган ва амалий тавсиялар берилган.

Калит сузлар: уцитиш, кредит, модуль, тизим, олий, бошлангич, таълим, ташкил этиш, билим, ёндашув, амалиёт, тавсия.

Tashpulatova D.M.

Chirchik State Pedagogical Institute

Tashkent region

ORGANIZATION OF HIGHER PRIMARY EDUCATION ON THE BASIS OF CREDIT-MODULE SYSTEM OF EDUCATION

Abstract: The article analyzes the features of the organization of higher education on the basis of the credit-module system and provides practical recommendations.

Keywords: teaching, credit, module, system, higher, primary, education, organization, knowledge, approach, practice, recommendation.

Узбекистан олий таълим жараёнида укитишнинг ECTS кредит-модуль тизими боскичма-боскич жорий этилмокда. Бу борада "Олий таълим муассасаларида укув жараёнига кредит-модуль тизимини жорий этиш тартиби тугрисида"ги Низомда курсатилганидек, хдр бир олий таълим йуналиши янги укув йилининг бошланишидан бир ой олдин укув материаллари, укув жараёни ва машгулотларни аник асосларини тайёрлаши лозим[1]. Шу жихдтдан олий педагогик таълим муассасаларининг Бошлангич таълим укув жараёнини таълимнинг кредит-модуль тизими асосида ташкил этишга тайёрлаш мухдм хдсобланади. Бунда куйидаги боскичли ишларни амалга ошириш максадга мувофик булади:

1. Фанлар каталогини тайёрлаш. Бунда куйидаги ташкилий ва меъёрий ишлар янги укув йилининг бошланишидан бир ой олдин амалга оширилиши керак:

- укув фанларининг режаси ва дастурларини тайёрлаш;

- мажбурий ва танлов укув фанларини белгилаш хдмда уларнинг укув материалларини тайёрлаш;

- мажбурий ва танлов укув фанларининг такдимотларини утказиш.

Укув фанларининг режаси ва дастурини тайёрлашда бир академик

укув йилига 60 кредит мос келишини хисобга олиниши керак. Бунда укув режаси ва дастурларида талабаларнинг кредит туплашига кенг урин ажратилади ва укитувчи томонидан унинг назорат турлари белгиланади.

Мажбурий ва танлов укув фанларини белгилашда мутахассисликка тайёрлашнинг асослари ва методологиясига бирламчи ахамият берилади. Унга кура, укув фанлари курслар тизимида мажбурий ва танлов фанлари шаклида белгиланиб, бунда укув фанларини узлаштиришнинг мантикий изчиллиги, узвийлиги хамда узлуксизлиги хисобга олинади. Шуни таъкидлаш лозимки, мажбурий укув фанлари мутахассисликнинг негизини ташкил килгани холда укитишнинг бирламчи асоси хисобланади. Айни пайтда, танлов укув фанлари мутахассисликнинг чукурлашувига хизмат килувчи фанлар туркумидан иборатдир. Шу сабабли мажбурий ва танлов укув фанларини белгилашда тенг хукуклик тамойилига таяниш максадга мувофик булади.

Мажбурий ва танлов укув фанларининг такдимотларини ташкилий жихатдан самарали ташкил этиш мухим ахамиятга эга. Бунинг учун фанлар буйича таълим берувчи профессор -укитувчилар куйидаги вазифаларни кутилган даражада амалга оширса самарали хисобланади:

- фанларнинг укув материалларини кизикарли, янги ёндашувларга бой ва маълумотларни тулдириб бориш хусусиятига эга тарзда тайёрлаш;

- фанлар укув материалларини талабалар учун кулай булган сайтларда жойлаштириш ва мазкур масала буйича талабалар билан богланиш, уларнинг саволлари ва мурожаатларига коникарли жавоб бериш;

- фанлар буйича август ойида такдимотлар утказиш.

Бундай ёндашув янги укув йилининг режасини белгилаб олишда мухим урин тутади.

2. Ташкилий ишларни амалга ошириш. Укитишнинг кредит-модуль тизимида янги укув йили бошланишидан олдин унга оид ташкилий ишларни амалга ошириш мухим ахамиятга эга. Бунинг учун куйидаги тадбирлар амалга оширилади:

- талабаларнинг шахсий таълим траекториясини шакллантириш;

- руйхатга олиш хизматини амалга ошириш;

- транскриптга оид тадбирларни бажариш.

Талабаларнинг шахсий таълим траекториясини шакллантиришда уларнинг бир укув йили давомида кредит туплаш учун амалга ошириладиган хатти -харакатлари режаси тузилади. Бундай режани тузишда бевосита талабалари билан биргаликда ишлар амалга оширилади, унда талабанинг хар бир укув фани буйича кредит йигиш фаолияти белгилаб чикилади. Бунда профессор-укитувчилар талабаларнинг маслахатчи сифатида иш куради ва уларнинг шахсий таълим

траекториясини аник ва сифатли тузиши учун масъул хисобланади. Чунки талаба укув йили охирида айнан мана шу режага асосан укув фанлари буйича белгиланган кредитларни туплайди ёки туплай олмайди. Шу сабабли янги укув йили бошланишидан олдин талабаларнинг шахсий таълим траекториясини пухта шакллантириш мухим ахамиятга эга.

Олий таълим муассасасининг 1 курсига кабул килинган талабалар учун Руйхатга олиш хизмати амалга оширилади. Унда профессор-укитувчилар талабаларга таълим жараёнига оид маълумотлар базаси тугрисида тушунтириш беради, талабаларни укув жараёни учун руйхатга олади ва уларни билимини назорат килишнинг турлари билан таништиради. Бунда профессор-укитувчиларнинг 1 курс талабалари билан максадли хамкорлиги ва уларни укув йилига тайёрлаш буйича кенг куламли ишларни амалга ошириши зарурият хисобланади. Чунки олий педагогик таълим муассасасига кабул килинган талаба 1 курс бошидаёк укитишнинг кредит-модуль тизими асослари тугрисида аник тушунча ва маълумотларга эга булиши лозим.

Профессор-укитувчилар янги укув йилининг бошланишидан бир ой олдин транскриптга оид хизматларни амалга оширади. Унга кура, бошка олий таълим муассасасидан укишини кучирган талабаларнинг кредит мажмуасини урганади ва кучирилган олий таълим муассасаси укув фанлари буйича тупланган кредитларни аниклайди. Агар тупланган кредитда кучирилган олий таълим муассасаси укув фанлари буйича кредит туплаш фарки кузатилса, талабалар билан мазкур фанлар буйича кредит туплашга доир таълимий хизматни амалга оширади. Талаба фаркли фанлар буйича кредит туплаш вактини эркин белгилайди ва бу вакт янги укув йилининг дастлабки ойларида амалга оширилиши керак.

3. Бошлангич олий таълимнинг укув жараёнини аник тайёрлаш. Олий педагогик таълим жараёнининг бошлангич таълим йуналишида укув жараёни узига хос хусусиятларга эгалиги билан ажралиб туради. Чунки бошлангич таълим таълимнинг бошка турларидан педагогик, психологик ва социологик хусусиятларга эгалиги билан фаркланади. Шу сабабли укитишнинг кредит-модуль тизими асосида олий бошлангич таълимни ташкил этиш учун куйидагиларга амал килиш тавсия этилади:

- укув режалари, дастурлари ва фанлари материалларини укитишнинг анъанавий ва ноанъанавий шаклларига мос равишда тайёрлаш;

- укув жараёнига оид ташкилий ишларни белгилашда исталмаган холатларнинг олдини олишга доир укув жадвалларини шакллантириш;

- талабалар билан анъанавий ва ноанъанавий мулокотларнинг энг макбул шаклларини белгилаш;

- укув жараёнини укув йили давомида мунтазам мониторинг килиб бориш механизмларини ишлаб чикиш.

Бундай ёндашув олий бошлангич таълим жараёнини ташкил этишда кутилган самарани беради. Таъкидлаш лозимки, укитишнинг кредит-модуль тизимида бошлангич олий таълим жараёни талабалар, иш берувчилар, профессор-укитувчилар ва институт маъмурияти уртасида очик мулокот шаклида талабага йуналтирилган ёндашув асосида ва таълим стандартларини инобатга олган холда ташкил этилади. Ушбу жараёнда куп холларда талабаларнинг талаб ва истаклари устувор даражада хисобга олинади. Айнан мана шундай ёндашув асосида бошлангич олий таълим укув жараёнини ташкил килиш самарали хисобланади.

Кези келганда таъкидлаш лозимки, укитишнинг кредит-модул тизими бошлангич олий таълим жараёни учун кенг имкониятларга бой. Унга кура, бундай имкониятларнинг асосий жихатларини куйидагилар ташкил этади:

- мажбурий ва танлов фанларининг эркин танланиши;

- укув жараёнининг анъанавий ва ноанъанавий шаклларда амалга оширилиши;

- профессор-укитувчилар ва талабаларнинг тенг ва кенг мулокотга киришиши;

- укув материалларига янгиликлар, ахборотлар ва маълумотларнинг киритиб бориш имконияти мавжудлиги;

- узлаштириш жараёнини эркин ва жамоавий бахолаш механизмларидан фойдаланиш;

- кредит туплашда мураккабликка дуч келган талабаларга имкониятлар берилиши;

- укув жараёнининг халкаро таълим дастурлари талабларига мос ташкил этилиши.

Бундай имкониятлар бошлангич олий таълимни талаб даражасида амалга ошириш имконини беради. Айникса, укув йили давомида укув фанларини коррекциялаб бориш имконияти нихоятда мухимдир. Шу сабабли бошлангич олий таълимни амалга оширувчи профессор -укитувчилар, мутахассислар ва ёрдамчи ходимларнинг укитишнинг кредит-модуль тизимини чукур узлаштириши максадга мувофик булади.

Шундай килиб, бошлангич олий таълимнинг янги укув йилини укитишнинг кредит-модуль тизими асосида ташкил килишга доир ана шундай чора-тадбирлар мажмуи амалга оширилади[2]. Бу тадбирлар белгиланган стандартлар ва коидалар асосида амалга оширилса, укув йили кутилган самарани беради. Бунинг учун юкорида таъкидланган Низомга асосан укув йилининг давомийлиги 36 хафта давом этишини хисобга олиб, шундан 30 хафтаси академик даврига, 2 хафтаси фанларни танлаш учун руйхатдан утишга ва 4 хафтаси аттестацияларга ажратилиши коидасига биноан янги укув йилини ташкил килиш кутилган самарни беради. Чунки, укув йилининг давомийлиги укув жараёнини мавжуд коидаларга асосан ташкил этиш ва унинг самарасига эришиш билан белгиланади[3].

Адабиётлар:

1. Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2020 йил 31 декабрдаги 824-сонли "Олий таълим муассасаларида таълим жараёнини ташкил этиш билан боглик тизимни такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисида"ги Кдрори. // www.ziyonet.uz

2. "Олий таълим муассасаларида укув жараёнига кредит -модуль тизмини жорий этиш тартиби тугрисида"ги Низом. // www.ziyonet.uz

3. Жабборова О.М.. Укитишнинг кредит-модуль тизимида укув фанларини танлаш тамойиллари. Academic research in educational sciences, 2(6), 2021.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.