Научная статья на тему 'Морфологические особенности в ткани легких при действии радиотоксических факторов в эксперименте'

Морфологические особенности в ткани легких при действии радиотоксических факторов в эксперименте Текст научной статьи по специальности «Фундаментальная медицина»

CC BY
116
14
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ПЫЛЬ УРАНОВОЙ РУДЫ / УРАН КЕНіНДЕГі ТОЗАң / DUST OF URANIUM ORE / РАДИОНУКЛИДЫ / РАДИОНУКЛИДТЕР / RADIONUCLIDES / өКПЕ ПАТОЛОГИЯСЫ / ПАТОЛОГИЯ ЛЕГКИХ / LUNG DISEASE

Аннотация научной статьи по фундаментальной медицине, автор научной работы — Джумашева Р.Т., Молдакарызова А.Ж., Таракова К.А.

Показаны морфологические особенности в ткани легких крыс при ингаляционном воздействии пыли урановой руды. Выявлены деструктивные изменения, как на клеточном, так и субклеточном уровнях. Воздействие радиотоксических факторов в дозе 50 ПДК сопровождалось развитием острого очагового серозного воспаления в стенке мелких бронхов и в паренхиме легкого на ранних сроках эксперимента, фиброзированием пневмонических очагов и развитием выраженных склеротических изменений в перибронхиальной ткани к 30 суткам. Нарастание склеротических изменений в стенке бронхов сопровождалось угнетением реакции со стороны интерстициальных макрофагов и бронхо-ассоциированной лимфоидной ткани, что свидетельствует о напряженном течении компенсаторных процессов. Проведенные электронно-микроскопические исследования подтвердили полученные при световой микроскопии результаты. При воздействии на животных ПУР дозой 50 ПДК деструктивные изменения в альвеолярном эпителии преобладали с ранних сроков эксперимента. Начиная с 30 суток и до 60 суток, отмечалось развитие выраженного фиброза с уменьшением дыхательной поверхности.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по фундаментальной медицине , автор научной работы — Джумашева Р.Т., Молдакарызова А.Ж., Таракова К.А.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

MORPHOLOGICAL FEATURES IN THE LUNG TISSUE OF RATS UNDER THE INFLUENCE OF RADIOTOXIC FACTORS IN THE EXPERIMENT

The study shows morphological features in the lung tissue of rats found after inhalation of dust of uranium ore. Destructive changes have been detected, both at the cellular and subcellular levels.The effect of radio-toxic factors at a dose of 50 MPC was accompanied by the development of acute focal serous inflammation in the wall of small bronchi and in the lung parenchyma in the early stages of the experiment, fibrosis of pneumonic foci and development of pronounced sclerotic changes in peribronchial tissue for 30 days. The increase in sclerotic changes in the bronchial wall was accompanied by the suppression of the reaction from the interstitial macrophages and bronchial associated lymphoid tissue, indicating that on the intense flow of compensatory processes. The electron microscopic studies confirmed the results obtained with light microscopy. Under the influence on animals with PUR at a dose of 50 MPC, destructive changes in the alveolar epithelium predominated from the early stages of the experiment. From 30 days up to 60 days marked development of severe fibrosis with a decrease in the respiratory surface.

Текст научной работы на тему «Морфологические особенности в ткани легких при действии радиотоксических факторов в эксперименте»



14 Villarreal M.A., Diaz S.B., Disalvo E.A., Montich G.G. «Molecular dynamics simulation study of the interaction of trehalose with lipid membranes.» // Langmuir. - 2004. - №20. - P. 7844-7851.

15 Voorhees, J.C., Ferrance, J.P., Landers, J.P. «Enhanced elution of sperm from cottom swabs via enzymatic digestion for rape kit analysis.» // J. Forensic Sci. - 2006. - №51. - P. 574-579.

1Б.А. Усшбек, 1Н.Т. Аблайханова, 1М.К. Мурзахметова, 1З.Б. Есимсиитова, 2В. Исаченко, 3П.Тлеубек^ызы

1Казахский Национальный университет имени аль-Фараби, Казахстан, г. Алматы 2 Отделение акушерства и гинекологии, Университетская материнская больница, Кельнскийуниверситет,Кельн, Германия 3АО «Астана Медициналыцуниверситетi», Казахстан, г. Астана

АДАМ СПЕРМАТОЗОИДТАРЫНЬЩ КРИОКОНСЕРВАЦИЯСЫ

ТYЙiн: Цаз1рп уа;ытта суйы; азоттагы адамныц урыгын муздату кептеген жылдар бойы сенiмдi эрi кецiнен таралган са;тау эдiсi болып табылады. Криоконсервация эдiстерiн жэне оларды темен температураныц жэне судыц мазмуныныц ;атуынан туындаган за;ымдануды ;олдану тэжiрибеде мацызды эксперименталды мацызга ие. Дегенмен, бупнп тацда, элемнiц кептеген елдершде суйы; азот температурасында сперматозоидтарды са;тау кейбiр кемшiлiктерге ие, бул станцияларды жэне суйы; азотпен жасанды уры;тандыру станцияларын Yздiксiз жеткiзу ;ажеттшгш, криогендi жабдьщтардыц жогары ;уны, криоконсервация процесшде елiмнiц сперматозоидтарга дейiн ;ажеттшпн керсетед1

ТYЙiндi свздер: криоконсервация, сперма, жасанды уры;тандру, сперматозоид, температура, суйы; азот, муздату, ;оымша репродуктивтi технология

1Б.А. Yсiпбек, 1Н.Т. Аблайханова, 1М.К. Мурзахметова, 1З.Б. Есимсиитова, 2В. Исаченко, 3П.Тлеубек^ызы

1Казахский Национальный университет имени аль-Фараби, Казахстан, г. Алматы 2Отделение акушерства и гинекологии, Университетская материнская больница, Кельнский университет, Кельн, Германия 3АО «Медицинскийуниверситет Астана», Казахстан, г. Астана

КРИОКОНСЕРВАЦИЯ СПЕРМАТОЗОИДОВ ЧЕЛОВЕКА

Резюме: Криоконсервация сперматозоидовов играет важную роль в современных вспомогательных репродуктивных технологиях. На сегодняшний день замораживание в жидком азоте спермы человека является надежным и широко распространенным способом хранения в течение многих лет. Криоконсервация спермы это метод хранения эякулята, который подразумевает его замораживание и дальнейшее пребывание в жидком азоте в специальных резервуарах при температуре -196° по Цельсию. Срок хранения при этом не ограничен. В этих условиях биохимические процессы в клетках приостанавливаются до момента размораживания и при этом их биологические функции сохраняются после размораживания. Криоконсервация сперматозоидов является надежной защитой от передачи различных заболеваний в их непроявленной стадии. Благодаря использованию криоконсервации у бесплодных пар появляется возможность воспользоваться донорским генетическим материалом, чтобы обрести долгожданного ребенка. Изучение методов криоконсервации имеет важное экспериментальное значение в применение.

Ключевые слова: криоконсервация, исскуственное осеменение, сперматозоид, температура, жидкий азот, замораживание. вспомогательные репродуктивные технологии.

УДК 616.546.

Р.Т. Джумашева, А.Ж. Молда^арызова, К.А.Таракова

С.Ж. Асфендияров атындагы Казац ¥лттъц медицина университетI, Алматы, Казацстан

6КПЕ ¥ЛПАСЫНЫН, МОРФОЛОГИЯЛЫК ЕРЕКШЕЛ1КТЕР1НЕ РАДИАЦИЯЛЬЩ УЛЫ ФАКТОРЛАРДЫН ЭСЕР1Н ТЭЖ1РИБЕЛ1К ЗЕРТТЕУ

Егеуцуйрыцтардыц тыныс алу жолдарды арцылы вкпе тiндерiндегi уран кенi тозацыныц эсерiнен болатын морфологиялыц ерекшелiктерi кврсетiлген. Жасушаныц взiнде де, жасуша аралыц децгейiнде де деструктивтi взгерiстер болатыны айцындалды. 50 шектеулi шамадагы мвлшердегi радиациялыц улы фактордыц эсерi тэжiрибенiц алгашцы кезецтщ взiнде вкпе паринхемасы мен усац бронх цабыргаларында серозды цабыну ошагын тудырды, пневматикалыц ошацтардыц фиброздануымен жэне тэжiрибенiц 30 тэулiгiнде перибронхиальды тiндерде склероикалыц взгерiстердiц айцын кврiнiстерi байцалды. Бронх цабыргаларында склеротикалыц взгерiстер интерстициальды макрофаг жэне бронхассоцирленген лимфа тiндерi жагынан болатын реакцияныц элареушц арцасында байцалды, бул компенсаторлыц процесстер журутщ децгейiн тежедi.

Электронды-микроскопиялыц жyргiзiлген зерттеу жарыц микроскобымен алынган нэтиженi дэлелдедi.Уран рудасыныц шацы(УРШ) жануарларга 50 ШРЕК мвлшерiмен эсер еткенде, тэжiрибенiц басында ац альвеолярлыц эпителийде деструктивтi взгерiс болганы байцалды.Отызыншы тэулiктен бастап алпысыншы тэулiкке дейiн тыныс алу бетшц кiшiреюi арцылы фиброздыц айцын турде дамып келе жатцаны кврiндi.

Тушн свздер:уран кенiндегi тозац, радионуклидтер, вкпе патологиясы.

Vestnik KazNMU №1-2018

Мэселенщ езектШгг Цазак;стан бYкiлэлем бойыншашамамен 40%уран eндiре отырып, езшщ осы саладагы жетекшi орнын са;тап отыр[1,2]Даза;станда1ы уран ендiрiсшiц артуы жэне уран ;алдык;тарымен техногендi ластанган аудандардыц улгая TYcyi 6ipÍKKeH радионуклидтердiц радиациялы; улы эсерiн зерттеу мэселесшщ взектiлiгiн арттырады. Мундай айма^тардагы негiзгi ластаушылар уран внiмдерi мен оныц изотоптары; аталмыш заттар агзага ;оректж заттар тiзбегi мен шацныц ;урамында ингаляциялы; жолмен, сонымен ;атар терi жабындылары ар;ылы енедi. Радионуклидтердщ агзагаингаляциялык; жолмен енуi олардыц агза бойына таралуыныц айтарлы;тай бвлiгiн алады. Тыныс алу ЖYЙесi агзаныц бiрiншi реттiк тос;ауылы, ауа ар;ылы тасымалданганулы заттар,жа;сы жетiлген жасуша аралы; байланыстары бар нысана-жасушалары тыныс алу ЖYЙесiнде тунады. Экпеге ене отырып ерИш радионуклидтер тез арада ;анга сщш, барлы; мYшелер мен улпаларга тарайды: нашар еритiн радионуклидтер альвеолаларда тунып, альвеолааралы; кецiстiкке жэне лимфа тYЙiндерiне енiп, осы мYшелерге ;ауш тeндiредi. Цазак;станныц уран вндiрушi айма^тарындагы радиобиологиялы; жагдай мен халы; денсаулыгын бас;а квршiлес айма;тармен салыстыра отырып ЖYргiзген зерттеу нэтижелерi уран кен eндiру орындарында жумыс iстейтiн ;ызметкерлердщ жэне сол кен орындары тургындарыныц тыныс алу жолдары аурулары децгешнщжогары екендИнкерсетть Зерттеу нэтижесi, уран вндiрушi кеншыершщ 66,2% -ында тыныс алу жолдарыныц ауруларына шалды;;аны аны;талды.

Экпе ауруларын зерттеуге арналган кептеген жумыстарга ;арамастан, уран кенiнiц енеркэсштж шацыныц эсерiнен екпедегi жасушалы; жэне жасуша аралы; децгейдегi ;урылымды; езгер^тердщ себептерi элi де ай;ын емес. Сонды;тан да, ЖYргiзiлген зерттеудiц ма;саты -шектеулiконцентрациядан (ШРЕК) 50 есе асатын дозаныжануарлар агзасына енгiзгенде болатын екпе улпасындагы морфологиялы; езгерiстердi аны;тау болды. Тэжiрибелiк зерттеулер «Астана медициналы; университета» АЦ Радиобиология жэне радиациялы; ;оргау институтыныц базасында ЖYргiзiлдi.

Зерттеуге пайдаланылган материалдар мен зерттеу эдюгерг Тэжiрибелiк зерттеулер дене салмагы 120-180 г болатын 80 а; егеу;уйры;тарда (аталы;тар) ЖYргiзiлдi. Иондаушы радиацияныц эсерi Степногорск тау-кен химия комбинатыныц уран кен орныныц шацыкемегiмен зерттелдi, ол УИЗ-1 арнайы егу камераларындатексерiлдi [6]. Шацныц жумыс ЖYргiзу аймагындагы ауа ;урамындагы ШРЕК керсеткiшi 2 мг/м3. УКШ-ныц ШРЕК керсеткiшiнен 50 есе (107,75 мг/м3) кеп мелшерi ;олданылды. Ба;ылау тобыретiнде бiрдей камерада са;талган, бiра; УКШ-мен уландыруга ушырамаган жануарлар пайдаланылды. УКШ-мен уландыру 60 тэулж iшiнде KYнiне 4 сагаттан, аптасына 5 KYн ЖYргiзiлдi.

Зерттеу басталган KYннен бастап жануарларан сынамалар жинагы 3, 7, 30, 60 тэулжтен соц ЖYргiзiлiп отырды.

Морфологиялы; жэне электронды; микроскопиялы; зерттеулер жалпы эдiстерге сэйкес ЖYргiзiлдi. Жануарлардыц декапитациясы ;ыс;а мерзiмдi эфирлiк наркоз беру ар;ылы ЖYзеге асырылды. 8кпенiц улпасы ;арапайым гистологиялы; зерттеуден соц парафинге салынды. Парафиндi блоктардан гистологиялы; учаскелер 5-7 микронга дейiнгi ;алыцды;пен дайындалды. Бвлiмдер Ван Гизон бойынша гематоксилинмен жэне эозинмен боялды.

Электронды; микроскопиялы; тексеру Yшiн екпе улпасыныц белiктерi бектлш,жалпы эдiс бойынша ;уйылды. Алынган блоктан ультра жу;а белiктер дайындалды. Зерттеулер 75 кВ жедел кернеумен 100 литрлж компьютердщ электронды; микроскоппен ЖYргiзiлдi [7]. Зерттеу нэтижелерi.

УКШ мелшершщ ШРЕК керсеткiшiнен 50 есе жогары дозадагы уландыруга ушыраган кезде екпе улпасыныц екпе ;абынуымен ;атар ЖYретiн ;урылымды; езгерiстерiн керсеттi. Тэжiрибенiц 3-7 тэулИнде егеу;уйры;тардыц екпе улпаларында аздаган ;анга толы капилярлармен альвеол аралы; перделердiц жуандалуы бай;алды (1 сурет). Бронхмен альвеола эпителш белоктыц дистрофия болганын (2 сурет), перибронхиальды лимфоидты улпаныц бiркелкi емес гиперплазиясы бай;алды. Жетiншi тэулiкте уса; калибрлi бронхыларда серозды десквамативтi процесстермен сипатталып, жедел экссудативт бронхит пайда болды.

Уланудыц ерте сатысында склеротикалы; жэне дистрофиялы; езгерiстер орын алды: тэжiрибенiц 3 жэне 7 тэулИнде бронхыларда серозды-десквамативтi сипатта, кМ калибрлi, еткiр экссудативтi бронхит белгiлерi бай;ала бастады. Шагын бронхтарга жа;ын ;ашы;ты;та серозды-десквамативтi пневмония белгiлерi бай;алды, ал бул ез кезепнде ;абыну процесiнiц екпе паренхимасына еткенш керсетедi. Пневмония оша;тары бiрнеше альвеолалардыц ау;ымында бай;алды, ал олардыц ойыгында десквамацияланган эпителий жасушаларынан туратын серозды экссудат орналас;ан (2 сурет).

Тэжiрибенiц 30 тэулiгiнен соц екпедегi бурынгы пневмо ошактарыныц орнында дэнекерлеушi тшдердщ кецеюi бай;алды, Фибропластикалы; процесiшкi агза тамырларында жэне субсегментарлы; бронх айналасында да перибронхиальды жэне периваскулярлы склероз ретшде бай;алды. Будан бас;а, шацды ;осындылар жина;тау аудандарында - тыгыздалган альвеоляр аралы; жэне субпериодты; айма;тарда да назардан тыс ;алмады (3-сурет). Субсегментарлы; бронх децгешндеп бронх агашыныц жагдайы бронхиальдi эпителийдiц таралуын, бронхиальдi ассоциацияланган лимфа тшшщ ;алыпты гиперплазиясын дамытумен сипатталды. Тэжiрибенiц 60 тэулИнде будан бурынiмге ;араганда, екпе тшдершдк лимфа тамырларыныц айналасындагы жалгастырушы тшдердщ кецешп, бузылуы бай;алды. Бул вицеральдi плевра склерозды жэне дренаж ;ызметшщ бузылуын керсеттi (сурет 4).

Сурет 1 -Эмфизема оша;тары. 3-шi тэулж. Гематоксилин жэне эозинмен бояу. ¥лгайту х100.

Сурет 3 - Ателектаздар ошагы, ателектаз ошагыныц аймагында ;ара TycTi пигменттiц жиналуы аны;талган.30-шытэулж.

Гематоксилин жэне эозинмен бояу. ¥лгайту х100.

Сурет 4 -¥са; артерияларыныц ;абыргасыныц склерозыжэне периваскулярлы енiмдi ;озу. 60-шытэулiк. Гематоксилин жэне эозинмен бояу. ¥лгайту х100.

Осылайша, радиотоксикалы; факторлардыц ШРЕК-тен 50 есе кеп мвлшердегi эcерi нэтижеciнде тэжiрибенiц ерте кезецдершде екпе паренхимасыныц,шагынтыныс жолдарыныц ;абыргасыныц жедел оша;ты серозды ;абынуыпайда болды, екпе фиброзыныц даму оша;тары 30 кушшшде перибронхиальды улпасыныц склеротикалы; езгер^терш керcеттi. Бронх ;абыргасында склеротикалы; езгер^тердщ улгаюы интерстициальды макрофагтардан жэне бронхиальдi байланыстырылган лимфа тiнiнен реакцияныц жойылуымен бiргежYредi, бул компенсаторлы; процеcтерiнiц ^рделшпн керcетедi.

Электронды микроскопиялы; зерттеулер жары; микроскопиясымен алынган нэтижелердi растады.

Тэжiрибенiц 3-7 тэулiгiнде жануарлардыц тыныс алу жолдарында альвеолярлы; теcенiшiнiц эпителийiнiц жойылуына байланысты мацызды субмикроскопиялы; езгер^тер бай;алды. 2 реттiк альвеолоциттердiц (А2) десвамациясы бай;алды (5-сурет); ;ан капиллярларыныц эндотелия цитоплазмалы; процеcтерiнде, базальдi мембранадагы cегменттiк iciктерде пиноцитоз жогарылады. Эндоцитоз Yдерicтерiне ;атысатын респираторлы; альвеолоциттерi цитоплазматикалы; еciндiлерiмен болды. Базальды мембрана элаз бай;алады. Эпителий астында азап ;ана бай;алатын келденец сызылган коллаген фибрилдерi орналас;ан (6-сурет).

Сурет 6 - Респираторлы альвеолоцит. Непзп заттарында коллагендi фибрилдер орналас;ан.

7тэулж. ¥лгайту х24000.

30 тэулiк шшде респираторлы; белiмшенiц ультра;урылымды; езгерiстерi тыныс алу аймагыныц темендеуiмен ауы рфиброздыц дамуы жэне 1-шi реттiк альвеолоциттердщ (А1), эндотелиальдi гипертрофияныц,

альвеолярлы макрофагтардыц жогары фагоцитарлы; белсендiлiгiнiц ;алпына келуiмен байланысты, бiр;атар компенсаторлы; реакциялармен сипатталды (7-сурет).

^ " ~ ''ъТ*' _- . __

. ♦ л '. 1

к «" > Я 1

Сурет 7 - Фагоциттелген материалы бар альвеолярлы макрофаг. 30 тэулж. х 24000.

Сурет 8 - Секрециясы са;талган ОПД-ныц ауыр за;ымдалу белгiлерi бар А2. 60 тэулж.х 24000.

60 тэулжте компенсаторлы; реакциялар А1 ядроларыныц гипертрофиясы, эндотелиальды клеткалардыц

цитоплазмасындагы белсендi микропиноцитоз, сурфактант секрециясы са;тала отырып ЖYзеге ас;ан А2-дегi осмиофильдi пластинкалы денелердiц (ОПД) гиперплазиясы (сурет8), уза; уа;ыт эсер еткенде гана темендейтiн макрофагты элементтердiц жогары фагоцитарлы белсендiлiгi, митохондрия мембраналарыныц

деструкциясы, цитоплазма есiндiлерi бай;алды. Осылайша, жануарларга УКШ ШРЕК керсеткiшiнен 50 есе жогары дозасымен эсер еткенде, альвеолярлы; эпителийдеп деструктивтi езгерiстер тэжiрибенiнц ерте басынан а; байк;алды.Тэжiрибенiц отызыншы жэне алпысыншы тэулiгiнде тыныс алу ;абшетшщ темендеуь ауыр фиброздыц дамуы бай;алды. Компенсаторлы; реакциялар А1 регенерациясы, эндотелиальдi гипертрофия, альвеолярлы макрофагтардыц жогары фагоцитарлы; белсендшп тYрiнде кернеудiц жогары децгейiмен сипатталды.

Сонымен, 50 ШРЕК дозада УКШ-ныц ингаляциялы; эсерiне ушыраган екпе улпасыныц кешендi морфологиялы; зерттеуi темендегiдей езгерiстердi керсетт^ - аэрогематикалы; тос;ауылдыц ;урамдас белжтершдеп, эсiресе альвеолярлы; эпителий мен эндотелиальдi жасушалардагы шац белшектерiнiц эсерiмен байланысты некрозга дейiн дистрофиялы; езгерiстердi арттыру тYрiндегi альтеративтi процестерi дамыды; жасушалы;

децгейде дистрофиялы; e3repicTep эпителиалды; жасушалар мен эндотелий цитоплазмасыныц iciHyi бай;алды; A1, A2 эндотелий жасушаларыныц органеллаларымен цитоплазмасыныц таусылуы - GER жэне пиноцитозды; визикулалар; А1 жэне А2 арасындагы жасушааралы; ;арым-;атынастыц бузылуы; беттж-белсендiлiк синтезiнiц твмендеуi.

- фибробласттардыц жэне коллагенез процестерiн кейiннен периваскулярлы; жэне перибронхиялы; склероздыц дамуымен, субполяраль^ айма;та склероздыц пайда болуымен жэне талшы;ты тiннiц таралуымен байланысты склеротикалы; процестерiнiц дамуы;

- жогары функционалды; белсендiлiк белгiлерi бар альвеолярлы макрофагтардыц ;атысуымен макрофаг реакциясын белсендшпнщ артуы;

- деструктивтi взгерiстерге параллель УКШ-мен уланганда болатын жэне KYрделi компенсаторлы реакциялар. Компенсаторлы; процестер эмфизема ер^терш ;алыптастыру, бронхиальдi лимфоидтi тшнщ гиперплазиясын; аэрогематикалы; тос;ауылдыц компоненттерiнде - митохондрия саныныц, ГЭР элементтерiнiц, ламеллер кешеншщ гипертрофиясыныц, еркiн полисомдар мен рибосомалардыц гиперплазиясыныц кебеюiне байланысты А1, А2 жэне эндотелиальдi жасушалардыц функционалды; белсендшпн арттыру; A2 са;талган ОПД секрецияга ;абiлеттi.

ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1

1 Казымбет П.К. Исследование радиоэкологической обстановки и состояния здоровья населения в уранодобывающих регионах Акмолинской области // Астана медициналык журналы. - 2009. - №3. - С. 8-9.

2 Гнеушева Г.И. Эпидемиологические исследования бронхо-легочной патологии у шахтеров уранового рудника.//Астана медициналык журналы. - 2003. - №4. - С. 98-99.

3 Малашенко А.В. Состояние бронхолегочной системы горнорабочих, занятых на разработке и освоении осадочно-глубинного месторождения урановой руды: автореф. дис. ... д-р.мед. наук. - М., 2006. - 42 с.

4 Клодзинский А.А., Бекенова Ф.К., Байдурин С.А. Особенности функции внешнего дыхания, окислительного метаболизма и генерации нитроксида у рабочих ураноперерабатывающего завода, страдающих хронической обструктивной болезнью легких. // Астана медициналык журналы. - 2005. - №3. - С. 123-125.

5 Исмагулова А.М., Тулебаев Р.К., Сатыбалдина Г.К. Состояние лор-органов у населения уранодобывающих регионов. // Астана медициналык журналы. - 2005. - №3. - С. 111-113.

6 Казымбет П.К., Жагуфаров А.Ж., Имашева Б.С., Узбеков В.А. и др. Устройство для ингаляционной затравки животных токсической и радиационной пылью. Патент №19252 РК. 0публ.15.04.2008. Бюлл.№4.-5 с.

7 Миронов А.А., Комиссарчик Я.Ю., Миронов В.А. Методы электронной микроскопии в биологии и медицине. - СПб.: Наука, 1994. - 400 с.

Р.Т. Джумашева, А.Ж. Молдакарызова, К.А. Таракова

Казахский Национальный медицинский университет имени С.Д. Асфендиярова, Алматы, Казахстан

МОРФОЛОГИЧЕСКИЕ ОСОБЕННОСТИ В ТКАНИ ЛЕГКИХ ПРИ ДЕЙСТВИИ РАДИОТОКСИЧЕСКИХ

ФАКТОРОВ В ЭКСПЕРИМЕНТЕ

Резюме: Показаны морфологические особенности в ткани легких крыс при ингаляционном воздействии пыли урановой руды. Выявлены деструктивные изменения, как на клеточном, так и субклеточном уровнях. Воздействие радиотоксических факторов в дозе 50 ПДК сопровождалось развитием острого очагового серозного воспаления в стенке мелких бронхов и в паренхиме легкого на ранних сроках эксперимента, фиброзированием пневмонических очагов и развитием выраженных склеротических изменений в перибронхиальной ткани к 30 суткам. Нарастание склеротических изменений в стенке бронхов сопровождалось угнетением реакции со стороны интерстициальных макрофагов и бронхо-ассоциированной лимфоидной ткани, что свидетельствует о напряженном течении компенсаторных процессов.

Проведенные электронно-микроскопические исследования подтвердили полученные при световой микроскопии результаты. При воздействии на животных ПУР дозой 50 ПДК деструктивные изменения в альвеолярном эпителии преобладали с ранних сроков эксперимента. Начиная с 30 суток и до 60 суток, отмечалось развитие выраженного фиброза с уменьшением дыхательной поверхности.

Ключевые слова: пыль урановой руды, радионуклиды, патология легких

Vestnik KazNMU №1-2018

R.T. Jumasheva, A.ZH. Moldakaryzova, K.A.Tarakova

Asfendiyarov Kazakh National Medical University, Almaty,Kazakhstan

MORPHOLOGICAL FEATURES IN THE LUNG TISSUE OF RATS UNDER THE INFLUENCE OF RADIOTOXIC

FACTORS IN THE EXPERIMENT

Resume: The study shows morphological features in the lung tissue of rats found after inhalation of dust of uranium ore. Destructive changes have been detected, both at the cellular and subcellular levels.The effect of radio-toxic factors at a dose of 50 MPC was accompanied by the development of acute focal serous inflammation in the wall of small bronchi and in the lung parenchyma in the early stages of the experiment, fibrosis of pneumonic foci and development of pronounced sclerotic changes in peribronchial tissue for 30 days. The increase in sclerotic changes in the bronchial wall was accompanied by the suppression of the reaction from the interstitial macrophages and bronchial associated lymphoid tissue, indicating that on the intense flow of compensatory processes.

The electron microscopic studies confirmed the results obtained with light microscopy. Under the influence on animals with PUR at a dose of 50 MPC, destructive changes in the alveolar epithelium predominated from the early stages of the experiment. From 30 days up to 60 days marked development of severe fibrosis with a decrease in the respiratory surface. Keywords: dust of uranium ore, radionuclides, lung disease

УДК 616-018

З.Б. Есимсиитова1, Р.Т. Джумашева2, М.Ж. Жумагул2, Н.Т. Аблайханова1, Б.Н. Баяхмет1, Н. Абдисаламова1

1Эл-Фараби атындагы Казак ¥лттыц Университетi 2С.Ж. Асфендияров атындагы Казак ¥лттыц Медициналыц Университет1

ТУБЕРКУЛЕЗ МИКОБАКТЕРИЯЛАРИЯНЫН, ЭР ТYРЛI ШТАМДАРЫМЕН ЗАЦЫМДАЛУ НЭТИЖЕС1НДЕ ДАЛА ТАСБАЦАСЫНЬЩ 8ЦПЕС1НЩ МОРФОЛОГИЯЛЬЩ

0ЗГЕР1СТЕР1Н ЗЕРТТЕУ

Туберкулез-адам организмiнiц буюл агзаларын зацымдайтын инфекциялыц ауру. Клиникалыц-анатомиялыц зерттеулер нэтижестде туберкулез эр тYрлi жолмен барлыц организм топтарын зацымдай алады. Тасбацалардыц вкпеа сыртцы кврiнiсiнен квлемдi цаптэрiздi мYше, жогаргы бвлг эл^з дамыган жэне цаптэрiздi шыгып турады.Бiрац вкпелердщ бвлiктерi CYтцоректiлерге цараганда басцаша, себебi оларда бвлiктерi жекеше жэне эрцайсысы негiзiгi бронхпен взi байланысады, тасбацада вкпенщ бвлiктерi бiр-бiрiмен аралыцтармен бiрiккен жэне бiр-бiрiнен аралыцтар алынган кезде гана бвлiнiп кетед1 Туберкулез микобактериясына дала тасбацалардыц бейiмделу процеа жэне резистенттiлiгiн зерттелдi. Эксперимент кезнде туберкулез микобактерияларыныц эр тYрлi штамдарымен зацымдалу нэтиже^нде CYтцоректiлердiц вкпесiнiц резистенттшк кврсеткiшi мен экстремальды факторларга бейiмделу процеа аныцталган. Бул жумыста гистологиялыц жэне гистохимиялыц эдiстер арцылы дала тасбацасыныц вкпесiнiц морфологиялыц взгерiстерi салыстырмалы тYрде кврсетлген. Тyйiндi свздер: туберкулез, ацинус, вкпе, штамдар, тасбаца, Mt.avium, Mt.gordoni.

Kipicne: Туберкулез - хроникалы; ауру, салыстырмалы турде баяу таралатын латентт инфекция турь адам агзасыныц букы мушелерш за;ымдайтын созылмалы ауру. 8кпе - адам мен жануарлардыц тыныс алу органы, непзп ;ызмет - газ алмасу, ;анды оттепмен байытып, одан кемiрк;ышк;ыл газын белш алып кету. Экпеге оттепмен ;анык;к;ан ауаныц келуi жэне кемiрк;ышк;ыл газымен байыган ауаныц одан сырт;а шыгарылуы, кеуде ;уысы ;абыргалары мен кекеттщ белсендi тынысалу ;озгалыстары жэне екпенщ жиырылгышты; ;абыетшщ тыныс жолдары ;ызметшен уштас;ан эрекет нэтижесшде ;амтамасыз етшедь Жан-жагын ;антамырлар капиллярлары ;оршаган альвеолаларда газ алмасу журед^екпеде жутылган ауа ;анга етедь кeмiр ;ыш;ыл газы ;аннан ауага шыгады. Альвеола-екпенiц ец кшкентай белiгi, бронхтыц бiр тармагынан тарайтын осы уса; тYтiктер топтала келш кешен жасайды, оны альвеолды ацинус деп атайды. Ацинустыц шшш бiр шо; ЖYзiмге у;сас. Ацинустардан екпе белiктерi ;урылады[1-9]. 8кпедегi клеткалардыц езгеруiне байланысты туберкулез микобактерияларыныц ;андай штамм тYрiмен за;ымдалганын аны;тауга болады. Эпидемиялы; клиникалы; жэне морфологиялы; тургыдан туберкулез убиквитарлы (латынша: ubique - жаппай, барлы; жерде) инфекция тYрi болып табылады. Туберкулез - непзп спецификалы; микобактерия штамдарымен ша;ырылатын, адам жэне жануарлар организмшдеп инфекционды ауру. Туберкулез ауруыныц адам жэне жануарлар арасында саны азайганымен, оныц инфекциялы; жолмен таралуы ;огамды; денсаулы; са;таудыц негiзгi актуальды мэселесiнiц бiрi болып отыр. Клиникальщ-анатомиялы;

зерттеулер нэтижесiнде туберкулез эр тYрлi жолмен барлыц организм топтарын за;ымдай алады[10-17]. Жабайы жануарлардыц туберкулез жагдайында вкпесiндегi резистенттiлiк тYрлерi аз зерттелген. Ал ;аз1рп тацда жануарлардыц туберкулездi инфекцияны тарату мэселесi толы; аны;талмаган. Сол себептен, бул жумыста дала тасба;асыныц туберкулез жагдайында вкпесiндегi микобактерияныц эр тYрлi штамм тYрiмен закымдалгандагы морфологиялы; взгерiстерiн зерттедiк. 8кпе альвеолярлы ;урылысты болады жэне кептеген ;ызмет ат;арады. Респираторлы; моторлы ;урылымныц KYPделенуi диафрагманыц пайда болуымен етедi. Осы жумыс барысында салыстырмалы физиологиялы; экология жэне жануарлардыц анатомиясын зерттейтiн эдебиеттер пайдаланылды.

Зерттеу материалдары мен эдiстерi: Зерттеу материалы ретшде бауырмен жоргалаушылар класы Reptilia, тасба;алар отряды Cheloria, дала тасба;асыныц Festudo horsfieldi екпесi алынды. Барлы; зерттелетiн 21 KYн жануарлар карантин уа;ытын эл-Фараби атындагы Цазак; ¥лтты; Университетiнде еткiздi. Тэжирибе КазНИИ вивариында ЖYргiзiлдi. Жануарларды терi астына аягыныц теменгi шап белiгiне жэне ауыз ар;ылы 1 мг дозасы 1 мл iшiнде жу;тырылды. Тэжiрибе бiр ай ЖYргiзiлдi. Тас;аба;адан алынган екпе кесшдшерш 10% нейтральды формалинге салынды. Гистологиялы; зерттеулер ЖYргiзу Yшiн препараттарды гематоксилин - эозин бояды; ал гистохимиялы; езгерiстердi Шифф реактив бояу ар;ылы бай;ады;. Алынган препараттар МБИ-15 микроскоппен зерттелдi.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.