Научная статья на тему 'ЛИЗИНГ И ЕГО РОЛЬ В РАЗВИТИЕ ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСТВО В АГРАРНОМ СЕКТОРЕ'

ЛИЗИНГ И ЕГО РОЛЬ В РАЗВИТИЕ ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСТВО В АГРАРНОМ СЕКТОРЕ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
87
29
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ФИНАНСОВАЯ АРЕНДА / ЛИЗИНГ / АРЕНДНЫЕ ПЛАТЕЖИ / ДОГОВОРА АРЕНДЫ / ЛИЗИНГОДАТЕЛЬ / ЛИЗИНГОПОЛУЧАТЕЛЬ / РЕГУЛИРОВАНИЕ ЛИЗИНГА

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Иброхимов Одилхон Юлдошович

В данной статье, злободневные проблемы технического развития отраслей народного хозяйства, поиска и нахождения материальных и финансовых ресурсов их решения. Лизинг рассмотрен как один из путей реализации технического обновления и перевооружения предприятий и повышения уровня высокодоходности производства. Организация процессов по операциям финансовой аренды основных средств (лизинг) в деятельности продвижения финансово - экономических работ предприятий и кредитных учреждений являются относительно новым явлением и считаются очень важным.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

LEASING AND ITS ROLE IN THE DEVELOPMENT OF ENTREPRENEURSHIP IN THE AGRICULTURAL SECTOR

In this article, the topical problems of the technical development of branches of the national economy, the search and finding of material and financial resources to solve them. Leasing is considered as one of the ways to implement technical renewal and re-equipment of enterprises and to increase the level of high profitability of production. The organization of processes for the financial lease of fixed assets (leasing) in the promotion of financial and economic work of enterprises and credit institutions is a relatively new phenomenon and is considered very important

Текст научной работы на тему «ЛИЗИНГ И ЕГО РОЛЬ В РАЗВИТИЕ ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСТВО В АГРАРНОМ СЕКТОРЕ»

НАЦШИ ЛИЗИНГ ДАР РУШДИ ФАЪОЛИЯТИ СОХДБКОРИИ БАХШИ АГРАРЙ

Иброх;имов О.

Донишгощ давлатии Кулоб ба номи Абуабдуллоуи Рудаки

Солхои охир дар чумхурй ба рушди лизинг таваччухи кофй зохир мегардад. Корхонаи вохиди давлатии чумхуриявии «Точикагролизинг» дар асоси карори Хукумати Чумхурии Точикистон аз 30 ноябри соли 2007, № 597 таъсис дода шудааст.[5]

Афзалияти лизинг дар мукоиса бо дигар тарзхои сармоягузорй дар он аст, ки хочагихо бе чалб намудани воситахои молиявии махдуди худ воситахои асосй ва воситахои гардонро мехаранд. Тачрибаи корхонахои алохидаи кишоварзй аз он дарак медихад, ки хангоми истифодаи окилонаи лизинг харчи воситахои асосй ва гардон аз хисоби барои 1 га 20-25% кам мешавад.

Х,оло ба сабаби нархи гарон доштани техникаи кишоварзй на танхо хочагихои дехконй, балки аксар хочагихои коллективй хам барои харидани чунин техника маблаги кофй надоранд. Аз ин ру, ба фикри мо, дар асоси созишнома бо кишвархои ИДМ (пеш аз хама бо Россия ва Беларус) тахти сарпарастии хукумати кишвар марказхои кироя ва лизингро (пеш аз хама, дар нохияхои калони кишоварзй) таъсис дода, хисобаробаркунй барои хизматхои лизингиро бо тахвили мутакобилаи махсулоти кишоварзй анчом додан лозим аст.

Дар панч соли охир беш аз 10 хазор техникаву тачхизоти кишоварзй ба маблаги 570 миллион сомонй ворид карда, барои ин дар хачми беш аз 200 миллион сомонй имтиёзхо татбик гардиданд.[4]

Дар соли 2017 аз хисоби гузаронидани амалиётхои лизингй 25 975 235 сомонй, подоштхои лизингй 2 563 352 сомонй, Марказхои хизматрасонии техникй 930 985 сомонй, мачмуан ба маблаги 29 469 572 сомонй ба Корхона ворид гардида аст, ки ин нисбат ба хамин давраи соли 2016-ум дар мачмуъ 8 710 292 сомонй ё 42% зиёд мебошад.

Диаграммаи 1.

МаблаFx,ои аз амалиётх,ои лизингие, ки ба корхона ворид гардидааст, дар соли 2017

нисбат ба соли 2016

30000000 25000000 20000000 15000000 10000000 5000000 0

Соли 2016 Соли 2017

Сарчашма: Сомонаи расмии КВДЧ, «Точикагролизинг» www.tajikagroleasmg хисоботи 6 мохаи аввали соли 2017.

Корхона ба 193 хочагихои дехконии (фермерии) шахру нохияхои чумхурй бо тарики шартномаи ичораи молиявй (лизингй) ба маблаги 32 916 205 сомонй 137 адад техника ва 174

адад тачхизоти гуногуни кишоварзй харидорй намуда, ба онхо ба тарики ичораи молиявй додааст.

Айни хол дар 56 шахру нохияхои Чумхурй Марказхои хизматрасонии техникй фаъолият менамоянд, ки ба онхо 196 адад техникахои гуногунтамга ва 919 адад тачхизот ба маблаги 28 807 272 сомонй вобаста карда шудааст.

Дар соли 2017 Марказхои хизматрасонии техникии шахру нохияхои чумхурй бо 23 адад тракторхо, 20 адад комбайнхои галладарав ва 105 адад тачхизот ба маблаги 15 557 814 сомонй мукаммал карда шудаанд, ки нисбат ба соли 2016-ум 9 314 036 сомонй ё 2,5 баробарзиёд мебошад.

Корхона имконият дорад дар мавсими шудгору кишти зироатхои галладонагй ва дигар намуди зироатхо дар асоси дархости хочагихои дехконии минтакахои чумхурй хизматрасонии техникиро нисбат ба хочагихои шахсй то 20 дар сад арзон ичро намуда, маъракаи шудгор, кишти бахорию тирамохй, такрорй ва дигар корхои агротехникиро бо сифат ва саривакт анчом дода, ба хочагихои дехконй кумаки амалии техникй расонад.

Лозим ба ёдоварист, ки аз хисоби маблагхои бучетй дар соли 2017 20 адад комбайнхои галладарави тамгахои "Нива-Эффект", 165 адад тракторхои гуногунтамгаи МТЗ, 145 адад тачхизоти гуногуни кишоварзй ба маблаги 50 000 000 сомонй ва аз хисоби маблагхои фаъолияти хочагидорй (маблагхои бозгашт) 72 адад техникахои кишоварзии гуногунтамга ва 242 адад тачхизот ба маблаги умумии 22 940 690 сомонй ва дар мачмуъ 72 940 690 сомонй ба Корхона ворид карда шудааст.

Аз ончумла дар асоси шартномаи тарафайн байни КВДЧ, "Точикагролизинг" ва ширкати "Агралис"-и Олмон 10 адад комбайнхои тасмачарх ва чархдори навъи "Класс-Тигер" барои чамъоварии шолй ва аз Чумхурии Чин 8 адад тракторхои тасмачархи белдор ба чумхурй ворид карда шуда, пешкаши хочагихои дехконй гардонида шуд.

Бо максади таъмини пурраи талаботи хочагихои дехконй дар соли 2017 аз хисоби маблагхои бучетй ва фаъолияти хочагидорй Корхона 4 адад мошинхои пахтачинй, 2 адад куракгундори муосир ва 20 адад ядакхои тракторй ва аз хисоби маблагхои бозгашти Корхона 20 адад захрпошак, 15 адад култиватори пахтаро дар асоси мукаррароти Протоколи чаласаи чахоруми Комиссияи байнихукуматй оид ба хамкорихои тичоратию иктисодй байни Чумхурии Точикистон ва Чумхурии Узбекистан аз Чумхурии Узбекистон ба чумхурй ворид намуда, дар назди худ вазифа гузоштааст, ки тракторхои гуногунтамгаи тасмачарху чархдор, тачхизоти пиёзшинонй, пиёзканй, картошкашинонаку картошкаканак инчунин тамоми намудхои тухмипошакхои зироатхои галладонагй, решаканак ва мошинхои сарчинро ба корхонахои истехсолкунанда фармоиш дода, ба чумхурй ворид намояд. Зеро, яке аз хадафхои асосии сиёсати Хукумати Чумхурии Точикистон аз кишвари аграрй-саноатй ба кишвари саноатй-аграрй табдил додани чумхурй мебошад. Бо ин максад Корхона вазифадор мебошад, ки дар заминаи механикунонии сохаи кишоварзй фаъолияташро чоннок намуда, мархила ба мархила роххои халли масъалаи мазкурро чустучунамояд.

Корхона тавонист супоришхои протоколии Хукумати Чумхурии Точикистонро оид ба хамкорй бо корхонахои ватанй чихати ташкил ва мукаммал намудани Марказхои хизматрасонии техникй дар тамоми шахру нохияхои чумхурй ичро намояд. Махз бо дастгирии бевоситаи Хукумати Чумхурии Точикистон ва вазорати кишоварзй Корхона имкон пайдо кард, ки хамкориро бо корхонахои истехсолии ватанй КВД "Коргохи мошинсозй", ЧЩСК "Авторем", ЧЩСК "Новселмаш", ЧШСП "ТочИрон" густариш дихад. Агар дар соли 2016 мо бо корхонахои ватанй ба маблаги 6078618 сомонй шартнома баста бошем, дар панч мохи соли 2017 бо онхо ба маблаги зиёда аз 12 000 000 сомонй оид ба харидории техникаю тачхизоти истехсоли ватанй шартнома бастем. Соли чорй бошад бо КВД «Коргохи мошинсозй» бо максади дастгирии корхонахои ватанй, солимгардонии вазъи истехсолот, зиёд намудани махсулотхои гуногуни техника ва тачхизоти сохаи кишоварзй ба маблаги 10 005 240 сомонй шартномаи хамкорй баста, ба маблаги зиёда аз 500 000 сомонй тачхизоти мавриди заруриро дастрас намудем.

Корхона аз корхонахои ватанй картошкашинонак, картошкаканак, испорхо, чизелкултиватор, чапар, решаканак, лемех, гандумкубак ва дигар намуди тачхизоти кишоварзиро харидорй намуда, дар ихтиёри хочагихои дехконй карор дод, ки холо мавриди бахрабардорй карор доранд. Хамзамон, бахри интиколи техника ва тачхизоти кишоварзй хамкориро бо диллерхои заводхои истехсолкунанда: КВД "Мадад", ЧСК "Мадади Турсунзода", ЧСШП "Агротехсервис", Ширкати кишоварзи фанни Мозандарон, корхонахои комбайнсозии "Росселмаш"-и Федератсияи Россия, "Гомселмаши"-и Чумхурии Белорус, ширкати "Класси"-и давлати Олмон ва тракторсозии Минск ба рох монда, техника ва тачхизотро сари вакт ба чумхурй ворид менамояд. Хангоми бастани шартнома бо корхонахои истехсолии ватанию хоричй зикр карда мешавад, ки техника ва тачхизоти истехсолнамудаи корхонахои мазкур бояд бисёрсоха бошад, ки чанд амалиётро ичро карда тавонад. Инчунин аз онхо талаб карда мешавад, ки кафолатхои сервисиро ичро намуда, оид ба техникахои хозиразмон дар марказхои таълимии мо курсхои омузиширо ба рох монанд, то механизаторон аз ин техникахо дуруст ва самаранок истифода бурда тавонанд. [3]

Хочагихои дехконии аз руи андоза хурд барои харидани техникаи кишоварзй, нурихои минералй, захрхимикатхо ва андешидани чорабинихои бехтаргардонии холати мелиоративии замин маблаги кофй надоранд. Истифодаи техникаи кишоварзии пештара дар шароитхои заминистифодабарии махдуд гайриимкон аст. Аз ин ру, дар асоси кооперативй ва ихтиёрй ба хочагихои калон муттахид шудани хочагихои дехконй кисми чудонашавандаи самараноки ислохоти аграрй дар чумхурй бояд бошад. Давлат дар симои макомоти хокимияти махаллй (хукуматхои нохияхо ва чамоатхои дехот) татбики чунин чорабинихоро танзим намояд.

Монеахои сершуморе, ки ба тариф вобаста нестанд, дар савдои расмй ва гайрирасмй мавчуданд. Якчанд расмиёти маъмурй чой доранд, ки вобаста ба интиколу фуруши махсулот барои гирифтани ичозату ичозатномахо (сертификати пардохти андозхо, сертификати сифат, фитосанитария, патент барои идораи наклиёти боркаш) лозиманд. Агар махсулот ба хоричи кишвар интикол дода шавад, зарурати гирифтани сертификатхои иловагй ба миён меояд. Системаи ичозатномадихй, ки холо дар чумхурй мавчуд аст, яке аз омилхои асосии паст шудани самаранокии фаъолияти сохибкорй мебошад. Масалан, барои содироти нахи пахта тахминан ёздах ичозатномаю ичозатхоро гирифтан лозим аст. Барои ин, тавре аз тахкикотхо бармеояд, сохибкорон ба хисоби миёна 3-4 мох саргардон мешаванд, ки дар ин муддат нарх дар бозори чахонй зиёд тагйир меёбад. Ин мачмуи расмиёти танзимотй барои монеахо ва пардохтхои гайрирасмй шароит мухайё менамояд. Мувофики баъзе тахкикотхо, 60 фоизи сохибкорони инфиродй ба таври гайрирасмй пардохт менамоянд, ки 75 фоизи онхо барои чунин пардохт 10 фоизи даромади солонаи худро сарф мекунанд.[3, с. 114 - 122]

Бо максади тезонидани ислохоти иктисодй, инчунин барои рушди сохибкории хурд тахияи стратегияи рушди механизми ягонаи рафъи монеахои мавчуда, ки барои ташкилу тараккии бахши хусусй монеа эчод мекунанд, зарур шуморида мешавад.

Дар натичаи тахлилхои корхонахои лизингй ва натичахои истифодаи лизинги молиявй "Точикагролизинг", "Нива-Эффект", КВД "Мадад", ЧСК "Мадади Турсунзода", ЧСШП "Агротехсервис", корхонахои комбайнсозии "Росселмаш"-и Федератсияи Россия, "Гомселмаши"-и Чумхурии Беларус ва ЧСШК «Точирон» фаъолият мекунанд, дар рушди иктисодию ичтимоии кишвар таъсир мерасонанд хулосахои зерин баровардем:

1. Ичораи молиявй яке аз омилхои истифодаи техникаю технологияи навин дар истехсолот ва халли муаммохои наклиётию хизматрасонии субъектхои иктисоди кишвар мебошад.

2. Лизинг хамчун фаъолияти сохибкорй, ба максади харду субъект ба даст овардани манфиатхои иктисодй истифода бурда мешавад.

3. Лизинги молиявй нисбати карзхои бонкй аз чихати кафолати баргардонидан ва истифодаи амвол, каммасрафи оддй хисоб меёбад.

4. Дар мавриди зарурй бо мувофикаи лизингдиханда ва лизинггиранда мухлати пардохти лизингй дароз карда мешавад.

5. Лизинггиранда сабукихои истехлокй, андоздихиро сохиб мегардад.

6. Лизинггиранда пас аз ба охир расидани шартномаи лизингй, дар холати дар он пешбинишуда сохибмулк мегардад ва ё бо арзиши бакиявй амволро харидорй менамояд.

7. Дар Чумхурии Точикистон холо истифодаи технологияи навин бо лизинги молиявй ба таври васеъ ривоч наёфтааст, вале корхонахои кишвар ба лизинги тачхизот эхтиёчи калон доранд.

8. Дар мавриди гирифтани наклиёт ба лизинги байналхалкй мухлати дар хизматбудаи объектро ба назар гирифтан зарур аст, чунки истифодаи амволи фарсудашуда, хусусан наклиёт аз хавфи таъмини бехатарй дур нест.

Бо максади ташкили дурнамои иктисодй, таъмини амнияти иктисодй ва бартараф кардани мушкилихои чойдошта дар чумхурй ичрои корхои зеринро мухим арзёбй менамоем:

- пешбинии ташвики самараноки тараккиёти илми техникй, чун омилй асоси рушди иктисодию ичтимои муосир ва баландбардоштани накши давлат дар таъмини он;

- таъмини химояи хукукхои моликиятй ва такмили идоракунии сохибкорй;

- ташкил кардани марказхои хизматрасонии техникй;

- ташкил намудани чойхои нави корй ва харчи бештар ба шугл фаро гирифтани чавонон, бахусус чавонони дехот;

- фарохам овардани шароити мусоид барои чалби харчи бештари сармоягузорихо дар бахши аграрй.

АДАБИЁТ

1. Газман В.Д. Лизинговых бизнес в промышленно развитых странах //Аудиторские ведомости. 1999.№12. С. 56 - 67.

2. Мировой рынок лизинговых услуг //МЭ и МО. 1998. №12. С. 114 - 122.

3. Сомонаи расмии КВДД «Точикагролизинг» www.tajikagroleasing.

4. Паёми Президента Чумхурии Точикистон, Пешвои миллат мухтарам Эмомалй Рахмон ба Мачлиси Олии Чумхурии Точикистон 22 декабр 2017.

5. ^арори Х,укумати Чумхурии Точикистон аз 30 ноябри соли 2007, № 597.

6. ^онуни Чумхурии Точикистон «Оиди ичораи молиявй (лизинг)»// № 18, 22.04.2003.

ЛИЗИНГ И ЕГО РОЛЬ В РАЗВИТИЕ ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСТВО В АГРАРНОМ СЕКТОРЕ

В данной статье, злободневные проблемы технического развития отраслей народного хозяйства, поиска и нахождения материальных и финансовых ресурсов их решения. Лизинг рассмотрен как один из путей реализации технического обновления и перевооружения предприятий и повышения уровня высокодоходности производства. Организация процессов по операциям финансовой аренды основных средств (лизинг) в деятельности продвижения финансово - экономических работ предприятий и кредитных учреждений являются относительно новым явлением и считаются очень важным.

Ключевые слова: финансовая аренда, лизинг, арендные платежи, договора аренды, лизингодатель, лизингополучатель, регулирование лизинга.

LEASING AND ITS ROLE IN THE DEVELOPMENT OF ENTREPRENEURSHIP IN THE

AGRICULTURAL SECTOR

In this article, the topical problems of the technical development of branches of the national economy, the search andfinding of material andfinancial resources to solve them. Leasing is considered as one of the ways to implement technical renewal and re-equipment of enterprises and to increase the level of high profitability of production. The organization of processes for the financial lease of fixed assets (leasing) in the promotion of financial and economic work of enterprises and credit institutions is a relatively new phenomenon and is considered very important.

Keywords: financial lease, leasing, lease payments, lease agreements, lessor, lessee, leasing regulation.

Сведения об авторе:

Иброхимов Одилхон Юлдошович - соискатель кафедры экономическая теория Кулябского государственного университета имени А. Рудаки. Телефон: 918-84-34-10

Information about the author:

Ibrohimov Odilchon Yuldoshovich is an applicant of department theory of economics of the Kulob state university named after A. Rudaki. Phone number: 918-84-34-10

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.