CC BY
7ИСТОРШАТА НА ЖИВОТОТ ВО КОРСОКАК: ПОМЕГУ ПРИКАЗНАТА И ИЛУЗИJАТА
Лидща Стоjановиk-Лафазановска
Универзитет Св. Кирил и Методц), Македонщ'а
The aim of this paper is to represent the challenging interrelationship between traditional and modern folk narrative researches, in order to show the position of life history as a folklore genre. The discussion of this topic leads to the most general and profound issues of the theory of folklore and anthropology (Asadwskij, Röhrich, Niedermüller, L. Degh, O. Sirovatka, Stahl, Bausinger and Bourdieu). Some of these researchers concentrate on the concept of individual and identity, in order to show the considerable function of this new folklore genre (Degh, Sirovatka, Niedermüller); on the other side are researchers that stress the concept of biographical illusion (Bourdieu, Bausinger). Thus, whole 20th century debate could give us one interesting position of this new folklore genre revealing two mentioned concepts: life history as story and illusion.
Автобиографщата не е ништо друго освен опишуваае на сопствениот живот; претставуваае на пресоналните доживувааа и судбини добиени од страна на известувачот. Притоа раскажувачот е истовремено фактички учесник или очевидец на опишаните случки, но и автор на раскажувааето. Интересно е да се укаже на еден помалку парадоксален момент: имено, иако автобиографиите не се никаква новост во светот на книжевноста, тие со еден поприличен и очигледен напор навлегоа во светот на прозните фолклорни жанорви. Дури на^овиот бран на истражувааата на наративниот фолклор ги внесува како свое иманентно подрачjе „доживувааата и секавааата од животот, мемоарите, дневниците" и тоа пред се како одговор на разни тематики. Значи, современата фолклористика (втора половина од 20 век), започнува да ги третира автобиографските секавааа како специфична и автономна раскажувачка категорща. Оттука, би било интересно да се навратиме на Сироватка raj ке забележи дека како особено интересни описи треба да се земат: доживувааата на детството и младештвото, патувааата и странствувааето, /доживувааето на тугиот свет/, лубовните и брачните епизоди, трагичните и невероjатните доживувааа (смрт, убиство, природни катастрофи, воени искушен^ а), како и доживувааата од работното место, спомените од патувааата и сличните персонални доживувааа (Sirovatka 1975: 664667). И тоа е интересно да се забележи фактот дека не претставуваат си некакво откритие наведените секвенци од животот кои треба да бидат предочени, туку е многу поголем напорот како истите да влезат во подрачjето на наративниот фолклор. (Тука навлегуваме во една мнпогу интересна и продлабочена дебата околу поимааето на оваа научна дисциплина, имено дали истата е историски омегена, или пак слободно може да ги трпи промените и динамиката на културните процеси, што во суштина претставува една мошне интересно соочуваае помегу застапниците на традиционалниот фолклор и оние кои се борат за пратеае на сите општествени промени).
Инаку, автобиографски отпечатоци се забележуваат веке во традиционалниот наративен фолклор. Се срекаваат бро^и наративни прикази кои претставуваат директна рефлексща на индивидуалниот доживувачки свет на раскажувачот. Тука во прв ред би можел да се вброи меморатот1, подрачjе на легендите и преданщата во чщ фокус се наогаат сопствените секавааа, и кои jа имаат автобиографската природа (т.н. memory legends)
1. Поим koj во сферата на традиционалниот фолклор уште во 1934 година го внесува истакнатиот фолклорист Карл Вилхелм фон Сидоу (von Sidow) како комплементарен на фабулатот. Да се спореди: C.W. von Sidow "Kategorien der ProsaVolksdichtung", in: Volkskundliche Gaben. Festschrift John Meier. Berlin/ Leipzig, 1934. Оттука, меморатот стана вообичаен термин во интернационалната литература за преданщата, претставува]Ки кажуваше за личните доживуваша, сопствените секаваша, кои стануваат дел од традицщата и почнуваат да се пренесуваат во облик на предание, откако ке го усво]ат и останатите раскажувачи, интерпретира]ки го секогаш како сопствено доживуваше.
(Röhrich 1977: 1082). Мегутоа, она што е интересно за доменот на т.н. традиционално истражуваае на фолклорот и неговите традиционални жанрови е следниот заклучок: се чувствува значителна разлика помегу раскажувачот на преданиjата, легендите и личните кажувааа од оноj на приказните. Имено, raj раскажувачот на приказни во наjчест случаj доага до несвесно инкорпорираае на автобиографските елементи во композицщата на добиеното дело. Во традиционалниот фолклор се особено интересни за анализа преплетувааето на автобиографскиот и фантастичниот свет raj претставува исклучителен резерват на самиот информатор. Луц Рерих го дефинира назначениот феномен како автобиографски отпечаток во приказните. Оттука е интересно да се анализира токму внатрешната стварност на приказната во спрега со индивидуалноста на раскажувачот: зошто и на raj начин одредени автобиографски елементи се внесени и опишани во народните приказни? (Röhrich 1964:227). На пр., во нешто поновите Збирки (од типот на оние кои ги собира на теренот и анализира Рерих), се срекаваат приказни, во чщ фокус не би требало да се на^ат анализите на воените искушенща, туку попрво треба да се обрне внимание на ^ас на раскажувачот и внатрешната стварност на приказната" (1964:227). Во рамките на традиционалниот фолклор огромно внимание заслужува истражувааето на рускиот фолклорист Азадовски, raj уште во 1926 год го беше проjавил своjот интерес за истражуваае на персоналноста на информаторот. Станува збор за монографиjата посветена на Наталиа Осиповна-Винокурова - една извонредно талентирана сибирска раскажувачка на приказни. Азадовски заклучува дека раскажувачките (Лена и неjзините другарки) многу радо сво^т сопствен живот го вградуваат во структурата на народните приказните од нивниот репертоар, каков што е пред се случает со самата Лена Винокурова, извонреден талент во обликувааето на приказните. Иако т.н. автобиографски отпечаток варира од еден раскажувач до друг, токму тоа дава поттик, т.е. ги отвора вратите за истражуваае на приказната токму во насока на студираае на обликуваниот индивидуалитет на раскажувачот, овозможено токму преку биографски насоченото истражуваае (Asadowskij 1926: 21). Животниот пат на Винокурова точно го предодредува корпусот на приказни кои беа раскажани пред Азадовски. Приказни кои беа раскажани со еден специфичен деликатес на раскажувачката, или со психолошкиот инстинкт и извонреден уметнички такт како истите да бидат изведени. Со тоа, проблемот на персоналноста и индивидуалитетот обзнанети преку чинот на приказнечното раскажуваае недвоjбено преминуваат во сфера на уметноста (Asadowskij 1926:70), наjавуваjKи една нова насока во истражувааето на наративниот фолклор.
Животна приказна или биографска илузща?
Во самиот увод би навела неколку критички методолошки концепти кои се однесуваат на автобиографското истражуваае, каде што од една страна се инсистира на внесувааето на овоj жанр во семеjството на наративниот фолклор, и каде што „животната приказна е согледана како културна/општествена конструкцща", рефлектираjKи едно историско доба (P. Niedermüller, L. Degh, O. Sirovatka, Stahl); во оваа насока одат и истражувачите кои инсистират на животната исторг а, при што како приоритетна се воспоставува дистинкци ата помегу животниот циклус и животниот тек, т.н. животна патека, претставува^и иманентен принцип во квантитативно-квалиатативниот истражувачки процес, произлезен од социологщата и пренесен во разните сфери од хуманитарните науки. Тука, како особено знача^о се издвоjува т.н. квалитативно наративно интервjу (Fritz Schütze 1977), каде што како основа за понатамошните анализи се зима токму внатрешната проценка на сопствениот живот добиена преку водечката линща во раскажувааето. Од оваа перспектива можеме да зборуваме за „животниот тек согледан како една ендогена каузална врска" (Mayer 1990).
Од друга страна се jавуваат истражувачите кои не се баш наклонети кон оваа истражувачка постапка од типот на Бурд]е и Баузингер. Пред нас се jавува „биографската илузща" (Pierre Bourdieu 1990 [1984]), illusio сфатено како веруваае во реалноста на светот,
остава^и ни ja множноста да се долови илузщата на еден Мопасанов начин (1990:75-81). Сфаодки го проклетството и благословот на модерното доба, Бур^е на^рвин дава остра критика на концептот наречен исторща на животот, сфатен како еден лонгитудинален процес, предочува^и ни го речиси илузорниот пат на запознаваае на општествената реалност со помош на биогрaфиjaтa. Тоj го дефинира животот /во целиот негов опус/ исклучиво како една траекторща, т.е. мултилинеарен процес, во коj доага до пресекуваае на повеке соцщални рамнини, при што не е можно истиот да биде доловен лонгитудидално, едноставно преку раскажувааето и проценувааето на сопствениот живот. Деталното воочуваае на секвценците од животот во пресек со останатите актери кои учествувааат во истата и во надополнетите соцщални рамнини го претставува основниот импрератив за доловуваае на животната траектори а. Мегутоа прашаае е колку е тоа изводливо? Во слична насока одат и согледувааата на Баузингер (1988), raj смета дека животната приказна како метод не обjaснувa ништо и често пати звучи како научна магща, сметами дека е тоа само нов слоган raj не нуди ништо супстанцщ ално ново. Запрепастен од целото море од мaтерj али кои се беа поjaвиле до тоj момент (1988), од типот на разните конференции и симпозиуми посветени на овоj релативно нов, и по сè изгледа помоден феномен, TOj го поставува суштинското прашаае: дали навистина станува збор за нов приод или пак попорво станува збор за old water in new hoses?
Но, да се навратам на традиционалниот фолклор и преодот кон модерната фолклористика:
Сандра Стал, raja 1975 на Универзитетот Блумингтон, Индиана, ja одбрани докторската дисертацща „The Personal Narrative as a Folklore Genre", 1977 во Fabula го обjaвувa jaдровитиот дел од своjaтa теза, во raj се бори да докаже и на ^aj успева доста аргументирано да каже дека „личното кажуваае" навистина претставува еден посебен фолклорен жанр во доменот на народната проза. Во овоj контекст, таа ja дава следната дефиницщ а за „личното кажуваае" :
Personal narrative претставува прозна нарацща raja се однесува на личното доживуваае; обично се кажува во прво лице и неговата содржина не е традиционална (Stahl 1977:20). Во рамките на личното кажуваае таа ги вброjувa меморатот, вистинската приказна, легендата, анегдотата, хероjскaтa приказна, шегата, семеjните приказни, локалната историja, конверзaциj ата и секавааето, за кои смета дека се понекогаш многу испреплетени и взаемно тешко раздвоиви (Stahl 1977:21-39), но сепак за жанрот во целост смета дека претставува еден автономен фолклорен жанр со свои jaсно одредени карактеристики, зaземajKи свое одредено место во рамките на конвенционалниот систем на усните наративни жанрови (Stahl 1977:39).
Ке видиме дека по две децении, откако ке се запали т.н. научно зелено светло, овоj фолклорен жанр ке почне многу стабилно да се развива, добивajKи ги своите преобилни размери благодарение на подемот во истражувааата во светската фолклористика и етнологща. На пр., во 1992 излегува спецщалниот броj на Western Folklore посветен на интердисциплинарното истражуваае на релацщата: лични кажувааа - уметничка книжевност. Токму назначениот тематски броj е посветен и во преден план ги става употребата на народните лични кажувааа (во облик на автобиографща, народна биографща, снимени, т.е. архивирани разни животни приказни), кои се подоцна инкорпорирани во еден книжевен уметнички текст. Во таа смисла, пред нас се отвара полето коешто учесниците во овоj броj го оквалификуваа на следниот начин: „личното кажуваае /персонал нарративе/ е дефинирано како граничен фолклорен жанр, дотолку повеке што сме сведоци дека токму граничните жанрови се секогаш оние нajинтересните за истражуваае. Едноставно, осуммината автори на овоj броj сметаат дека токму насловениот жанр ja пресекува границата помегу усната и пишаната изведба, т.е. книжевност. Или пак, како што ни сугерира Карл Линдал (Carl Lindahl 1978), токму пограничната област е она што го привлекува нашето
внимание и не предизвикува да го дефинираме и предефинираме предметот на нашето истражуваае"2 (сп: Sandra Dolby-Stahl 1992:2).
Сосем се сложувам со Сироватка, raj смета дека личните секавааа и прераскажувааа на сопствените случки и те како се подложни на една уметничка преработка, со што сака да се укаже дека иако автобиографщата треба да претставува сведоштво на стварноста, таа сепак може да претрпи одредени модификации. Мегутоа, би го продискутирала вториот момент raj го истакнува Сироватка, и чии аналогии срекаваме и raj Линда Дег (1988). Според Сироватка, овоj жанр на народната проза, raj тежнее да биде исклучиво индивиудален, всушност претставува исто така дел од колективното прнесуваае, затоа што се^а индивидуална животна исторща претставува и пренесува дел од колективното живееае на една заедница (1963:116). Дефиницщата ми делува како некаков мост помегу традиционалните и новите неконвенционални жанрови. Имено, како да се бара покритие за оваа наративна форма, во чща временска рамка (1963) се уште мора многу експлицитно и jасно да се потенцира атрибутот на народното творештво наречен „колективно". Сосем е логично дека иднивидуалните животни приказни го одредуваат т.н. колективен хабитус на една група или заедница. Сите инидивидуални животни приказни дефинираат една култура и носат со себе по нешто од колективното несвесно на една епоха. Jас попрво би го преобрнала прашааето во обратна насока: не треба ли можеби да се запрашаме околу степенот на „субj ективитетот" или „индивидуалноста" на една добиена животна приказна? Де факто, во сите случаи станува збор за вградуваае на одредени структури во хабитусот кои не се ни наjмалку индивидуални, туку се општествено и соцщално детерминирани. Значи при анализата на матерjалите мора да се има во предвид минималната улога на епистемолошкиот субjективитет. Оттука, не треба воопшто да се плашиме од веке традиционалната констатацща дека автобиографиjата како индивидуална творба, сепак пренесува нешто колекивно, што беше сфатено како некаква си виза за неjзиниот влез во семе^твото на традиционалните наративни жанрови. Со исто толкаво внимание пристапува и Линда Дег (1988) ^а ке каже дека собирааето на автобиографии дури од неодамна стана една вистинска етнографска и фолклористичка техника исклучиво како одговор на одредени темати. Прилично задоцнетиот интерес за овоj фолклорен жанр се должи на фактот дека еден исклучително долг период фолклорот беше согледуван и третиран исклучиво како колективен, а не како „индивидуален" производ на информаторот. Всушност, откако фолклористите сфатща дека изведбата на една песна или приказна од страна на информа-торите не претставува ништо друго до едно свесно застапуваае на параметрите од дадената заедница, тие почнаа да поставуваат прашааа кои се однесуваат на личните карактеристики, со цел да jа обjаснат улогата на индивидуалното во обновувааето и ширеаето на традицща-та како носечки фактор за продолжуваае на фолклорот во светот. Бродите релативно нови етнографски теренски истражувааа го открща логичниот факт дека лугето поседуваат природна дарба за формулираае кохерентни приказни произлезени од сопствените искуства (Degh 1988:14). Овде, jас би укажала на една неjзина друга дефиницща, т.н. биолигща на раскажувааето (и коjа се однесува токму на изнесениот факт, дека човекот во разни историски епохи, во согласност со општествениот контекст ги формира своите нарации, т.е. раскажувааето, што пак не неврака на Ранкеовиот концепт за homo narrans (1967).
Според овие дефинирааа кои ги добивме од Линда Дег, се^ а животна приказна како фолклорен жанр, со самото свое вербализираае може да се сфати како еден единствен, неповторлив настан, претставува^и го со тоа основното начело во фолклорот: таа претставува варианта на дадениот тип. Типот (моделот) е конструиран од самата соцщална група ^а ги проектира однесувааата на неjзините членови (Degh 1988:18). Во се^ случай човековото искуство е примарен извор на составните делови кои служат за креираае на една
2 Овде би го навела трудот на Marcia Gaudet, "Miss Jane and Personal Experience Narrative: Ernest Gaines' The Autobiography of Miss Jane Pittman (Gaudet 1992:23-32). Тука се jaByBa фасцинацщата на писателите кои ja креираат илузщата на усниот наративен стил во нивните пишувани дела (Gaudet 1992:23). Во Македонка оваа извонредна релацща е постигната помегу Уранща Jуруковa (Извонредно талентирана информаторка) и ненадминливата Небеска Тим]анова на П.М. Андреевски.
приказна. Основното искуство се матерщализира кога индивидуата jа креира сопствената варианта кода е овозможена преку следниот комуникативен ланец: традициjа - наратор и аудиенцща. Креативниот процес низ Koj една животна приказна се пренесува, коментира, мултиплицира, распространува, варира и конечно, се стабилизира низ трите посочени чинители, значи jа востановуваат неjзината содржинска основна форма или о_|котип, подтипови, стилови на изразуваше, вокабуларот и градежните техники (сп. Degh 1988:17-18). Соодветно на нововостановените параметри, истражувашата од oвoj тип не би требало да имаат за цел согледуваше на голите факти кои хронолошки го обликуваат информаторовиот живот, туку пред се задржуваше на субjективните проценки кои ги откриваат личните и општествените елементи од дадената идеологща и поглед на свет. Всушност, внатрешната проценка на сопствениот живот, како што веке споменавме го претставува основното
начело во квалитативно ориентираните истражуваша.
За разлика од авторите кои jа фаворизираат оваа наративна форма, во науката се jавуваат некои истражувачи кои доста критички се однесуваат кон биографу ата. Би се задржала на Баузингер и Бурд е.
Во сво_|от заклучен реферат по повод третата американско-унгарска конференцща за фолклорот (Budapest 1987), посветена на „Life History as Cultural Construction/Performance", Херман Баузингер (1988: 477-490) со исклучителна критичност и строгост укажа на следното: „од каде се пojави овде една вид на научнички бум во публикациите и рефератите коишто се занимаваат со oвoj концепт, особено во етнологщата и фолклорот? (...) Навлегува_|ки во проблемот 'како е животот конструиран', во смисла дека станува збор за една градба ^а е изградена на неколку различни нивоа (1988:477), пронаогам некои аналогии со Бур^еовото гледиште изнесено во неговата биографска илузща. Вториот момент на Koj укажува Баузингер, а што де факто произлезе од модерното живееше е релацщата: дали во животната исторща треба да зборуваме за обреди на премин или пак попрво станува збор за премин на обредите, што инаку се покажа како предоминантен однос кога се во прашаше современите етнолошки и фолклористички истражуваша (1988: 477-78). Задржуваjки jа свojата скептичност TOj ке заклучи дека животната исторща во ни^ случаj не претставува нова парадигма, туку е само нов слоган Koj не нуди ништо супстанцщ ално ново, туку само заокружуваше на веке познатите традиционални истражуваша3 (1988:480-81). (Инаку TOj е еден од наjкритичните етнолози во 20 век Koj инсистираше на преодот од истражувашето на старините кон истражуваше на се^ндевните културни феномени, внесуваjки ги „се^дневното раскажуваше" (1958), „градот" (1971;1983), а пред се „народната култура во светот на техниката" (1961) како наjиманентни ентолошки и фолклористички истражувачки пoдрачjа.
Животот како целост, како исторща треба да биде изграден, при што многу почесто е TOj изграден однадвор одошто од самата внатрешност, што ке значи, според Баузингер, биографщата во една ваква смисла претставува поприроден жанр во однос на автобиогра-фщата. Не е единствената контрадикторност а пропо автобиографщата во тоа што се презентира нешто што е природно незавешено, чи краj не можеме да го добиеме, туку и по однос на ставот дека е многу потешко да се сведат реалните целини на сопствениот живот, одошто извлекуваше на поентираните моменти од нечи друг живот (1988:481).
При испитувашето на животната исторща мораме да го имаме во предвид сознанието дека е тоа еден интерактивен производ. Животот, животната исторща е резултат на взаемното деjствo и акцща помегу jас и останатите. Елементарното согледуваше на Цорц Мид е дека еден идентитет, едно его дозволува да биде откриено и развиено низ процесот на конфронтацща со останатите кои ги имаат сопствените животни искуства, при што на oвoj начин jаснo се оцртува конструкцщата на животот. Средбата со другиот претставува процес Koj го вклучува како минатото така и иднината. Ова е историската импликацща на човековата интеракцща (1988:482). Ке видиме подолу дека концепцщата на Баузингер
3 Всушност, Баузингер на ово] начин даде една исклучително негативна критика на третиот SIEF Конгрес, Koj беше одржан во Цирих 1987 година.
речиси во потполност кореспондира со Бурд еовата теза за биографската илузщ а, особено со обидот да се исконструираат и земат во предвид сите актери во даденото поле и пресечните соцщални рамнини. Да резимираме, при градешето на животната исторща, многу важен момент претставува средбата со другиот: jас со останатиот свет, при што тоа го сочинува и изградува животниот процес. Баусингер заклучува дека не само што животната исторща зависи од животот, туку и обратно, та дури и кога зборуваме за фиктивната исторща. Всушност станува збор за еден дщалекгички процес ко] е во движеше, процес на взаемно влщание (1988:484), што не наврака на Бур^еовата хистерезща на хабитусот, динамиката на полишата, пресечната рамнина, jасната диференциjациjа помегу конкретниот и конструираниот индивидуум и многу други важни моменти кои ке ги проанализираме нешто подолу. Новоста, според Баусингер, всушност претставува изменетиот интерес од истражуваше на едно-по друго последователните секвенци од животот кон испитуваше на историскиот пеjзаж ко] не jа остварува лесно своjата внатрешна структура (Ваш^ег 1988:487). Преку оваа заклучна констатациjа, Баузингер jасно ни дава до знаеше дека истражувашето на животната историjа не претставува некое си ново начуно и теоретско откритие, ниту пак кое дозволува на теренот да биде добро запазено, туку дека е напротив една застарена машинерща ко]а би требало да се осовремени, и дека во суштина на фолклористичката и етнолошката работа треба да Ь се прщде многу посовремено, од неко] друг агол, испитува]Ки нови, а не задржува]Ки се на некои веке добро познати и прежвакани моменти.
Во уводот на своj от невероj атно прониклив и инспиративен труд, ко] предизвикува на размислуваше, Бурде децидно го искажува своjот став дека животната исторща претставува еден глупав метод и мода ко]а е по се изгледа прошверцувана во разните сфери на хуманитарните науки, како и во самата книжевност. То] е исклучиво против постапката на интерв]уираше со некои познати личности со цел да се добие нечща биографу а, како еден многу фино однапред исконструиран „чин". Тоj смета дека раскажувашето на сопствениот живот, или воопшто на животот е страшна глупост, потсетува]ки не на Шекспировиот Макбет: „ова е една историjа, ко]а што jа раскажа еден идиот, една исторг а преполна со галама и jарост, но без никаква смисла (1990:76). Во продолжението тоj исто така ги поврзува двете ноции: имено дека не може преку нечща водечка линща во раскажувашето да се открие цела онаа матрица, де факто е може преку оваа постапка да се открие животната патека (исто:78). Недоволноста на пристапот наречен животна исторща jа согледува и на следниот план: имено, не е возможно една соцщална траекторща да биде претставена преку т.н. лонгитудиналната развода линща. Во оваа смисла то] вели доста логично: не е можно да се докучи смислата на еден единствен живот, како еден единствен, своеврсен, и само за себе достатен след во форма на добиваше на едно по друго последователни случки, без поврзуваше со останатите полиша, како и релации со останатите актери во еден општествен простор. Тука Бурде jа наведува аналогщата со метрото: „добивашето една биографща на овоj начин би претставувало исто онолку апсурден чекор, како и да се проба да испита патеката помегу две метро станици, без воопшто да бидат воочени и земени во предвид односите и релациите со останатите патеки и станици кои една метро линща ги има" (1990: 80).
Биографските случки можат да се дефинираат како пласираша и депласираша во општествениот простор, или да бидеме попрецизни, во различните врсти на капиталот4, кои
4 На ово] начин треба да се проследуваат: 1.економскиот, 2. културниот (интелектуалните способности, поседуваше на одредени културни добра, школски дипломи) и на]сублимниот 3. општествен или симболички капитал (општествени врски, угледот, честа, престижот). Како особено важна Бурде ]а истражува на]комплексната форма, т.н. симболички капитал, што претставува испитуваше на категориите на запазувашето, дефинирано како препознаваше на нечща автономща,стекната благодарение на поседот и акумулацщата ^р: Воий1еи, Wacquant, 1996: 151).
се во игра во даденото поле5 (1990:80). Со други зборови, истите можат да бидат доловени исклучиво преку динамиката на полиаата.
На тоj начин, една животна патека (траекторща) може да се сфати и докучи само доколку истражувачот однапред ги исконструира поединечно, едно по друго, последователните прилики и сосщ би во даденото поле, во кое истите беа одиграни. Притоа, за анализа треба да се земе во предвид и збирот на обj ективните односи, кои дадениот актер -во наjмала рака, барем во еден извесен броj на постоечките прилики /состсдби/ го беа соединиле во една целина со останатите актери, кои во истото поле се ангажирани и кои на истиот простор од можности му се спротивставуваат (Вош^еш 1990: 80).
Ваквата пред-конструкцща претставува исто така услов за се^а ригорозна евалуацща, ^а што предвидува добро познаваае на соцщалната површина, доловена како рогорозно опишуваае на персоналитетот. Значи, треба да претставува целосност на, во еден даден момент заапоседнатите позиции кои се однесуваат истовремено на биолошкиот и општествено институираниот индивидуалитет, и чщ одговор се добива исклучиво со помош на збир од сво_|ства, кои што актерот во еден даден момент во различните полиаа ги поседува (1990: 80).
Разликувааето помегу конкретниот и конструираниот индивидуум, дотолку повеке се удвоjува, во зависност од тоа дали станува збор за актер-учесник во едно поле, или пак персона ^а jа има власта во даденото поле; мок, ^а му jа обезбедува пресечната рамнина, истовремено да егзистира како актер во неколкукратни полиаа. Со други зборови, разликувааето се удвоjува и станува евидентно во зависност од тоа дали станува збор за актер, носител на доминантна или доминирана позицща во даденото поле (Вош^еш 1990:81). Дотолку е и постапката поапсурдна, затоа што во случает со индивидуите, носители на одредна мок, власт во едно општество, дозволува назначената биографща, одредените сво_|ства, карактеристични за одредено културно поле да бидат поизразени, додека некои други сво_|ства, атрибути да исчезнат од видокругот (...) Ненадокнадивоста на битието, кон ^а ние неодоливо со едно општествено потпомогнато нарцизоидно движеае Ь одиме во пресрет, во суштина го претставува наjреалното на сите реалности, еш reaПssimum, во тоj миг, нашето фасцинантно одушевуваае излегува на виделина, нашето intшitшs personae (1990:81).
Заклучок
Застанати пред предизвикливото начуно колебаае: за или против (авто)биографскиот пристап, го сфакаме пароксизмот од типот на Жираровото насилство и свето: убивааето на жртвата претставува злосторство, биде^и е таа светост, а не би била тоа да не до_|деше до чинот на убивааето. Или пак, биографщата е илузща, но сепак тука пред нас' е онаа ненадокнадивост на битието, Бур^еовото еш realissimшm и тМ^ personae...
Релациjата помегу благословот и проклетството jа доживеавме од многумината истражувачи од овоj прилог.
Сепак, jас сметам дека автобиографщата, доколку се одлучиме за неа како фолклорен или книжевен жанр, та дури и како етнографски метод, се движи во распонот помегу двата пола: илузщата (Мопасан) и онтолошката реалност (Киш). Да се оживее стварноста значи да се даде потполната илузща за стварноста, користе^и jа обичната логика на фактите, а никако нивно дословно препишуваае во хаосот на нивниот редослед. (...) Се^ од нас значи jа создава илузщата за светот, поетската, сентименталната, веселата, меланхоличната, нечиста или мрачна по своjата природа, а единствената мисща на писателот е верното прикажуваае на таа илузиjа со помош на сите уметнички техники кои што ги научил и со коишто
5 Инаку, вториот од двата негови централни поими, по]ра] хабитусот, - полето, или попрецизно разните облици на полиса, Бурде го воведува со цел да об]асни на ко] начин функционираат механизмите во едно општество, подразбира]ки под ово] поим еден сегмент од општеството (школство, политички партии, медиуми, мода, итн, итн.).
располага (Burdije 2003:475). Воспоставена помегу Духот и времето, мегу об]ективната свест и Jaс, одва] признава]ки ja емпириската реалност, дури и како рамка во raja таа ирационална борба се одвива - онтолошката реалност е единствената реалност (Киш 2003: 258-259).
Литеpaтypa
AsadowskijM. Eine sibirische Märchenerzählerin / FF Communication No. 68, Helsinki: 1926. Bausinger H. Constructions of Life / Tomás Hofer and Péter Niedermüller (eds.) Life History as
Cultural Construction // Performance. Budapest: 1988. 477-490. BourdieuP. Die biographische Illusion / Bios, Hf. 1. Leverkusen: 1990 [1984]. 75-81. Bourdieu P. und Wacquant J. L. Reflexive Anthropologie/ Suhrkamp, Frankfurt a.M: 1996. Бурдщ'е П. Правила уметности/ Генеза и структура поаа каижевности // Светови. Нови Сад: 2003.
Dégh L. Beauthy, Wealth and Power: Career Choices for Women in Folktales, Fairytales and Modern Media / Niedermüller, P. and Hoffer T. (ed.) Life History as Cultural Construction/ Performance. Budapest: 1988. 13-47. Dégh L. u. Neumann S. Arbeitserinnerungen als Erzählinhalt / Deutsche Jahrbuch für Volkskunde 12, 1966. 177-190.
Dorson R. 1957. The Identification of Folklore in American Literature / Journal of American Folklore// 1957. 70, 1-8.
Gaudet M. Miss Jane and Personal Experience Narrative: Ernest Gaines' The Autobiography of
Miss Jane Pittman / Western Folklore, Vol.51/1, 1992. 23-32. Киш Д. Post Homo poeticus/ Магор. Ско^е: 2003.
Mayer K. U. Lebensverläufe und sozialer Wandel. Anmerkungen zu einem Forschungsprogramm / K.U. Mayer (Hg.), Lebensverläufe und sozialer Wandel. Sonderheft 31 der Kölner Zeitschrift für Soziologie und Sozialpsychologie/ Opladen: 1990. 7-21. Niedermüller P. and Hoffer T. (ed.) Life History as Cultural Construction / Performance //
Ethnographic Institute. Budapest: 1988. Ranke K. Kategorienprobleme der Volksprosa / Goettingen: Fabula 9, 1967. 4-12. Röhrich L. Märchen und Wirklichkeit. Fr. Steiner Verlag, Wiesbaden: 1964.
Autobiographie / Enzyklopädie des Märchens, Bd.1, Walter de Gruyter, Berlin, New York: 1977. 1080-1085.
Sirovátka O. Vzpomínkové vyprávení jako druh (zanr) lidové prózy / Cesky Lid, 50, 2, Praha: 1963. 113-120.
Die Alltagserzählung als Gattung der heutigen Überlieferung / Miscellanea. Festschr. K.G. Peeters. Antwerpen / 1975. 662-669. Stahl S. D. The Oral Personal Narrative in Its Generic Context / Fabula, 18, Goettingen: 1977. 1839.
Guest Editor's Introduction / Western Folklore Vol. 51, 1, 1992. 1-4.
