Научная статья на тему 'ИСТОРИЯ ФОРМИРОВАНИЯ И РАЗВИТИЯ ТАМОЖЕННЫХ ОРГАНОВ РЕСПУБЛИКИ ТАДЖИКИСТАН'

ИСТОРИЯ ФОРМИРОВАНИЯ И РАЗВИТИЯ ТАМОЖЕННЫХ ОРГАНОВ РЕСПУБЛИКИ ТАДЖИКИСТАН Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
106
28
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ИСТОРИЯ ФОРМИРОВАНИЯ / РАЗВИТИЯ ТАМОЖЕННЫХ ОРГАНОВ / РЕСПУБЛИКИ ТАДЖИКИСТАН / ТАМОЖЕННЫЙ КОДЕКС РЕСПУБЛИКИ ТАДЖИКИСТАН / ТАМОЖЕННОЕ ОФОРМЛЕНИЕ

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Азизов Шоазиз Самиевич

В данной статье рассматривается вопросы формирования, развития и деятельности таможенных органов Республики Таджикистан. Автор исследует проблемы правовых основ организации национального таможенного органа на территории республики и организации таможенного контроля.Также приводится исторические материалы о формирования независимых таможенных органов в годы государственной независимости Республики Таджикистан. Определено, что в Республике Таджикистан таможенные органы были образованы 22 января 1992 года в соответствии с Постановлением Совета Министров Республики Таджикистан за № 14 от 22 января 1992 года. Данная статья имеет большое научно-практическое значение для ученых, специалистов таможенных органов и общественности республики.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

HISTORY OF FORMATION AND DEVELOPMENT OF CUSTOMS OF THE REPUBLIC OF TAJIKISTAN

The article explores the development of foundations and evolution of custom agency’s organization from the scientific point of view in the custom territory of the Republic of Tajikistan. Therefore, legal basis and norms of national custom’s activity and organization of custom control are studied for the detailed investigation and analysis of custom’s activity. It is identified that in custom territory of the independent Tajikistan custom agency was founded from January 22, 1992 based on the Order Board of Ministries of the Republic of Tajikistan # 14 for protecting goods of state independence. The material of the investigation is useful for researchers and specialists of the sphere.

Текст научной работы на тему «ИСТОРИЯ ФОРМИРОВАНИЯ И РАЗВИТИЯ ТАМОЖЕННЫХ ОРГАНОВ РЕСПУБЛИКИ ТАДЖИКИСТАН»

Soviet Oriental Studies, the Institute of Oriental Studies of the USSR Academy of Sciences. In this field, he paid great attention to the study of various problems of the countries of the East, including India. As director of the institute, Academician Gafurov made every effort to train Indian scientific personnel and develop indology in the USSR. He enjoyed great respect and authority in India. Many Indian politicians, in particular, Indian Prime Minister Indira Gandhi, met with academician B. Gafurov and spoke of him as a great friend of India. The merits of B. Gafurov were awarded the State Prize of India named after Jawaharlal Nehru. The article considers the contribution of academician B. Gafurov in the study of the history, literature and culture of India.

Keywords: academician, oriental studies, India, award, prime minister, Gafurov, study, history, culture, science, institute, friend, award, contribution, politics, economics. Сведение об авторе:

Раджабов Хрйбулло - Таджикский национальный университет, доктор филологических наук, профессор кафедры индологии ТНУ. Адресе: 734025, Республика Таджикистан, г. Душанбе, проспект Рудаки 17. Телефон: +(992) 907 96 30 00 About the author:

Rajabov Haibullo - Tajik national University doctor of Philology, Professor of the Department of Indology of TNU. Address: 17 Rudaki Avenue, Dushanbe, Republic of Tajikistan, 734025. Phone: +(992) 907 96 30 00

УДК 9+339.543 (575.3) ТАЪРИХИ ТАШАККУЛ ВА РУШДИ МАКОМОТИ ГУМРУКИ ЧУМХУРИИ ТОЧИКИСТОН

Азизов Ш.С.

Донишго^и давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С. Айни

Макомоти гумрук аз рузхои аввали ташкилёбии худ дар каламрави Чумхурии Точикистони сохибистиклол гаъмини амнияти иктисодиёти миллй, мубориза бар зидди хукуквайронкунихои конунгузории гумрукй, гардиши гайриконунии маводи мухаддир ва прекурсорхо, ярок, хифзи сарватх,ои моддию фархангй, тахкими сиёсати тичорати хоричй ва ганй гардонидани бучети давлатии чумхуриро ба рох монда, инчунин дар чабхаи мубориза бар зидди терроризм ва экстремизм бо дигар макомоти низомии кишвар мусоидат намуда, то имруз ин вазифахоро дар асоси меъёрхои хукукии конунгузории кишвар оид ба фаъолияти гумрукй ичро менамояд. Чунки таъмини амнияти милливу давлатй, хифзи амнияти иктисодй, химояи хукук ва манфиатхои давлати миллй ва иштирокчиёни фаъолияти иктисоди хоричй вазифаи мукаддас, пурифтихор ва пуршарафест, ки ичрои он ба зиммаи кормандони гумруки мамлакат вогузор карда шудааст.Ва ин матлаб дар моддаи 462-и Кодекси гумруки Чумхурии Точикистон «Вазифахои макомоти гумрук» муайян карда шудааст. [1]

Макомоти гумруки миллй дар Точикистон замоне ташкил карда шуд, ки кишвар дар мархилаи хассоси таърихй карор дошт. Мушкилоти сиёсй ва иктисодиву ичтимой саросари кишварро фаро гирифта буд.

Дар чунин замони хассостарин, ки кишвар ру ба инкироз нихода буд ва тамоми сохторхои чамъиятй дар холати фалачшавй карор доштанд, бо максади таъмини амнияти иктисодии кишвар, пешгирй намудани хукуквайронкунихо, ки талаботи конунгузории гумрукй муайян намудааст, риояи коидахои мукарраргардидаи интиколи молу воситахои наклиёт ва хифз намудани неъматхое, ки тавассути Истиклолияти давлатй ба даст омадааст, 22 январи соли 1992 дар асоси карори Шурои Вазирони Чумхурии Точикистон тахти №14 Саридораи назорати гумрукии назди Девони Вазирони Чумхурии Точикистон ташкил карда шуд.[2]

Пас аз пошхурии Иттиходи Шуравй инфрасохтори гумрукй ва мутахассисони сохаи гумрук берун аз сархади Чумхурии Точикистон монданд ва дар худуди Точикистони азиз танхо дидбонгохи гумрукии Панчи Поён, ки зиёда аз 4000 километр сархадоти маъмурии собик Иттиходи Шуравй бо кишвари хамсоя Чумхурии Исломии Афшнистонро дарбар мегирифт бо 7 нафар штати корй дар

ихтиёри Чумхурии Точикистон ба мерос монд. Дар ин замон хавфу хатари куввахои мусаллахи дохиливу беруна аз байн нарафта буд. Гуруххои муташакккили силохбадаст мехосганд, ки молу махсулот, воситахои наклиёту техникахои гуногун ва сарватхои моддию фархангиро бидуни барасмиятдарории гумрукй ва ба таври гайриконунй аз худуди чумхурии тозаистиклол ба хоричи кишвар интикол диханд.

Новобаста аз мушкилоти сиёсиву иктисодй ва ичтимой, инчунин мунокишахои чангчуёнаи гуруххои алохидаи ифротгаро бо дастгирии бевоситаи Асосгузори сулху вахдати миллй, Пешвои миллат, Президенти Чумхурии Точикистон, мухтарам Эмомалй Рахмон ва Хукумати Чумхурии Точикистон дар хамин гуна давраи хассос гумруки миллй ташкил ёфт.

Дар шароити иктисодиёти бозорй, чахонишавии иктисодиёт ва ташаккулёбии чомеаи чахонй амалй кардани ислохоти иктисодию идоравии сохтори Хукумат бо назардошти рушди иктисоди миллй зарурияти тахия намудани санадхои хукукию меъёрии танзимкунандаи фаъолияти макомоти гумруки миллй ба миён омад.

Навобаста аз мушкилоти даргирихои сиёсй ва таназзули иктисодиёти кишвар бо кушишу пайгирихои рохбарият ва кормандони хамонвактаи мокомоти навтаъсиси гумрук нахустин лоихаи Кодекси гумруки Чумхурии Точикистон ва ^онуни Чумхурии Точикистон «Дар бораи тарифи гумрукй » тахия гардид ва дар таъихи 16 ноябри соли 1992, дар Ичлосияи 16-уми Шурои Олии Чумхурии Точикистон мавриди кабул гардид, ки асноди мазкур барои таъмини амнияти иктисодй ва хифзи манфиатхоии иктисодии кишвар, ташкили назорати гумрукй, пешгирии муомилоти гайриконунии маводи мухаддир, яроку аслиха, кочоки молу махсулот ва мубориза бар зиддди хукуквайронкунихои гумрукй заминахои аввалини хукукй гузоштанд.

Минбаъд бо максади таъмини хамохангсозии конунгузории Чумхурии Точикистон ба меъёрхои хукуку конунгузорихои байналмиллалй Кодекси гумруки Чумхурии Точикистон мохи декабри соли 2004 бо тахрири наву иловахои зарурй кабул гардида, аз 01 январи соли 2005 мавриди амал карор дода шуд.

Бо назардошти вазъи кунунии Чумхурии Точикистон, иктисодиёти миллй ва ухдадорихои Чумхурии Точикистон дар назди институтхо ва ташкилотхои байналмилалй, инчунин бо максади чалби сармоягузории хоричиву дохилй барои пешрафти иктисодиёти миллй ва рушди сохибкорй тибки конунгузории мамлакат ба Кодекси гумруки Чумхурии Точикистон якчанд маротиба тагйироту иловахо ворид карда шуданд, ки аз чорахои саривактй ва зарури чомеа меёфтанд.

Ин тагйироту иловахо бо максади халли масъалахои сиёсй, иктисодиву ичтимоии миллй амалй карда шуданд:

- мутобик намудани Кодекси гумруки Чумхурии Точикистон ба талаботи меъёриву хукукии байналмиллалй дар сохаи фаъолияти гумрукй;

- таъмини мутобикати комили мукаррароти Кодекси гумруки Чумхурии Точикистон ба талаботи Конвенсияи Киото оид ба содагардонй ва хамохангсозии расмиёти гумрукй (дар тахрири соли 1999), ки Чумхурии Точикистон бо карори Мачлиси намояндагони Мачлиси Олии Чумхурии Точикистон аз 8 декабри соли 2010 тахти раками №255 ба он хамрох шудааст;

- таъмини мутобикати мукаррароти Кодекси гумруки Чумхурии Точикистон ба талаботи Созмони Умумичахонии Савдо (СУС) ;

- содагардонй ва суръатбахшй ба мархилаи барасмиятдарории гумрукии молу воситахои наклиёт дар каламрави гумрукии кишвар.

Тагйиру иловахои чоригардида заминахои хукукй ва амалиро барои рушду тахкими минбаъдаи иктисодиёти миллй мухайё намуда, ба содагардонии расмиёти гумрукй, афзоиш ёфтани гардиши мол ва равнак ёфтани тичорати хоричй мусоидат намуданд.

Барои содагардонидани расмиёти гумрукй ва дар ин замина таъмин намудани шаффофияти амалиёти барасмиятдарории гумрукй, инчунин андешидани чорахои зарурй дар масъалаи барасмиятдарории саривактии гумрукй ва аз байн бурдани монеахои хангоми воридоту содироти молу воситахои наклиёт вучуддошта хадамоти гумруки Точикистон тартиби декларатсиякунонии молу воситахои наклиёт ва содагардонии расмиёти гумрукиро мутобики Хуччати ягонаи маъмурии дар мамлакатхои Аврупо истифодашаванда, ки чавобгуи талаботи стандартно ва дорои асосхои хукукию меъёрии байналмилалй мебошад, хануз дар соли 2010 мавриди татбик карор додааст.

Инчунин мутобикд тaFЙирaгy идoвaхoе, ки ба банди панами мoддaи 131 ^декш гумруки Чумхурии Тoчикистoн вoрид карда шудааст, теъдoди хyччa'IXOи хангоми декдаратсия кардани мoлy вocитaхoи накдиет пешнихoдшaвaндa, аз 12 том^й ба 5 шмгуй паст фaрoвaрдa шyдaacт.

Дар бaрoбaри ин, чихати риoя намудани прижии^и интиxoбй ва кифoягии нaзoрaти гумрукй, тахкими им^ният^и мaкoмaги гумрук дар oшкoр намудани хyкyквайрoнкyнихoи гумрукй, низoми идoрaкyнии таваккад ба рoх мoндa шуда, 6o фaрмoиши Хадамйти гумруки назди Хукумати Чумхурии Тoчикиcгoн кoидaхoи пур кардани хиcoбoт дар бoрaи натачали татбики тaдбирхo дoир ба кам кардани таваккад ба тacвиб рacид ва мавриди амад кaрoр дoдa шуд.

Хaмзaмoн, 6o ма^ади таъмини нaзoрaт аз бoлoи иcгифoдaи мaкcaднoки мoлхoи вoридoтии бaрxyрдoр аз имтиëзхo татбики нaзoрaти баъди бaрacмиятдaрoрии гумрукй 6o ycyдхoи аудит тибки тартиби мукарраршуда мавриди амад кaрoр дoдa шуд.

Бo нaзaрдoшти oн, ки беш аз 60%-и вoридoти мoлхo ва вocитaхoи накдиет аз имтиëзхo бaрxyрдoрaнд, чoрй намудани чунин шакди нaзoрaт ахамияти кaлoн дoшт ва oн ба caмaрaнoкии фaъoдияти мaкoмoти гумрук дар caмти пешгирии хyкyквaйрoнкyнихoи гумрукй хaнгoми вoридoти мoлхoи имтиëзнoк ва ба aфзoиши cara^ чам^варии пaрдoxтх,oи гумрукй мушидат намуд. Хaмзaмoн дар мaкoмoти гумрук бaрoи coхибкoрoне, ки дар шхаи фaъoдияти иктиcoди xoричй бенyкcoн фашдият менaмoянд, рacмиëти coдaгaрдoнидaшyдaи мaxcyc мукаррар гардидааст.

Бo мaкcaди такмид дoдaн ва мyтoбик намудани меъëрхoи aндoзи aкcизии Чумхурии Тoчикиcгoн ба yхдaдoрихoи бaйнaлмиддaлй 6o пешнихoди мaкoмoти гумруки кишвар аз ^ниби Хукумати Чумхурии аз 15 февради шди 2014 тахти № 102 «Дар бoрaи меъëрхoи aндoзи

aкcизии бaрoи баъзе мoлхoи дар Чумхурии иcгеxcoдшaвaндa ва ба Чумхурии

Тoчикиcгoн вoридшaвaндa» кaрoр кабуд гардидааст ва oн мавриди амад кaрoр дoрaд.

Дар бaрoбaри ин, 6o ма^ади мyтoбик гaрдoнидaни мyкaррaрoти Кoдекcи aндoзи Чумхурии Тoчикиcгoн чихати мyшaxxac намудани намудри мoлхoи зерaкcизии тaмFaхoи акшзй гyзoштaшaвaндa, такмид дoдaни мacъaлaхoи aндoзy aндoзбaндй ва пешгирй намудани заминали пaйдoиши хoдaтхoи кoрyпcиoнй Хaдaмoти гумруки назди Хукумати Чумхурии ^чи^агон дар якчoягй 6o Вaзoрaти мoдияи Чумхурии Тoчикиcтoн дoихaи кaрoри Хукумати Чумхурии Тoчикиcгoн «Дар бoрaи ^мгуи мoлхoи зерaкcизии дар Чумхурии Тoчикиcгoн иcтехcoлшaвaндa ва ба Чумхурии Тoчикиcгoн вoридшaвaндa, ки ба oнхo тaмFaи акшзй гyзoштa мешавад» тахия карда шуд, ки oн аз тарафи Хукумати Чумхурии Тoчикиcгoн кабуд гардид.

Бo мaкcaди ичрoи yхдaдoрихoи Чумхурии Тoчикиcгoн дар назди Сoзмoни Умyмичaхoнии Сaвдo (СУС) Хукумати Чумхурии Тoчикиcтoн дар acora мoддaи 38-и Кoдекcи гумруки Чумхурии Тoчикиcгoн ва мoддaи 51-и Крнуни Чумхурии Тoчикиcгoн «Дар бoрaи caнaдхoи меъëрии хукукии Хукумати Чумхурии Тoчикиcгoн» 6o кaрoри № 92 аз 25 февради coди 2017 зер^нуни мазкур «^мгуи мoлхoи фа^цияти иктиcoдии xoричии Чумхурии Тoчикиcтoн»-рo таодик намуд ва аз мoхи июди coди 2017 мавриди амад кaрoр дoдa шуд. Дар acocи банди 2-и хамин кaрoр Хукумати Чумхурии Тoчикиcгoн кaрoри аз 5 февради coди 2003 тахти №44 ба тacвибрacидa «Дар xycycи тacдики ^зишшма дар бoрaи ^мгуи умумии мoлхoи фaъoдияти иктиcoдии xoричии Иттихoди иктишдии ЕврAзия » - рo, ки то ин зaмoн дар ма^мсти гумрук мавриди иcгифoдa кaрoр дoшт, аз эътибoр co^rn* намуд.

Чумхурии Тoчикиcгoн аз coди 1997 инчoниб узви Сoзмoни yмyмичaхoнии гумрукй (СУГ) буда, 6o бештар аз 100 кoнвенcияхo ва coзишнoмaхoи бaйнaлмиддaлй дар шхаи фaъoдияти гумрукй шoмид мебoшaд.Дaр айни зaмoн, беш аз 48 coзишнoмaхoи бaйнaлмиддaлии байнихукуматй ва бaйниидoрaвии шхаи фaъoдияти гумрукй ба имзo рacидa, мавриди амад кaрoр гирифтааст. Сoзишнoмaхoи мазкур 6o мaмдaкaтх,oе чун AфFOниcтoн, Aрмaниcгoн, Бедoрyccия, ^aзoкиcтoн, ^^гази^го^ Озaрбoйчoн, Туркия, Тyркмaниcгoн, Украина, Чин, Эрoн ва дигар дaвдaтхo ба имзo рacидaaнд.

Дар coди 2010 Чумхурии Тoчикиcгoн чихати хaмрoхшaвй ба Кoнвенcияи бaйнaлмиддaлй oид ба coдaгaрдoнй ва хaмoхaгcoзии рacмиëти гумрукй (Кoнвенcияи ^oro), ки аз 18 майи шди 1973 кабуд гардида, аз 26 июни годи 1999 дар шахри Брюccеди Чумхурии Бедгия дар тахрири нав кабуд карда шудааст, хaмрoх гардид, ки oн аз чoниби Мaчдиcи нaмoяндaгoни Мaчдиcи oдии Чумхурии Тoчикиcгoн 6o кaрoри ин нихoд тахти № 127 аз 1-уми oкгябри шди 2015 тacдик карда шyдaacт.

X,aмроxшaвй ба Конвеншяи Киото барои бартараф нaмyдaни монеaxои берyнa дар мyноcибaтxои иктиcодии мамдакат бо давлатии хоричй, рушди тичорати хоричй ва беx нaмyдaни фазои cоxибкорй заминаи мушид фaроxaм меорад.

Хадамоти гумруки назди Хукумати Чyмxyрии Точикистон бо гаш^но^ои байналмилдалй xaмкориxои caмaрaнокро ба роx монда, аз кумаки техникии ож,о дар мycгaxкaмгaрдонии инфрacохтори гумрукй, тaчxизонидaни объекгаои гумрукии нaздиcaрxaдй, модернизaтcияи макомоти гумрук, инноватсия дар макомоти гумрук, аз чумла автоматикунонии раванда,ои фаъолияти гумрукй бархурдор мебошад. Ба гайр аз ин, Хадамоти гумрук дар доираи вакодатаои худ иштироки бонуфузи мамдакатро оид ба мacъaлaxои хамкорш,ои байналмиддалй дар cоxaи фаъолияти гумрукй дар доираи Иттиxоди Давдатаои My^m^n (ИДM), Созмони xaмкориxои Шанхай, Созмони xaмкориxои иктиcодй, Барномаи минтакавии xaмкориxои иктиcодии Оcиëи Maркaзй ва Кумитаи xaмкориxои гумрукии Бонки оcиëии рушд доир ба мacъaлaxои ташкил намудани минтакаи caвдои озод, чорй намудани тартиби ягонаи андозбандй, мубодилаи ахбор байни макомоти гумрук ва рушди xaмкориxои дучониба таъмин намуда иcгодaacг.

Аз чумда, чидати ба роx мондани xaмкориxои биcëрчонибa дар cоxaи фаъолияти xифзи xyкyкй ва идораи таваккал доиxaи Mеморaндyми байни хадамоти гумруки давлата^и аъзои Созмони xaмкории Шанхай дар бораи xaмкорй дар cоxaи рушд ва татбики cиcгемaи идоракунии таваккал ва доиxaи Протокол дар бораи xaмкории макомоти гумруки давлата^и аъзои Созмони xaмкории Шанхай дар cоxaи xифзи xyкyк ба имзо рашнида шудааст.Бо мaкcaди ба роx мондани мубодилаи иттилоот ин маоъала дар заминаи cозишномa моxи cентябри cоди 2014 аз чониби мyтaхaccиcони Конфронcи Созмони Mилдaли Mynrn^ оид ба caвдо ва рушди им^нията^ Сиcтемaи иттилоотии автоматонидашудаи ягонаи макомоти гумрук мавриди омузиш карор дода шуда, чиxaти ба амал баровардани мубодилаи маъдумот оид ба тичорати хоричй барномаи мaхcyc тaxрезй гардид ва дар xaмкорй ба макомоти гумруки Чyмxyрии Иcдомии Афшнистон Системаи мубодилаи эдектронй чорй карда шуд.

Дар баробари ин моxи апрели шли 2015 чиxaти таъмини зaминaxои xyкyкй бо макомоти гумрукй Чyмxyрии Иcдомии AфFOниcтон Протокол оид ба мубодилаи иттилоот ба имзо рашнида шуд.

Инчунин Созишнома дар бораи xaмкории иттилоотй байни Хадамоти гумруки назди Хукумати Чyмxyрии Точикистон ва Хадамоти федералии гумруки Федератсияи Роccия дар cоxaи муходифат намудан ба конунигардонии дaромaдxо, ки бо роxи чинояткорй ба даст омадаанд ва пешгирии мaбдaFгyзории терроризм xaнгоми интикоди пуди накд аз чониби шахшни вокей тaxня гардида, бо карори Хукумати Чyмxyрии Точикистон аз 1-уми декабри cоди 2014 та^ги № 736 маъкуд дониста шуд.

Хадамоти гумруки назди Хукумати Чyмxyрии Точикистон ва Хадамоти федералии гумруки Федератсияи Pocc™ дар доираи мубориза бар зидди xyкyквaйронкyниxои гумрукй вобаста ба интикоди молxо тaвaccyти нaклиëти xaвой Протокол оид ба xaмкорй дар мувофика бо вазорату идорaxaxои дахддор ба имзо рacонидaнд. .

Бо дастгирии бевоcитaи Acоcгyзори cynxy вaxдaти милдй, Пешвои миддат, Президент Чумхурии Точикиcгон, мyxтaрaм Эмомалй Рaxмон ва Хукумати Точикиcгон макомоти гумрук ба як фишанги мyxими татбики cröcarn иктиcодии мамдакат ва институти муктадири таъминкунандаи амнияти миллии иктиcодивy тичоратй ва фaрxaнгивy ичтимой мубаддал гашт.

Дар айни замон шхтори макомоти гумруки кишвар аз Дacггоxи марказй, Донишкадаи такмили ихтиcоc, Лабораторияи марказии гумрукй, Maчaлдaи «Гумрук», Корхонаи воxиди давдатии ««Иаркази равзанаи ягона», Корхонаи воxиди давдатии ^«Ыатбааи хадамоти гумрук», Корхонаи воxиди давдатии «Таъмиру cохтмон» ва аз панч Paëcara минтакавии гумрукй иборат буда, назорат ва бaрacмиятдaрории гумрукии интикоди моду воcитaxои нaкдиëт дар 24 гуБар^^и нaздиcaрxaдии автомобидгузар, 4 гyзaргоxи роxи оxaн, 1 гyзaргоxи дaрëй, 5 гyзaргоxи нaклиëти xaвой, 17 гумрук ва 21 дидбонгоxи гумрукии дохидй ба роx монда шудааст.

Дар acora карори Хукумати Чyмxyри Точикистон та^ги №221 аз 02 майи шли 2018 дидбонгоxxои гумрукй ва гумрущо дар низоми шабонарузй фаъолияг намуда, дар xyдyди гумрукии Чyмxyрии Точикиcгон ба cоxибкорони ватанию хоричй ва дигар шахшни вокеию xy^™ хизмат

мерасонанд. Айни замон дар макомоти гумруки кишвар 22 гузаргоххои автомобилй, 4 гузаргоххои рохи охан, 1 гузаргохи дарёй, 5 гузаргоххои хавопаймой 17 гумрукхои дохилй ва 18 дидбонгоххои дохилй фаъолият менамоянд. Дар низоми шабонарузй 2 гумрук ва 22 дидбонгохи гумрукй ва дар низоми рузона бошад 17 гумрук ва 35 дидбонгохи гумрукй барои фаъолият фаро гирифта шудаанд. Танхо дар давоми солхои 2018 ва 2019 дар сархади гумрукии Чумхурии Точикистон бо кишвари дусту хамсоя Чумхурии Узбекистан 12 дидбонгоххои гумрукй дар гузаргоххои автомобилй ва 14 дидбонгоххои гумрукй дар гузаргоххои рохи охан фаъолияти худро ба таври доимй баркарор намуданд.

Бо максади таъмини шаффофияти фаъолияти макомоти гумрук ва стандартикунонии расмиёти гумрукй аз 1-уми январи соли 2012 системаи иттилоотии автоматонидашудаи ягона дар макомоти гумрук рохандозй карда шуд, ки айни замон, дар низоми вакти вокей фаъолият намуда, ба хама вохидхои сохтории Хадамоти гумрук пайваст мебошад. Тавассути системаи мазкур барасмиятдарории гумрукии молу воситахои наклиёт дар шакли электронй низ ба рох монда шудааст.

Системаи иттилоотии автоматонидашудаи ягонаи макомоти гумрук шабакаи боэътимод буда, химояи маълумоти интиколшударо кафолат медихад, ки сохтани инфрасохтори ягонаро дар байни вохидхои сохтории макомоти гумрук ва Дастгохи марказии Хадамоти гумрук бо ташкили дастрасии истифодабарандагон ба захирахои марказии махзани маълумот ва таъминоти барномавй дарбар мегирад ва он имкон медихад, ки назорат аз болои интиколи молу воситахои наклиёт тавассути сархади гумрукй дар вакти вокей ба амал бароварда шавад. Дар системаи мазкур дар ин баробар зерсистемахои назорат ва барасмиятдарории молу воситахои наклиёт, ба мисли зерсистемаи «Хисобу назорати ухдадорихо ва пардохтхо» мавриди истифода карор дорад, ки тавассути он хангоми барасмиятдарории молу воситахои наклиёт пардохтхои гумрукй ба таври автоматонидашуда хисоб карда мешаванд. Зерсистемаи мазкур имконият медихад, ки хама намудхои пардохтхои гумрукй, аз он чумла хирочхои гумрукй, бочхои гумрукй ва андозхо ба таври шаффоф мавриди хисоб карор гирифта, маъмурикунонии онхо бехтар гардад ва пешниходи хисобот низ ба таври автоматикунонидашуда сурат гирад. Инчунин дар асоси мукаррароти банди 11-и моддаи 2-и Кодекси андози Чумхурии Точикистон бо фармоиши Хадамоти гумруки назди ХукуматиЧумхурии Точикистон «Дастурамал оид ба тартиби хисоб кардан ва ситонидани пардохтхои гумрукй»[3] ба тасвиб расидааст, ки тартиби хисобу пардохт намудани пардохтхои гумрукй, андозхо ва дигар пардохтхои гумрукиро муайян менамояд.

Дар баробари ин, бо максади содагардонии расмиёти содиротию воридотй, андешидани чорахои зарурй дар масъалахои барасмиятдарории саривактию шаффоф, аз байн бурдани монеахо дар тичорати хоричй чорабинихо чихати таъсиси Системаи равзанаи ягона оид ба амалиёти содиротию воридотй ва транзитй дар Чумхурии Точикистон идома дорад.

Барномаи мазкур хадафхои асосии Хукумати Чумхурии Точикистонро дар самти содагардонй ва баланд бардоштани самаранокии расмиёти маъмурй дар тичорати хоричй муайян намуда, ба амал баровардани онро бо рохи чорй намудани системаи электронии коркарду мубодилаи иттилоот байни макомоти манфиатдори давлатй ва субъектхои фаъолияти иктисоди хоричй дар назар дорад.

Дар рохи рушди тичорати хоричй чихати бартараф намудани монеахои мавчудбуда аз чониби Хадамоти гумрук дар хамкорй бо вазорату идорахои дахлдор як катор чорабинихо дар самти татбики принсипи «Истгохи ягона» ва Системаи равзанаи ягона тахия ва амалй карда шуд. Аз чумла, бо максади хамохангсозии фаъолияти макомоти назоратй дар гузаргоххои автомобилгузари наздисархадй карори Хукумати Чумхурии Точикистон «Дар бораи тасдик намудани ^оидахои хамохангсозии макомоти назоратй дар гузаргоххои автомобилй тарики сархади гумрукии Чумхурии Точикистон» мутобики принсипи «Истгохи ягона» 3-уми июли соли 2014 ба имзо расид.

Дар айни замон, расмиёти содагардонидашуда дар хама гузаргоххои автомобилии наздисархадй тибки принсипи «Истгохи ягона» ба рох монда шудааст ва ин низом имконият медихад, ки назорати молу воситахои наклиёт дар гузаргоххои сархадй дар асоси технологияи муосир ба тарзи вакти муайяну ба таври муштарак содда гардонида шуда, шаффоф ва самарабахш сурат пазируфта, барои рушди сохибкорй заминаи боэтимод фарохам овардааст.

Хамзамон мутобики созишнома «Дар бораи пешниход намудани грант» тахти №TAJ-0341(SF) аз 23 апрели соли 2013 миёни Чумхурии Точикистон ва Бонки Осиёии Рушд дар назди Хадамоти гумрук бо максади амалисозии созишномаи зикргардида Гурухи татбики лоихаи хамкории минтакавии Осиёи Марказй оид ба бехтар намудани хизматрасонихои наздисархадй таъсис дода шудааст. Чорй ва минбаъд такмил намудани системаи иттилоотии Равзанаи ягонаи Чумхурии Точикистон яке аз кисматхои асосии лоихаи мазкур ба хисоб меравад.

Оид ба хамкории байни Кумитаи андози назди Хукумати Чумхурии Точикистон ва Хадамоти гумруки назди Хукумати Чумхурии Точикистон аз 29 марти соли 2012 Созишнома ба имзо расида, дар заминаи он як катор санадхои хукукй вобаста ба хамкорй ва таъмини техникиву барномавй тахия ва кабул гардидааст.

Такмил намудани заминахои моддию техникии макомоти гумруки Чумхурии Точикистон яке аз омилхои асосии таъминкунандаи самаранокии фаъолияти макомоти мазкур ба шумор меравад ва чорабинихои максаднок дар ин самт бо дастгирии бевоситаи Хукумати Чумхурии Точикистон амалй шуда истодааст.

Аз руи нуктаи назари мо кумруки кишвар 4 мархиларо паси сар гузаронидааст: якум мархилаи ташкилй, ки солхои 1992 то 1997-ро дар бар мегирад, дуюм мархилаи такмил, ки давраи солхои 1997 то 2007-ро дар бар мегирад ва солхои 2007-2013 мархилаи сеюм ин тачдиди макомот мебошад. Мархилаи чорум аз соли 2013 то холо мархилаи мутобикнамой ба низоми гумрукии байналмиллалй ва рушди макомоти гумруки миллй мебошад. Дар айни замон макомоти гумруки Чумхурии Точикистон мархилаи ташаккулёбии худро ба анчом расонида, такмилнамудани заминахои хукукй ва моддию техникии худро вобаста ба раванди иктисодиёти чахонй идома дода истодааст ва дар партави сиёсати иктисодии кишвар бобати рушди фаъолияти иктисоди хоричй, таъмини амнияти иктисодй ва хифзи арзишхои фархангию таърихй босубот кадам мегузорад.

АДАБИЁТ

1. Кодекси гумруки Чумхурии Точикистон (бо назардошти тагйироту иловахо). -Душанбе, КВД «Матбаа»-и Хадамоти гумруки назди Хукумати Чумхурии Точикистон, 2013. -438 сахиифа

2. Кодекси гумруки Чумхурии Точикистон, ГУП «Типография МГДС РТ», Душанбе.2006

3. Кодекси андози Чумхурии Точикистон (бо назардошти тагйироту иловахо бо забонхои точикй ва русй). -Душанбе, Шарки озод, 2017-671сахифа

4. Кодекси гумруки Чумхурии Точикистон (Бо забонхои точикй, русй ва англисй) мураттиб М.О.Оймахмадов). -Душанбе, Ирфон, 1998

5. Орифов А.О., Азизов Ф.Х. Танзими муносибатхои иктисодии гумрукй (Дастури методй), Хучанд. Хуросон, 2009. -159 с.

6. Орифов А., Блиничкина Н. Гумрук (васоити таълимй -методй), Хучанд, нашриёти «Ношир», 2013. - 366 с.

7. Хасанов К.Х. Таможня Республики Таджикистан: создание и становление, Душанбе, Шарки озод, 1998. - 158 с.

ИСТОРИЯ ФОРМИРОВАНИЯ И РАЗВИТИЯ ТАМОЖЕННЫХ ОРГАНОВ РЕСПУБЛИКИ ТАДЖИКИСТАН

В данной статье рассматривается вопросы формирования, развития и деятельности таможенных органов Республики Таджикистан. Автор исследует проблемы правовых основ организации национального таможенного органа на территории республики и организации таможенного контроля. Также приводится исторические материалы о формирования независимых таможенных органов в годы государственной независимости Республики Таджикистан.

Определено, что в Республике Таджикистан таможенные органы были образованы 22 января 1992 года в соответствии с Постановлением Совета Министров Республики Таджикистан за № 14 от 22 января 1992 года.

Данная статья имеет большое научно-практическое значение для ученых, специалистов таможенных органов и общественности республики.

HISTORY OF FORMATION AND DEVELOPMENT OF CUSTOMS OF THE

REPUBLIC OF TAJIKISTAN

The article explores the development of foundations and evolution of custom agency's organization from the scientific point of view in the custom territory of the Republic of Tajikistan. Therefore, legal basis

and norms of national custom's activity and organization of custom control are studied for the detailed investigation and analysis of custom's activity. It is identified that in custom territory of the independent Tajikistan custom agency was founded from January 22, 1992 based on the Order Board of Ministries of the Republic of Tajikistan # 14 for protecting goods of state independence. The material of the investigation is usefulfor researchers and specialists of the sphere.

Сведения об авторе:

Азизов Шоазиз Самиевич. - кандидат экономических наук, доцент кафедры экономической теории Таджикского государственного педагогического университета имени С.Айни, 734003 г. Душанбе, проспект Рудаки 121, E-mail: shoaziz2007@mail.ru, тел. 935671997

About the author:

Azizov Shoaziz Samievich- candidate of economic sciences, head of the Chair of Economy Theory, Tajik State Pedagogical University named after Sadriddin Aini, 734003, Dushanbe city, 121 Rudaki av.tel.: +992 918661997, E-mail: shoaziiz2007@mail.ru

НИГОХЕ БА ВАЗЪИ ЗАНОНИ АМОРАТИ БУХОРО ДАР ОХИРИ АСРИ XIX ВА ИБТИДОИ АСРИ XX Зарипова Г.С.

Донишкадаи щтисод ва савдои Донишгоуи давлатии тицорати Тоцикистон

Осиёи Миёна яке аз марказхои тамадцуни инсонй ба хисоб рафта, таърихи инсоният дар ин чо ба каъри асрхо мерасад. Дар тамоми мархилахои таърихи инсоният занон дар пешрафти рузгор иштирок менамуданд.

Оид ба вазъи занони аморати Бухоро дар охири асри XIX ва ибтидои асри XX харф задан хеле мушкил аст. Зеро мадракхои таърихй дар ин бора кам маълумот медиханд. Фузун бар ин дар ин давра аморатро бесару сомонй, ихтилофи дарборй, зулму истибдод ва фармонфармоии амирон фаро гирифта буд. Худкомии аъёну ашроф вазъи мардуми музлимро боз хам вазнинтар намуда, бенавову кашшок мегардонид.

Махсусан хукмронии амир Насрулло (1826-1860)-ро давраи бедодгарй ва хунхорихои аз хад зиёд унвон намудаанд. Академик Б.Еафуров такя ба истиноди А.А.Семёнов менависад, ки амир Насрулло аз болои часади ду бародари худ - ворисони конунии салтанат Дусайн ва Умар гузашта, ба тахт нишаст ва дар давоми як мохи пас аз чулуси худ рузе 50-100 касро ба катл мерасонид [6, с.578].

Дар чунин вазъияти дохилии аморат ва хунхории амир оид ба вазъи занон гуфтан амри махол аст. Аз маълумоти сарчашмахои таърихй аён мегардад, ки занон низ аз муносибати золимонаву берахмона бархурдор буданд. Масалан, аз руи баъзе ривоятхо зани ба зурй гирифтаиНасрулло - духтари волии Шахрисабз - Кенагасхоним хангоми хоб будани амир ба гушаш симоб рехтааст. Амир аз дарди чонкох бедор шуда, пеш аз марг фармудааст, ки он зан ва хамаи бачахои вайро кушта, ба чох партоянд [6, с.580].

Аз ходисаи зикргардида маълум мегардад, ки амир Насрулло хатто ба хамсари худ муносибати инсонона надоштааст ва зулму ситамро нисбати оилаи худ раво медидааст.

Дигар аз масоиле, ки ба вазъи занон дар аморати Бухоро таъсиргузор буд, ин мавчудияти тартиботи гуломдорй мебошад. Ин масъала дар байни олимон бахсхои зиёдро ба миён овардааст [5, с.420]. Кахрамони халки точик Садриддин Айнй дар романи машхури худ «Еуломон» вазъи гуломон ва масоили гуломдориро возеху равшан тасвир намудааст [1].

Дар давраи мазкур марказхои гуломфурушй амал мекарданд, ки мухимтарини онхо шахрхои Бухоро, Самарканд, Тошкент, Каракул ва Кдршй буданд [4, с.150].

Муаррих Исмоилова Б., масоили вазъи аморати Бухороро дар давраи амир Дайдарро амик тахдил намуда, такя бар маълумоти сайёхон ва тахлилгарон вобаста ба гуломфурушй дар ин минтака менависад, ки занон нисбат ба мардхо арзонтар фурухта мешуданд. Масалан, агар гуломзан чавон ва зебо бошад аз 100 то 150 тилло (аз 1600 то 2400 рубли ассигнатсиягй) арзиш доштанд [3, с. 110].

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.