CC BY
24
13.00.02.НАЗАРИЯ ВА УСУЛХООИ ТАЪЛИМУ ТАРБИЯ 13Ж02.ТЕОРИЯ И МЕТОДИКА ОБУЧЕНИЯ И ВОСПИТАНИЯ 13.00.02.THEORY AND METHODS OF TEACHING AND UPBRINGING
УДК 371.015 ББК 88.8
РАВИШХОИ ПЕДАГОГИЮ Сабури Хайрулло Мирзозода, доктори илмуои
ПСИХОЛОГИИ педагоги, профессор; Дадобоев Музаффарцон
ИТТИЛООТИСОЗИИ ТАЪЛИМ Абдухолицович, унвонцуи кафедраи педагогикаи
ДАР МУАССИСАХРИ ицтимой ва касбии Донишгоуи давлатии Хуцанд ба
ТАХСИЛОТИМИЁНАИ УМУМИ номи акад.Б.Гафуров (Тоцикистон, Хуцанд)
ПЕДАГОГИЧЕСКИЙ И Сабури Хайрулло Мирзозода, доктор
ПСИХОЛОГИЧЕСКИЙ ПОДХОДЫ педагогических наук, профессор; Дадобоев
К ИНФОРМАТИЗАЦИИ Музаффарджон Абдухоликович, соискатель
ОБРАЗОВАНИЯ В кафедры социальной и профессиональной
ОБЩЕОБРАЗОВАТЕЛЬНЫХ педагогики Худжандского государственного
УЧРЕЖДЕНИЯХ СРЕДНЕГО университета имени акад.Б.Гафурова
ОБРАЗОВАНИЯ (Таджикистан, Худжанд)
EDAGOGICAL AND Saburi Khairullo Mirzozoda, Dr.of Pedagogy,
PSYCHOLOGICAL APPROALCHES Professor; E-mail:sabwov.67@mailm:
TO INFORMATIZATION OF Dadaboev Muzaffarjon Abdukholiqovich, Researcher
EDUCATION of the Department of Social and Professional
IN SECONDARY EDUCATION Pedagogy under the SEI "KhSU named after
INSTITUTIONS academician Bobojon Gafurov (Tajikistan,Khujand) E-mail:mdadoboev85@mail.ru
Вожщои калиди:компютер, барномауои компютери, технологияи иттилооти-коммуникативи, таълим, сифати таълим, муассисауои таусилоти мие'наи умуми, интегратсия, модернизатсия
Дар мацола яке аз масъалауои мууим ва уалталаби соуаи мактабу маорифи Цумуурии Тоцикистон- истифодаи босамари технологияи иттилооти- коммуникативи дар раванди таълими фанни география байни хонандагони муассисауои таусилоти умуми мавриди омузиш ва таулил царор дода шудааст. К,айд карда мешавад, ки дар маруилаи тацдиди низоми маорифи Цумуурии Тоцикистон иттилоотикунонии раванди таълим ва ворид намудани технологияуои нави инноватсионию коммуникативи муаммои уалталаби соуа гардидааст. тазаккур меравад, ки огози садаи XXI ба давраи рушди босуръати илму техника ва технологияи нави инноватсионию коммуникативи дар соуауои мухталифи хоцагии халц мубаддал гардид,ки соуаи маориф ва илм аз он дар канора нест. Гуфта мешавад, ки рушди технологияи нави иттилооти- коммуникативи ва ворид гардидани он ба системаи таълиму тарбияи насли наврас аули мактабу маорифро водор намуд, ки ба истифодаи бемайлони он дар цараени таълим ворид гардад. Хамчунин дар мацола муаллифон бо истифода аз мушоуида ва озмоиши гузаронидаашон пешниуод мекунанд, ки истифодаи технологияи нави иттилооти- коммуникативи дар цараени таълим имкон медиуад, ки тафаккури техникии хонандагон баланд бардошта шуда, ба уамцадами замон гардонидани шароити имконияти мусоид фароуам меорад.Дар мацола татбици амалии фановари иттилооти ва телекомуникатсиони дар раванди таълим ва мунтазам баланд гардидани сату ва сифати таълим дар муассисауои таусилоти уамагонии кишвар муайян карда шудааст. Хамчунин муутавои мацоларо ташкили чорабиниуои гуногуни таълимиву методы, мавцеи шабакаи интернет дар рушди таффаккури техникии насли наврас,нацши омузгори тахассуси дар баланд бардоштани шавци техникии шогирдон ва таъсири мусбии падару модар дар роуи дуруст азбар намудани нозукиуои технологияи нави иттилооти- коммуникативи ташкил медиуад. Дар цисмати хулосавии мацола ауамияти истифодаи босамари барномауои гуногуни компютери дар цараени таълими фанни география ва мавцеи он дар баланд бардоштани сифати таълим нишон дода шудааст.
Ключевые слова: компьютер, компьютерные программы, информационно-коммуникационные технологии, образование, качество образования, общеобразовательные средние школы, география, информатизация, интеграция, модернизация
В статье исследуется и анализируется один из наиболее важных и актуальных вопросов в сфере школы и образования Республики Таджикистан - эффективное использование информационных и коммуникационных технологий в обучении географии учащихся общеобразовательных школ. Авторы статьи определяют, что на этапе модернизации системы образования Республики Таджикистан информатизация образовательного процесса и внедрение новых инновационных и коммуникационных технологий стало актуальной проблемой в отрасли. Начало XXI века стало периодом бурного развития науки, технологий, новых инновационных и коммуникативных технологий в различных секторах народного хозяйства, в том числе в науке и образовании. Развитие новых информационных и коммуникационных технологий и их внедрение в систему образования и воспитания подрастающего поколения вынуждает школы и педагогов неустанно использовать их в образовательном процессе.Также в статье авторы, используя наблюдения и эксперименты, предполагают, что использование новых информационно -коммуникационных технологий в процессе обучения позволяет учащимся совершенствовать свое техническое мышление и идти в ногу со временем. Выявляется практическое применение информационных и телекоммуникационных технологий в образовательном процессе и неуклонное повышение уровня и качества образования в общеобразовательных школах страны.В содержание статьи также включены организация различных образовательных мероприятий, роль Интернета в развитии технического мышления подрастающего поколения, роль квалифицированного преподавателя в повышении технического интереса учащихся и положительное влияние родителей на изучение тонкостей новых информационных и коммуникационных технологий.В заключении статьи показана важность эффективного использования различных компьютерных программ в преподавании географии и их роль в повышении качества образования.
Keywords: computer, computer programs, information and communication technologies, education, quality of education, general secondary schools, geography, informatization, integration, modernization
The article studies and analyzes one of the most important and urgent issues in the field of schools and education of Tajikistan Republic, effective usage of information and communication technologies in the process of teaching geography among pupils of secondary schools. The authors of the article identify that at the stage of modernization of the educational system of Tajikistan Republic informatization of the educational process and introduction of new innovative and communication technologies has become a pressing issue in the industry. The beginning of the XXI-th century has become a period of rapid development of science, technology and new innovative and communicative technologies in various sectors of the economy, including education and science. And the relevant factor urged schools and education system to use it relentlessly in the educational process.Resorting to their own observations and experiments the authors suggest in the article that the use of new information and communication technologies in the learning process allows pupils to improve their technical thinking and keep up with the times.The article identifies the practical application of information and telecommunications technologies in the educational process and the steady improvement of the level and quality of education in secondary schools of the country. The content of the article also includes the organization of various educational activities, the role of internet in the development of technical thinking of the younger generation, the role of a qualified teacher in increasing the technical interest of students and the positive impact of parents on learning the nuances of new information and communication technologies. and communication technology, education, quality of education, teacher, secondary schools, geography, informatization, internet, informatization of education system, integration, modernization. The concluding part of the article shows the importance of the effective use of various computer programs in the teaching of geography and its role in improving the quality of education.
Айни замон бани башар ба раванди «информатизатсия» - иттилоотисозй ру ба ру гаштааст. Раванди мазкур бо макоми чомеаи кунунй сахт марбут буда, мах,з бо иттилоотнокии чомеа, ки дар он иттилоот макоми асосй дорад, сифати маълумот, озодй, озодии баён ва дастрасй ба иттилоъ фах,мида мешавад. Информатизатсия (иттилоотисозй) - раванди вусъатнокеаст, ки барои конеъ гардонидани талаботи мардум ба иттилоот ва таъсиси инфрасохтори тавонои телекоммуникатсионй равона гаштааст. Яке аз мавкеъх,ои мухдми иттилоотисозии чамъият ба информатизатсияи сохди маориф равона карда шудааст. Иттилоотисозй маориф раванди таъмини низоми таълим бо назария ва амалияи коркардшуда ва истифодабарии технологияи иттилоотии нав, ки барои амалигардонии максадх,ои таълиму тарбия нигаронида шудаанд, мах,суб меёбад. Бояд дар хотир дошт, ки иттилоотисозии таълим барои расидан ба ду максади стратегй мувофикат мекунад. Якум - баланд гаштани самаранокии хдма намуд^ои фаъолияти таълимй дар асоси истифодабарии технологиями иттилоотй ва коммуникатсионй. Дувум -баланд бардоштани сатх,и тайёр кардани мутахассисон бо типи нави тафаккур аст, ки он ба талаботи чомеаи иттилотнок чавобгу мебошад.
Ба pаванди иттилоотисозии таълим чандин низоми чоpабинй дохил мешавад: таъмини муассисахои таълимй ва ташкилоти идоpй бо дастгохо ва воситахои баpномаx,ои технологияи инфоpматсионй; пайвастшавй ба pасонахои баландсypъати махаллй, миллй ва байналхалкии шабакахои компютеpии таълим, ба шабакаи умумичахонии интеpнет; даp шабакаи иш^нет ташкил ва чойгиp каpдани захиpахои иттилоотии таъиноти таълимидошта, интегpатсияи захиpахои маълyмот даp сатхи махаллй ва давлатй; ташаккyли маданияти иттилоотй даp хама иштиpокчиëни pаванди таълим: коpмандон, мyаллимон, хонандагон, падаpy модаpи онхо, ташкил намyдани низоми мyнтазами омузиши технологияи иттилоотй баpои педагогхо(ташкили кypсхо, экспpесс -кypсхо,семинаpхои хypд, семинаpхои доимоамалкунанда, конфеpенсияхо). Тахти мафхуми pаванди иттилоотионии маоpиф на танхо истифодабаpии он даp муассисахои тахсилоти миëнаи умумй, донишгоххо ва дигаp муассисахои таълимии бо технологияи навтаpини иттилоотй тачхизонида, балки мукаммал каpдани низоми ташкили таълим бо pоx,и интикол - тpансфоpматсияи метод ва шаклхои pасонидани иттилоот бо максади даp хонандагон бедоp каpдани шавкмандй баpои гиpифтани донишхои нав, даp онхо инкишоф додани фаъолнокии эчодй низ фахмида мешавад. Бешубха, даp навбати аввал ташкил намудани мухити иттилоотию техникй бо истифодабаpии пpоектоpхо (нypполо), э^анхо, компютеp ва дигаp техникахо, ки бо истифодаи онхо иттилоъpо тавассути мyаppифй, конфеpенсия ва семинаpхо шаpх дода мешавад, заpyp мебошад.Айни замон насли навpас ба технологияи иттилоотй ва истифодабаpии он хамчун воситаи дилхушкунанда муносибат мекунанд, на бо максади тахсил ва гиpифтани донишхои нав. Баpои он ки даp хонандагон шавки истифодабаpии фановаpиx,ои иттилоотй бо максади омухтани илм ва гиpифтани дониш бедоp гаpдонида шавад, муаллими салохиятнок, омyзгоp, ки код^ аст асосхои истифодабаpии ин технологияpо омузонад, бояд бошад. Яъне бе иштиpоки мутахассиси саводнок ва ихтисосманд, ки pавандхои таълимpо хуб медонад, фановаpихои иттилоотиpо даp фаъолияти касбии худ истифода мебаpад, донишманду саводнок ва амсоли инхо аст, тасаввyp каpдан мумкин нест. Мухаккикони здад чунин мехисобанд, ки технологияи омехтаи таълим самаpаи хуб медихад. Модели омехтаи таълим имкон медихдд, ки таълими анъанавй, ки даp он машгулиятхо даp намуди аyдитоpиявй (синфй) (лексия, семинаp, коpхои лабоpатоpй) мегyзаpанд, бо таълими нав хамчоя гашта, як кисми машгулиятхои амалй ба тавpи электpонй гyзаpонида шаванд. Ин ^p имкон медихад, ки омУзгоp диккаташpо ба мавзуъхои шавковаp ва мypаккаби кypс pавона кунад, асосхои назаpиявй ва мафхyмхоpо мухдссилин хангоми ичpои машкхои электpонй аз худ мекунад.Х,амин тавp, иттилоотисозй даp чахони мyосиp накши мyхимpо мебозад, зеpо махз хамин pаванд «мyхаppик»-и замони оянда дониста шуда, махз ба он сифати тахсилот даp кишваp, щтидоpи техникии он вобаста мебошад ва бевосита муваффакияти pаванди мазкyp ба мутахассисони баландихтисос, ки кодиpанд мушкилихои пайдошудаи олами иттилоотpо хал каpда, онpо ба даpача ва зинаи баландтаp баpоваpда тавонанд, сахт маpбyт аст.Татбики амалии технологияхои иттилоотй ва телекоммуникатсионй даp pаванди таълим самтхои афзалиятнок баpои иттилотисозии маоpиф аст, ки баpои боло баpдоштани сифати таълим таъсиpи муайян мегyзоpад. Он тамоюлхои интегpатсионй, маъpифати конуниятхои фанхои сохавй ва мухити атpоф, pаванди иттилоотисозии маоpифpо таквият бахшида, коpкаpди pоххои нави таълим ва истифодаи потенсиали технологиями иттилоотиpо баpои инкишофи шахсияти омузанда масъалаи мyбpам мегаpдонад. Ин pаванд сатхи фаъолнокй ва вокуниши хонандаpо боло баpдошта, малакаи фикppонии алтеpнативи (чойгузин) - и ypо инкишоф медихад, мах^а™ пайдо каpдани стpатегияи халли масъалахои таълимй ва вазифахои амалиpо шакл мегиpонад, имконият медихад, ки натичаи амалишавии каpоpхои кабyлкаpдаашpо даp асоси моделpонии объекти омузиш, зyхypот, pавандхо ва pобитаи байни онхо пешгуй кунад. Мафхуми «инте^ат^я» ба педагогикаи шypавии солхои 80-уми асpи гузашта воpид гашта, он хамчун шакли pобитаи байни фанхо фахмида мешуд. Fояи интегpатсия ба мавзуи тахкикоти интенсивии назаpиявй ва амалй табдил ëфт. Мухаккик Ф.Шаpифзода (1) сатххои имконпазиpи интегpатсияpо махсусан таъкид каpдааст, ки он даp хамкоpии муаллими фаннй бо хонандагону донишчyëни эчодкоp ва бо коpмандони муассисахои илмй ифода гаштааст. Даp тахкикоти мо интегpатсия хамчун шакли самаpаноки ташкили даpс ва pохи нави омузиши гео^афия истифода гаштааст.Солхои охиp даp назаpия ва методикаи таълими фанни гео^афия воситахои нави ташкили даpс фаъолона тахкик мегаpданд. Баpои бо ин максад истифода каpдани интегpатсия даp сатххои гуногун амалан махдудият нест. Аз нуктаи назаpи амалия интегpатсия pобитахои байнифанниpо мустахкам мегаpдонад, доиpаи мyошиpатpо даp сохаи иттилоотионй васеъ гаpдонида, хасташавии хонандагонpо кам мекунад. Намудхои гуногуни инте^атс^ - аз pyи самт, сатх, метод, муносибат ва воситахо мавчуданд. Бисëp фанхо аз замонхои пеш хусусияти интегpатсионй доpанд. Аз хама зиëдтаp даp таълими фанни геогpафия мо интегpатсияи дохилифанниpо
мушохида карда метавонем. Барои раванди кунунии интегратсия маруилаи дурударози пайдошавии робитахои байнифаннй асос гаштааст, ки он дар навбати худ ба низоми муосири тахсилоти умумй нигохи навро ба робитахои байнифаннй - педагогикаи хамкориро додааст. Ба андешаи С.Е.Коврова интегратсия дар муассисахои тахсилоти миёнаи умумй дар якчанд самт ва дар сатххои гуногун ба амал меояд (2,42). Дар фанни география бошад, интегратсия дар асоси мухтаво мухим аст: интегратсияи мавод аз фанхои анъанавй, классикй ва воридшавии онхо ба курсхои нав, дар холати мо ба информатика мебошад. Дар бурриши ин гуна муносибатхо дарсхои интегратсияшудаи сатх ва хусусияти гуногундошта хамчун санчиши худи муаллим дар самти нав истифода мегардад. С.Е.Коврова раванди интегратсияро тахкик карда ду намуди он: амудй (якчоякунии мавод, ки дар солхои гуногуни тахсил бо намудхои мушкилтар такрор мешаванд) ва уфукй (якчоякунии маводи ба хам монанди фанхои гуногун) муайян кардааст (3,142). Дар фанни география ин якчоякунии фанхои гуногун ва кушишхои тарафхои гуногун бо максади рушд додани донишхои географии хонандагон мебошад. Дарсхои интегратсияшудаи географияро дар сатххои дохили фан ва ё байнифаннй гузаштан мумкин аст. Мухаккик А.Б.Лантсова сатхи дигари интегратсияро кайд кардааст, ки он хамкории муаллими география бо кормандони муассисахои илмй мебошад (4). Х,аминро бояд гуфт, ки имкониятхои интегратсия хамчун воситаи ташкили дарс бемахдуданд.
Масъалаи модернизатсияи дарс хамчун шакли асосии таълим дар муассисахои тахсилоти миёнаи умумй ба вучуд меояд. Айни замон дарси интегратсияшуда дар баробари 29 намуди дарси аз тарафи умум эътирофшуда дарси гайристандартй ба шумор меравад. Натичахои тахкикоти дар ин соха гузаронидашуда нишон медиханд, ки интегратсия дар муассисаи тахсилоти миёнаи умумй яке аз самтхои фаъоли ёфтани рохи халли масъалахои педагогй буда, барои рушди потенсиали эчодии чомеахои педагогй бо максади таъсиррасонии окилона ва самарабахш ба хонандагон мебошад. Имрузхо низ мисли пештара самти мухими таълими география, ба механизми додан ва сохиби дониш гардонидан алокаманд аст. Муаллимон аксар вакт аз «хотираи сусти хонандагон» шикоят мекунанд, аммо онро ба назар намегиранд, ки «маълумоти тайёр» наметавонад,ки барои ба хотир гирифтан ва фахмидани объекти омузиш хамчун пойгох хидмат кунад.Нафаре, ки иттилоотро аз дасти дуввум мегирад, аз зарурияти мустакилона фикр кардан озод мешавад.Аз хамин сабаб барои таълими фанни география имрузхо аз пештара дида зиёдтар чалбкунии муносибатхо ва тарзхои нави дарсгузарй талаб карда мешавад.Солхои охир доир ба ин мавзуъ даххо диссертатсия химоя ва ё ба химоя пешниход гаштанд, корхои илмй ва дастурхои таълимй нашр шуданд, мухокимаи ин мавзуъ дар сахифахои мачаллахои илмй пурзур гашт.Дар фахмиши дастгохи категориявии педагогхо истилоххои модернизатсия, интегратсия ва информатизатсия васеъ истифода бурда мешавад.Дар баробари ин як гурухи муаллифон тасдик мекунанд, ки иттилоотисозии маориф хамчун сохаи тахдщотию педагогй дар холати шаклгирй, хулосабардорй аз маълумоти тачрибавй ва натичахои чустучуйхои аклонй карор дорад. Бо чонибдорони ин нуктаи назар бахс накарда, хаминро кайд мекунем, ки масъалахои иттилоотигардонии маориф тахкик шудааст ва ба таври хушавй ба мо пешниход гаштааст. Дар чунин майдони бахси проблемавй-мавзуй масъалахои халнашуда хеле зиёданд. Алалхусус, масъалахои марбут ба раванди пешгуикунандаи сохавии раванди таълим дар муассисахои тахсилоти миёнаи умумй бо назардошти тамоюли иттилоотигардонии маориф, истифодаи фаъолонаи технологияхои иттилоотй-коммуникатсионй дар дарсхои география бенихоят кам мавриди тадкик карор гирифтааст. Тадричан истифода бурдани технологияи мавчудаи иттилоотиро дар дарсхои география прогресс номидан дуруст нест. Аз хамин сабаб, барои он ки технологияи иттилоотй-коммуникативй барои бехтаргардонии ичроиши барномахои таълимй хидмат кунад, он бояд махсусан бо хамин максад ба накша гирифта шавад. Ба андешаи мо, банакшагирии таълими география бояд дар якчоягй амалй карда шавад. Звенои марказй дар мачмуи масъалахо, чунон ки тасаввур мегардад, ташкили раванди таълими пурмухтаво ва аз лихози техникй мучаххаз, дорои компонентхои катъии иттилоотй-коммуникатсионй мебошад. Корхои тачрибавии гузаронидашуда собит карданд, ки барномахои компютерй дар омузонидани фанни география дар муассисахои тахсилоти миёнаи умумй афзалиятнок буда, ахамияти зиёд доранд. Дар омузиши фанни география зинаи нав - шахсй - сохавй ва таълимоти инкишофдиханда мебошад, ки он кафили рушди солими чомеа аз нуктаи назари иттилоотй ва аклонй мебошад. Истифодабарии окилонаи технологияхои иттилоотй-коммуникатсионй дар дарсхои география танхо хамон вакт имконпазир мегардад, ки муаллими фанни география доимй фарханги иттилоотии худашро боло бардорад ва бо донандагони ин соха хамкории зич дошта бошад.Дар ташкили раванди таълим интегратсия бо истифодаи барномахои компютерй дарси географияро шавковар ва самаранок мегардонад.Интегратсия дар таълими география хамаи сохахои навро фаро мегирад.Муаллими муосир бо истифодаи интернет имкон дорад, ки аз синф ва ё аз хона
берун набаромада аз дастовардхои тамоми олам дониш ба даст орад. Бо баробари рушди интернет кори муаллими география боз хам самараноктар гашт.Х,амчунин имконияти технологияхои нав дар санчиши дониш, истифодаи донишхо дар амал хеле васеъ буда, бояд тахкикоти жарфу мунтазам бо максади истифода бурдани онхо дар фаъолияти педагогй гузаронида шавад. Интегратсия дар ташкили дарси география яке аз воситахои бедор кардани шав^и маърифатии хонандагон мебошад. Барномахои маърифатии компютериро чунон бояд истифода бурд, ки хонандагон барои мустакилона гирифтани иттилоот кушиш кунанд, маълумотро сарчин ва коркард карда тавонанд. Дар фанни география истифодаи барномахои компютерй ба он нигаронида шудааст, ки хонандагон худро шахси эчодй ва истифодабарандагони технологияхои нав хис кунанд. Интегратсия хамчун воситаи ташкили дарси география яке аз воситахои пешбаранда буда, имкониятхои он сол аз сол ба шарофати ба вучуд омадани технологияхои нави таълимй васеъ мегардад.
ПАЙНАВИШТ:
1. Шарифзода,Ф.Педагогикаи умумй ва касбй/Ф.Шарифзода,А.М.Миралиев.- Душанбе, 2012. - 526 с.
2. Коврова,С.Е.О проблемах телекоммуникационного обучения в школьном образовании / С.Е. Коврова // Интернет в школе - шаги в будущее: материалы научно-практической конференции. - М.: ИОСО РАО, 2001. - С.40-42.
3. Коврова,С.Е.Телекоммуникации как средство развития познавательного интереса учащихся/С.Е.Коврова//Первые Аспирантские чтения: материалы научной конференции.-Якутск:Изд-во Департамента НиСПО МО РС (Я),2001.-С.20-23.
4. Каримова,И.Учитель-творец добра и прогресса/И.Каримова.-Душанбе:Ирфон,2010.-179 с.
5. Лутфуллоев,М.Педагогикаи миллии халки точик/М.Лутфуллоев.-Душанбе:Ирфон,2015.-660 с.
6. Шарипов,Ф.Ф.Системный подход к информатизации педагогического процесса в вузе -доминанта формирования профессиональных компетентностей студентов: автореф. дис. докт. пед. наук /Ф.Ф.Шарипов.-2013. - 56 с.
7. Сабуров, Х.М.Влияние основных тенденций развития современного образования на формирование личности учащихся/Х.М.Сабуров//Фундаментальные исследования.-2014.-№°3 (3).-С.613-616. ISSN 1812-7339
REFERENCES:
1. Sharifzoda,F.General and Professional Pedagogy/F.Sharifzoda,A.M.Miraliev.-Dushanbe,2012.-526 p.
2. Kovrova, S.E. On the Problems Beset with Telecommunications Training in School Education// Internet in School-Steps in the Future: materials of the scientific-practical conference.-Moscow:2001.-P.40-42.
3. Kovrova, S.E. Telecommunications as a Means of Developing Cognitive Interest of Students// First Postgraduate Readings:Proceedings of the Scientific Conference.-Yakutsk:2001. - P. 20 - 23.
4. Karimova, I. Kh., F. Sharifzoda. Teacher - Creator of Good and Progress / I. Kh. Karimova. -Dushanbe: Cognition, 2010. - 179 p.
5. Lutfulloev,M.National Pedagogy of the Tajik People/M.Lutfulloev[Text].-Dushanbe:Cognition, 2015. - 660 p.
6. Sharipov, F.F. The System Approach to Informatization of the Pedagogical Process in the University - the Dominant in the Formation of Professional Competencies of Students: synopsis of doctoral dissertation in Pedagogy / Faridun Fayzulloevich Sharipov. - Dushanbe, 2013. - 56 p.
7. Saburov,Kh.M.Influence of the Main Trends in the Development of Modern Education on the Formation of Personality of Students.//Fundamental studies 2014№3 (3).-Moscow,-P.613-616.ISSN 1812-7339
