Научная статья на тему 'Исследование морфологических изменений в легких черепах при воздействии различными штамами микробактерий туберкулеза'

Исследование морфологических изменений в легких черепах при воздействии различными штамами микробактерий туберкулеза Текст научной статьи по специальности «Биотехнологии в медицине»

CC BY
112
18
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ТУБЕРКУЛЕЗ / TUBERCULOSIS / АЦИНУС / КПЕ / ШТАМДАР / ТАСБАқА / MT.AVIUM / MT.GORDONI / АЦИКУС / ЛЕГКИЕ / LUNGS / ШТАММЫ / STRAINS / ЧЕРЕПАХА / TURTLE / ACICUS

Аннотация научной статьи по биотехнологиям в медицине, автор научной работы — Есимсиитова З.Б., Джумашева Р.Т., Жумагул М.Ж., Аблайханова Н.Т., Баяхмет Б.Н.

Туберкулез является инфекционным заболеванием, которое разрушает все органы человеческого тела. В результате клинических и анатомических исследований туберкулез может повредить все организмы по-разному. Легкие легких черепах появляются от внешнего вида до массы просвета; верхняя часть слабо развита. Но части легких отличаются от млекопитающих, потому что они являются частью индивидуума, и каждый из них связан с бронхией, легкие в черепахе переплетаются друг с другом и отделены друг от друга, когда прерывания удаляются. Туберкулезная микобактерия изучалась в процессе адаптации и устойчивости степных черепах. Во время эксперимента процесс адаптации легких млекопитающих к резистентности и экстремальным факторам был обнаружен в результате поражения различных штаммов микобактерии туберкулеза. В этой работе были сопоставлены морфологические изменения черепахового легкого гистологическими и гистохимическими методами.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

INVESTIGATION OF MORPHOLOGICAL CHANGES OF STEPPE TURTLE AFTER VARIOUS MYCOBAСTERIES OF TUBERCULOSIS WITH ANY TYPICAL STAGES

Tuberculosis is an infectious disease that destroys all organs of the human body. As a result of clinical and anatomical studies, tuberculosis can damage all organisms in different ways. The turtles' lungs emerge from the outer appearance to the mass of the lumen; the upper part is weakly evolved. But the parts of the lungs are different from the mammals, because they are part of the individual and each of them is associated with bronchial, the lungs in the turtle are intertwined with each other and separate from each other when the interrupts are removed. Tuberculosis mycobacterium was studied by the process of adaptation and resistance of steppe turtles. During the experiment, the process of adaptation of mammals' lung to resistance and extreme factors was detected as a result of lesions of different strains of tuberculosis mycobacterium. In this work, the morphological changes of the turtle lung by histological and histochemical methods have been compared relatively.

Текст научной работы на тему «Исследование морфологических изменений в легких черепах при воздействии различными штамами микробактерий туберкулеза»

Vestnik KazNMU №1-2018

R.T. Jumasheva, A.ZH. Moldakaryzova, K.A.Tarakova

Asfendiyarov Kazakh National Medical University, Almaty,Kazakhstan

MORPHOLOGICAL FEATURES IN THE LUNG TISSUE OF RATS UNDER THE INFLUENCE OF RADIOTOXIC

FACTORS IN THE EXPERIMENT

Resume: The study shows morphological features in the lung tissue of rats found after inhalation of dust of uranium ore. Destructive changes have been detected, both at the cellular and subcellular levels.The effect of radio-toxic factors at a dose of 50 MPC was accompanied by the development of acute focal serous inflammation in the wall of small bronchi and in the lung parenchyma in the early stages of the experiment, fibrosis of pneumonic foci and development of pronounced sclerotic changes in peribronchial tissue for 30 days. The increase in sclerotic changes in the bronchial wall was accompanied by the suppression of the reaction from the interstitial macrophages and bronchial associated lymphoid tissue, indicating that on the intense flow of compensatory processes.

The electron microscopic studies confirmed the results obtained with light microscopy. Under the influence on animals with PUR at a dose of 50 MPC, destructive changes in the alveolar epithelium predominated from the early stages of the experiment. From 30 days up to 60 days marked development of severe fibrosis with a decrease in the respiratory surface. Keywords: dust of uranium ore, radionuclides, lung disease

УДК 616-018

З.Б. Есимсиитова1, Р.Т. Джумашева2, М.Ж. Жумагул2, Н.Т. Аблайханова1, Б.Н. Баяхмет1, Н. Абдисаламова1

1Эл-Фараби атындагы Казац ¥лттыц Университетi 2С.Ж. Асфендияров атындагы Казак ¥лттыц Медициналыц Университет1

ТУБЕРКУЛЕЗ МИКОБАКТЕРИЯЛАРИЯНЫН, ЭР ТYРЛI ШТАМДАРЫМЕН ЗАЦЫМДАЛУ НЭТИЖЕС1НДЕ ДАЛА ТАСБАЦАСЫНЬЩ 8ЦПЕС1НЩ МОРФОЛОГИЯЛЬЩ

0ЗГЕР1СТЕР1Н ЗЕРТТЕУ

Туберкулез-адам op2aHU3MÍHÍц буюл агзаларын зацымдайтын инфекциялыц ауру. Клиникалыц-анатомиялыц зерттеулер нэтижестде туберкулез эр тYрлi жолмен барлыц организм топтарын зацымдай алады. Тасбацалардыц вкпеа сыртцы кврiнiсiнен квлемдi каптэрiздi мYше, жогаргы бвлг элаз дамыган жэне каптэрiздi шыгып турады.Ырац вкпелердiц бвлiктерi CYтr;оректiлерге Караганда басцаша, себебi оларда бвлiктерi жекеше жэне эрцайсысы негiзiгi бронхпен взi байланысады, тасбацада вкпенiц бвлiктерi бiр-бiрiмен аралыцтармен бiрiккен жэне бiр-бiрiнен аралыцтар алынган кезде гана бвлiнiп кетед1 Туберкулез микобактериясына дала тасбацалардыц бейiмделу процеа жэне резистенттiлiгiн зерттелдi. Эксперимент кезтде туберкулез микобактерияларыныц эр тYрлi штамдарымен зацымдалу нэтижестде CYтr;оректiлердiц вкпесiнiц резистенттшк кврсеткiшi мен экстремальды факторларга бейiмделу процеа аныцталган. Бул жумыста гистологиялыц жэне гистохимиялыц эдiстер арцылы дала тасбацасыныц вкпесiнiц морфологиялыц взгерiстерi салыстырмалы тYрде кврсетлген. TyrnHÖi свздер: туберкулез, ацинус, вкпе, штамдар, тасбаца, Mt.avium, Mt.gordoni.

Kipicne: Туберкулез - хроникалы; ауру, салыстырмалы турде баяу таралатын латентт инфекция турь адам агзасыныц букы мушелерш за;ымдайтын созылмалы ауру. 8кпе - адам мен жануарлардыц тыныс алу органы, непзп ;ызмет - газ алмасу, ;анды оттепмен байытып, одан кемiрк;ышк;ыл газын белш алып кету. Экпеге оттепмен ;анык;к;ан ауаныц келуi жэне кемiрк;ышк;ыл газымен байыган ауаныц одан сырт;а шыгарылуы, кеуде ;уысы ;абыргалары мен кекеттщ белсендi тынысалу ;озгалыстары жэне екпенщ жиырылгышты; ;абыетшщ тыныс жолдары ;ызметшен уштас;ан эрекет нэтижесшде ;амтамасыз етшедь Жан-жагын ;антамырлар капиллярлары ;оршаган альвеолаларда газ алмасу журед^екпеде жутылган ауа ;анга етедь кeмiр ;ыш;ыл газы ;аннан ауага шыгады. Альвеола-екпенiц ец кшкентай белiгi, бронхтыц бiр тармагынан тарайтын осы уса; тYтiктер топтала келш кешен жасайды, оны альвеолды ацинус деп атайды. Ацинустыц пiшiнi бiр шо; ЖYзiмге у;сас. Ацинустардан екпе белiктерi ;урылады[1-9]. 8кпедегi клеткалардыц езгеруше байланысты туберкулез микобактерияларыныц ;андай штамм тYрiмен за;ымдалганын аньщтауга болады. Эпидемиялы; клиникалы; жэне морфологиялы; тургыдан туберкулез убиквитарлы (латынша: ubique - жаппай, барлы; жерде) инфекция тYрi болып табылады. Туберкулез - негiзгi спецификалы; микобактерия штамдарымен ша;ырылатын, адам жэне жануарлар организмшдеп инфекционды ауру. Туберкулез ауруыныц адам жэне жануарлар арасында саны азайганымен, оныц инфекциялы; жолмен таралуы ;огамды; денсаулы; са;таудыц негiзгi актуальды мэселесшщ бiрi болып отыр. Клиникальщ-анатомиялы;

зерттеулер нэтижесшде туберкулез эр тYрлi жолмен барлы; организм топтарын за;ымдай алады[10-17]. Жабайы жануарлардыц туберкулез жагдайында екпесшдеп резистенттiлiк тYрлерi аз зерттелген. Ал к;азiрri тацда жануарлардыц туберкулездi инфекцияны тарату мэселесi толы; аньщталмаган. Сол себептен, бул жумыста дала тасба;асыныц туберкулез жагдайында вкпесiндегi микобактерияныц эр тYрлi штамм тYрiмен за;ымдалгандагы морфологиялы; взгерiстерiн зерттедiк. 8кпе альвеолярлы курылысты болады жэне кептеген ;ызмет ат;арады. Респираторлы; моторлы ;урылымныц KYPделенуi диафрагманыц пайда болуымен етедi. Осы жумыс барысында салыстырмалы физиологиялы; экология жэне жануарлардыц анатомиясын зерттейтiн эдебиеттер пайдаланылды.

Зерттеу материалдары мен эдiстерi: Зерттеу материалы ретшде бауырмен жоргалаушылар класы Reptilia, тасба;алар отряды Cheloria, дала тасба;асыныц Festudo horsfieldi екпесi алынды. Барлык; зерттелетш 21 KYн жануарлар карантин уа;ытын эл-Фараби атындагы К^аза; ¥лтты; Университетiнде еткiздi. Тэжирибе КазНИИ вивариында ЖYргiзiлдi. Жануарларды терi астына аягыныц теменгi шап белiгiне жэне ауыз ар;ылы 1 мг дозасы 1 мл шшде жу;тырылды. Тэжiрибе бiр ай ЖYргiзiлдi. Тас;аба;адан алынган екпе кесшдшерш 10% нейтральды формалинге салынды. Гистологиялы; зерттеулер ЖYргiзу Yшiн препараттарды гематоксилин - эозин бояды; ал гистохимиялы; езгерiстердi Шифф реактив бояу ар;ылы бай;ады;. Алынган препараттар МБИ-15 микроскоппен зерттелдi.

Зерттеу нэтижелерi жэне оларды тал^ылау:

Гистологиялык зерттеу кезшде бакылау тасбакаларыныц вкпесiнде морфологиялык жэне екпеден тыс жаткан узындау бронхтардыц сыртынан Караганда взгерiстер байкалмаган. Тасбака вкпесiнде сегментарлы курылым сакталып, карапайым магистральдi бронхтар ;ыс;а бутактарга тармакталып iрi камераларга ашылады жэне Кабыргалары эртYрлi квлемдегi уяшыктарга белшгендИ кврiнедi. Камераныц iшкi бетiнен екпеш бвлiктер мен уяшыктарга бвлiп, кеуектшпн камтамасыз ететiн дэнекер

тiндi катпарлар шыгады. 8кпе паренхимасы екi тYрлi бвлiмге бвлiнедi - вткiзгiш жэне езшдж респираторлы. 8ткiзгiш бвлiм функциональды немесе динамикалык бронхылар торынан жэне туракты типтi карапайым магистральды бронхтан турады, кабыргаларыныц Курылысы эпителиальды, булшыкетт жэне фиброз-шемiршектi Yш кабаттан кврiнедi. Эпителиальды ;абат цилиндр тэрiздi эпителийден жэне бокал тэрiздi клеткалардан курастырылган ( Сурет 1).

Сурет 1 - Микрофотография. Цалыпты. Бронх кабыргасыныц эпителиальды жэне булшыкетт кабаттары.

Бояу гематоксилин-эозин. ¥лгайткыш 10х40

Дала тасбакаларыныц вкпесiнiц Mt.avium мен ауыз аркылы закымдалу кезiндегi гистологиялык бiр ай еткеннен кейiн ашып Караганда тасбака вкпесiнiц взiне тэн сегментарлы Курылысы сакталып, вкпесi мен екпеден тыс бронхтарыныц сыртында езгерiстер байкалады. Гистологиясын зерттеп Караганда Калыпты жагдайдан ауыткыган ешКандай белгi керiнбейдi. Этмзпш белiмi iшкi бетiнен цилиндрлi эпителиймен тысталган, еттi жэне шемiршектi-фиброзды Кабаты жаКсы жетiлген тураКты магистральдi бронхтардыц

болуымен ерекшеленедi. 8кпе перделерi екпенщ эртYрлi белiгiне Карай калыцдыгы да эртYрлi болып керiнедi жэне типтж Курылысын саКтайды. Mt.avium штамынан кешн тасбаКа екпесiнiц жалпы Курылысы сакталганмен бiрак заКымданудан езгерiстер байкалады. Бронхты астарлап жаткан эпителийде iсiну мен екпе пердесшдеп дэнекер тiндi стромасында iсiктер жэне кiшiгiрiм кан толулар керiндi (Сурет 2).

Сурет 2 - Микрофотография. М^ Бояу гематоксилин-эозин.

Эрi карай кус типт туберкулездiц микобактерияларымен закымданган екпеде эртYрлi реакциялар KYшейедi. Цанга толган тамырларда кан элементтерiнiц инфильтрациясы

№шт. Ауыз аркылы 1 ай. ¥лгайткыш 10х40.

анык керiнедi. 1сшген бронхтыц кабыргасыныц iшкi бетi, Курамында цилиндрлi эпителийi бар кiлегейлi эпителий мен суйыКтыККа толы болады. Клетканыц пролиферациясы

; :

ЮыЫ1к КаМММ №1-2018

ЖYргендiктен екпе пердесiнiц калыцдаганы керiнедi (Сурет

Сурет 3 - Микрофотография. Mt.avium. Ауыз аркылы 1 ай. Бояу гематоксилин-эозин. ¥лгайткыш 10х40

Тасбакалардыц бiр ай еткеннен кейш ашып Караганда туберкулез микобактериясыныц Mt.gordoni штамымен закымдаган тасбака екпесiнде, терi астынан культураны

енгiзгенде реактивтi езгер^тер, ал ауыз аркылы закымданганда екпе улпасында арнайы туберкулез темпешiктерi пайда бола бастайды (Сурет 4).

Сурет 4 - Микрофотография. Mt.gordoni. Терi астына. 1 ай. Шифф реактивь ¥лгайткыш 10х40

Тасбакалардыц екпесiнде туберкулезбен закымдалган жиi езгерiстер айдын сонында анык байкалды. 8кпе паренхимасында макрофагтар мен эпителиоидты клеткалардан туратын кептеген туберкулез темпешiктерi керiндi.

Гистохимиялык зерттеу кезiнде дэнекер тiндi екпе аралык пердесiнiц стромасыныц ШИК-позитивтiлiгi ^шейгендИ аныкталды. Суммарлык акуыз курамын зерттеу барысында Кус типтi туберкулез микобактерияларымен закымданганга Караганда, курамында осы гистохимиялык компоненттщ кебейгендiгiн айтуга болады (Сурет 5-6).

Сурет 5 - Микрофотография. Mt.gordoni. Ауыз ар;ылы 1 ай. Шифф реактивi. ¥лгайтк;ыш 10х40

Сурет 6 - Микрофотография. Mt.gordoni. Ауыз ар;ылы 1 ай. Бояу кeriлдiр бромфенол. ¥лгайтк;ыш 10х40. Нэтижелердi тал;ылау

Ба;ылау тасба;аларыныц гистологиялы; жэне гистохимиялы; зерттеулерi берiлген жануарларды ;амауда бааданда олардыц вкпелерi ;алыпты KYЙiн са;талатынын дэлелдейдi. 8кпе паренхимасы екi бвлiмнен турады -етмзпш жэне респираторлы. 8ткiзгiш бвлiм тура;ты жэне динамикалы; бронхтармен берiлген, iрi екпе аральщтарыныц ;алыцдаган уштарынан ;уралган. Бронх ;абыргаларыныц ;урылымы Yш ;абаттан турады. Альвеолярлы бвлiм тегiс эпителий мен жабылган респираторлы уяшы;тардан турады, ягни тасба;аларды ;амауда асыраганда екпе паренхималарында патологиялы; езгерулер бай;алмаган.

Mt. avium штамды туберкулез микобактерияларыныц жугуы тасба;а екпелерiнде спецификалы; емес за;ымдануларды тудырады, оган мынадай езгерiстер жатады, тамырлардыц ;анмен толып кетуi, ягни орынды ;ан ;уйылу гиперемия дамып, екпе аральщтарыныц дэнекер улпалы стромаларыныц iсiнуi, шецбер клеткалы инфильтрациясы. Дэнекер улпада гликопротеиндердщ кебейюi белгiленедi. Экпеде Mt. avium ;ус типтi штамдары кезiнде мундай за;ымданулар патогендi деп ^ркелмейдь

Тасбакаларга Мt. gordoni штамм микробактерияларын жуктырганда мYлдем баска жагдай бакыланады. Бул кезде туберкулездi езгер^тер он бес KYннен кейiн туындайды да, бiрте-бiрте KYшейедi, жуктырылганнан кешн айдыц соцында KYннен соц сырт кершга байкала бастайды. Туберкулездi процесстщ бiрiншi белгiлерi респираторлы эпителийдiц кабыршактануы, темпешiктердiц тYзiлуiнiц бастапкы стадиясы, катты iсiк нэтижесiнде екпе Катпарлардыц калындауымен байкалады. Бiр айда туберкулез гранулемдары улгайып жэне соцында гранулемдер эпителиоидты макрофагтардан турады, сонымен катар казеозды масса некроздыц курамына Косылады. Бул периодта гранулемдер саны да кебейедь Гликоген жэне суммарлы акуыздар сиякты гистохимиялык компоненттер аныкталганда, штамдар бойынша келеа нэтижелер алынды. Цалыпты мYше морфологиясы кезiнде гликоген мен суммарлы акуыздардыц болуы Мt.avium кус типтi микобактериялары жуктырылган тасбаканыц екпесiнiц паренхимасында, курамында берiлген гистохимиялык компоненттерiнiц кебеюi байкалады. Цурамында гликогеннiц жэне суммарлы акуыздардыц ец кеп болуы Мt. gordoni штамдарын жуктырганда байкалады.

Vestnik KazNMU №1-2018

Сонымен ;атар, Mt. avium мен Mt. gordoni штамдарыныц туберкулез микобактерияларыныц eKeyiHeH - тасба;а Yшiн патогендi емес болып ;ус типтi Mt. avium штамм, ал патогендi болып Mt.gordoni атипикалы; штамы табылады. Цорытынды:

1. Ба;ылау тасба;аларыныц вкпесi бауырмен жоргалаушылар класына тэн ;урылысын са;тайды. Ауа етмзпш бвлiм - ;абыргаларыныц ;урылымы са;талган магистральдi бронхтардан турады. Альвеолярлы бeлiм респираторлы уяшы;тардан ;уралган, дэнекер улпалы ;атпарлардан тYзiлген.

2. Тасба;аларды Mt. avium штамды туберкулез микробактерияларын жу;тырганда екпе улпаларында

спецификалы; емес гиперемия ;абынулары, клеткалардыц пролиферациясы бай;алады. Ол ез кезегiнде берiлген штамм туршщ патогендi еместiгiн дэлелдейдi.

3. Тасба;аларды Mt.gordoni штамды туберкулез микробактерияларымен жу;тыру кезiнде екпе улпасында туберкулездi гранулемалардыц спецификалы; за;ымдалуын тудырады.

4. Гистохимиялы; компоненттердiц кеп болуы Mt. gordoni жу;тырганда жэне Мт. avium жу;тырганда аз болуы бай;алады.

5. Дала тасба;асы Yшiн патогендi болып Mt.gordoni штамы, ал патогендi емес болып Mt. avium штамы табылады.

ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1

1 Струков А.И. Патологическая анатомия. - 2010. - 90 с.

2 Гирфанов А.И. Сравнительная макро-микроморфология легких у млекопитающих: дис. ... канд. вет.наук - Казань, 2011. - С. 126127.

3 Мищенко А.Н. Эндоскопическая анатомия и морфометрическая характеристика сегментарных бронхов легкого и их клинические значение // Морфология. - 2006. - Т.129., №4. - С. 82-88.

4 Мишин В.Ю. Туберкулез легких с лекарственной устойчивостью возбудителя. - М.: 2009. - 201 с.

5 Ерохин, В.В. Клеточная биология легких в норме и при патологии. - М.: Медицина, 2000. - 495 с.

6 Дейкина О.Н., Мишин В.Ю., Малявин А.Г. Проблемы дифференциальной диагностики внебольничной пневмонии и туберкулеза легких в общесоматическом стационаре // Туберкулез и болезни легких. - 2011. - №4. - С. 122-123.

7 Антипчук Ю.П., Соболева Д.А., Сравнительная гистология легких позвоночных. - Новосибирск: Наука, 2005. - 290 с.

8 Ташимова С.А. Экпе туберкулезiмен зардап шегетш нау;астардыц химиотерапиясын емдеудеп иммунодулин мен рувиминшц фармокотерапиялы; дэреметтшгш непздеу: дис. ... мед.гыл.канд - Караганды, 2005. - 127 с.

9 Андрианова А.Ю. Рецидивы туберкулеза органов дыхания у лиц с остаточными туберкулезными изменениями, снятых с учета противотуберкулезных учреждений: автореф. дис. ... канд. мед. - М., 2012. - 24 с.

10 Мишин В.Ю., В.И. Чуканов, И.А. Васильева Проблемы туберкулеза и болезней легких. - 2004. - 211 с.

11 Дейкина О.Н. //Дифференциальная диагностика пневмонии и туберкулеза легких: Автореф. Дис. ... канд. мед. Наук - М., 2005.25 с.

12 Ерохин В.В., Гедымин Д. Е., Земскова 3. С., Лепеха Л. Н. и др. Особенности морфологических реакций при казеозной пневмонии // Проблемы туберкулеза. - 2008. - №7. - С. 50-55.

13 Кокуричев П.И. Патологическая анатомия сельскохозяйственных животных. - М.: Колос, 1984. - 296 с.

14 Колычев Н.М. Характеристика микобактерий, изолированных от человека, животных и с объектов внешней среды // Проблемы туберкулеза. - 1990. - №11. - С. 59-61.

15 Першикова H.JI. Молекулярная характеристика Мt. tuberculosis, изолированной от крупного рогатого скота // Сибирский вестник сельскохозяйственной науки. — 2008. — № 4. — С.117— 119.

16 Колоскова Э.Л. //Патоморфологические изменения у животных, зараженных разными видами микобактерий: автореф. дис. ... канд. ветер.наук. - М., 2008. - 22 с.

17 Макаров Ю.А. Патоморфология экспериментального туберкулеза у лабораторных животных. - Благовещенск : ДальГАУ, 2008. -120 с.

З.Б. Есимсиитова1, Р.Т. Джумашева2, М.Ж. Жумагул2, Н.Т. Аблайханова1, Б.Н. Баяхмет1, Н. Абдисаламова1

1Казахский Национальный университет имени аль-Фараби, Казахстан, г. Алматы 2 Казахский Национальный медицинский университет имени С.Д.Асфендиярова, Алматы

ИССЛЕДОВАНИЕ МОРФОЛОГИЧЕСКИХ ИЗМЕНЕНИЙ В ЛЕГКИХ ЧЕРЕПАХ ПРИ ВОЗДЕЙСТВИИ РАЗЛИЧНЫМИ

ШТАМАМИ МИКРОБАКТЕРИЙ ТУБЕРКУЛЕЗА

Резюме: Туберкулез является инфекционным заболеванием, которое разрушает все органы человеческого тела. В результате клинических и анатомических исследований туберкулез может повредить все организмы по-разному. Легкие легких черепах появляются от внешнего вида до массы просвета; верхняя часть слабо развита. Но части легких отличаются от млекопитающих, потому что они являются частью индивидуума, и каждый из них связан с бронхией, легкие в черепахе переплетаются друг с другом и отделены друг от друга, когда прерывания удаляются. Туберкулезная микобактерия изучалась в процессе адаптации и устойчивости степных черепах. Во время эксперимента процесс адаптации легких млекопитающих к резистентности и экстремальным факторам был обнаружен в результате поражения различных штаммов микобактерии туберкулеза. В этой работе были сопоставлены морфологические изменения черепахового легкого гистологическими и гистохимическими методами. Ключевые слова: туберкулез, ацикус, легкие, штаммы, черепаха, Mt.avium, Mt.gordoni.

1Z.B. Esimsiitova, 2R.T. Jumasheva, 2M.Zh. Zhumagul, 1N.T. Ablayhanova, 1B.N. Bayahmet, 3N.V. Abdisalymova

1Al-Farabi Kazakh National University, Almaty city, Kazakhstan 2 Asfendiyarov Kazakh National Medical University

INVESTIGATION OF MORPHOLOGICAL CHANGES OF STEPPE TURTLE AFTER VARIOUS MYCOBACTERIES OF

TUBERCULOSIS WITH ANY TYPICAL STAGES

Resume: Tuberculosis is an infectious disease that destroys all organs of the human body. As a result of clinical and anatomical studies, tuberculosis can damage all organisms in different ways. The turtles' lungs emerge from the outer appearance to the mass of the lumen; the upper part is weakly evolved. But the parts of the lungs are different from the mammals, because they are part of the individual and each of them is associated with bronchial, the lungs in the turtle are intertwined with each other and separate from each other when the interrupts are removed. Tuberculosis mycobacterium was studied by the process of adaptation and resistance of steppe turtles. During the experiment, the process of adaptation of mammals' lung to resistance and extreme factors was detected as a result of lesions of different strains of tuberculosis mycobacterium. In this work, the morphological changes of the turtle lung by histological and histochemical methods have been compared relatively.

Keywords: tuberculosis, acicus, lungs, strains, turtle, Mt.avium, Mt.gordoni.

УДК 577.24

М.Ж. Жумагул, А.К. Кыдырбаева, Г.Т. Танеева, Г.Т. Какишева, И.К. Нурпеисова

Казахский Медицинский Университет имени С.Д. Асфендиярова, кафедра молекулярной биологии и медицинской генетики

ВЛИЯНИЕ ЭПИГЕНЕТИЧЕСКИХ ФАКТОРОВ НА УКОРОЧЕНИЕ ТЕЛОМЕР

На сегодняшний день очевидно, что короткие теломеры являются отражением низкого уровня способности систем клетки к восстановлению повреждений ДНК, в том числе теломер, что соответствует повышенному риску развития рака и болезней сердечно-сосудистой системы. До сих пор основным маркером старения была длина концевых участков хромосом - теломер. Как считают ученые, это является одной из причин старения организма.

Ключевые слова: теломер, теломераза, эпигенетика, стресс, метилирование, витамины, фермент, инфекция, фолиевая кислота, рак, старения, хромосома, активность гена, ДНК (дезоксирибонуклеиновая кислота), фрагмент, ожирения.

Типы старения человеческого организма многообразны. Одним из таких типов старения на молекулярном уровне является укорочение теломер. Теломеры -это комплексы белков с РНК, защищающие концевые участки хромосом. При каждом цикле деления клетки происходит укорачивание теломер, что приводит к «репликативному старению» клетки. Поскольку теломеры укорачиваются при старении в различных органах и тканях, то их длина может выступать в качестве биомаркера старения. Теломеры представляют собой концевые участки хромосом, которые, как считается, выполняют защитную функцию в хромосомах. Начиная с младенчества их размеры постепенно сокращаются: в среднем до двух раз к зрелому возрасту и до четырех — к пожилому. Как считают ученые, это является одной из причин старения организма [9,10]. В образовании теломер участвует фермент теломераза. До недавнего времени считалось, что теломераза перестает работать в клетках тела взрослого человека, сохраняя свою активность в половых и стволовых клетках, а также в клетках большинства опухолей. Однако ученые установили, что длина теломер была прямо связана с физической активностью после поправок на возраст, пол, вес, курение, социоэкономический статус и физическую активность на работе. Теломеры у наиболее активных были на 200 пар нуклеотидов длиннее, чем у наименее активных. Таким образом, сидячий образ жизни в совокупности с курением, избыточным весом и социоэкономическим статусом влияет на длину теломер и продолжительность жизни.

Кроме того, ученые исследовали 1122 женщин европеоидной расы в возрасте 18-76 лет и выяснили, что длина теломер стабильно уменьшалась с возрастом с частотой 27 пар нуклеотидов в год. Теломеры женщин, страдающих ожирением, были на 240 пар нуклеотидов короче, чем у стройных[6].

У людей, находящихся под воздействием длительного стресса, теломеры укорачиваются гораздо

быстрее, чем у их ровесников, находящихся в обычной ситуации. Длина теломер у женщин, испытывающих длительный хронический стресс, эквивалентна их длине у тех, кто на 10 лет старше, но ведет нормальную жизнь. Следовательно, для предотвращения старения клеток важно поддерживать организм в тонусе с помощью физических упражнений, учиться справляться со стрессом и вести здоровый образ жизни [7].

Другим фактором, вызывающим укорочение теломер как, показали исследования, является — инфекция. В лаборатории Петтери Илмонена ученые экспериментально проверяли, является Salmonella enterica причиной укорочения теломер у одомашненных диких мышей. Мышей несколько раз заражали пятью различными штаммами S. Enterica в течение несколько месяцев. В контрольной группе были родственные им мыши. Длину теломер определяли в белых кровяных тельцах (БКТ) после заражений с помощью ПЦР в режиме реального времени. Результаты показали, что многократное заражение Salmonella вызывает укорочение теломер в БКТ, особенно у особей мужского пола по сравнению с самками. Также было установлено, что более быстрое укорочение теломер повышало риск смертности, однако эти результаты были статистически не значимы. Таким образом, результаты исследований показали, что инфекция провоцирует укорочение теломер, и подтвердили предположение о том, что длина теломер может быть использована как биомаркер для оценки контакта организма с инфекцией и способности справляться с ней [8]. В данный момент проводятся исследования длины и активности теломер у людей с различными заболеваниями, которые являются основными причинами смерти. Активность генов проявляет определенную гибкость, и питание является превосходным механизмом компенсирования генетических недостатков. Многие генетические системы закладываются в течение первых недель внутриутробного развития и формируются в раннем возрасте. После этого они подвергаются влиянию широкого

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.