0Chirchik State Pedagogical University Current Issues of Modern Philology and Linguodidactics
Staatliche Pädagogische Universität Chirchik Aktuelle Fragen der modernen Philologie und Linguodidaktik
^hjrchiqdavlat^edagGgika^niversiteti^^^^^^^Za
ISPAN TILINI O'RGANISHDA IJTIMOIY-MADANIY KOMPETENTLIKNI RIVOJLANTIRISH UCHUN ROLLI OYINLAR VA DRAMATIZATSIYANI INNOVATSION DIDAKTIK VOSITA SIFATIDA QOLLASH
Anastasiya Aleksandrovna Tkacheva
Samarqand davlat chet tillar instituti, dotsent, f.f.n. Elektron pochta manzili: anastasi72@yandex.ru
ABSTRACT
This scientific article examines the use of role-playing games and dramatization in the educational system of Uzbekistan for the development of socio-cultural competence of students in the Spanish language. The use of these innovative didactic tools contributes to the active involvement of students in the learning process, the development of their communication skills, and understanding of the cultural characteristics of Spanish-speaking countries. The article confirms the effectiveness of the use of role-playing games and dramatization in the educational system of Uzbekistan.
Keywords: role-playing games, dramatization, socio-cultural competence, innovative didactic tools
ANNOTATSIYA
Ushbu ilmiy maqolada talabalarning ispan tili bo'yicha ijtimoiy-madaniy kompetentligini rivojlantirish uchun O'zbekiston ta'lim tizimida rolli o'yinlar va dramatizatsiyadan foydalanish ko „rib chiqiladi. Ushbu innovatsion didaktik vositalarni qo'llash talabalarni o'quv jarayoniga faol jalb qilishga, ularning muloqot qobiliyatlarini rivojlantirishga, ispanzabon mamlakatlarning madaniy xususiyatlarini tushunishga yordam beradi. Maqolada O'zbekiston ta'lim tizimida rolli o'yinlardan foydalanish va dramatizatsiya samaradorligini tasdiqlaydi.
Kalit so'zlar: rolli o'yinlar, dramatizatsiya, ijtimoiy-madaniy kompetentlik, innovatsion didaktik vositalar
O'zbekistonda ispan tili tobora ommalashib bormoqda. Bu borada talabalarga nafaqat til ko'nikmalarini o'rganishga, balki ijtimoiy-madaniy kompetentlikni rivojlantirishga yordam beradigan samarali o'qitish usullarini ishlab chiqish muhimdir. Talabalarning chet tillarini o'qitishdagi ijtimoiy-madaniy kompetentliklari nafaqat til ko'nikmalarini egallashga, balki chet el madaniyati, urf-odatlari va qadriyatlarini tushunishga imkon beradigan muhim jihatdir. Biroq, an'anaviy o'qitish
April 23-24, 2024
951
Chirchik State Pedagogical University Current Issues of Modern Philology and Linguodidactics
Staatliche Pädagogische Universität Chirchik Aktuelle Fragen der modernen Philologie und Linguodidaktik
^hjrchiqdavlat^edagGgika^niversiteti^^^^^^^Za
usullari har doim ham talabalarning ijtimoiy-madaniy kompetentligini to'liq rivojlantirishga yordam bermaydi. Shu munosabat bilan O'zbekistonning ta'lim tizimida rolli o'yinlar va dramatizatsiya kabi innovatsion didaktik vositalardan foydalanish dolzarb ahamiyat kasb etmoqda. Rolli o'yinlar va dramatizatsiya innovatsion didaktik vositalar bo'lib, ular ushbu maqsadga erishish uchun samarali qo'llanilishi mumkin. Ushbu maqolada talabalarning ispan tili bo'yicha ijtimoiy-madaniy kompetentligini rivojlantirish uchun O'zbekiston ta'lim tizimida ushbu usullarni qo'llash ko'rib chiqiladi. Keyinchalik, o'rganilayotgan muammolarga bag'ishlangan ba'zi tadqiqotlarni ko'rib chiqamiz.
T. Ravshanova, R. Qarshiyev, M. Kuvvatovlarning tadqiqotida [4] mualliflar rolli o'yinlarning ikkinchi tilni o'zlashtirish va muloqot qobiliyatlarini rivojlantirishdagi rolini muhokama qiladilar. Ular rolli vaziyatlar va o'yinlar orqali til ko'nikmalari va madaniy kompetentliklarni amaliy qo'llash muhimligini ta'kidlaydilar. Bunday faoliyat talabalarga asl vaziyatlarda ispan tilida muloqot qilish ko'nikmalarini rivojlantirish va ispan madaniyati haqidagi tushunchalarni chuqurlashtirish imkonini beradi.
F. Egamnazarovaning tadqiqotlari [3] madaniy kompetentlikni rivojlantirish uchun rolli o'yinlardan foydalanishni o'rganadi. Muallif rolli o'yinlari talabalarga o'rganilayotgan til mamlakatlari madaniyatiga sho'ng'ish, uning xususiyatlarini tushunish va madaniyatlararo o'zaro ta'sir ko'nikmalarini rivojlantirishga qanday yordam berishini ko'rsatadi. Tadqiqot natijalari shuni tasdiqlaydiki, rolli o'yinlar faol o'rganishga va talabalarning motivatsiyasini oshirishga yordam beradi.
S. Cunico maqolasida [2] tilni o'qitishda madaniyatlararo kompetentlikni rivojlantirish uchun dramatik texnikadan foydalanishi ko'rib chiqiladi hamda o'quvchilarga turli madaniy kontekstlarni yaxshiroq tushunishga va moslashishga yordam beradigan asl muloqot vaziyatlarini yaratishda dramatizatsiyaning ahamiyatini ta'kidlaydi. Tadqiqot natijalari dramatizatsiya til ko'nikmalari va madaniyatlararo kompetentlikni rivojlantirishga yordam berishini tasdiqlaydi.
J. Bachelor maqolasida [1] ikkinchi tilda, ya'ni ispan tilida pragmatik kompetentlikni o'rgatishda rolli o'yinlaridan foydalanishi o'rganiladi. Unda rolli o'yinlar talabalarga ispan tilida muloqot qilish hamda ijtimoiy-madaniy vaziyatlarda ishtirok etish ko'nikmalarini rivojlantirishga qanday yordam berishi mumkinligi tasvirlangan.
Rolli o'yinlar talabalarga ispan madaniyati bilan bog'liq turli rollar va vaziyatlarga ko'nikish imkonini beradi. Bu ularga til ko'nikmalarini amalda qo'llash va ispan madaniyati haqidagi dunyoqarashini kengaytirish imkoniyatini beradi. O'qituvchi talabalarga rolli o'yinlarining quyidagi turlarini taklif qilishi mumkin:
April 23-24, 2024
952
T/r Rolli o'yinlar turlari Amalga oshirish mexanizmi
1 Restoranda sahna Talabalar ispan tilida buyurtma berish va madaniy me'yorlarga muvofiq muloqot qilish orqali ispan restoranining ofitsiantlari va mehmonlari rolini o'ynaydilar.
2 Sayohat Talabalar Ispaniyaning turli mintaqalariga sayohat qiluvchi sayyohlar rolini o'ynaydilar hamda mahalliy aholi bilan muloqot qilish va sermazmun vaqt o'tkazish uchun til ko'nikmalaridan foydalanadilar.
3 Improvizatsiya qilingan dialoglar Talabalar Madrid bozorida sayr qilish yoki Prado muzeyiga tashrif buyurish kabi ma'lum bir vaziyat doirasida improvizatsiya qilingan dialoglarni yaratadilar.
4 Tarixiy voqealardagi rollar Talabalarga ispanzabon mamlakatlarning muhim tarixiy voqealarida rol o'ynashga taklif qilish mumkin. Ular va ispan madaniyatiga tarixiy ahamiyati va ta'sirini yaxshiroq tushunish uchun ularni dialoglar va personajlar orqali tarixiy faktlarni o'rganishlari mumkin.
5 Radioeshittirishlarni sahnalashtirish Talabalar ispan madaniyatining musiqa, san'at, urf-odatlar va boshqalar kabi turli jihatlariga e'tibor qaratib, ispan tilida radioeshittirishni yaratishi va yetkazib berishi mumkin. Bunday mashqlar ularga ekspressivlik va artikulyatsiya ko'nikmalarini rivojlantirishga, shuningdek, ispan madaniyati va tili haqidagi tushunchalarini chuqurlashtirishga imkon beradi.
6 Sud jarayoni Talabalar ispanzabon mamlakatlarning madaniy jihatlari yoki tarixi bilan bog'liq sud jarayonida sudyalar, advokatlar va guvohlarning rolini o'ynashlari mumkin. Bu ularga huquqiy tizimni yaxshiroq tushunishga hamda munozara va bahslashish uchun til kompetentliklaridan foydalanishga yordam beradi.
7 Virtual rol o' ynash o'yinlari Virtual o'yinlar va platformalardan foydalanishda talabalar virtual muhitda qahramon rollarini o'ynashlari hamda ispan tilida muloqot qilishlari mumkin. Bu ularga til ko'nikmalarini interfaol kontekstda qo'llash va turli vaziyatlarda o'rganish imkonini beradi.
Bunday rolli o'yinlar muloqot ko'nikmalarini, ijodkorlikni, o'ziga ishonchni rivojlantiradi va talabalarga ispan tili va madaniyatining ijtimoiy-madaniy jihatlarini yaxshiroq tushunishga yordam beradi. Ular, shuningdek, talabalarning til muhitiga chuqurroq kirib borishiga va unda o'zaro munosabatlarga hissa qo'shadilar.
Dramatizatsiya talabalarning ispan tilidagi ijtimoiy-madaniy kompetentligini rivojlantirishning yana bir samarali usuli bo'lib, talabalarga his-tuyg'ulari va g'oyalarini teatr san'ati orqali ifoda etish va bir vaqtning o'zida til ko'nikmalaridan foydalanish imkoniyatini beradi. Keyinchalik dramatizatsiyadan foydalanishning ba'zi misollarni keltiramiz:
953
April 23-24, 2024
T/r Dramatizatsiya turlari Amalga oshirish mexanizmi
1 Asarni ispan tilida sahnalashtirish Talabalar ispan tilida karnavallar, flamenko raqsi yoki tarixiy shaxslar kabi ispan madaniyatining ba'zi jihatlari haqida hikoya qiluvchi kichik spektaklni sahnalashtirishlari mumkin.
2 Asl vaziyatlar Talabalar ispan tilini asl stsenariylar kontekstida qo'llash imkonini beruvchi real vaziyatlarni yaratishi mumkin, masalan, Ispaniyadagi do'konida xaridor va sotuvchi o'rtasidagi muloqot sahnasi.
3 Teatr sahnalarini improvizatsiya qilish Talabalarni ispan tilida kundalik hayot va muloqotni aks ettiruvchi turli xil sahnalarni improvizatsiya qilishga taklif qilish mumkin. Masalan, talabalar muloqot qilish uchun ispan tilidan foydalangan holda qahvaxona, park yoki oilaviy uchrashuvda sahna yaratishi mumkin.
4 Monospektakllar: Talabalarni monospektakllarni ishlab chiqish va ijro etishga taklif qilish mumkin. Bunda har bir talaba bitta personaj rolini o'ynaydi va ispan madaniyati bilan bog'liq voqeani aytib beradi. Bunday faoliyat talabalarga xarakterni chuqurroq o'rganish, og'zaki ifoda etish ko'nikmalarini rivojlantirish va ispan madaniyatining o'ziga xos xususiyatlarini tushunishga imkon beradi.
5 Adabiy asarlarning moslashuvi Talabalar ispan adabiyotining kitoblari, hikoyalari yoki she'rlarini mini-pyesalar sifatida moslashtirishlari mumkin. Bu ularga ispan adabiyotining janr xususiyatlarini o'rganishga hamda madaniy kontekstni yaxshiroq tushunishga yordam beradi.
6 Hayotdagi haqiqiy vaziyatlar Talabalarga muzeyga borish, Ispaniya shaharlari bo'ylab sayohat qilish yoki turli vaziyatlarda ispanlar bilan muloqot qilish kabi asl stsenariylarni o'ynashga taklif qilsh mumkin. Talabalar ispan tilidan foydalanib, madaniyatlararo aloqalarni rivojlantirish uchun sayyohlar, talabalar, ishchilar va boshqa personajlar rollarini o'ynashlari mumkin.
7 An'anaviy bayramlardagi rollar Talabalar Sevilyadagi yarmarka yoki "Rojdestvo" kabi an'anaviy ispan bayramlarida rol o'ynashlari mumkin. Talabalar bayram muhitiga sho'ng'ish va tegishli urf-odatlar va an'analarni o'rganish uchun raqqosalar, qo'shiqchilar, musiqachilar yoki parad ishtirokchilari rollarini o'ynashlari mumkin.
8 Film yoki serial ssenariylari bo'yicha rol o'ynash: - Talabalar asl dialog va yuz ifodalaridan foydalangan holda ispan tilidagi filmlar yoki seriallardan taniqli sahnalarni ijro etishlari mumkin.
Rolli o'yinlar va dramatizatsiyani qo'llashning afzalliklari qo'yidagilardan
iborat:
954
April 23-24, 2024
• Haqiqiy madaniyatga sho'ng'ish: rolli o'yinlar va dramatizatsiya talabalarga ispan madaniyatiga sho'ng'ish, uning an'analari va xususiyatlarini yaxshiroq tushunish imkoniyatini beradi.
• Muloqot ko'nikmalarini rivojlantirish: talabalar turli xil rollar va stsenariylarni o'ynab, ijtimoiy-madaniy muhit bilan bog'liq ispan tilidagi muloqot qobiliyatlarini rivojlantiradilar.
• Ijodiy fikrlash: rolli o'yinlar va dramatizatsiya talabalarning ijodiy fikrlashiga hissa qo'shadi. Ushbu holat ularga turli rollarda o'zini sinab ko'rish hamda o'z asarlari va stsenariylarini yaratish imkonini beradi.
• Motivatsiya va jalb qilish: rolli o'yinlar va dramatizatsiyadan foydalanish talabalarning motivatsiyasi va faolligini oshiradi, chunki bu usullar o'qishni yanada qiziqarli qiladi.
Xulosa qilib shuni ta'kidlash kerakki, birinchi navbatda, rolli o'yinlari talabalarning muloqot qobiliyatlarini samarali rivojlantiradi. Bunday faoliyat ularga ispan tilini asl va avtomatik vaziyatlarda qo'llash imkonini beradi. Ular nutq, tushunish va ekspressivlik darajasini yaxshilashga hissa qo'shadi, shuningdek, madaniyatlararo muloqotga qaratilgan muhim ko'nikmalarini rivojlantiradi.
Ikkinchidan, dramatizatsiya talabalarga tarixiy voqealar, muhim shaxslar, adabiyot va boshqa jihatlarni o'rganish orqali ispan madaniyatiga chuqurroq kirib borish imkoniyatini beradi. Bu talabalarga ispanzabon mamlakatlarning madaniy merosini to'liqroq baholashga, shuningdek, uning til va jamiyatga ta'sirini tushunishga yordam beradi.
Bundan tashqari, rolli o'yinlar va dramatizatsiyadan foydalanish ijodiy fikrlash, hamkorlik, qaror qabul qilish va tahliliy fikrlash kabi asosiy ko'nikmalarni rivojlantirishga yordam beradi. Ular talabalarga yanada ishonchli bo'lishga, til to'sig'ini olib tashlashga va til ko'nikmalaridan maksimal darajada foydalanishga yordam beradi.
Shunday qilib, rolli o'yinlar va dramatizatsiyadan foydalanish O'zbekistonning ispan tilidagi ta'lim tizimida ijtimoiy-madaniy kompetentlikni rivojlantirish uchun samarali innovatsion yondashuv hisoblanadi. Ular talabalarga ispan madaniyatini yaxshiroq tushunish, til ko'nikmalarini amalda qo'llash va madaniyatlararo kontekstlarga ko'proq moslashish imkonini beradi. Ushbu usullarni amalga oshirish ispan tilini o'qitish sifatini oshirishga hamda talabalarning ispan tilida so'zlashadigan muhitda muvaffaqiyatli muloqot qilishlari uchun zarur bo'lgan ko'nikmalarni rivojlantirishga yordam beradi.
955
April 23-24, 2024
qdavMpdagog
Я
REFERENCES
1. Bachelor, J. Improving intercultural pragmatic competencies in online L2 Spanish classrooms through task-supported learning. // E-mentor, 2022. - №94. р.19-27. 10.15219/em94.1561.
2. Cunico, S. Teaching language and intercultural competence through drama: Some suggestions for a neglected resource // Language Learning Journal, 2005. 31. р.21-29. 10.1080/09571730585200051.
3. Egamnazarova F.A. Role-playing games as a method of teaching foreign languages // CARJIS. 2021. №3. URL: https://cyberleninka.ru/article/ n/role-playing-games-as-a-method-of-teaching-foreign-languages (дата обращения: 17.02.2024).
4. Ravshanova, T.; Karshieva, R.; and Kuvvatov, M. The theoretical and practical basis of role games in teaching foreign languages // Mental Enlightenment Scientific-Methodological Journal: Vol. 2022: Iss. 3, Article 26. Available at: https://uziournals.edu.uz/tziui/vol2022/iss3/26
956
April 23-24, 2024
