Научная статья на тему 'ИСЛОҲОТИ НИЗОМИ МАОРИФИ ВИЛОЯТИ КӮЛОБ ДАР ОХИРИ ЗАМОНИ ШӮРАВӢ'

ИСЛОҲОТИ НИЗОМИ МАОРИФИ ВИЛОЯТИ КӮЛОБ ДАР ОХИРИ ЗАМОНИ ШӮРАВӢ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
84
9
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
РУШД / МАОРИФ / ТАҲСИЛОТ / РАВАНД / ТАРБИЯ / СИФАТИ ТАЪЛИМ / ОМӯЗГОР / ИСЛОҲОТ / НИЗОМ / МАКТАБ / ЗАМОНИ ШӯРАВӢ

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Убайдулло Н. К., Сафарзода Ғ. Ғ.

Дар мақола раванди ислоҳоти низоми маорифи минтақаи Кӯлоби вилояти Хатлон дар интиҳои замони Шӯравӣ мавриди таҳлил қарор гирифтааст. Муаллифон дар заминаи маводи бойгонии ҷорӣ ва ҳисоботи шуъбаҳои маорифи минтақа, вилоят ва Вазорати маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин адабиёти илмӣ ва оморӣ ислоҳоти низоми маорифи минтақаи Кӯлоб дар охири замони Шӯравӣ таҳқиқ ёфтааст. Таъкид мешавад, ки дар баробари такомули ташкили раванди таълиму тарбия бештар ба мазмуну муҳтавои он низ диққати ҷиддӣ дода мешуд ва баҳри хубтару муассиртар кардани методҳои таълим дар мактабҳо тадбирҳои муфид андешида мешуданд. Дар охири мавҷудияти Ҳокимияти Шӯравӣ сатҳи таъминоти мактабҳо бо воситаҳои техникӣ ва аёнӣ дар минтақаи мазкур хеле беҳтар гардида ҳамзамон истифодаи васоити ёрирасони таълимӣ, аз он ҷумла, воситаҳои техникӣ ва методҳои нави таълимӣ ба маротиб афзуда буд. Рушди ислоҳоти низоми мактабу маориф замони Шӯравӣ дар минтақаи Кӯлоб, новобаста аз тағйирёбии ҳудуди мақоми маъмурии он, фазои ягонаи иқтисодию ҷуғрофии навоҳии Кӯлоб, Данғара, Шамсиддини Шоҳин, Муъминобод, Ҳамадонӣ, Ховалинг, Темурмалик, Фархор, Восеъ, Балҷувонро ташкил мекард.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

REFORM OF THE REGIONAL EDUCATION SYSTEMKULOB AT THE END OF THE SOVIET ERA

The article analyzes the development of the process of reforming the education system of the Kulyab district of the Khatlon region at the end of the Soviet era. Based on the reports of the departments of education of the region, region and the Ministry of Education and Science of the Republic of Tajikistan, as well as available and statistical literature, the authors studied the reforms of the education system in the Kulyab region of the Republic of Tajikistan. Khatlon region at the end of the Soviet era according to available evidence and documents. Along with improving the organization of the educational process, serious attention was paid to its content, useful measures were taken to improve and increase the effectiveness of teaching methods in schools. It should be noted that at the end of the Soviet era in the Kulyab region, the level of provision of schools with technical and visual aids increased significantly, which in turn led to an increase in the interest of teachers in using teaching aids...The article analyzes the development of the process of reforming the education system of the Kulyab district of the Khatlon region at the end of the Soviet era. Based on the reports of the departments of education of the region, region and the Ministry of Education and Science of the Republic of Tajikistan, as well as available and statistical literature, the authors studied the reforms of the education system in the Kulyab region of the Republic of Tajikistan. Khatlon region at the end of the Soviet era according to available evidence and documents. Along with improving the organization of the educational process, serious attention was paid to its content, useful measures were taken to improve and increase the effectiveness of teaching methods in schools. It should be noted that at the end of the Soviet era in the Kulyab region, the level of provision of schools with technical and visual aids increased significantly, which in turn led to an increase in the interest of teachers in using teaching aids. , curriculum and attention to problematic teaching and learning methods. This study of the authors includes the development of a reform of the school and the education system in the Soviet era in the Kulyab region, regardless of the change in its administrative status and the single economic and geographical space of Kulyab, Dangara, Shamsiddin-Shakhin, Muminabad, Khamadon, Khovaling, Temurmalik, Farkhor, Vose, Baldzhuvan districts. In general, the spirit of healthy competition and mutually beneficial use of advanced experience reigned in the school and the education system of the region in those years.

Текст научной работы на тему «ИСЛОҲОТИ НИЗОМИ МАОРИФИ ВИЛОЯТИ КӮЛОБ ДАР ОХИРИ ЗАМОНИ ШӮРАВӢ»

ТАЪРИХИ ВАТАНЙ - ОТЕЧЕСТВЕННАЯ ИСТОРИЯ - NATIONAL HISTORY ♦-♦

УДК -37 (575.3) 09

ИСЛОХРТИ НИЗОМИ МАОРИФИ ВИЛОЯТИ КУЛОБ ДАР ОХИРИ ЗАМОНИ ШУРАВИ

УБАЙДУЛЛО Н. К., САФАРЗОДА F. Г.,

Институти таърих, бостоншиносй ва мардумшиносии ба номи А. Дониш

Дар даврони Шуравй, охири солхои 80-уми асри гузашта Ч,ШС Точи-кистон чунин таксимоти маъмурй-худудй дошт: 1 вилояти мухтор, 3 ви-лоят, 8 нохия ва 5 шахри тобеи чумхурй, аз чумла, шахрхои Душанбе, Но-рак, Орчоникидзеобод, Рогун, Турсунзода. Дар ин таксимоти маъмурй-худудй то соли 1987 минтакаи Кулоб чун вилояти алохида ба хайати чумхурй шомил мешуд. Вилояти Кулоб яке аз чор вилояти аввали чумхурй буд, ки хануз 27 октябри соли 1939 бо Укази Президиуми Шурои Олии ИЧ,ШС ба чойи округи Кулоб таъсис дода шуда буд [1].

7-уми январи соли 1944 навохии гарбии вилоят ба хайати вилояти навтаъсиси Кургонтеппа дода шуданд ва 24 августи соли 1955 бошад, бо Укази Президиуми Шурои Олии Чумхурии Шуравии Сотсиалистии То-чикистон вилояти Кулоб бархам дода шуда, навохй тобеияти макомоти марказии чумхурй гардида 29 декабри соли 1973 вилоят дубора баркарор карда шуд [2,191-192].

Мохи сентябри соли 1988 ду вилояти алохида-вилояти Кулоб ва вилояти Кургонтеппа бархам дода шуда, дар чойи онхо як вилояти нав - вилояти Хатлон бо марказаш шахри Кургонтеппа таъсис гардид. Вилояти навтаъсис аз он чумла, шахри Норакро низ фаро мегирифт.

Баъдан бо расидани замони Истиклоли давлатй соли 1991 барои муд-дати нисбатан кутохи таърихй, минтакаи Кулоб боз дар шакли вилояти алохида хамчун вохиди маъмурй-худудй таъсис ёфт. Дар ин сол вилояти Хатлон дубора ба вилоятхои Кулоб ва Кургонтеппа таксим карда шуд. Аммо ин таксимот чуноне ки гуфтем, чандон дароз накашид. 2 декабри соли 1992 харду вилоят боз дар хайати вилояти Хатлон муттахид шуда, ин бор вилояти навтаъсис бар иловаи шахри Норак, нохияи Ёвонро низ фаро мегирифт.

Минтакаи Кулоб илова ба худи нохия ва шахри Кулоб, худуди навохии Восеъ, Муъминобод, Хдмадонй, Темурмалик, Дангара, Балчувон, Шамсиддини Шохин, Фархор ва Панчро фаро мегирад. Худуди ин нохия-хо ва номгузории онхо дар даврони Шуравй, дар натичаи бархам додан, муттахид сохтан, таксим кардани худуди вохидхои марзию маъмурй таг-йир меёфтанд. Чунончи, нохияи Муъминобод, ки 16 марти соли 1938 дар хайати вилояти Кулоб таъсис ёфта буд, дар як давраи муайян (1973-1991) номи нохияи Ленинградро дошт ва 29 июни соли 1991 бо Карори Шурои

Олии Ч,ШС Точикистон ба ин нохия номи таъpихии он баpгаpдонида шуд [10].

Нохияи Темypмалик бошад, соли 1929 хамчун нохияи K|изилмазоp ташкил ёфта, соли 1953 ба он номи pайони Совет дода шуд, ки то соли 2004 бо хамин ном вучуд дошт ва даp ин сол номи хозиpаи хyдpо гиpифт. Нохияи Шамсиддини Шохин бо каpоpи Мачлиси миллии Мачлиси Олии кишваp аз 3 маpти соли 2016, №204 чунин номгyзоpй шудааст. То ин дам нохия номи Шypоободpо дошт ва худуди он низ чандин маpотиба таFЙиp ёфта, аз хисоби собик нохияи Даштичум фаpох гаpдидааст [3,48]. Нохияи Хамадонй низ самаpаи Истиклоли кишваp аст, зеpо даp давpони Ш^авй ин нохия номи pайони Москваpо дошт.

Хдмин тавp, тахкикоти мо pyшди низоми мактабу маоpифpо даp ху-дуди минтакаи куло6 даp баp мегиpад, ки новобаста аз таFЙиpёбии ма-коми маъмypии он фазои ягонаи иктисодию чyFpофй дошта, навохии Ку-лоб, ДанFаpа, Шамсиддини Шохин, Муъминобод, Хамадонй, Ховалинг, Темypмалик, Фаpхоp, Восеъ, Балчyвонpо даpбаp мегиpад.

Даp давpаи мавpиди баppасй, ба мисли таFЙиpёбии вохидхои маъмypй-худудии минтакаи Кулоб, низоми мактабу маоpиф низ даp асаpи дигаp-гунихои замона пайваста даp такомулу таFЙиpёбй буд. Хукуки дастpасии шахpвандон ба тахсилоти pойгон даp давpони Ш^авй тавассути Конс-титутсияи Иттиходи Шypавй ва Конститутсияи Ч,ШС Точикистон кафолат дода мешуд. Масъалаи мактабу маоpиф ва pyшдy нумуи минбаъдаи он даp анчуманхои хизбй хамеша мавpиди таваччухи давлат каpоp дошт. Kдpоp-хои анчуманхои хизби pохбаpикyнандаи хамонвакта даp сатхи умумиит-тифок ва чyмхypй баpои таpбияи насли навpас ва чавонони Точикистон таъсиpи судманд меpасониданд.

Ягонагии pаванди таълим ва таpбияи хонандагон тавассути накшаю баpномахои намунавии аз таpафи Академияи илмхои педагогии Иттиходи Ш^авй ва даp сатхи чyмхypй тавассути макомоти зеpтобеи он боназаp-дошти хусусиятхои махаллй таъмин каpда мешуд. Хануз аз ибтидои нимаи дуюми асpи гузашта саp каpда, боназаpдошти даpёб каpдани сатхи пеш-pафти илмию техникии дигаp мамолики дунё, масъалаи пайваста такомул додани низоми мактабу маоpиф даp сатхи умумииттифок, чyмхypихо ва минтакахои он мавpиди таваччухи чиддии pохбаpият каpоp гиpифта буд. Бо хамин максад аз ибтидои солхои 70-уми асpи ХХ тахсилоти умумии миёна татбик каpда мешуд.

Бо вучуди ин, низоми тахсилоти миёнаи умумй якчанд боp таFЙиp ёфта, саpаввал аз 11-солаи таълими истехсолй ба 10-сола бо чунин таpтиб: тахсилоти ибтидой - 4 сол; миёнаи нопyppа - 4 сол ва тахсилоти миёна - 2 сол, даp мачмуъ 10 сол, таFЙиp дода шуд [4].

Минбаъд даp доиpаи чоpабинихои хизбию хукуматй pаванди таpбия мавpиди муносибати мачмуии макомоти сатхи гуногун каpоp гиpифт, ки бо назаpдошти саpфи назаp аз гyногyнpангии кишpхои чомеа, ягонагии таpбияи мехнатию ахлокй ва FOявй-сиёсии онхо таъмин каpда мешуд.

Умyман, даp xyдyди минтакаи куло6 гyзаpиш ба низоми таxсили миёнаи умумй то охиpи солxои 70-ум тул кашидааст. Мувофики вазифаxои накшаи панчсолаи Х баpои солxои 1975-1980 бояд тамоми хонандагони таxсилоти миёнаи нопyppаpо, яъне синфи 8^о хатмкаpда, бо идомаи таxсил даp мактабxои таxсилоти миёнаи пyppа фаpогиp мешуданд [9].

Чунончи, мувофики каpоpи Пpезидиyми Шypои Олии Точикистони Шypавй аз моxи декабpи соли 1976 вазоpатxои соxавй ва идоpаxои дахл-доp, алалхусус Вазоpати маоpифи халки Ч,yмxypии Советии Сотсиалистии Точикистон баxpи боз xам баландтаp баpдоштани сатxи таxсилоти чавононе, ки даp мyассисаxои сохтмонй, pоxсозй, наклиётй ва амсоли он фаъолият мекунанд, муваззаф гаpдиданд, ки даp натича xалли вазифаи тадбик каpдани таxсилоти миёнаи умумй даp байни коpгаpчавонон то андозае имконпазиp гаpдид [5].

Даp умум, масъалаи таълиму таpбия, мактабу маоpиф, дастpасии шаxpвандон ба таxсилот даp олитаpин санади меъёpй-xyкyкй, яъне Кон-ститутсияи Иттиxоди Шypавй аз моxи октябpи 1977 ва Конститутсияи РСС Точикистон аз моxи апpели 1978 сол даpч гаpдида буданд. Ин асноди олйxyкyки дастpасии бемамониати xаp як шаxpванди Шypавиpо ба таx-силот ва шиpкати фаъолонаи онxоpо даp xаёти чомеа кафолат медоданд.

Даp баpобаpи такомули ташкили pаванди таълиму таpбия ба мазмуну мyxтавои он низ диккати чиддй дода мешуд ва баxpи хyбтаpy мyассиpтаp каpдани pавандxои таълим даp мактабxо чоpаxо андешида мешуданд. Чунончи, даp охиpи давpони Шypавй даp минтакаи Кулоб сатxи таъми-ноти мактабxо бо воситаxои техникй ва асбобxои аёнй хеле беxтаp гаpдида буд, ки ин даp навбати худ, ба афзоиши шавку pаFбати муаллимон ба истифодаи техникаи ёpиpасони таълимй, таълими баpномавй ва таваччyx ба yсyлxои масоили таълиму таpбия боис гаpдид. Даp мачмуъ, даp низоми мактабу маоpифи минтака даp он солxо як pyxияи сабкати солим ва баxpагиpй аз тачpибаxои пешpафтаи xамдигаpй xyкмфаpмо буд.

Аз чониби дигаp, баpои боз xам хyбтаp идоpаи намудани pаванди фаъолияти мyассисаxои таълимй, бахусус даp сатxи миёнаи махсус ва олии касбй даp Точикистони Шypавй соли 1978 нщоди алоxида - Вазоpати мактабxои олй ва миёнаи махсус таъсис дода шуд. Хдмзамон, чиxати афзун намудани шавку pаFбати муаллимон, хусусан даp макотиби таxсилоти миёнаи умумй, пайваста боло бypдани сатxи маxоpатy ихтисоси педагогии онxо, даp мyассисаxои таxсилоти миёна pаванди аттестатсияи доимй ба pоx монда шуд, ки натичаи онxо бо гyзаpонидани Озмyнxои «Муаллими калон», «Муаллими методист» чамъбаст гаpдида, FOлибони ин озмущо ба yнвонxои xамном сазовоp дониста мешуданд. Куллаи баланди ин xавас-мандсозй сазовоp гаpдидан ба номи пypифтихоpи «Муаллими халкии Ит-тщоди Шypавй» дониста мешуд, ки бо санади махсус аз 30 декабpи 1977 мавpиди ичpо каpоp гиpифта буд [6]. Баъди интишоp ва мавpиди амал каpоp гиpифтани ин санади мyxим даp минтакаи Кулоб шyмоpаи хеле чашмpаси муаллимон баxpи баланд баpдоштани сатxи таълиму таpбияи

насли навpас хизматхои шоистае анчомдода, сохиби ин унвони ифтихоpй сохиб гаpдиданд.

Низоми хавасмандсозй баp замми ин, бо пайваста баланд баpдоштани сатхи маоши муаллимон ба pох монда мешуд, ки даp натичаи он, муаллими мактаб, новобаста аз шахpй ё дехотй будани он, бо як маоши хуб таъмин гаpдида, тамоми саъю кушиши хyдpо махз ба коpи таълиму таpбия pавона мекаpд.

Даp солхои 80-уми асpи ХХ чихати таъмини халли масоили маpбyтаи замон аз чониби хизбу Хукумати Ш^авй ислохоти макотиби тахсили миёнаи умумй ва касбй ба pох монда шуд. Аз чумла, даp ибтидои соли 1984 бо максади чалби таваччухи мутахассисон ва мухокимаи умумй даp сатхи умумииттифок хуччати «Самтхои асосии ислохоти макотиби тахси-лоти умумй ва касбй» ба тавpи лоиха даp васоити ахбоpи омма интишоp каpда шуд. Даp мухокимаи ин санади меъёpан мухим, аз чумла, коллек-тиви муаллимони мактабхои минтакаи Кулоб низ фаъолона шиpкат ваp-зида, мyкаppаpоти онpо даp чаласахои худ, даp байни муаллимони мактабхои тахсилоти умумй, омузишгоххои касбию техникй, даp чаласахои волидайн, даp нашpияхои чyмхypй ба тавpи васеъ мухокима намуданд. Даp сатхи умумииттифокй оид ба ин масъала зиёда аз 6500 чаласа доиp гаpдида, бештаp аз 8 хазоp нафаp мутахассис ва муаллимони коpдида пеш-ниходоти хyдpо оид ба боз хам мyассиpтаp каpдан ва ба максад муво-фиктаp каpдани накшаи ислохот изхоp доштанд. Чдмъбасти ин мухокима ва мyзокиpахо даp каpоpи Кумитаи Маpказии Хизби Коммунист даp мохи апpели соли 1984 даp шакли «Даp боpаи самтхои асосии ислохоти макотиби тахсилоти умумй ва касбй» ба тасвиб pасид [7].

Тибки санади кабyлгаpдида pаванди таълим ва таpбия ба зинаи сифа-тан нав боло баpдошта шуд ва таpбияи мехнатй-истехсолй куллан таFЙиp ёфт. «Самтхо» умдатан аз 8 кисми чудогона таpтиб ёфта, хаp кадоми он ба як самти мухимми бехтаp каpдани низоми мактабу маоpиф нигаpонида шуда буд. Тибки мyкаppаpоти «Самтхо» низоми мактабу маоpиф ба тавpи зеpин таFЙиp дода шуд: тахсилоти ибтидой - 4 сол (синфхои 1-4); тахсилоти нопyppаи миёна - 5 сол (синфхои 5-9); тахсилоти миёнаи умумй - 2 сол (синфхои 10-11) ва тахсилоти касбй.

Хамин таpик, муддати хониш даp макотиби тахсилоти миёнаи умумй 2 сол пешбинй гаpдида, синни кабул ба мактаб то ба 6-солагй поён фаpо-ваpда шуд. Ин навоваpихо аллакай аз соли хониши 1986-87 даp амалия Чоpй каpда шуданд. Тахсилоти ибтидой аз 3 сол ба 4 сол даpозтаp каpда шуд.

Аз 8 банди умдаи ислохот, се банди он (3,4,7) махсусан ба бехтаp каpдани pаванди таълим ва таpбияи насли навpас, таpбияи мехнатй, таpзи касбинтихобкунй, тахкими заминахои моддй-техникии муассисахои тахсилоти миёнаи умумй ва касбй бахшида шуда буданд. Хамзамон, зина ба зина зиёд каpдани шyмоpаи хонандагон, аз чумла даp синфхои аз 1 то 9 -то ба 30 ва 10-11 то ба 25 нафаp ба pох монда шуд. Азбаски минтакаи

Кулоб минтакаи а^осаноатй махсуб мешуд, баpои тахкими заминахои моддй-техникии муассисахои тахсилоти миёнаи умумй ва касбии минтака аз имконияту иктидоpхои тамоми муассисахо ва коpхонахо, совхозхо ва колхозхо ба тавpи васеъ истифода бypда мешуд.

Бандхои панчум, шашум ва хаштуми ислохот вобаста ба давpаи нави таpаккиёти чомеа боло бypдани сатхи таpбияи навpасон даp оила ва чам-ъият вазифагyзоpй каpда, муассисахои хизбй, шypавй, пионеpию комсо-молй, коллективи коpхонахо ва муассисахои тахсилотй, инчунин шахpван-дони Ш^авй даp сатхи оилахо муваззаф гаpдиданд, ки диккатpо ба ин самт махсусан пypзyp намоянд. Хамзамон баpои баланд баpдоштани макоми муаллим даp чомеа аз таpафи хукумат чоpахои мyассиp андешида шуда, масоили омода намудани кадpхои сохибтахассус даp ин соха, таъмини маишию маънавй ва фаpоFатии муаллимон мавpиди таваччухи хосса каpоp мегиpифтанд.

Хамасола санаи якуми сентябp хамчун чашни саpтосаpии «Рузи до-ниш» ботантана кайд каpда мешуд. Умуман, ичpои мyкаppаpоти ислохоти «Самтхо» даp давоми 1984-1990 ба накша гиpифта шуда буд. Ч,ихати назаppаси ислохот даp он буд, ки аз хаp як шахpy минтака ва вилояти кишваp такозо мешуд, ки накшаи даp амал татбик намудани ислохотpо вобаста ба шаpоити мавчуда ва хусусиятхои махал созгоp намуда, танхо баъди ин, ба ичpоиши бандхои «Самтхо» оид ба ислохоти мактабу маоpиф камаpи химмат банданд.

Даp ин миёна, макомоти сохаи маоpифи минтака даp баpобаpи дигаp зеpтобеони Хукумати чyмхypихои иттифокй баpои ичpои шаш каpоpи пай-даpпай кабyлгаpдидаи КМ Хизби коммунист, Ш^ои вазиpони Иттиходи Ш^авй ва Кумитаи маpказии Иттифокхои касабаи умумииттифок оид ба самтхои гуногуни фаъолияти сохаи мактабу маоpиф, ки даp заpфи камтаp аз як мох (аз 29.04.1984 то 23.05.1984) ба тасвиб pасида буданд, муваззаф гаpдиданд.

Kаpоpи якум «Даp боpаи такмили минбаъдаи тахсилоти миёнаи уму-мии чавонон ва бехтаpсозии шаpоити фаъолияти макотиби тахсилоти умумй» аз 29.04.1984 мустакиман кулли кумитахои хизбиpо даp сатхи чум-хypих0и Шypавй, мyхтоpиятхо, шypохои вакилони шахpy вилоятхо, тамоми коpмандони хизбй, шypавй, хочагй, идоpахои маоpиф, хайатхои омyзгоpони макотиб ва амсоли онpо муваззаф мекаpд, ки чихати даp амалия татбик намудани ислохоти мактабу маоpиф мушаххасан тадбиpхо андешанд ва зина ба зина даp ичpои он саъю кушиш намоянд.

Макомоти маоpифи минтака даp асоси дастypоти макомоти болой, аз чумла накшаи нави таълимии Вазоpати маоpифи халки РСС Точикистон баpои соли хониши 1986-1987 накшаи нави таълимй мypаттаб сохта, теъдоди соатхои даpсиpо баpои хаp як синф тачдиди назаp каpд. Чунончи, даp синфи 1-20, 2-20, 3 ва 4-24, 5 то 8-30, 9 то 11 (12) - 31 соат даp як хафта соатхои таълимй мyкаppаp каpда шуданд. Даpсхои факултативй бошанд, даp доиpаи аз ду (синфи 7-9) то 4 (10-11) соат даp 1 хафта пешбинй

гаpдиданд. Мувофики дастypи мустакими макомоти болой, даp тамоми макотиби миллии чyмxypиxо бояд даp доиpаи синфxои аз 2 то 11 даp як xафта на камтаp 2 то 3 соат даpси омузиши забони pyсй тахсис дода мешуд. Соатxои таpбияи меxнатй мувофики низоми нав чунин ба накша гиpифта шуда буданд: синфи 2 то 4-1, 5 то 7-2, 8 то 9- 3, 10-11 - 4 соат даp як xафта. Дамзамон, даp синфи 5 то 7 баpои тачpибаи истеxсолй - 10, синфxои 8 то 9-16, 10 ва 11-20 pyз даp як сол чудо мегаpдид.

Макомоти маоpифи минтака муваззаф гаpдиданд, ки даp солxои 1986 то 1990 ба мактабxои минтака кyдаконpо аз синни шашсолагй кабул ку-нанд. Баp замми ин, бояд заминаxои моддй-техникии макотиби таxсилоти умумй то ба чавобгу будан ба мyкаppаpоти ислоxот ба ифока оваpда мешуданд ва теъдоди хонандагон низ чуноне ки даp боло зи^аш pафт, танзим мегаpдид.

Каpоpи дуюме, ки макомот ва мyассисаxои соxаи мактабу маоpифи минтакаи Кулоб даp баpобаpи дигаp минтакаxои чyмxypй ба ичpои он сафаpбаp гаpдиданд, 4 майи соли 1984 кабул гаpдид [8]. Даp ин каpоp сухан даp боpаи хyбтаp ба pоx мондани таpбияи меxнатй даp pyxияи одами Шypавй, ба як низоми муайян даpоваpдани pаванди касбинтихобкунии хонандагони макотиби таxсилоти миёна, зиёд каpдани соатxои таълимй баpои таpбияи меxнатй даp мактабxо, мypаттабсозии феxpисти касбxои тавсияшаванда меpафт.

Панч pyз пас аз ин, каpоpи навбатй ба тасвиб pасид (11.05.1984), ки баpои pyшди минбаъдаи низоми таxсилоти касбй-техникй ва инчунин баландтаp баpдоштани макоми он даp омода намудани кадpxои œx^-тахассус нигаpонида шуда буд. Мувофики он, даp мадди аввал масоили pyшди минбаъдаи мактабу маоpиф, беxтаpсозии нишондодxои сифатии ин низом, бахусус даp омода намудани кадpxои тахассусноки ^prapñ даp макотиби касбй-техникй гузошта шуданд.

Даp идомаи каpоpxои зи^шуда, 15 май каpоpи чоpyм кабул каpда шуд. Ин каpоp умдатан ч^ати беxтаpсозии омодагии касбии кадpxои худи низоми маоpиф, бахусус даp макотиби касбй-техникй, боз xам хyбтаp rap-дани шаpоити коpй ва зиндагонии кадpxои педагогй, аз чумла, зина ба зина зиёдкаpдани маоши муаллимон, идpоpпyлии донишчуён, баланд баpдоштани сатxи маишату фаpоFати онxо нигаpонида шуда буд.

Масоили таxсилоти томактабй, бунёди кyдакистонxои замонавй, тат-бики баpномаxои ислоxот даp амалия даp ин самт, омода намудани куда-кон ба таxсил, зиёд каpдани музди меxнати коpмандони кyдакистонxо, беxтаpсозии омодагии касбии омyзгоpон даp ин зинаи таxсилот, андеши-дани чоpаxои санитаpии лозима ва амсоли он мавзуи каpоpи панчуме гаpдид, ки аз таpафи макомоти зикpшyда санаи 19 майи xамон сол кабул каpда шуд.

Каpоpи охиpон аз ин силсилакаpоpxо ба xавасмандии бештаpи кадp-XOи педагогии соxаи маоpифи халк боис гаpдид, зеpо он бевосита ба баланд каpдани музди меxнати онxо бахшида шуда буд. Ин каpоp 23 майи

- МУАРРИХ-ИСТОРИК-НКТСШАК -

хамон сол кабул карда шуд. Мувофики он, музди маоши кулли корман-дони муассисахои таълимй баланд бардошта шуд.

Хамин тарик, оид ба хар як кароре, ки дар боло зикраш рафт, чй дар сатхи Шурои Олии Чумхурии Точикистон ва чй дар сатхи макомоти сохаи маорифи минтакаи Кулоб барномахо ва накша-чорабинихои амалйкабул гардида, мустакиман мавриди бахрабардорй карор гирифтанд. Чунончи чаласаи Шурои Олии Точикистони Шуравй соли 1984 оид ба амалисозии барномаи ислохоти кабулгардидаи макотиби тахсилоти умумй ва касбй-техникй чорахои дахлдор андешид.

АДАБИЁТ

1. Сборник законов СССР и указов Президиума Верховного Совета СССР. 1936 г.-июль 1956г//под ред. к.ю.н. Мандельштам Ю.И. -М.: Госиздат юридической литературы, 1956. - 61 [электронный ресурс] https://ru.wikisource.org/wiki/%D0

2. Таджикская ССР: административно-территориальное деление 1978 г. -Душанбе: «Ирфон», 1978.

3. Васильев П.А., Кошелева А.И. Административно-территориальное деление Таджикской ССР (исторический очерк). - Сталинабад, 1948.

4. Карори КМ ХКИШ ва Шурои вазирони Иттиходи Шуравй «Дар бораи тагйир додани мухлати тахсил дар макотиби тахсилоти миёнаи умумии политехникй, мехнатй ва таълимй-истехсолй». Мохи августи с. 1964.

5. Карори Президиуми ШО Ч,ШС Точикистон «Дар бораи баланд бардоштани маъ-лумоти умумии чавонон дар корхона ва муассисахоивазоратхоисохтмон, саноатимахаллй, наклиёт, рохсозии Ч,ШС Точикистон». - Душанбе, мохи декабри соли 1976

6. Фармони Президиуми Шурои Олии Иттиходи Шуравй «Дар бораи мукаррар намудани номи фахрии «Муаллими халкии Иттиходи Шуравй» аз 30.12.1977.

7. Карори Пленуми апрелии КМ ХКИШ «Дар бораи самтхои асосии ислохоти макотиби тахсилоти умумй ва касбй» аз мохи апрели соли 1984.

8. Карори якчояи КМ ХКИШ, Шурои вазирони Иттиходи Шуравй ва Кумитаи марказии Иттифокхои касабаи умумииттифок «Дар бораи бехтарсозии таълиму тарбияи мехнатии мактаббачагон, касбинтихобкунии онхо, ташкили мехнати фоиданоки чам-ъиятии хонандагон» аз 04.05.1984.

9. Убайдуллоев Н. Становление советской системы народного образования Таджикистана в отечественной историографии. Душанбе: «Ирфон», 2014.-176 с.

10. Убайдуллоев Н. Историография народного образования Таджикистана второй половинье ХХ вв. Душанбе: ДДОТ, 2016.- 410 с.

ИСЛОХ,ОТИ НИЗОМИ МАОРИФИ ВИЛОЯТИ КУЛОБ ДАР ОХИРИ ЗАМОНИ ШУРАВИ

Дар макола раванди ислохоти низоми маорифи минтакаи Кулоби вилояти Хатлон дар интихои замони Шуравй мавриди тахлил карор гирифтааст. Муаллифон дар заминаи маводи бойгонии чорй ва хисоботи шуъбахои маорифи минтака, вилоят ва Вазорати маориф ва илми Ч,умхурии Точикистон, инчунин адабиёти илмй ва оморй ислохоти низоми маорифи минтакаи Кулоб дар охири замони Шуравй тахкик ёфтааст.

Таъкид мешавад, ки дар баробари такомули ташкили раванди таълиму тарбия бештар ба мазмуну мухтавои он низ диккати чиддй дода мешуд ва бахри хубтару муас-сиртар кардани методхои таълим дар мактабхо тадбирхои муфид андешида мешуданд. Дар охири мавчудияти Хокимияти Шуравй сатхи таъминоти мактабхо бо воситахои техникй ва аёнй дар минтакаи мазкур хеле бехтар гардида хамзамон истифодаи васоити ёрирасони таълимй, аз он чумла, воситахои техникй ва методхои нави таълимй ба маротиб афзуда буд.

Рушди ислохоти низоми мактабу маориф замони Шуравй дар минтакаи Кулоб, новобаста аз тагйирёбии худуди макоми маъмурии он, фазои ягонаи иктисодию чугрофии навохии Кулоб, Дангара, Шамсиддини Шохин, Муъминобод, Хамадонй, Ховалинг, Темурмалик, Фархор, Восеъ, Балчувонро ташкил мекард.

Калидвожадо: рушд, маориф, та^силот, раванд, тарбия, сифати таълим, омузгор, исло^от, низом, мактаб, замони Шуравй.

РЕФОРМЫ ОБЛАСТНОЙ СИСТЕМЫ ОБРАЗОВАНИЯ КУЛЯБА В КОНЦЕ СОВЕТСКОЙ ЭПОХИ

В статье анализируется процесс реформирования системы образования Кулябского региона Хатлонской области в конце советской эпохи. На основании архивных материалов, отчетов управлений образования, области и Министерства образования и науки Республики Таджикистан, а также доступной и статистической литературы авторы исследовали реформы системы образования в Кулябской области Республики Таджикистан. Хатлонская область в конце советской эпохи по имеющимся свидетельствам и документам.

Наряду с совершенствованием организации воспитательного процесса серьезное внимание уделялось его содержанию, принимались полезные меры по совершенствованию и повышению эффективности методов обучения в школах. Стоит отметить, что в конце советской эпохи в Кулябской области значительно повысился уровень обеспеченности школ техническими и наглядными пособиями, что в свою очередь привело к повышению заинтересованности учителей в использовании учебных пособий, программа обучения и внимании к проблемным методам преподавания и обучения.

Данное исследование авторов включает разработку реформы школы и системы образования в советское время в Кулябской области независимо от изменения ее административного статуса и единого экономико-географического пространства Куляба, Дан-гары, Шамсиддин Шахина, Муминабада, Хамадонийского, Ховалингского, Темурма-ликского, Фархорского, Восейского, Бальджуванского районов. В целом в школе и системе образования области в те годы царил дух здоровой конкуренции и взаимовыгодного использования передового опыта.

Ключевые слова: развитие, образование, процесс, воспитание, качество образования, учитель, реформы, система, школа, советское время.

REFORM OF THE REGIONAL EDUCATION SYSTEMKULOB AT THE END OF THE SOVIET ERA

The article analyzes the development of the process of reforming the education system of the Kulyab district of the Khatlon region at the end of the Soviet era. Based on the reports of the departments of education of the region, region and the Ministry of Education and Science of the Republic of Tajikistan, as well as available and statistical literature, the authors studied the reforms of the education system in the Kulyab region of the Republic of Tajikistan. Khatlon region at the end of the Soviet era according to available evidence and documents.

Along with improving the organization of the educational process, serious attention was paid to its content, useful measures were taken to improve and increase the effectiveness of teaching methods in schools. It should be noted that at the end of the Soviet era in the Kulyab region, the level of provision of schools with technical and visual aids increased significantly, which in turn led to an increase in the interest of teachers in using teaching aids. , curriculum and attention to problematic teaching and learning methods.

This study of the authors includes the development of a reform of the school and the education system in the Soviet era in the Kulyab region, regardless of the change in its administrative status and the single economic and geographical space of Kulyab, Dangara, Shamsiddin-Shakhin, Muminabad, Khamadon, Khovaling, Temurmalik, Farkhor, Vose, Baldzhuvan districts. In general, the spirit of healthy competition and mutually beneficial use of advanced experience reigned in the school and the education system of the region in those years.

Key words: development, education, education, process, upbringing, education quality, teacher, reforms, system, school, Soviet times.

Сведения об авторах: Убайдулло Насрулло Каримзода - директор Института истории, археологии и этнографии им. А. Дониша НАНТ, доктор исторических наук, профессор. Телефон: (+992) 938500010; E-mail: nasrullokarimovich@mail.ru

Сафарзода Газалшах Гулям - начальник управления образования Хатлонской области, тел: (+992) 907 01 68 73; E-mail: ghazalshoh@mail.ru

Information about the authors: Ubaydullo Nasrullo Karimzoda - Director of the Institute of History, Archeology and ethnography named after A. Donish NAST, Doctor of Historical Sciences, Professor; Phone: (+992) 938500010; E-mail: nasrullokarimovich@mail.ru

Safarzoda Gazalshah Ghulam - Head of Education Department of Khatlon region, tel:

(+992) 907 01 68 73; E-mail: ghazalshoh@mail.ru ♦-♦

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.