CC BY
0
ТДУ 53:004.94(076.5)
DOI 10.51844-2077-4990-2023-4-138-145
ИСТИФОДАИКОРХОИ Олими Ашурали Рамазон, н.и.физ.-матем., дотсенти ОЗМОИШИИМАЦОЗЙ ДАР кафедраи физикаи Донишгоуи давлатии Дангара ХАЛЛИМАСЪАЛАХОИ БОЗ (Тоцикистон, Дангара)
ИСПОЛЬЗОВАНИЕ Олими Ашурали Рамазан, к.физ.-мат.н, доцент ВИРТУАЛЬНЫХ ЛАБОРАТОРНЫХ кафедры физики Дангаринского государственного РАБОТ ПРИ РЕШЕНИИ университета (Таджикистан, Дангара) ОТКРЫТЫХ ЗАДА Ч
USING VIRTUAL LABARATORY Olimi Ashurali Ramazan, candidate of physical and WORKS IN SOLVING mathematical sciences, associate professor of the OPEN PROBLEMS department of physics of Dangara state University
(Tajikistan,Dangara),E-mail: olimov_19641@mail.ru
Вожа^ои калиди: компютер, озмоишгоу, виртуали, моделсози, физика, техника, барнома, олимпиада, интернет ва гайра
Дар мацола истифода ва имконоти технологияуои нави иттилооти, ки озмоишгоуи мацози ном доранд ва муасисауои таусилоти оли ва миёна дар раванди таълим барраси мешаванд. То имруз, бисёр озмоишгощои мацози аллакай аз бисёр фащо дар барномауои мактаби ва донишгоуи маълуманд. Озмоишгоуи мацози мацмуи барномауои компютери мебошанд, ки равандуои анцом додани тадцицоти тацрибавии мицёси васеъро дар як мавзуи муайян тацлид мекунанд. Озмоишгоуи мацози ба шумо имкон медиуанд, ки коруои озмоишии мацозиро дар мууити компютери - дар мизи кории барномаи мувофиц ицро кунед. Дар баробари ин донишцуён ва хонандагон на бо асбобу анцоми ченкунии воцеи, балки бо «тасвируои» ощо дар экрани компютер машгул мешаванд. Ин имкон медщад, ки коруои озмоиширо хеле зудтар ва бо хароцоти камтари ицтисоди ицро гардад, ощоро барои донишцуён шавцовар гардонад ва цузъи уавасмандии ощоро нисбат ба шакли анъанавии таълим зиёд кунад. Аммо озмоишгощои мацози барои омузиши фосилави ауамияти махсус пайдо мекунанд. Хулоса мешавад, ки натицауои истифодаи озмоишгощои виртуали дар раванди таълим бамаврид аст ва самараи зиёд медщад.
Ключевые слова: компьютер, лаборатория, виртуальный, моделирование, физика, методика, программа, олимпиада, Интернет и др.
Рассматривается использование и возможности новых информационных технологий, называемых виртуальными лабораториями, в высших и средних учебных заведениях в образовательном процессе. На сегодняшний день уже известно множество виртуальных лабораторий по многим предметам школьных и вузовских программ. Виртуальная лаборатория представляет собой набор компьютерных программ, моделирующих процессы проведения масштабных экспериментальных исследований по определенной теме. Виртуальные лабаратории позволяют выполнять задачи виртуального тестирования в компьютерной среде — на рабочем столе соответствующей программы. При этом студенты и школьники имеют дело не с реальными измерительными приборами, а с их ««изображениями» на экране компьютера. Это позволяет выполнять экспериментальные работы значительно быстрее и с меньшими экономическими затратами, сделать их интересными для учащихся и повысить их мотивационную составляющую по сравнению с традиционной формой обучения. Но особое значение для дистанционного обучения имеют виртуальные лаборатории. Важно отметить, что результаты использования виртуальных лабораторий в образовательном процессе достойны и очень эффективны.
Key words: computer, laboratory, virtual, simulation, physics, methodology, program, Olympiad, Internet, etc
The article discusses the use and possibilities of new information technologies in higher and secondary educational institutions in the educational process, which are called virtual laboratories. To date, many virtual laboratories are already known in many subjects of school and university programs. A virtual laboratory is a set of computer programs that simulate the processes of conducting large-scale experimental research on a specific topic. Virtual labs allow you to perform virtual testing tasks in a computer environment - on the desktop of the corresponding program. At the same time, students and schoolchildren do not deal with real measuring instruments, but with their "images " on a computer screen. This allows you to perform experimental work much faster and at lower economic costs, make them interesting for students and increase their motivational component compared to the traditional form of
education. But virtual laboratories are of particular importance for distance learning. It is important to n ote that the results of using virtual laboratories in the educational process are worthy and very effective.
Чй тавре ки маълум аст, масъалахои боз (кушода) шарти равшани якхела надоранд, онхо метавонанд ягон м аълумот дошта бошанд ва ё баръакс, дорои маълумоти зиёдатй бошанд [1.С.110-114]. Аз ин ру, донишчу бояд шарти вазифаи кушодаро муста;илона дарк кунад ва пурра кунад, маълумотеро, ки барои халли он аз адабиёт ё интернет зарур аст, чустучу намояд.
Х,алли масъалаи маълум раванди, тахкикотиро дар бар мегирад - масъала хар кадар боз бошад, хиссаи тахкикот дар халли ин масъала хамон кадар зиёд аст. Вазифаи кушоди таълимй метавонад барои халли тачрибахо ё тад;и;оти во;ей ва хам гузаронидани тачрибахои равонй ё компютерй барои сохтани модели ходиса ё раванди дар вазифа баррасишаванда зарур бошад. Хдлли бомуваффа;и масъалахои боз на танхо пешниходи фарзияхо, балки бо рохи хисоб ё тачриба тафтиш кардани онхоро низ дар бар мегирад. Дар ин ма;ола муайян карда шудааст, ки донишчуён ва хонандагон бояд хангоми халли масъалахои боз аз озмоишгоххои мачозй (виртуалй) самаранок истифода баранд. Онхо метавонанд озмоишгоххои мачозиро барои сохтани моделхо, гузаронидани тад;и;от ва санчиши фарзияхои худ истифода баранд. Дар айни замон фановарихои иттилоотй дар раванди таълим чои махсусро ишгол мекунанд. Дар баробари ин фановарихои иттилоотй рохи халли бисёр мушкилотро ошкор намуд, ки халли фаврии онхоро талаб мекунанд. Мивдори зиёди тад;и;оти докторй ва номзадй оид ба самти педагогй ба ин шаходат медиханд. Бо вучуди ин хали назар ба тад;и;оти анчом шуда[15] халли мушкилоти зерин бояд: - талаботи раванди муосири таълими фанхои табиатшиносй ва техникй ба истифодаи фановарихои иттилоотй, ки ба моделсозии компютерй нигаронида шудааст ва нокифоя будани тахияи методологияи татби;и онхо; - имкониятхои равонй, педагогй ва барномахои озмоишгоххои мачозии интерактивй ва рушди нокифояи нашрияхои электронии таълимии ватанй ва захирахо барои омузиши фанхои табиатшиносй ва техникй; - нодурустии системаи муосири таълимй ба фаъолгардонии фаъолияти таълим, маърифатй ва таълимию касбии донишчуёни донишгоххо ва тахияи нокифояи усулхои фаъолсозии он тавассути истифодаи озмоишгоххои мачозй интерактивй. Дар хамин асос ;айд кардан ба маврид аст, ки тад;и;от оид ба муайян намудани имкониятхои моделхои интерактивии озмоишгоххои мачозй, тахияи асосхои назариявй ва амалии равишшиносии истифодаи самараноки онхо дар таълими фанхои табиатшиносй ва техникй вазифаи авалиндарачаи мутахассисони имруза мебошад. Хамин тарик, дар натичаи ин тахкикот масъалахои самаранокй ва имкониятхои дидактикии истифодаи озмоишгоххои мачозии интерактивй дар раванди таълим ба таври мушаххас муайян карда мешаванд. Роххои мухталифи халли масъалахои боз, заминаи тахкикотро дар бар мегирад - масъала хар кадар кушоду равшан бошад, хиссаи тахкикот дар халли ин масъала хамон кадар афзун мегардад. Гузориши ани;и вазифаи кушоди таълимй метавонад барои халли тачрибахо ё тад;и;оти во;ей ва хам гузаронидани тачрибахои равонй ё компютерй барои сохтани модели ходиса ё раванди дар вазифа баррасишаванда зарур бошад. Халли бомуваффа;ияти супориши кушода на танхо тахияи гипотеза, балки бо рохи хисоб ё озмоиш тасди;и онхоро низ дар бар мегирад. Ин усул дар як ;атор лоиха санчида шудааст, ки ба рушди зехн ва эчодиёти донишчуён ва мактаббачагони лаё;атманд нигаронида шудаанд. Солхои охир дар доираи мусоби;ахои байналмилалй аз фанни физикаи компютерй, барои халли масъалахои боз бо истифода аз озмоишгоххои мачозй байни мактаббачагон ва донишчуён як ;атор мусоби;аи даставй гузаронида мешавад. Мавзуъхои озмун хеле гуногун буда, фаслхои зерини курси физикаи мактаби олй ва мактабиро дар бар мегиранд: механика, ходисахои садо, хосиятхои мавчхои механикй, занчирхои чараёни доимй, оптика ва гайра. Бо ма;сади ташаккули чахонбинй мусоби;ахо ба таври зерин ташкил карда мешаванд. Ба дастахо функсияхои озмоишгоххои мачозй ва шартхои асосии моделхои компютерй нишон дода шуданд. Сипас ба дастахо дар шакли файли матнй супоришхо дода мешаванд. Сипас, дастахо муддати як соат дар речаи фахмондадихй кор мекунанд, яъне онхо метавонанд ба омузгоре, ки дар мусоби;а рохбарй мекунад, саволхо медиханд. Пас аз он ки довталабон бо озмоишгоххо кор карданро ёд гирифтанд, онхо ба ичрои кори муста;илона шуруъ мекунанд . Хангоми халли масъалахои боз донишчуён ва мактаббачагон дастгоххои мачозиро чамъ карда, тачрибахо ва тад;и;от мегузаронданд ва барои гузоришхо презентатсия омода мекунанд. Баъди ичрои корхои тад;и;отй хар як коллективи донишчуён ё мактаббачагон аз натичахои кори худ хисобот пешниход мекунанд. Дар баробари ин дар экрани калони тахтахои интерактивй, онхо
тачрибахоеро намоиш медиханд, ки чавоб ва хулосахои коллективной худро тасди; мекунанд. Онх,о инчунин ба саволхои иловагии хакамон ва тамошобинон чавоб дода, бо истифода аз тачрибахои виртуалй аз пешниходхои дастаи худ дифоъ мекунанд.Фоидабахшии хама гуна раванд одатан хамчун мачмуи баъзе меъёрхо фахмида мешавад, ки самаранокии онхо бахо дода мешавад. Азбаски истифодаи озмоишгоххои виртуалй шакли нисбатан нав дар раванди таълим аст, ин масъала байни олимони соха мавриди бахси фаъоли илмй ;арор гирифтааст. Хамин тари;, мачмуи меъёрхо барои муайян кардани самаранокии истифодаи озмоишгоххои виртуалй дар таълими фанхои табиатшиносй ва техникй дар мактабхои олй пешниход шудаанд[15.С.54-65]. Мутоби;и самаранокии таълим барои бо сифат тайёр кардани мутахассисон дар сатхи муайяни харочот барои таъмини раванди таълим муайян карда мешавад. Дар навбати худ, сифати мутахассиси муосир бо ;обилияти истифодаи донишхои нав гирифташуда барои ;абули ;арорхои аз чихати техникй асоснок, ки бо хуччатхои меъёрй, хисобхо ё тачриба тасди; карда шудааст, муайян карда мешавад. Кайд кардан зарур аст, ки иштирокчиёни озмунхо дар озмоишгоххои мачозй супоришхои гузошташударо бо зав;у шав;мандии зиёд ичро мекунанд. Бояд гуфт, ки ба ин озмунхо мивдори зиёди донишчуён ва мактаббачагонро чалб кардан лозим аст, ки онхо дар рафти ичрои корхои озмоишии мачозй ба барномахои компютерй шиносой пайдо карда, дониши худро месанчанд ва дар баробари он кор карданро бо воситаи озмоишгоххои мавозй ёд мегиранд. Аз солхои 2005 ин чониб методологияи истифодаи озмоишгоххои мачозй дар бисёр кишвархо барои ташкили фаъолияти тад;и;отй барои донишчуён тахия карда шудааст. Бо иштироки Маркази «Интеллект», ки тиб;и барномаи давлатй барои кудакони лаё;атманд дар шахру вилоятхо таъсис ёфтааст, донишчуён ва мактаббачагон аз миёни голибони олимпиадахои вилоятй ва шахрй интихоб мегарданд. Ин донишчуён ва мактаббачагон дар ин марказ омодагй дида ва дар тули шаш мох муста;илона бо истифода аз озмоишгохи виртуалй тах;и;от анчом медиханд. Хамзамон файлхои сохташудаи виртуалй ва натичаи тачрибахоро ба воситаи почтаи электронй ба рохбари лоиха фиристода, аз у маслихат мепурсанд. Хонандагон ва донишчуён аз натичахои бадастовардаашон дар озмоишгоххои виртуалй, метавонанд дар факултетхои физикаи донишгоххо дар доираи конференцияхои илмй бахшида ба моделсозии компютерии равандхои физикй дар бораи натичахои тад;и;оти худ маъруза кунанд. Бояд зикр намуд, ки халли масъалахои кушод бо истифода аз озмоишгохи мачозй шавку завки зиёди донишчуёнро бедор намуда, омили чиддии хавасмандгардонии омузиши физика махсуб меёбад.Айни замон дар лабораторияи технологияхои таълимии «Universal Solver» (www.trizway.com) мачмуаи «Физика дар масъалахои кушода» бо чавобхо, маслихатхо, назария ва методология ба чоп омода мешавад. Ба сифати мисол, аз коллексияи дарпешистода масъалаеро мегирем, ки онро бо истифода аз озмоишгохи виртуалй хал кардан мумкин аст[16]. Масъалаи Мушкилоти Гиронро дар фалсафаи Юнони Кадим дида мебароем, ки ин тавр аст: Дар замони хукмронии худ дар Сиракуз Гирон худоёни човидониро савганд ёд кунонд, ки точи тиллоиро ба яке аз маъбадхо хадя кунанд. Барои сохтани точ ба усто фармуд, ки ба мивдори зарурй тилло дихад. Дар рузи таъиншуда усто корашро анчом дода ба назди подшох овард. Вазни точ ба вазни тиллои баровардашуда комилан мувофи; буд. Точ ба Гирон писанд омад ва усторо саховатмандона мукофот доданд. Дере нагузашта гузориш расид. Каллобон иддао кардаанд, ки хангоми сохтани точ як ;исми зиёди тиллоро усто дуздидааст ва хамон мивдор ну;ра ба точ омехта кардааст. Гирон хеле хашмгин шуд ва рохи исботи талафотро наёфта, аз Архимед хохиш кард, ки точро вайрон накарда, дар он ну;ра мавчуд аст ё на, муайян кунад. Пас аз андешаи зиёд Архимед бо ёрии тачриба ин масъаларо хал кард. Барои халли ин мушкилот донишчуён ва хонандагон метавонанд аз озмоишгохи мачозй, ки дар расми 1 оварда шудааст, истифода баранд[11].
Калькулятор
Расми № 1. Намоиши равзанаи кори озмоишии мацози хангоми санциши фарзищо
Ба хонандагон точ, сутунх,ои тиллою нукра, инчунин тарозу ва мачмуи асбобх,о барои муайян кардани хдчми чисмх,о дода мешавад. Масъаларо бо рохдои гуногун хдл кардан мумкин аст. Барои гузаронидани олимпиадах,ои интернетй аз фанни физика бо истифода аз озмоишгохд мачозй, пешакй эълони олимпиада, чои гузаронидани олимпиада ба ректорони муасисах,ои олй ва директорони муассисах,ои таълимй расонида мешавад. Дар бисёр донишгохдо ва муасисах,ои тах,силоти миёнаи умумй донишчуёни курсх,ои 1-ум ва хонандагони синфх,ои 7-11-ро барои иштирок дар олимпиадаи дурдасти интернет аз фанни физика даъват мекунанд. Олимпиадаи интернетй метавонад дар доираи як муассисаи таълимй, инчунин дар доираи дехд, шах,р, вилоят ё чумхурй гузаронида шавад. Дар доираи Олимпиадаи Интернет ба донишчуён ва хонандагон супоришх,ои тачрибавй ва тад;и;от пешних,од карда мешавад, ки онх,о метавонанд бо истифода аз озмоишгохд мачозй - интернетй анчом дихднд. Масалан, чисмх,оро баркашида, зичй ва гармии чисмх,ои моеъро муайян мекунанд, суръат ва шитоби чисмх,ои хдракаткунандаро муайян мекунанд, инчунин оид ба занчирх,ои электрй ва системах,ои оптикй тадк,ик,от мегузаронанд. Супоришх,ои олимпиада дарачах,ои мураккаби гуногунро доранд: аз тачрибах,ои оддй то масъалах,ои тачрибавии мураккабии сатх,и баланд. Аз ин ру, хдр як донишчу ё хонанда имкон доранд, ки аз фанни физика, супоришх,оро дуруст ичро кунанд. Дар расми 2 равзанаи ичрои кори озмоишии виртуалй оиди масъалаи кушода, яъне фарзиях,о нишон дода шудааст[11].
Кии7ЖЯТ<^
Расми № 2. Равзанаи ицрои кори озмоишии мацози оид ба санциши фарзияхо.
Дар олимпиада тамоми донишчуён ва хонандагоне, ки ба физика шав;у хдваси зиёд доранд, метавонанд иштирок кунанд.Инчунин донишчуён ва хонандагон дар олимпиадах,ои номбурда тари;и фосилавй низ иштирок карда метавонанд[11].
Расми №3.Равзанаи ицрои кори озмоишии мацозй оид ба занцири электрй
Натичахои бадастовардаи иштирокчиён дар ичрои супоришхои олимпиада ба таври инфиродиву муста;илона тахлил карда шуда, ба хар як иштирокчй дар бораи шумораи холхое, ки аз руи хар як масъалаи халшуда гирифтаанд, фавран хабар дода мешавад. Дар анчоми олимпиада руйхати рейтинги хамаи иштирокчиён дар давоми якчанд да;и;а тартиб дода мешавад [16].
Расми №4. Иштироки донишцуён дар олимпиадаи интернетии фанх;ои табии бо истифода аз озмоишгохи мацозй
Дар муасисахои тахсилоти олй барои баргузории олимпиадахо дар ми;ёси чумхурй низоми баргузории олимпиадахои интернетй тахия карда мешавад. Ин низом дар бисёр шахру вилоятхо озмуда шуда, самаранокии худро нишон медихад. Дар давоми солхои 2006-2007 дар олимпиадахои интернетй мивдори зиёди хонандагон ва донишчуёни шахру вилоятхо иштирок
карданд. Супоришхои тачрибавй бо истифода аз озмоишгоххои мачозй дар байни хама ширкаткунандагон таваччухи зиёд ба вучуд овард.
Рафти ичрои корхои озмоишии мачозй хеле чолиб ва фарогатй аст, донишчуён ва х о н анд аго н мет ав о н анд донишхои худро санчанд ва хулосахои даркориро бароранд.
Меъёрхои сифати раванди таълим бештар хусусияти тавсифй дошта, ба таври шифохй ифода карда мешаванд, ки бо мушкилии му;аррар намудани меъёрхои ми;дорй ё давомнокии назарраси чамъшавии бузургихои мивдории онхо ало;аманд аст. Бо вучуди ин, дар бораи арзишхои ми;дории меъёрхои сифат хангоми истифодаи технологияхои иттилоотй дар раванди таълим маълумот мавчуд аст. Масалан, таъкид шудааст, ки фановарихои иттилоотии таълим имкон медихад, ки самаранокии дарсхои амалй ва озмоишй на камтар аз 30% ва объективии назорати дониши донишчуён 20-25% зиёд карда шавад [13.С.146-148].
Дар дарсхои информатика пешравй дар гуруххое, ки бо истифода аз технологияхои компютерй тахсил мекунанд, одатан ба хисоби миёна 0,5 хол баландтар аст. Тачрибаи шахсии лексияхо дар шакли презентатсияхо бо истифода аз воситахои мултимедиявй нишон медихад, ки ва;ти пешниходи ;исми лексияи курсро нисбат ба усули анъанавй 1,5-2 маротиба кам кардан мумкин аст. Ин аз он сабаб аст, ки маводи лексионии дар шакли презентатсия пешниходшуда пешакй санчида ва ба тартиб дароварда шудааст: матн, чадвалхо, графикхо, формулахо дар майдони слайд хамон тавре чойгир карда мешаванд, ки онхоро ба майдони сахифахои лексия чойгир кардан мумкин аст.
Ин холат имкон медихад, ки донишчуён ва хонандагон бе ягон душворй мухтавои лексияро дар дафтарашон ;айд кунанд. Роли омузгор ба шарху эзохоти зарурии ;исмхои душвортарини лексия кам карда мешавад. Дар баробари ин, барои муоширати коммуникативии байни омузгор ва донишчуён шароити мусоид фарохам оварда шудааст, ки дар мачмуъ ба бехтар азхудкунии маводи таълимй мусоидат мекунад [16].
Расми № 5. Иштироки мактаббачагон дар олимпиадаи интернетй
Ба андешаи мо шартхои техникии зарурии олимпиада чунин аст: Олимпиадаи интернетй ба таври фосилавй: аз компютери муассисаи таълимй ё аз компютерхои шахсии донишчуён ва хонандагон гузаронида мешавад. Хдмзамон олимпиада метавонад хам дар доираи муассисаи таълимии мушаххас ва хам дар доираи нохия, шахр ё вилоят гузаронида шавад. Гузаронидани олимпиадахои интернетй аз созмондихандагони соха малакаи махсус талаб намекунад ва барои хар омузгори донишгох ё мактабе, ки аз интернет истифода мебарад, дастрас аст. Пас аз ;абули
ариза ба хдр як муассисаи таълимй тавзех,оти зарурй ва дастурх,ои муфассал фиристода мешавад.
Хулоса, ;айд кардан зарур аст, ки натичах,ои истифодаи озмоишгохдои мачозй дар раванди таълим бамаврид ва та;озои замон аст ва самараи зиёд медихдд. Дар аввал ;айд кардан зарур аст, ки корх,ои озмоишии мачозй дар раванди фосилавии тах,силот натичах,ои самарабахш медихдд. Вобаста ба он хулосах,о дар тад;и;оти анчом додашуда [1, с.2-7] оварда шуданд. Дар ин корх,о тартиби ало;амандии х,исобкуних,о бо озмоишгохдои виртуалй дар раванди таълим дида баромада мешавад.
ПАЙНАВИШТ:
1. Белов, М. А. Опыт использования открытого программного обеспечения в виртуальной компьютерной лаборатории на основе технологии облачных вычислений / М. А. Белов, О. Е. Антипов // Проблемы и перспективы развития образования в России: сб. науч. тр. VI Международ. науч.-практ. конф. - Новосибирск: ЦРНС, 2010.
2. Белов, М. А. Принципы проектирования виртуальной компьютерной лаборатории на основе технологии облачных вычислений / М. А. Белов, О. Е. Антипов // Современные проблемы и пути их решения в науке, транспорте, производстве и образовании 2010: сб. науч. тр. Международ. конф. - Одесса: УКРНИИМФ, 2010.
3. Володин, A. A. Компьютерное имитационное моделирование при изучении основ цифровой техники будущими учителями технологии: автореф. дис. ... канд. пед. наук / А. А. Володин. -Воронеж, 2005. - 24 с.
4. Гомулина, H.H. Применение новых информационных и телекоммуникационных технологий в школьном физическом и астрономическом образовании: дис. ... канд. пед. наук / Н. Н. Гомулина. - М., 2003. - 332 с.
5. Григорьева, С. В. Условия эффективного применения виртуальных лабораторий при дистанционном образовании в военно-учебных заведениях: дис. ... канд. пед. наук / С. В. Григорьева. - СПб., 2008. - 156 с.
6. Кавтрев, А.Ф. Методика работы с «On-line виртуальной лабораторией компании «ФИЗИКОН»/А.Ф.Кавтрев// Сборник трудов XIII международной конференции «Информационные технологии в образовании», Москва. 2003. Часть 4. -с. 55.
7. Кавтрев А.Ф. Физика в открытых задачах/А.Ф.Кавтрев// Альманах «ТРИЗ-профи: эффективные решения», М.: ТРИЗ-профи, 2005. С. 104-109.
8. Кавтрев А.Ф. Физика в открытых и изобретательских задачах // Труды международной конференции «MA NRIZ Fest — 2005», Россия, Санкт-Петербург, 2005. С. 190-193.
9. Монахов, В.В., Стафеев С.К., Парфенов В.Г., Кавтрев А.Ф. Проведение экспериментальных туров олимпиад по физике с использованием программного комплекса BARSIK. Журнал «Компьютерные инструменты в образовании», Санкт-Петербург. 2005. №2, -с. 5-15.
10.Назаров, А.И. Информационные и коммуникационные технологии в системе открытого обучения физике в региональном вузе: автореф. дис. ... д-ра пед. наук / А. И. Назаров. -СПб., 2005. - 20 с.
11.Режим доступа: mggu-sh.ru/sites/default/files/statya_1_i_2. doc.
12.Сорокин, А.В. Использование облачных технологий в образовании/А.В.Сорокин // Информационно-инновационные технологии: интеграция науки, образования и бизнеса: тр. II Международ. конф. - Алматы: Изд-во Ка-захск. нац. техн. ун-та имени К.И. Сатпаева, 2011.
13.Сохатюк, Ю. В. Использование виртуальных лабораторий - фактор повышения качества и эффективности формирования профессиональных компетенций у студентов/Ю.В.Сохатюк // Педагогика: традиции и инновации: мат-лы Международ. науч. конф., октябрь 2011 г., Челябинск. - Челябинск: Два комсомольца, 2011. - Т. II. -С. 146-150.
14.Ходанович, А. И. Концептуально-методические аспекты информатизации общего физического образования на современном этапе: дис. . д-ра пед. наук / А. И. Ходанович. -СПб., 2003. - 354 с.
15.Якимова, Л. Г. Применение интерактивной модели виртуальной лаборатории в учебном процессе вузов МЧС России: автореф. дис. ... канд.пед. наук / Л. Г. Якимова. - СПб., 2012.
16.Source:https://trizway.com/art/practical/reshenie-zadach-s-ispolzovaniem-virt-laboratorij.html (санаи воридшавй: 15.09.23.)
REFERENCES:
1 . Belov, M. A. The experience of using open source software in a virtual computer laboratory based on cloud computing technology / M. A. Belov, O. E. Antipov // Problems and prospects for the development of education in Russia: coll. scientific tr. VI International. scientific-practical. conf. -Novosibirsk : CRNS , 2010.
2. Belov, M. A. Design principles of a virtual computer laboratory based on cloud computing technology / M. A. Belov, O. E. Antipov // Modern problems and ways of their solution in science, transport, production and education 2010: Sat. scientific tr. International conf. - Odessa: UKRNIIMF, 2010.
3. Volodin,A.A.Computer simulation in the study of the basics of digital technology by future technology teachers: author. dis. ... cand. ped. Sciences/A.A.Volodin. - Voronezh, 2005. - 24 p.
4. Gomulina, H. H. Application of new information and telecommunication technologies in school physical and astronomical education: dis. ... cand. ped. Sciences / N. N. Gomulina. - M., 2003. -332 p.
5. Grigoryeva, S. V. Conditions for the effective use of virtual laboratories in distance education in military educational institutions: dis. ... cand. ped. Sciences / S. V. Grigorieva. - St. Petersburg, 2008. - 156 p.
6. Kavtrev A.F. Methods of working with the "On-line virtual laboratory of the company "FISICON" // Proceedings of the XIII International Conference "Information Technologies in Education", Moscow. 2003. Part 4. -p. 55.
7. Kavtrev A.F. Physics in open problems // Almanac "TRIZ-profi: effective solutions", Moscow: TRIZ-profi, 2005. P. 104-109.
8. Kavtrev A.F. Physics in open and inventive problems // Proceedings of the international conference "MA NRIZ Fest - 2005", Russia, St. Petersburg, 2005. P. 190-193.
9. Monakhov V.V., Stafeev S.K., Parfenov V.G., Kavtrev A.F. Conducting experimental rounds of Olympiads in physics using the BARSIK software package. Journal "Computer Tools in Education",Saint Petersburg. 2005. № 2, -P. 5-15.
10.Nazarov, A. I. Information and communication technologies in the system of open teaching of physics in a regional university: author. dis. ... Dr. ped. Sciences / A. I. Nazarov. - St. Petersburg, 2005. - 20 p.
11.Access mode: mggu-sh.ru/sites/default/files/statya_1_i_2. doc.
12.Sorokin, A. V. The use of cloud technologies in education // Information and innovation technologies: integration of science, education and business: tr. II International. conf. - Almaty: Publishing House of Kazakh. nat. tech. University named after K.I. Satpaeva, 2011.
13. Sokhatyuk, Yu. V. The use of virtual laboratories is a factor in improving the quality and efficiency of the formation of professional competencies among students // Pedagogy: traditions and innovations: materials of the International. scientific Conf., October 2011, Chelyabinsk. -Chelyabinsk: Two Komsomol members, 2011. - P. II. - P. 146-150.
14. Khodanovich, AI Conceptual and methodological aspects of informatization of general physical education at the present stage: dis. ... Dr. ped. Sciences / A. I. Khodanovich. - St. Petersburg, 2003. - 354 p.
15.Yakimova, L. G. Application of an interactive model of a virtual laboratory in the educational process of universities of the Ministry of Emergency Situations of Russia: author. dis. ... cand.ped. Sciences / L. G. Yakimova. - St. Petersburg, 2012.
16.Source: https://trizway.com/art/practical/reshenie-zadach-s-ispolzovaniem-virt-laboratorij.html (data: 15.09.23.)
