CC BY
18
УДК 371.012 ББК 74.202
РОЦЕЪ БА ВАЗЪИМАКТАБУ Сафарзода Fазалшо^ Гулом, унвонцуи Пажууишгоуи
МАОРИФИМИНТАЦАИКУЛОБИ таърих, бостоншиноси ва мардумшиносии ба номи
ВИЛОЯТИХАТЛОНДАР СОЛХ^ОИ АумадиДониши Академияи илщои Цумуурии
80- УМИАСРИXX Тоцикистон (Тоцикистон, Душанбе),
О СОСТОЯНИИ СФЕРЫ Сафарзода Газалшох Гулом, соискатель Института
ОБРАЗОВАНИЯ КУЛЯБСКОГО истории, археологии и этнографии им. Ахмада
РЕГИОНА ХАТЛОНСКОЙ Дониша Академии наук Республики Таджикистан
ОБЛАСТИ В 80-Е ГОДЫ XX ВЕКА (Таджикиста, Душанбе)
CONCERNED WITH TEACHING Safarzoda Gazalshoh Ghulom, applicant for the Institute
THE SCHOOL AND EDUCATION OF of History, Archeology and Ethnography. Ahmad Donish,
KULYAB OFKHATLONREGION Academy of Sciences of the Republic of Tajikistan
REFERRING TO THE 80-IES OF THE (Tajikistan, Dushanbe)
XX-THCENTURY E-mail: uchzaphgu@mail.ru
Вожа^ои калиди: мактаб, маориф, таърих, Кулоб, Хатлон, Тоцикистон, ИЦШС Мацола ба баррасии авзои мактабу маорифи минтацаи Кулоби вилояти Хатлон дар солуои 80-уми асри гузашта бахшида шудааст. Дар он Кароруои Президиуми Шурои Олии ИЦШС ва Кароруои Президиуми Шурои Олии ЦШС Тоцикистон, солуои 1939, 1955, 1976, 1987, ки ба соуаи маориф нигаронида шуда буданд, мавриди таулил царор ёфтаанд. Мацола хусусияти байнифанни (таърих ва педагогика) дошта, дар асоси маводи фактологи тауия шудааст. Таъкид меравад, ки дар солуои уаштодуми асри гузашта давлати шурави барои рушди соуаи маориф цароруои дахлдоре ба тавсиб расонд, ки баури пешрафти раванди таълиму тарбия дар тамоми цаламрави шурави аз цумла минтацаи Кулоби вилояти Хатлон муассир буд. Хулоса мешавад, ки мактаб ва маорифи минтацаи Кулоб дар асари истилоуот ва дигаргуниуои сиёсиву ицтимоии солуои уаштодуми асри гузашта пеш рафта, тибци дастуру цароруои мацомоти марбута кору фаъолияти худро ба роу монда, барои инкишофи маорифи минтаца ва дар мацмуъ Тоцикистон саум гузоштааст.
Ключевые слова: школа, образование, история, Куляб, Хатлон, Таджикистан, СССР Статья посвящена ситуации и положению школы и всей системы образования в Кулябском регионе Хатлонской области в последние десятилетия прошлого века. В ней анализируются указы Президиума Верховного Совета СССР и указы Президиума Верховного Совета Таджикской ССР в сфере образования в целом за XX век, на конкретном примере: в 1939, 1955, 1976, 1987 г.г. Статья имеет междисциплинарный историко-педагогический характер, адресована как научно-исследовательским работникам - магистрам, аспирантам и докторантам, так и практикующим учителям общеобразовательных школ не только по Хатлонской области, но и по всей республике.
Key words: school, education, history, Kulyab, Khatlon, Tajikistan, USSR.
The article dwells on the situation and state of schools and education in Kulyab of Khatlon region referring to the last decade of the last century. In his article the author analyzes the decrees of the Presidium of the Supreme Soviet of the USSR and the decrees of the Presidium of the Supreme Council of the Tajik SSR on education in general for the XX-th century, in a specific example 1939, 1955, 1976, 1987. The article has an interdisciplinary historical and pedagogical character, and is addressed both to research workers - masters, graduate students and doctoral students, and to practicing teachers of secondary schools, not only in Khatlon region, but throughout the republic either.
Дар даврони шуравй, дар охири солх,ои 80-уми асри гузашта Тоцикистон чунин та^симоти маъмурй-худудй дошт: 1 вилояти мухтор, 3 вилоят, 8 нох,ия ва 5 шах,ри тобеи чумхурй, аз чумла шах,рх,ои Душанбе, Норак, Орцоникидзеобод, Рогун, Турсунзода. Дар ин так;симоти маъмурй- худудй то соли 1987 минтацаи Кулоб ба хдйси вилояти алохдда ба хдйати чумхурй шомил мешуд. Вилояти Кулоб яке аз чор вилояти аввали чумхурй буд, ки хднуз 27 октябри соли 1939 бо Укази Президиуми Шурои Олии ИЧ,ШС ба цойи округи Кулоб таъсис дода шуда буд(6).
Санаи 7-уми январи соли 1944 навохии гарбии вилоят ба хайати вилояти навтаъсиси Кургонтеппа дода шуданд ва 24 августи соли 1955 бошад, бо Укази Президиуми ШО ЧШС Точикистон вилояти Кулоб бархам дода шуда, навохии он мустакиман ба тобеияти макомоти марказии чумхурй дода шуданд. 29 декабри соли 1973 вилоят дубора баркарор карда шуд(6,191-192)
Мохи сентябри соли 1988 ду вилояти алохида - вилояти Кулоб ва вилояти Кургонтеппа бархам дода шуда, дар чойи онхо як вилояти нав - вилояти Хатлон бо марказаш шахри Кургонтеппа таъсис дода шуд. Вилояти навтаъсис аз он чумла шахри Норакро низ фаро мегирифт.
Баъдан бо расидан ба истиклолияти давлатй соли 1991 барои муддати нисбатан кутохи таърихй, минтакаи Кулоб боз дар шакли вилояти алохида хамчун вохиди маъмурй-худудй зухур кард. Дар ин сол вилояти Хатлон дубора ба вилоятхои Кулоб ва Кургонтеппа таксим карда шуд. Аммо ин таксимот чуноне ки гуфтем, чандон дароз накашид. Аллакай 2 декабри соли 1992 харду вилоят боз дар хайати вилояти Хатлон муттахид карда шуданд ва зимнан ин бор, вилояти навтаъсис бар иловаи шахри Норак, нохияи Ёвонро низ фаро мегирифт.
Минтакаи Кулоб илова ба худи нохия ва шахри Кулоб, навохии Восеъ, Муъминобод, Хамадонй, Темурмалик, Дангара, Балчувон, Шамсиддини Шохин, Фархор ва Панчро фаро мегирад. Худуди ин нохияхо ва номгузории онхо дар даврони шуравй дар натичаи бархам додан, муттахид сохтан, таксим кардани худуди вохидхои маъмурй тагйир ёфта меистоданд. Чунончи, нохияи Муъминобод, ки хануз 16 марти соли 1938 дар хайати вилояти Кулоб таъсис ёфта буд, дар як давраи муайян (1973-1991) номи нохияи Ленинградро дошт ва 29 июни соли 1991 бо Карори Шурои Олии Ч,ШС Точикистон ба ин нохия номи таърихии он баргардонида шуд.
Нохияи Темурмалик бошад, хамчун нохияи Кизилмазор соли 1929 ташкил ёфта, соли 1953 Совет номгузорй шуд, ки то соли 2004 бо хамин ном вучуд дошт ва дар ин сол номи хозираи худро гирифт. Нохияи Шамсиддини Шохин бо карори Мачлиси миллии МО кишвар аз 3 марти соли 2016, №204 чунин номгузорй шудааст. То ин дам нохия номи Шурободро дошт ва худуди он низ чандин маротиба тагйир ёфта, аз хисоби собик нохияи Даштичум(1,48) фарох гардидааст Нохияи Хдмадонй низ самараи иктиклоли кишвар аст, зеро дар даврони шуравй ин нохия Москва ном дошт.
Хамин тавр, тадкикоти мо рушди низоми мактабу маорифро дар худуди минтакаи Кулоб дар бар мегирад, ки новобаста аз тагйирёбии макоми маъмурии он фазои ягонаи иктисодию чугрофй дошта, навохии Кулоб, Дангара, Шамсиддини Шохин, Муъминобод, Хамадонй, Ховалинг, Темурмалик, Фархор, Восеъ, Балчувонро дар бар мегирад.
Дар давраи мавриди баррасй, ба мисли тагйирёбии вохидхои маъмурй-худудии минтакаи Кулоб, низоми мактабу маориф низ дар асари дигаргунихои замона пайваста дар такомулу тагйирёбй буд. Хукуки дастрасии шахрвандон ба тахсилоти ройгон дар даврони шуравй тавассути Конститутсияи Иттиходи Шуравй ва Конститутсияи Ч,ШС Точикистон кафолат дода мешуд. Масъалаи мактабу маориф ва рушду нумуи минбаъдаи он дар анчуманхои хизбй хамеша мавриди таваччухи давлат карор дошт. Карорхои анчуманхои хизби рохбарикунандаи хамонвакта дар сатхи умумииттифок ва чумхурй барои тарбияи насли наврас ва чавонони Точикистон таъсири судманд мерасониданд.
Ягонагии раванди таълим ва тарбияи хонандагон тавассути накшаю барномахои намунавии аз тарафи Академияи фанхои педагогии Иттиходи Шуравй ва дар сатхи чумхурй тавассути макомоти зертобеи он бо назардошти хусусиятхои махаллй таъмин карда мешуд. Хднуз аз ибтидои нимаи дуюми асри гузашта сар карда, бо назардошти дарёфти сатхи пешрафти илмию техникии дигар мамолики дунё, масъалаи пайваста такомул додани низоми мактабу маориф дар сатхи умумииттифок, чумхурихо ва минтакахои он мавриди таваччухи чиддии рохбарият карор гирифта буд. Бо хамин максад аз ибтидои солхои 70-уми асри ХХ тахсилоти умумии миёна татбик карда мешуд.
Бо вучуди ин, низоми тахсилоти миёнаи умумй якчанд бор тагйир ёфта, сараввал аз 11-солаи таълими истехсолй ба 10-сола бо чунин тартиб: тахсилоти ибтидой-4 сол; миёнаи нопурра-4 сол ва тахсилоти миёна - 2 сол, дар мачмуъ 10 сол, тагйир дода шуд(2).
Минбаъд дар доираи чорабинихои хизбию хукуматй раванди тарбия мавриди муносибати комплексии макомоти сатхи гуногун карор гирифт, ки бо назардошти сарфи назар аз гуногунрангии кишрхои чомеа, ягонагии тарбияи мехнатию ахлокй ва гоявй-сиёсии онхо таъмин карда мешуд.
Умуман, дар худуди минтакаи Кулоб гузариш ба низоми тахсили миёнаи умумй то охири солхои 70-ум тул кашидааст. Мувофики вазифахои Накшаи панчсолаи Х барои солхои 19751980 бояд тамоми хонандагони тахсилоти миёнаи нопурраро, яъне синфи 8-ро хатмкарда, бояд бо идомаи тахсил дар мактабхои тахсилоти миёнаи пурра фарогир мешуданд.
Чунончи, мувофики карори Президиуми ШО Точикистони шуравй(6) аз мохи декабри соли 1976 вазоратхои сохавй ва идорахои дахлдор, алалхусус Вазорати маорифи халки Точикистон бахри боз хам баландтар бардоштани сатхи тахсилоти чавононе, ки дар муассисахои сохтмонй, рохсозй, наклиётй ва амсоли он фаъолият мекунанд, муваззаф гардиданд, ки дар натича халли вазифаи татбик кардани тахсилоти миёнаи умумй дар байни корчавонон то андозае имконпазир гардид.
Дар умум, масъалаи таълиму тарбия, мактабу маориф, дастрасии шахрвандон ба тахсилот дар олитарин санади меъёрй-хукукй, яъне Конститутсияи Иттиходи Шуравй аз мохи октябри соли 1977 ва Конститутсияи Точикистон аз мохи апрели соли 1978 дарч гардида буданд. Ин асноди олй хукуки дастрасии бемамониати хар як шахрванди шуравиро ба тахсилот ва ширкати фаъолонаи онхоро дар хаёти чомеа кафолат медоданд.
Дар баробари такомули ташкили раванди таълиму тарбия ба мазмуну мухтавои он низ диккати чиддй дода мешуд ва бахри хубтару муассиртар кардани усулхои таълим дар мактабхо чорахо андешида мешуданд. Чунончи, дар охири даврони шуравй дар минтакаи Кулоб сатхи таъминоти мактабхо бо воситахои техникй ва аёнй хеле бехтар гардида буд, ки ин дар навбати худ, ба афзоиши шавку рагбати муаллимон ба истифодаи техникаи ёрирасони таълимй, таълими барномавй ва таваччух ба методхои проблемавии таълиму тарбия боис гардид. Дар мачмуъ, дар низоми мактабу маорифи минтака дар он солхо як рухияи сабкати солим ва бахрагирй аз тачрибахои пешрафтаи хамдигарй хукмфармо буд.
Аз тарафе, барои боз хам хубтар идораи раванди фаъолияти муассисахои таълимй, бахусус дар сатхи миёнаи махсус ва олии касбй дар Точикистони шуравй соли 1978 ниходи алохида -Вазорати мактабхои олй ва миёнаи махсус таъсис дода шуд. Х,амзамон, чихати афзун намудани шавку рагбати муаллимон, бахусус дар макотиби тахсилоти миёнаи умумй, пайваста боло бурдани махорату ихтисоси педагогии онхо, дар муассисахои тахсилоти миёна равандаи аттестатсияи доимй ба рох монда шуд, ки натичаи онхо бо озмуни "Муаллими калон", "Муаллими методист" чамъбаст гардида, барандагони ин озмунхо ба унвонхои хамном сазовор дониста мешуданд. ^уллаи баланди ин хавасмандсозй сазовор гардидан ба номи пурифтихори "Муаллими халкии Иттиходи Шуравй" дониста мешуд, ки бо санади махсус аз 30 декабри 1977 сол мавриди ичро карор гирифта буд(8). Низоми хавасмандсозй бар замми ин, бо пайваста баланд бардоштани сатхи маоши муаллимон ба рох монда мешуд, ки дар натичаи он, муаллими мактаб, новобаста аз шахрй ё дехотй будани он, бо як маоши хуб таъмин гардида, тамоми саъю кушиши худро махз ба кори таълиму тарбия равона мекард.
Дар солхои 80-уми асри ХХ чихати таъмини халли масоили марбутаи замон аз чониби хизбу хукумати шуравй ислохоти макотиби тахсили миёнаи умумй ва касбй ба рох монда шуд. Аз чумла, дар ибтидои соли 1984 бо максади чалби таваччухи мутахассисон ва мухокимаи умумй дар сатхи умумииттифок хуччати "Самтхои асосии ислохоти макотиби тахсилоти умумй ва касбй" ба таври лоиха дар васоити ахбори омма мунташир карда шуд. Дар мухокимаи ин санади меъёран мухим, аз чумла коллективи муаллимони мактабхои минтакаи Кулоб низ фаъолона ширкат варзида, мукаррароти онро дар чаласахои худ, дар байни муаллимони мактабхои тахсилоти умумй, омузишгохи касбию техникй, дар чаласахои волидайн, дар нашрияхои чумхурй ба таври васеъ мухокима намуданд.Дар сатхи умумииттифокй оид ба ин масъала зиёда аз 6 500 чаласа доир гардида, бештар аз 8 хазор нафар мутахассис ва муаллимони кордида таклифу пешниходоти худро оид ба боз хам муассиртар кардан ва ба максад мувофиктар кардани накшаи ислохот изхор доштанд. Ч,амъбасти ин мухокима ва музокирахо дар карори Кумитаи марказии хизби коммунист дар мохи апрели соли 1984 дар шакли "Дар бораи самтхои асосии ислохоти макотиби тахсилоти умумй ва касбй" ба тавсиб расид(4).Тибки санади кабулгардида раванди таълим ва тарбия ба зинаи сифатан чадид боло бардошта шуд ва тарбияи мехнатй-истехсолй куллан тагйир дода шуд. "Самтхо" умдатан аз 8 кисми чудогона тартиб ёфта, хар кадоми он ба як самти мухими бехтар кардани низоми мактабу маориф нигаронида шуда буд. Тибки мукаррароти "Самтхо" низоми мактабу маориф ба таври зерин тагйир дода шуд: тахсилоти ибтидой - 4 сол (синфхои 1-4);тахсилоти нопурраи миёна - 5 сол(синфхои 5-9); тахсилоти миёнаи умумй - 2 сол (синфхои 10-11) ва тахсилоти касбй.
Х,амин тарик, муддати хониш дар макотиби тахсилоти миёнаи умумй 2 сол пешбинй гардида, синни кабул ба мактаб то ба 6-солагй поён фароварда шуд. Ин навоварихо аллакай аз соли хониши 1986-87 дар амалия чорй карда шуданд. Тахсилоти ибтидой аз 3 сол ба 4 сол дарозтар карда шуд.
Аз 8 банди умдаи ислохот, се банди он (3,4,7) махсусан ба бехтар кардани раванди таълим ва тарбияи насли наврас, тарбияи мехнатй, тарзи касбинтихобкунй, тахкими заминахои моддию техникии муассисахои тахсилоти миёнаи умумй ва касбй бахшида шуда буданд. Хдмзамон, зина ба зина зиёд кардани шумораи хонандагон, аз чумла дар синфхои аз 1 то 9 -то ба 30 ва 10-11 то ба 25 нафар ба рох монда шуд. Азбаски минтакаи Кулоб минтакаи агросаноатй махсуб мешуд, барои тахкими заминахои моддию техникии муассисахои тахсилоти миёнаи умумй ва касбии минтака аз имконияту иктидори тамоми муассисахо ва корхонахо, совхозхо ва колхозно ба таври васеъ истифода бурда мешуд.
Бандхои панчум, шашум ва хаштуми ислохот вобаста ба давраи нави тараккиёти чомеа боло бурдани сатхи тарбияи наврасон дар оила ва чамъият вазифагузорй карда, муассисахои хизбй, шуравй, пионерию комсомолй, коллективи корхонахо ва муассисахои тахсилотй, инчунин шахрвандони шуравй дар сатхи оилахо муваззаф гардиданд, ки диккатро ба ин самт махсусан пурзур намоянд. Хдмзамон барои баланд бардоштани макоми муаллим дар чомеа аз тарафи хукумат чорахои муассир андешида шуда, масоили омода намудани кадрхои сохибтахассус дар ин соха, таъмини маишию маънавй ва фарогатии муаллимон мавриди таваччухи хоса карор мегирифтанд.
Хдмасола санаи якуми сентябр хамчун чашни сартосарии «Рузи дониш» кайд карда мешуд. Умуман, ичрои мукаррароти ислохоти «Самтхо» дар давоми 1984-1990 ба накша гирифта шуда буд. Ч,ихати назарраси ислохот дар он буд, ки аз хар як шахру минтака ва вилояти кишвар такозо мешуд, ки накшаи дар амал татбик намудани ислохотро вобаста ба шароити мавчуда ва хусусиятхои махал созгор намуда, танхо баъди ин, ба ичроиши бандхои «Самтхо» оид ба ислохоти мактабу маориф камар банданд.
Дар ин миён, макомоти сохаи маорифи минтака дар баробари дигар зертобеони хукумати чумхурихои иттифокй барои ичрои шаш карори пайдарпай кабулгардидаи КМ хизби коммунист, Шурои вазирони Иттиходи шуравй ва Кумитаи марказии Иттифокхои касабаи умумииттифок оид ба самтхои гуногуни фаъолияти сохаи мактабу маориф, ки дар зарфи камтар аз як мох (аз 29.04.1984 то 23.05.1984) ба тасвиб расида буданд, муваззаф гардиданд.
^арори якум «Дар бораи такмили минбаъдаи тахсилоти миёнаи умумии чавонон ва бехтарсозии шароити фаъолияти макотиби тахсилоти умумй» аз 29.04.1984 мустакиман кулли кумитахои хизбиро дар сатхи чумхурихои шуравй, мухториятхо, шурохои вакилони шахру вилоятхо, тамоми кормандони хизбй, шуравй, хочагй, идорахои маориф, хайатхои омузгорони макотиб ва амсоли онро муваззаф мекард, ки чихати дар амалия татбик намудани ислохоти мактабу маориф мушаххасан тадбирхо андешанд ва зина ба зина дар ичрои он саъю кушиш намоянд.
Макомоти маорифи минтака дар асоси дастуроти макомоти болой, аз чумла накшаи нави таълимии Вазорати маорифи халки Точикистон барои соли хониши 1986-1987 накшаи нави талимй мураттаб сохта, теъдоди соатхои дарсиро барои хар як синф тачдиди назар кард. Чунончи, дар синфи 1 - 20, 2-20, 3 ва 4 - 24, 5 то 8 - 30, 9 то 11 (12) - 31 соат дар як хафта соатхои таълимй мукаррар карда шуданд. Дарсхои факултативй бошанд, дар доираи аз ду (синфи 7-9) то 4 (10-11) соат дар 1 хафта пешбинй гардиданд. Мувофики дастури мустакими макомоти болой, дар тамоми макотиби миллии чумхурихо бояд дар доираи синфхои аз 2 то 11 дар як хафта на камтар 2 то 3 соат дарси омузиши забони русй тахсис дода мешуд. Соатхои тарбияи мехнатй мувофики низоми нав чунин ба накша гирифта шуда буданд: синфи 2 то 4 -1, 5 то 7 - 2, 8 то 9- 3, 10-11 - 4 соат дар як хафта. Хдмзамон, дар синфи 5 то 7 барои тачрибаи истехсолй - 10, синфхои 8 то 9 - 16, 10 ва 11 - 20 руз дар як сол чудо мегардид.
Макомоти маорифи минтака муваззаф гардиданд, ки дар солхои 1986 то 1990 ба мактабхои минтака кудаконро аз синни шашсолагй кабул кунанд. Бар замми ин, бояд заминахои моддию техникии макотиби тахсилоти умумй то ба чавобгу будан ба мукаррароти ислохот ба ифока оварда мешуданд ва теъдоди хонандагон низ чуноне ки дар боло зикраш рафт, танзим мегардид.
^арори дуюме, ки макомот ва муассисахои сохаи мактабу маорифи минтакаи Кулоб дар баробари дигар минтакахои чумхурй ба ичрои он сафарбар гардиданд, 4 майи соли 1984 кабул гардид(4). Дар ин карор сухан дар бораи хубтар ба рох мондани тарбияи мехнатй дар рухияи одами шуравй, ба як низоми муайян даровардани раванди касбинтихобкунии
хонандагони макотиби тахсилоти миёна, зиёд кардани соатхои таълимй барои тарбияи мехнатй дар мактабхо, мураттабсозии фехристи касбхои тавсияшаванда мерафт.
Панч руз пас аз ин, карори навбатй ба тасвиб расид (11.05.1984), ки барои рушди минбаъдаи низоми тахсилоти касбй-техникй ва баландтар бардоштани макоми он дар омода намудани кадрхои сохибтахассус нигаронида шуда буд. Мувофики он, дар мадди аввал масоили рушди минбаъдаи мактабу маориф, бехтарсозии нишондодхои сифатии ин низом, бахусус дар омода намудани кадрхои тахассусноки коргарй дар макотиби касбию техникй гузошта шуданд.
Дар идомаи карорхои зикршуда, 15-уми май карори чорум кабул карда шуд. Ин карор умдатан чихати бехтарсозии омодагии касбии кадрхои худи низоми маориф, бахусус дар макотиби касбй-техникй, боз хам хубтар кардани шароити корй ва зиндагонии кадрхои педагогй, аз чумла зина ба зина зиёд кардани маоши муаллимон, идрорпулии донишчуён, баланд бардоштани сатхи маишату фарогати онхо нигаронида шуда буд.
Масоили тахсилоти томактабй, бунёди кудакистонхои замонавй, татбики барномахои ислохот дар амалия дар ин самт, омода намудани кудакон ба тахсил, зиёд кардани музди мехнати кормандони богча-кудакистонхо, бехтарсозии омодагии касбии педагогон дар ин зинаи тахсилот, андешидани чорахои санитарии лозима ва амсоли он мавзуи карори панчуме гардид, ки аз тарафи макомоти зикршуда санаи 19-уми майи хамон сол кабул карда шуд.
^арори охирон аз ин силсилакарорхо ба хавасмандии бештари кадрхои педагогии сохаи маорифи халк боис гардид, зеро он бевосита ба баланд кардани музди мехнати онхо бахшида шуда буд. Ин карор 23-уми майи хамон сол кабул карда шуд. Мувофики он, музди маоши кулли кормандони муассисахои таълимй баланд бардошта шуд.
Хамин тарик, оид ба хар як кароре, ки дар боло зикраш рафт, чй дар сатхи ШО Точикистон ва чй дар сатхи макомоти сохаи маорифи минтакаи Кулоб барномахо ва накша-чорабинихои амалй кабул гардида, мустакиман мавриди бахрабардорй карор гирифтанд. Чунончи чаласаи ШО Точикистони шуравй дар соли 1984 оид ба амалисозии барномаи ислохоти кабулгардидаи макотиби тахсилоти умумй ва касбй-техникй чорахои дахлдор андешид.
ПАЙНАВИШТ:
1. Васильев П.А., Кошелева А.И. Административно-территориальное деление Таджикской ССР (исторический очерк). - Сталинабад, 1948. - 48с.
2. Постановление ЦК КПСС и Совета Министров СССР о сроках подготовки и улучшении использования специалистов с высшим и средним специальным образованием. 21.5.1964г. // Законы об образовании 1955-1964 гг.// http://museumreforms.ru/node/13869
3. ^арори Президиуми ШО Ч,ШС Точикистон «Дар бораи баланд бардоштани маълумоти умумии чавонон дар корхона ва муассисахои вазоратхои сохтмон, саноати махаллй, наклиёт, рохсозии Ч,ШС Точикистон». - Душанбе, мохи декабри соли 1976// https://www.newspapers.com/
4. Постановление Плениума ЦК КПСС «Об основных направлениях реформы общеобразовательной и профессиональной школы» от 12 апреля 1984 г. N 13-XI// Библиотека нормативно- правовых актов Союза Советских Социалистических республик. -http://www.libussr.ru/doc_ussr/usr_12023.htm
5. ^арори якчояи КМ ХДИШ, Шурои вазирони Иттиходи шуравй ва Кумитаи марказии Иттифокхои касабаи умумииттифок «Дар бораи бехтарсозии таълиму тарбияи мехнатии мактаббачагон, касбинтихобкунии онхо, ташкили мехнати фоиданоки чамъиятии хонандагон» аз 04.05.1984.// http://www.economics.kiev.ua/download/ZakonySSSR/data02/tex12899.htm
6. Сборник законов СССР и указов Президиума Верховного Совета СССР. 1936г. - июль 1956г./ под ред. к.ю.н. Мандельштам Ю.И. - М.: Госиздат юридической литературы, 1956. - 61 https://ru.wikisource.org/wiki/%D0
7. Таджикская ССР: административно-территориальное деление. 1978г.- Душанбе: Ирфон, 1978. -С. 191-192.
8. Указ Президиума Верховного Совета СССР Об установлении Почетного звания «Народный Учитель СССР»от 30 декабря 1977 г.//Ведомости Верховного Совета СССР, 1978.- № 1.-С. 4
REFERENCES:
1. Vasilyev P.A., Kosheleva A.I. Administrative-Territorial Delimitation of the Tajik SSR (historical essay). - Stalinabad, 1948. - 48 p.
2. Decision of the CC CPSU and Council of Ministers of the USSR "On Changing the Terms of Study in the Polytechnic, Labor and Education-Production Secondary Schools". In August 1964.
3. Decision of the Presidium of the Tajik SSR "On Raising General Education of Young People in the Enterprises and Institutions of the Ministries of Construction, Local Industry, Transport, Road Construction of the Tajik SSR". - Dushanbe, December 1976
4. The April Plenary Session of the CC CPS "On the Main Directions of Reforming of Secondary and Vocational Schools" from April 1984.
5. Joint Decision of the CC CPSU, Council of Ministers of the Soviet Union and Central Committee of the Union Trade Union "On Improving the Education and Training of Schoolchildren, their Vocational Training and Organization of Useful Public Labor for Students" from 04.05.1984.
6. The Soviet Union and the Soviet Presidium of the Supreme Council of the USSR. 1936 - July 1956 / The Mandelsham UI - M.: Gosizdat Legal Literature, 1956. - 61 Electric Resources https://ru.wikisource.org/wiki/%D0
7. The Tajik SSR: Administrative-Territorial area. 1978 - Dushanbe: Cognition, 1978. - P. 191-192.
8. The Order of the Presidium of the Soviet Union "On the Establishment of the Honorary Name of the" People's Teacher of the Soviet Union "dated 30.12.1977.
