Научная статья на тему 'ҚИСҚА МАСОФАГА ЮГУРУВЧИЛАРНИНГ ЖИСМОНИЙ ВА МАХСУС ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИК КЎРСАТКИЧЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ'

ҚИСҚА МАСОФАГА ЮГУРУВЧИЛАРНИНГ ЖИСМОНИЙ ВА МАХСУС ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИК КЎРСАТКИЧЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
14
2
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ОЛИМПИЯ ЎЙИНЛАРИ / ЖАҲОН ВА ОСИЁ ЧЕМПИОНАТЛАРИ / НАЗАРИЙ ВА АМАЛИЙ МАШғУЛОТЛАР / МЕХАНИК ИШ БАЖАРИШ қОБИЛИЯТИ / ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИК ВА МАХСУС ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИК НИСБАТЛАРИ

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Казоқов Р.Т.

Мақолада қисқа масофага югурувчи спортчи талабаларнинг машғулотларида умумий жисмоний тайёргарлик ва махсус жисмоний тайёргарлик юкламалари нисбатларини тўғри тақсимлаш орқали спортчиларнинг кўрсаткичларини яхшилаш бўйича амалга оширилган педагогик тажриба натижалари уларнинг статистик таҳлили бўйича маълумотлар келтирилган.В статье представлены результаты педагогического эксперимента, проведенного по улучшению показателей физической и специальной физической подготовленности спортсменов путем правильного распределения пропорций общефизической подготовки и специальных физических тренировочных нагрузок в подготовке бегунов на короткие дистанции студентов спортсменов, а также данные их статистического анализа.This article presents the results of pedagogical experiment conducted to improve physical and special physical fitness indicators of athletes by correct distribution of the proportions of general physical training and special physical training loads in the training of short distance running student athletes, as well as data on their statistical analysis.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ҚИСҚА МАСОФАГА ЮГУРУВЧИЛАРНИНГ ЖИСМОНИЙ ВА МАХСУС ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИК КЎРСАТКИЧЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ»

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

настика машгулотлари буйича кулланилган восита ва услублар уларнинг функционал холатига турли даражадаги самарадорлик билан таъсир курсатди. ТГда контингент хусусиятларини инобага олган холда тугри танланган согломлаштирувчи йуна-лишга эга воситалар тана органлари ва тизимлари фаолиятини оптималлаштиришга ёрдам беради, НГда эса мунтазам машгулотлар утказилмаганлиги туфайли шугулланувчиларнинг саломатлик холати ёмонлашганлиги кузатилди.

Адабиётлар:

1.Карпман В.Л. Тестирование в спортивной медицине / В.Л.Карп-ман, З.Б.Белоцерковский, И.А.Гудков. - М.: ФИС, 1988. - 208 с.

2.Бальсевич В.К. Физическая культура для всех и для каждого / В.К.Бальсевич. - СПб.: СПбАФК им. П.Ф. Лесгафта, 1997. - 74 с.

3.Жигалова Я.В. Проектирование комплексных оздоровительных фитнес-программ для женщин 30-50 летнего возраста: дис. ... канд. пед. наук / Я.В.Жигалова. - М., 2003. - 166 с.

4.Гаврилов Д.Н. Программы оздоровительной физической культуры для людей старшего возраста / Д.Н.Гаврилов, А.В.Малинин // Первый международный науч. конгресс «Спорт и здоровье» 9-11 сентября 2003. - СПб, Россия: материалы конгр. - СПб, 2003. - Т. II. - С. 150-152.

Информация для связи с автором:

info@jtsu.uz

Укитувчи Р.Т. КАЗОЦОВ1

1 Узбекистан давлат жисмоний тарбия ва спорт университети Чирчик шахри, Узбекистон

ЦИСЦА МАСОФАГА ЮГУРУВЧИЛАРНИНГ МАХСУС ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИК КУРСАТКИЧЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ

Аннотация Annotation

В статье представлены результаты педагогического эксперимента, проведенного по улучшению показателей физической и специальной физической подготовленности спортсменов путем правильного распределения пропорций общефизической подготовки и специальных физических тренировочных нагрузок в подготовке бегунов на короткие дистанции студентов-спортсменов, а также данные их статистического анализа.

Ключевые слова: олимпийские игры, чемпионаты мира и Азии, теоретическая и практическая подготовка, умение выполнять механическую работу, физическая подготовка и коэффициенты специальной физической подготовки.

Маколада киска масофага югурувчи спортчи-талабаларнинг машгулотларида умумий жисмоний тайёргарлик ва махсус жисмоний тайёргарлик юкламалари нисбатларини тугри таксимлаш оркали спортчиларнинг курсаткичларини яхшилаш буйича амалга оширилган педагогик тажриба натижалари уларнинг статистик та^лили буйича маълу-мотлар келтирилган.

Калит сузлар: олимпия уйинлари, жщон ва Осиё чемпионатлари, назарий ва амалий машгулотлар, механик иш бажариш цобилияти, жисмоний тайёргарлик ва махсус жисмоний тайёргарлик нисбатлари.

This article presents the results of pedagogical experiment conducted to improve physical and special physical fitness indicators of athletes by correct distribution of the proportions of general physical training and special physical training loads in the training of short-distance running student-athletes, as well as data on their statistical analysis.

Key words: Olympic Games, World and Asian Championships, theoretical and practical training, ability to perform mechanical load, physical training and ratios of special physical training.

Кириш. Мамлакатимизда таълим тизимини тако-миллаштириш, Ватан равнакини таъминлайдиган ёш авлодни вояга етказиш масалаларига жиддий эътибор берилмокда. мустахкамлаш борасида хукуматимиз томонидан барча шарт-шароитлар яратилмокда. Миллатнинг энг мухим стратегик бойлиги - фука-роларнинг, энг мухими юксак маънавий-ахлокий кадриятларни узига жам килган, хар томонлама етук баркамол инсонни етишириш, усиб келаётган ёш ав-лоднинг саломатлиги хисобланади. Узбек халкининг минг йиллар давомида яратган, авлоддан-авлодга утиб келаётган миллий - маънавий кадриятларимиз асосида ёш авлодни бой, ахлокий пок, жисмоний баркамол килиб тарбиялаш бугунги кунда педагогика фани олдидаги мухим масалаларидан биридир.

Х,озирги кунга келиб жисмоний тарбиянинг мухим муаммоларидан бири спортчиларнинг техник махорати даражасини юксалтиришнинг янги услуб ва шаклларини яратишдан иборат булиб колди. Кечаги ёш спортчи болалар, бугун нафакат узбек спортида балки Олимпия уйинлари, Жахон ва Осиё чемпио-натлари мусобакаларида узини спортдаги галабалари билан фахрли шохсупалардан жой олиб юртимиз

шон-шухратини жахон хамжамияти олдида тараннум этмокда. Шу билан бирга ракобатбардош спортчилар-ни тайёрлаш тизими ва услубларини шакллантириш ва такомиллаштириш, инновацион технологияларни яратиш хамда улардан фойдаланиш зарур булади. Ушбу муаммолар уз навбатида соха буйича юкори малакали кадрлар тайёрлаш, укув-машгулот ва му-собака жараёнларини илмий асосда ташкил килиш, истеъдодли спортчиларни тарбиялаш куламини кен-гайтириш мухимлигига эътибор каратади.

Тадкикотнинг максади киска масофага югурув-чи спортчи-талабаларнинг техникасини биомеханик тахлил асосида такомиллаштириш дастурини ишлаб чикиш ва илмий асослаш.

Тадкикотнинг объекти киска масофаларга югу-рувчи енгил атлетикачиларнинг техник тайёргарлик даражасини УзДЖТСУ укув дастуридаги назарий ва амалий машгулотларни инобатга олган холда биомеханик тахлил асосида такомиллаштириш.

Тадкикотнинг предмети хозириги пайтда амалда булган УзДЖТСУ укув дастуридаги назарий ва амалий машгулотлар дастурини инобатга олган холда киска масофаларга югурувчи енгил атлетикачилар-

www.fansports.uz

53

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

нинг техник тайёргарлик даражасини биомеханик тадлил асосида такомиллаштириш услубияти. Тадкикотнинг вазифалари: - биомеханик тадлил асосида киска масофага югурувчи спортчи-талабаларнинг техникасини такомиллаштириш дастурини тадлил килиш ва умум-лаштириш;

Тадкикот усуллари. Илмий-услубий адабиётлар-ни тадлил килиш, педагогик кузатув, антропометрик усул, старт реакциясини («SYNX Ексйотс» аппара-тида) аниклаш, функционал тайёрагарликни («POLAR ТЕАМ-2» аппаратида) аниклаш, педагогик тажриба, педагогик тестлаш, математик статистика усуллари.

Спортчиларнинг буй узунлиги ва тана вазни курсаткичлари буйича спортчининг киска масофа-ларга лаёкатини аниклаш жуда кийин. Лекин тана пропорциясига караб, оёклар узунлигининг умумий буй узунлигига нисбатини эътиборга олиб бу курсат-кич спринтерларда жуда юкори ва 54-55% кийматга етишини К.Т. Шокиржонова, Н.Т. Тухтабоевлар уз тадкикотларида аниклашган.

Н.Г Озолин берган маьлумотларда энг яхши тез-лик курсаткичлари кора танли спортчиларга тегишли эканлиги айтиб утилган, чунки уларда оёкларнинг уртача узунлиги 86,2 см.га, ок танлиларда эса-83см. га тенг деб хисоблайди.

1-жадвал

Юкори малакали спринтерлар (эркаклар) гавда пропорцияси-нинг уртача кийматлари .

Тана аъзолари узунлиги(см) Масофа м

100 м 200 м

Тана 80,4±0,46 81,0±0,3

Гавда 53,3±0,3 53,8±0,2

Куллар 77,3±04 78,6±0,3

Оёклар 94,7±0,6 96,8±0,4

Сонлар 48,1±0,4 49,0±0,3

Болдирлар 39,2±0,3 40,6±0,3

СМ

см о см

го га

0

ю

1

Спортчиларда механик иш бажариш кобилияти буйича мушак толалари суст (кизил) ва тез (ок) то-лаларга булинади. К.Хесс ва А. Хексли (Германия) маълумотларига кура, машк килиш йули билан мавжуд мушак толалари турларининг нисбатини узгартириб булмайди.

К^иска масофага югурувчиларни жисмоний тай-ёргарлигига куйиладиган талаблари буйича масофа узунлигига мувофик равишда узгариб туради, лекин хамма масофалар учун энг асосий сифат бу - тезлик-дир (Кузмин В.С.2003). Юкори тезликда югуриш -самарали харакатларни таьминловчи мушакларнинг тез, кучли кискариши нитижасидир. Скелет муша-кларининг кискаришидан содир буладиган тезлик куп жихатидан мушак толалари хоссаларига боглик. Энг яхши српинтерлар узок масофага югурувчиларга нисбатан бир неча фоиз дисобида юкори микдорда тез мушак толаларига эга булар экан. В.К.Бальсевич фикрича машгулот жараёнида эгалланган малакалар мушак кискаришларининг тезкор югуриш харакат-ларига айланишига ёрдам беради. Бу кобилятларни факат машклар ёрдамида ривожлантириш зарур. Машгулотлар хам бошка жисмоний сифатларни,

жумладан куч, координация ва махсус чидамлилик-ни ошириши мумкин, бу спринтда муваффакиятга эришишга ёрдам беради. Ундан ташкари, машгулот хар хил типдаги мушак толалари фаолиятига таьсир килиши мумкин. Педагик тажриба давомида ТГда куйидагиларга эътибор каратилди.

1. Биз алодида мушак гурудларининг махсус куч кобилиятларини ривожлантирамиз.

2. Кадам узунлиги буйича махсус югуриш машкларини бажарамиз. Оптимал кадам узунлиги-да ишлашга имкон берадиган трек маркерларидан фойдаланамиз.

Тадкикот натижалари ва мудокамаси. Биз томонимиздан утказилган тадкикот натижаларини тадлил этганимизда назорат ва тажриба гурудлари спортчиларининг спорт натижаларини узгариш дина-микаси тадкикот бошида бир хилда шаклланганлиги-ни аникланди. ТГ машгулотларида умумий ва махсус жисмоний тайёргарлигини оширишга каратилган воситаларни куллаш натижасида умумий ва махсус жисмоний тайёргарликни ривожлантиришга берил-ган усул ва воситалар уз таъсирини курсатганлигини 2-жадвалда ва диаграммада берилган натижаларда куриш мумкин.

2-жадвал

Тажриба (п = 14) ва Назорат (п = 14) гуруди спортчиларининг тадкикот натижаларининг киёсий тадлили

Тест т.р. Гуруд Тажриба боши Тажриба охири Нисбий усиш, % 1 Р

* о * о

Н 8,09 0,86 7,54 0,77 6,80 1,78 >0,05

Т 8,18 0,89 7,21 0,73 11,86 3,15 <0,01

Н 12,6 1,45 11,51 1,28 8,65 2,11 <0,05

Т 13,1 1,54 11,07 1,24 15,50 3,84 <0,001

3 Н 26,9 2,81 25,12 2,56 6,62 1,75 >0,05

Т 27,2 2,93 24,16 2,47 11,18 2,97 <0,01

4 Н 58,4 5,56 54,88 5,04 6,03 1,76 >0,05

Т 59,8 5,91 52,29 4,87 12,56 3,67 <0,01

Н 21,1 2,43 23,09 2,57 9,43 2,11 <0,05

Т 20,3 2,41 24,91 2,79 22,71 4,68 <0,001

Н 2,6 0,28 2,83 0,29 8,85 2,13 <0,05

Т 2,8 0,31 3,38 0,36 20,71 4,57 <0,001

Н 6,5 0,62 7,01 0,64 7,85 2,14 <0,05

Т 6,7 0,66 7,93 0,73 18,36 4,68 <0,001

Изох;: диаграмма ва матнда назорат тестлари цуйидаги тар-тибда белгиланган: 1- 60 м. масофага юцори стартдан югуриш вацти (с.); 2-100 м. масофага пастги стартдан югуриш вацти (с.); 3-200 м. масофага пастги стартдан югуриш вацти (с.); 4-400 м. масофага пастги стартдан югуриш вацти (с.); 5-массаси 40 кг. булган штанга билан максимал утириб туришлар сони (марта); 6 - Жойидан туриб узунликка сакраш (см) ва 7- Жойдан туриб уч хатлаб сакраш (м.).

Киска масофага югурувчилар талаба-спортчилар-ни машгулотларида умумий жисмоний тайёргарлик ва махсус жисмоний тайёргарлик нисбатлари машгулотлар давомида иктисослаштирилган машклар билан тенг нисбатда олиб борилганлиги спортчилардаги тезкорлик, тезкор куч, тезкор чидамлилик сифат-ларини сезиларли даражада усишига уз таъсирини курсатганлиги тадкикотимиз давомида маълум булди.

54

www.fansports.uz

№7-2022

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

1-Расм. Тажриба ва Назорат гурухлари спортчи-талабаларининг танланган тестарда курсатган натижалари уртача арифметик

цийматларини нисбий усиши динамикаси (фоизларда)

Хулоса.

1. Киска масофага югурувчи уз техникасини та-комиллаштириш учун тезланишли югуришдан, тула куч сарфламай масофанинг маълум кисимларини югуриб утишдан, шунингдек, киска масофа югурувчи машгулотида мухим урин тутиши керак булган махсус тайёрлов машкларидан фойдаланиши тавсия этилади.

2. Тезлик имкониятларини ривожлантириш учун енгиллаштирилган шароитларда кия тепаликлар (киялик бурчаги-2-4°) югуриш кулланилади. Бунда кияликда югуриш горизонтал буйлаб югуриш хамда тепаликка

(токка) югуриб чикиш билан алмашлаб кулланилган такдирда энг яхши самарага эришиш мумкин.

3. Спорт амалиётида локал мушак тайёргарлигига ва натижаларни яхшилашга ёрдам берувчи тренажёр-лардан фойдаланиш ва 0,5-2 кг.ли огирликлар билан машк килиш спортчига 100 м. масофани уз натижаси-дан 0,1-0,3 с. яхширок натижа билан югуриб утишга ёрдам беради.

Адабиётлар:

1. Normurodov A.N., /Yengil atletika va uni o'qitish metodikasi, - T.: 2011. - 342 b.

2. Olimov M.S., Shakirjanova K.T., Rafiyev H.T., Smuriygina L.V., To'xtaboyev N.T. va boshqalar. / Darslik. Yakkakurash, koordinatsion va siklik sport turlari "Yengil atletika". - T.: 2018. - 662 b.

3. Olimov M.S., Shakirjanova K.T., Rafiyev H.T., To'xtaboyev N.T., Smuriygina L.V. va boshqalar. / Darslik. Yengil atletika nazariyasi va uslubiyati. / - T.: 2018. - 842 b.

4. Olimov M.S., Soliyev I.R., Haydarov B.Sh. / Darslik. Sport pedagogik mahoratini oshirish. - T.: 2017. - 318 b.

5. Olimov M.S., To'xtaboyev N.T., Soliyev I.R., Ortiqov X.T. /O'rta va uzoq masofalarga yugurish uslubiyati. O'quv qo'llanma. "Fan va texnoligiya", - T.: 2016. 156 bet.

6. Qudratov R, G'aniboyev I.D., Soliyev I.R., Baratov A.M. /Yengil atletikachilarning maxsus mashqlari, - T.: 2011. - 115 b.

7. Qudratov R., /Yengil atletika. Darslik - T.: 2014. - 342 b.

8. To'xtaboyev N.T., Shakirjanova K.T., Soliyev I.R. Qisqa masofalarga yugurish uslubiyati. O'quv qo'llanma - T.: 2017 y. - 186 b.

9. Shakirjanova K.T. Yengil atletikada boshqaruv va pedagogik nazorat. O'quv qo'llanma - T.: 2009. - 58 b.

10. Oзoлин, Э.С. CnpMHTepcKrn 6er / Oзoлин Э.С. - М.: Чeлoвeк, 2010. - 176 с.

Муаллиф билан ботланиш учун:

Muxammadov1992@bk.ru

Укитувчи

М.Г. МУХАММАДОВ1

Узбекистан давлат жисмоний тарбия ва спорт университети, Чирчик шахри, Узбекистон

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

ЁШ ФУТБОЛЧИ ЦИЗЛАРНИНГ МАХСУС ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИК ДАРАЖАСИНИ АНИЦЛАШ ВОСИТА ВА УСУЛЛАРИ

Аннотация

Annotation

В этой статье освещены рекомендации по повышению эффективности тренировок посредством выявления преимуществ и недостатков путем оценки и сравнения специальной физической подготовленности юных девушек-футболисток.

Ключевые слова: футбол, спорт, средство, метод, эффективность, качество.

Ушбу маколада ёш футболчи кизларнинг махсус жисмоний тайёргарлигини бахолаш ва узаро таккослаш оркали устунлик ва камчиликларни аниклаб машгулот самарадорлигини оширишга доир тавсиялар ёритилган.

Калит сузлар: футбол, спорт, восита, усул, самардорлик, сифат.

This article highlights recommendations for improving the effectiveness of training by identifying advantages and disadvantages by evaluating and comparing the special physical fitness of young female football players.

Key words: football, sport, means, method, efficiency, quality.

Долзарблиги. Дунё микёсида футбол спорт тури-нинг тоборо ривожланиб бориши аёллар футболида хам яккол уз кузга ташланмокда. Аёллар уртасида утказилаётган мусобакаларда аёл футболчилар томо-нидан бажарилаётган техник-тактик харакатлар сони ва самарадорлигини ошиб борётганлиги уларнинг жисмоний тайёргарлик дараждасини тобора ошиб бораётганлиги билан боглик. Юртимизда хам аёл-лар футболи ривожланиб бормокда ва бу соханинг ривожлантиришга оид катор чора тадбирлар олиб борилмокда. Бирок мамлакатимиз аёллар футбол

жамоамизнинг Осиё ва Жахон микёсидаги мусобака-ларда кайд этаётган натижалари ушбу сохада амалга ошириладиган изланишларга эхтиёж борлигини курсатмокда [1,2].

Бунда аввало ёш футболчи кизларда олиб бори-лаётган машгулотлар сифатини яхшилаш, мазкур жараёнга янги илгор тажрибаларни жалб этиш зарур омиллардандир. Купгина мутахасисларнинг фикрича Ёш футболчилар билан олиб бориладиган машгу-лотларни ташкил этишда барча тадбик килинадиган восита ва усулларни специфик тарзда тадбик килиш

см см о см

го га t

0 Q. W

1

с го

№7-2022

www.fansports.uz

55

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.