Научная статья на тему 'ҚИШЛОҚ ТУРИЗМИНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА ХОРИЖ МАМЛАКАТЛАРИ ТАЖРИБАСИ'

ҚИШЛОҚ ТУРИЗМИНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА ХОРИЖ МАМЛАКАТЛАРИ ТАЖРИБАСИ Текст научной статьи по специальности «Прочие социальные науки»

CC BY
110
29
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Ключевые слова
қишлоқ хўжалиги / туристик фирмалар / меҳмонхоналар / агротуризм / фермер хўжаликлар / экотуризм / танишиш туризми / моделлар / гастротуризм. / agriculture / travel agencies / hotels / agritourism / farms / ecotourism / dating / models / gastrotourism.

Аннотация научной статьи по прочим социальным наукам, автор научной работы — F. Matkarimov

Ушбу мақолада қишлоқ туризмини ривожлантиришда хориж мамлакатлари тажрибалари ўрганилган. Хориж мамлакатларининг қишлоқ туризми тажрибаларини Ўзбекистон Республикасида қўллаш имкониятлари ўрганиб чиқилган. Таҳлил учун қишлоқ хўжалигини ривожлантиришда ривожланган мамлакатлар қишлоқ туризм моделлари асос қилиб олинган. Мақолада мамлакатда қишлоқ туризмини ривожлантириш ва уни такомиллаштириш бўйича таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE EXPERIENCE OF FOREIGN COUNTRIES IN THE DEVELOPMENT OF RURAL TOURISM

This article examines the experience of foreign countries in the development of rural tourism. The possibilities of applying the experience of foreign rural tourism in the Republic of Uzbekistan are studied. The analysis is based on rural tourism models of developed countries in the development of agriculture. The article develops proposals and recommendations for the development and improvement of rural tourism in the country.

Текст научной работы на тему «ҚИШЛОҚ ТУРИЗМИНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА ХОРИЖ МАМЛАКАТЛАРИ ТАЖРИБАСИ»

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 5 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

ЦИШЛОЦ ТУРИЗМИНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА ХОРИЖ МАМЛАКАТЛАРИ

ТАЖРИБАСИ Маткаримов Ф.Б.

УрДУ Туризм ва мех,монхона хужалигини бошкариш кафедраси стажор-укитувчиси

https://doi.org/10.5281/zenodo.7029209

Аннотация. Ушбу мацолада цишлоц туризмини ривожлантиришда хориж мамлакатлари тажрибалари урганилган. Хориж мамлакатларининг цишлоц туризми тажрибаларини Узбекистон Республикасида цуллаш имкониятлари урганиб чицилган. Таулил учун цишлоц хужалигини ривожлантиришда ривожланган мамлакатлар цишлоц туризм моделлари асос цилиб олинган. Мацолада мамлакатда цишлоц туризмини ривожлантириш ва уни такомиллаштириш буйича таклиф ва тавсиялар ишлаб чицилган.

Калит сузлар: цишлоц хужалиги, туристик фирмалар, меумонхоналар, агротуризм, фермер хужаликлар, экотуризм, танишиш туризми, моделлар, гастротуризм.

ОПЫТ ЗАРУБЕЖНЫХ СТРАН В РАЗВИТИИ СЕЛЬСКОГО ТУРИЗМА

Аннотация. В данной статье рассматривается опыт зарубежных стран в развитии сельского туризма. Изучены возможности применения опыта зарубежного сельского туризма в Республике Узбекистан. В основу анализа положены модели сельского туризма развитых стран в условиях развития сельского хозяйства. В статье разработаны предложения и рекомендации по развитию и совершенствованию сельского туризма в стране.

Ключевые слова: сельское хозяйство, турагентства, отели, агротуризм, фермы, экотуризм, знакомства, модели, гастротуризм.

THE EXPERIENCE OF FOREIGN COUNTRIES IN THE DEVELOPMENT OF RURAL

TOURISM

Abstract. This article examines the experience of foreign countries in the development of rural tourism. The possibilities of applying the experience of foreign rural tourism in the Republic of Uzbekistan are studied. The analysis is based on rural tourism models of developed countries in the development of agriculture. The article develops proposals and recommendations for the development and improvement of rural tourism in the country.

Keywords: agriculture, travel agencies, hotels, agritourism, farms, ecotourism, dating, models, gastrotourism.

КИРИШ

21-аср бошларида туризм дунёнинг куплаб давлатлари ва минтакаларида ижтимоий-иктисодий ва маданий хдётнинг етакчи йуналишларидан бирига айланди. Бугунги кунда туризм иктисодиётнинг энг жадал ривожланаётган ва юкори рентабелли тармокларидан бири булиб, иктисодиётнинг турли тармокларининг биргаликдаги фаолиятига кучли таъсир курсатади.

Сунги йилларда мамлакатимизда туризм сохдси иктисодиётнинг асосий тармокларидан бирига айланиб бормокда. Ушбу сохдни ривожлантириш учун катор ишлар амалга оширилмокда. Жумладан Узбекистон Республикаси Президентининг 20222026 йилларга мулжалланган "Янги Узбекистоннинг тараккиёт стратегияси" тугрисидаги ПФ-60 сонли фармони доирасида мамлакатимиз тараккиётини белгиловчи 100 та максад

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 5 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

ишлаб чикилди. 34-максадга кура "Обод кишлок" ва "Обод махалла" дастурлари доирасида худудларнинг "усиш нукталари"дан келиб чикиб, мухандислик-коммуникация ва ижтимоий инфратузилма объектларини куришга алохида эътибор каратиш. Худудларда хизмат курсатиш ва сервис сохаларини ривожлантириш оркали кейинги 5 йилда хизмат курсатиш хажмини 3 бараварга ошириш хамда ушбу йуналишда жами 3,5 миллион янги иш уринларини яратиш вазифалари куйилган. 35-максадга кура "Узбекистан буйлаб саёхат килинг" дастури доирасида махаллий сайёхлар сонини 12 миллион нафардан ошириш хамда республикага ташриф буюрадиган хорижий туристлар сонини 9 миллион нафарга етказиш вазифалари куйилган. Бу вазифаларни амалга оширишда кишлок туризмини ривожлантириш мухим омил саналади.

ТАДЦЩОТ МАТЕРИАЛЛАРИ ВА МЕТОДОЛОГИЯСИ

^ишлок туризмига биринчи бор 1986-йилда Европа Хамжамиятлари ^омиссияси (Commission of the European Communities) томонидан таъриф берилган. Таърифга кура кишлок туризми бу кишлок худудида амалга ошириладиган хар кандай туристик фаолиятдир.

Европа Хамжамиятлари ^омиссияси кишлок туризмига кенгрок фаолият сифатида карашган. Яъни кишлок жойида амалга ошириладиган туристик жараёнлар. Буларга кишлок байрамлари, урф-одатларини урганиш, кишлок мехнатида иштирок этиш, ёки кишлок жойларида отлар миниш, фермер хужаликларига ташриф буюриш ва бошка бир канча туристик фаолиятларни назарда тутишган.

Инглиз олимларидан бири профессор Бернард Лейн уз тадкикот ишларида кишлок туризми бу кишлок жойларида махаллий ахоли билан богликликка эга булган фаолият, уз кулами ва функсиялари буйича узига хосликни акс эттирадиган кишлок мухити, иктисодийоти, тарихи ва унинг иктисодий - географик холатини тасвирларидир дея айтиб утган.

Бернард Лейн кишлок хужалиги ахолисининг туристлар билан узаро алокасига алохида тухталиб утган. ^ишлок худудида мехмон уйларини ташкил этиш, фермер хужаликларида агротуризмни ривожлантириш оркали кишлок ахолисини иш билан таминлаш ва туристлар билан мулокат кила олиш билимини ошириш мумкин.

^ишлок туризмини белгиловчи омилларни, Бутун Жахон Туристик Ташкилоти гояларига кура, туртта блокга бирлаштириш мумкин: кишлок жойлари, кишлок турмуш тарзи, кишлок мероси, кишлок туристик фаолияти.

Лондонлик тадкикотчи М.Ж.Стаблер узининг ,,Туризм ва баркарорлик: тамойиллардан амалиётгача" номли китобида кишлок туризми туризм индустриясининг фойдаланишга йуналтирилган тармогидир. ^ишлокнинг табиий, маданий, тарихий ва бошка бойликларини ривожлантириш ва унинг интеграциялашган туристик махсулотни яратиш хусусиятларидир дея таъриф билдирган.

Россия илмий адабиётларида кишлок туризми тушунчасини аниклашнинг турли ёндашувлари ва атамалари мавжуд. Шулардан бири Л.С.Колосова томонидан билдирилган таърифга кура агротуризм, агроекотуризм кишлокдаги туризм деб таърифлайди, бунга кура туристлар уз таътиллари давомида ферма ва фермер хужаликлари кишлок турмуш тарзини олиб боришлари мумкин. М.Биржаков асарида кишлок (кишлок туризми) туроператорлар ва турагентлар оркали ташкил этилган якка туристларнинг кишлокда дам олиши сифатида талкин этилади.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 5 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

Тадкикот методологияси

Тадкикот ишимизда моделлар, статистик анализ, гурухлаш ва таккослама усуллари кузатув ва тахлил килиш методларидан кенг фойдаланилди.

ТАДЦЩОТ НАТИЖАЛАРИ

Европа мамлакатларида 18-асрларда шахарлар ва кишлоклар уртасидаги муносабатлар характери жиддий узгарди. Ишлаб чикариш суръати тезлашди, фабрикалар ва заводлар шахар киёфасини узгартирди. Барча мамлакатларда саноат боскичидан утаётганда лизинг, кишлок ва шахар ахолисининг нисбати усиш йуналиши буйича узгарди. 19-асрларда Европада кишлокдан шахарга кучиб утишнинг(миграциянинг) энг юкори курсаткичлари кайд етилди.

Аммо хозирда шахар шовкинидан чарчаган, табиий махсулотларни истаётган одамлар кишлок жойларига саёхат килишни хохлашмокда. Турли хил манбаларга кура хар йили дунё буйлаб саёхат килувчи туристларнинг 12% дан 30 % гача кисми кишлок туризмини афзал куришади. ^ишлок туризми кишлокнинг табиий, тарихий ва бошка бойликларидан фойдаланишга асосланган турли хил туризм турларини бирлаштириб, жадал ривожланмокда.

Бугунги кунда хориж мамлакатларида туризмнинг истикболли йуналишларидан бири булиб кишлок туризми хисобланмокда. Жахон амалиётида туризм сохасини ривожлантиришга туртки буладиган асосий йуналишларидан бири сифатида кишлок туризмига каралмокда. Франция, Италия, Испания, Германия, Швецария, Ирландия каби манлакатлар кишлок туризмининг минтакавий моделларини шакллантиришда етакчи булиб келишмокда.

^ишлок туризми Европада 1970-йиллардан бошлаб пайдо булган. Ривожланган мамлакатларда кишлок туризмининг жадал ривожланишига куйидаги муаммолар сабаб булган. Ишсизликнинг юкорилиги, кишлокдаги ишчи кучларининг шахарларга кучиши, агробизнесларни бирлаштириш, кишлоклардаги ахолининг даромадини ошириш ва бошкалар.

^ишлок туризмининг яна бир афзаллиги кишлок жойларида дам олишнинг бошка туризм турларига караганда арзонлиги булди. Урта даромадли фукароларнинг табиат куйнида ёлгиз дам олиши, дехкон оиласи хаёти билан якиндан танишиши, янги сабзавот ва мевалар, гушт ва сут махсулотларини татиб кури билан бирга кишлок хужалиги ишларида хам бевосита иштирок этади. Гарбий Европада 40 миллионга якин фукаро курортлардан кура кишлок туризмини афзал курди. ^ишлок туризмининг асосий иштирокчилари кичик ёшдаги болалардир. Болалар уй хайвонларини бокиши ва уларни урганиши, меваларни йигишни яхши курадилар.

Рус олимлари кишлок туризмини тартибга солишга куйидаги туртта ёндашувни аникладилар (1-чизма). Бу кишлок хужалиги хизматлари бозорининг турли иштирокчилари туризм мотивларни курсатишга имкон яратади.

Юкоридаги бошкарув функсияларидан шуни куришимиз мумкинки, кишлок туризмини ривожлантиришдан кузда тутилган асосий максадлардан бири бу экологик жихатдан атроф мухитга зарарни камайтириш, мавжуд ресурслардан окилона фойдаланган холда ахоли турмуш тарзини оширишга каратилган.

^ишлок туризмини ривожлантиришда бутун дунё буйлаб етакчи моделлардан бири сифатида Франция, Италия, Испания ва Британия моделлари хисобланади.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 5 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

1-чизма: Хорижда цишлоц туризмини ривожлантириш учун менежмент

консепциялари.

Цишлоц туризмини ривожлантиришда Франция модели

^ишлокда туризмни амалга оширишнинг бир канча вариантларини ишлаб чикиш Асосий жойлаштириш воситаси сифатида кичик коттедж-апартментлардан фойдаланиш Махдллий екологик тоза мах,сулотлардан туристларга етказиш

Туристларнинг асосий бандлигини таъминлаш

Пиёда сайр, отларда сайр, велотуризм, вино ишлаб чикарувчи ва бошка агротуристик корхоналарга экскурсия килиш. ^ишлок ах,олиси мех,нат ишларида фаол иштирок этиш Пассив туризмнинг бир канча турларини таклиф килиш.

Цишлоц туризмини ривожлантиришдан асосий мацсад

^ишлок ах,олисини турмуш фаровонлигини ошириш ^ишлок хужалиги ишлаб чикаришини куллаб-кувватлаш ^ишлок худудида пляж туризмини ривожлантириш ресурсларидан окилона фойдаланиш

1-чизма. Цишлоц туризми Франция модели.

МУ^ОКАМА

^ишлок туризми Францияда юкори даражада ривожланган хисобланиб, кишлок жойларида туризмнинг бир канча турларини таклиф килиш имкониятига эга. Францияда туристлар асосан фаол иштирок этишади яъни кишлок аграр хужаликларида йигим -терим ишларида катнашиш, кишлокнинг экологик тоза мах,сулотларидан мустакил равишда овкат тайёрлаш ва бир канча актив туризм турлари билан банд булиш.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 5 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

2-чизма. ^ишлок туризми Британия модели.

Британия модели ахолини эгологик билим ва табиатга булган мухаббати ва масулиятини оширишга каратилади. Мактаб болаларини кишлок жойларига экскурсияларга олиб бориш оркали кишлок хаёти билан таништириш ва ёшликдан кишлок ва экологик туризм худудларига саёхат килишни ургатиш ва табиатни асрашга эътибор беришдир.

3-чизма. ^ишлок туризми Италия модели

Италияда хозирги кунда кишлок худудларида 100 га якин вино ишлаб чикариш корхоналарига турмаршрутлар ишлаб чикилган. Вино ишлаб чикариш корхоналарига экскурсия килиш мобойнида агротуризм хам амалга оширилади. Италияда кишлок жойларида виллалар ва курорт жойларда юкори даражадаги кулайликни хохловчи туристлар учун хам етарли ресурслар мавжуд хисобланади. ХУЛОСА

Мамлакатимизда кишлок туризмини амалга ошириш учун ресурслар етарли даражада булиб, кишлок туризмини хориж мамлакатларининг етакчи моделларидан фойдаланган холда ривожлантириш учун куйидаги тавсиялар ишлаб чикилди.

- вилоятлардаги кишлок туризмида фаолият юритаётган корхоналар уртасида узаро хамкорликни амалга ошириш;

- кишлок худудларига махаллий ахоли учун ички туризм маршрутларини ишлаб чикиш;

- хориж тажрибасида келиб чиккан холда мактаб укувчиларини кишлок жойларига экскурсияларга олиб бориш;

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 5 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

- минтакага келаётган сайёхларни худуднинг табиатини яхши билишлари учун, Хоразм вилоятининг флораси ва фаунасини узида мужассам килган каталогини ва минтакани табиати буйича веб сайтларини яратиш лозим;

- кишлок худудларида мехмон уйларини купайтириш ва ахолини иш билан таъминлаш;

- кишлок жойларидаги озик-овкат махсулотларини ишлаб чикарувчи корхоналарга экскурсиялар ташкил килиш.

- етакчи хориж мамлакатлари тажрибаларидан фойдаланган холда миллий кишлок туризми моделини ишлаб чикиш.

REFERENCES

1. Commission of the European Communities: 1986, Action in the field of tourism, Bulletin of the European Communities, Supplement 4/86, European Commission, Brussels.

2. Kompulla R. Rural Tourism development or tourism development customer orientation or entrepreneurial approach. - 2004. - Publication of Savonia Polytechnic, Finland.

3. Streimikiene, D., Bilan, Y. (2015), «Review of Rural Tourism Development Theories», Transformations in Business & Economics, Vol. 14, No 2 (35), pp.21-34.

4. Tourism and sustainability: from principles to practice / edited by M.J. Stabler. CAB In-ternational.London. -1997

5. Биржаков М.Б. Исторические предпосылки деревенского туризма./ М.Б. Биржаков. O.A. Новикова // Туристические фирмы. 2002. № 28. С. 13-15.

6. Сачкова В.А. Урбанизация как социальный процесс. / дис. канд. философ. наук: 09.00.11. - М.: 213.186 с.

7. Чендулаевой И. А. Проблемы и перспективы развития сельского туризма: российский и зарубежный опыт Белгород 2016

8. Биржаков М. Б. Исторические предпосылки деревенского туризма //М. Б.Биржаков, О. А.Новикова, Туристические фирмы. 2011. №28.

9. Мозгунов Н.А. Географические факторы развития сельского туризма в Центральной России. Автореф. дисс. ... канд. географ. наук. М., 2010.

10. («Программа сельского туризма во Францию». О.А.Ощепкова. Красноярск. 2019. Бакалаврская работа.).

11. «Развитие сельского и экологического туризма». ФГБОУ ВПО «Бурятская Государственная сельскохозяйственная академия имени В. Р. Филиппова»

12. https://yuz.uz/uz/news

13. www.stat.uz

14. www.unwto.uz

15. "2022-2026 йилларга мулжалланган Янги Узбекистоннинг тараккиёт стратегияси тугрисида" ги Узбекистон Республикаси президентининг фармони ПФ-60 сонли. 2022-йил. 28-январ.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.