Научная статья на тему 'ҚИСҚА МАСОФАЛАРГА ЮГУРУВЧИЛАРНИ ТЕХНИК ТАЙЁРГАРЛИГИНИ МОБИЛ ЭЛЕКТРОН СТАРТЁР АППАРАТИ ЁРДАМИДА ТАКОМИЛЛАШТИРИШ'

ҚИСҚА МАСОФАЛАРГА ЮГУРУВЧИЛАРНИ ТЕХНИК ТАЙЁРГАРЛИГИНИ МОБИЛ ЭЛЕКТРОН СТАРТЁР АППАРАТИ ЁРДАМИДА ТАКОМИЛЛАШТИРИШ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
31
14
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
қИСқА МАСОФАЛАРГА ЮГУРИШ / ТАЛАБА-СПОРТЧИЛАР / МОБИЛ ЭЛЕКТРОН СТАРТЁР / ЙИЛЛИК МАШғУЛОТЛАР / МАХСУС ТАЙЁРГАРЛИК / СТАРТ РЕАКЦИЯСИ / СПОРТ НАТИЖАЛАРИ

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Олимов М.С.

Ушбу мақолада қисқа масофага югурувчи талаба-спортчиларни йиллик тайёргарлик машғулотларининг махсус тайёргарлик босқичида старт ҳолати ва стартдан чиқиш техникасини мобил стартёр асбоби ёрдамида такомиллаштириш, стартдан чиқиш реакцияси вақтини яхшилаш ва спорт натижаларига таъсири очиб берилган.В этой статье раскрыты методы совершенствования техники старта и стартового разгона студентов спринтеров в период их годичной специальной подготовки с помощью (мобильного электронного стартёра), а также его влияние на стартовую реакцию и спортивные результаты.This article reveals methods for improving the start technique and starting acceleration of sprinter students during their one-year special training, using a mobile electronic starter, as well as its influence on the starting reaction and sports results.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ҚИСҚА МАСОФАЛАРГА ЮГУРУВЧИЛАРНИ ТЕХНИК ТАЙЁРГАРЛИГИНИ МОБИЛ ЭЛЕКТРОН СТАРТЁР АППАРАТИ ЁРДАМИДА ТАКОМИЛЛАШТИРИШ»

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

нинг мусобака учрашуви жараёнида бажараётган техник ва тактик усулларнинг бажариш сони ва сифати хакидаги маълумотлар катта ахамиятга эга. Теннисчилар мусобака-машгулот адекват схемасини моделлаштиришнинг асоси булиб, биз ишлаб чиккан теннисчининг уйини харакатларининг самарадорли-гини "Pro tracker tennis" компютер дастури кумагида кайд этиш ва тахлил килиш тажриба тизими хизмат килиши мумкин. Биз таклиф этган теннисчи мусо-бака харакатлари хакида маълумот туплаш ва тахлил этишнинг тажриба услуби натижасида тупланган маълумотларнинг амалий киймати ва объектив хакко-нийлиги тупланган материаллар микдори ва уларнинг кенг интерпритациясига боглик.

Адабиётлар:

1. Мирзиёев Ш.М. Эркин ва фаровон, демократик Узбекистон давлатини биргаликда барпо этамиз. Узбекистон Республикаси Президенти лавозимига киришиш тантанали маросимига баFишланган Олий Мажлис палаталарининг ^ушма мажлисидаги нутк; - Тошкент: "Узбекистон" НМИУ, 2016. - 56 б.Марков Д.М. Бадминтон- 2001. 35 b.

2. Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 9 мартдаги ПК.-2821-сонли "Узбекистон спортчиларини 2020 йилда Токио ша^рида (Япония) булиб утадиган XXXII ёзги Олимпия ва XVI Паралимпия уйинларига тайёрлаш т^рисида"ги ^арори.

3. Abdalimov O.X., Azamatova N.I. "Yosh tennischilarni tayorlash texnologiyasi" Oquv qo'llanma. T.: 2014y.

4. Безверхов В.П., Соколова Н.Д. Теннис. //Учебное пособие. Т.: 2007. -106 с.

5. Белиц-Гейман С.П. Обучение технике - широким фронтом. Теннис. Ежегодник. «ФиС» М. 1985. С.9-11.

6. Платонов В.Н. Система подготовки спортсменов в Олимпийском спорте. Общая теория и её практические приложения. - Киев, 2004. - 808 с.

7. Tennis-Sport pedagogik mahoratini oshirish// Ахмедова Н.И./'/У^ув услубий ^улланма. УзДЖТИ., Т.:2014.

Педагогика фанлари номзоди, профессор в.б М.С. ОЛИМОВ1

Узбекистан давлат жисмоний тарбия ва спорт университети, Чирчик шахри, Узбекистон

Муаллиф билан богланиш учун:

olimovmuxsinbek@gmaH.com

ЦИСКД МАСОФАЛАРГА ЮГУРУВЧИЛАРНИ ТЕХНИК ТАЙЁРГАРЛИГИНИ МОБИЛ ЭЛЕКТРОН СТАРТЁР АППАРАТИ ЁРДАМИДА ТАКОМИЛЛАШТИРИШ

Аннотация

Annotation

В этой статье раскрыты методы совершенствования техники старта и стартового разгона студентов спринтеров в период их годичной специальной подготовки с помощью (мобильного электронного стартёра), а также его влияние на стартовую реакцию и спортивные результаты.

Ключевые слова: Бег на короткие дистанции, студенты-спортсмены, мобильный электронный стартер, годичные тренировки, специальная подготовка, стартовая реакция, результаты старта.

Ушбу маколада киска масофага югурувчи талаба-спортчиларни йиллик тайёргарлик машту-лотларининг махсус тайёргарлик боскичида старт ^олати ва стартдан чикиш техникасини мобил стартёр асбоби ёрдамида такомиллаштириш, стартдан чикиш реакцияси вактини яхшилаш ва спорт натижаларига таъсири очиб берилган.

Калит сузлар: цисца масофаларга югуриш, талаба-спортчилар, мобил электрон стартёр, йиллик машгулотлар, махсус тайёргарлик, старт реакцияси, спорт натижалари.

This article reveals methods for improving the start technique and starting acceleration of sprinter students during their one-year special training, using a mobile electronic starter, as well as its influence on the starting reaction and sports results.

Key words: short-distance running, student-athletes, mobile electronic starter, annual training, special training, start reaction, sports results.

CM О CM

to ra t о d w

с to

Тадкикотнинг долзарблиги. Югуриш турла-рида техник харакатларни асосан оёк-кул ва гавда бажаради. Киска масофаларга югуришда старт холати ва стартдан чикиб югуриш техникасини тугри бажариш маълум бир маънода спорт натижа-сига тугридан-тугри богликлиги хеч кимга сир эмас. Чунки, стартдан чикиб югуриш фазасида спортчи узига керакли булган тезлик ва югуриш суръатини ушбу фазада эгаллаб булади. Шунинг учун даст-лабки ургатиш жараёнида куп сонли мутахассис ва олимлар старт холати, стартдан чикиб югуришни узлаштириш кераклигини укув адабиётлар ва ил-мий ишларида курсатиб утишган. Колаверса, спорт амалиётида енгил атлетика буйича утказиладиган

Далкаро мусобакаларда Жахон енгил атлетикаси (World athletics) 2019 йилдаги мусобака коидалари 16-кисми, 4-6 бандларига асосан киска масофаларга югуришда старт вактида фалстарт (стартдан чикишда йул куйилган хатолик) холати учун огохлантиришни олиб ташланган. Бу эса киска масофаларга югурувчи спортчиларнинг техник тайёргарлигини бехато, камчиликларсиз такомиллаштириш зарурлигини курсатиш баробарида сохада долзарб муаммолардан саналади.

Тадкикот максади. Киска масофага югурув-чиларнинг техник тайёргарлигини мобил электрон стартёр аппарати ёрдамида такомиллаштириш са-марадорлиги.

30

www.fansports.uz

№6-2021

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

Тадкикот вазифаси:

- киска масофаларга югурувчиларнинг старт-дан чикиш вактидаги старт реакцияси тезлигини аниклаш.

- ишлаб чикилган мобил электрон стартёр ёрда-мида киска масофага югурувчиларни старт полати ва стартдан чикиб югуриш техникасини такомил-лаштириш.

Юкорида келтирилган мавзунинг долзарблиги ва максад вазифаларига асосан биз томонимиздан югурувчилар учун турли масофаларга югуришда техник тайёргарлигини такомиллаштириш учун мобил электрон стартёрни ишлаб чикдик.Ушбу ишлаб чикилган мобил электрон стартёрнинг кулайлик тарафлари бошка методикаларга нисбатан анча самарали булиб бугунги кунда ургатиш жараёнида керакли спорт жихозларидан саналади. Айникса старт бериш уч тилда узбек рус ва инглиз тилларида жарангли овозда халкаро енгил атлетика мусобака коидалари асосида ижро этилиши ва старт полати, стартдан чикиб югуриш фазаларини белгиланган вакт оролигига куйиш асосида бажариш хар бир спортчида стартдан чикиш техникасини бажариш-га булган куникма ва малакаларини машгулотдан машгулотгача такомиллаштириб боришга имкон яратади. Колаверса, уларда тажрибани ортиб бориши спорт мусобакаларида хадиксираш, куркув, хаяжон каби салбий хиссиётларни олдини олади. Педагогик кузатувлар жараёнида биз томонимиздан старт холати ва стартдан чикиб, югуриш техникасини такомил-лаштиришга каратилган машгулотларнинг тахлил натижалари шуни курсатдики купчилик спортчилар мусобака жараёнларида хадиксираш, куркув, хаяжон каби салбий хиссиётларга берилиб стартдан чикиш холатларини хато бажаришлари режалаштирил-ган натижани курсатишига тускинлик килар экан. Натижада унинг самарасиз якунланишига олиб келиши кузатилади. Биз педагогик тажрибада киска масофаларга югуришга ихтисослашган 281 нафар спортчи-талабаларда тадкикот олиб бордик. Киска масофаларга югурувчиларда старт холатини тугри бажаришга туртта омил таъсир этилиши аникланди. Булар: фалстарт, хавфли старт реакцияси, нормал старт реакцияси ва суст старт реакцияси хисобла-нади. Ушбу техник тайёргарликни аниклаш буйича утказилган педагогик тажриба натижалари куйидаги 1-жадвалда очиб берилган.

Олинган натижалар тахлилига кура (1-жадвалга каранг) тадкикот бошида 15 та фалстарт холати юзага келган булса, хавфли старт реакцияси 23 тани ташкил этди. Нормал старт реакцияси эса 130 тага тенг булди. Суст старт реакциялар сони 113 мартани ташкил этди. Педагогик тажрибани биринчи оралигида фалстарт

281 нафар талабаларнинг 13 тасида хатолик юзага келди. Хавфли стартлар сони эса умумий иштирок-чиларни 25 тасини ташкил этди. Нормал старт реак-цияси 139 нафар спортчиларда узлаштирилганлиги кузатилди. Суст стартлар реакцияси сони эса 104 нафар талаба-спортчиларга тегишли булганлиги кузатилди. Назоратнинг 2 боскичида фалстартлар сони 11 тани ташкил этган булса, хавфли старт реакцияси 21 тани курсатди. Нормал стартларни 154 нафар талабалар узлаштиришди. Суст старт реакциясини 95 нафар талабалар кайд этишди. Тайёргарликни учинчи назорат ойида фалстарт холатига 7 нафар талаба-спортчилар йул куйган булса хавфли стартлар сони 20 тани ташкил этди. Нормал старт реакция-сини 167 нафар талаба-спортчилар кайд этишди. Суст старт реакциясини эса 87 тадан иборат булди. Тадкикот якунига келиб, педагогик тажрибада ишти-рок этган 281 нафардан 5 таси фалстарга йул куйган булса, 12 нафари хавфли стардан чикишди. Нормал стардан 196 нафар талаба-спортчилар старт олишди. Суст старт реакциясини намойиш этганлар сони 68 нафарни ташкил этди. Бу старт реакцияларини оралик назоратлар буйича тахлил этадиган булсак, хар бир назорат ораликларида натижалар ижобий томонга усиб борганлигини курамиз (1-жадвалга каранг).

^ис^а масофаларга югурувчиларни тайёргарлик жараёнида старт реакцияларини шаклланганлик динамикаси

Стартга таъсир этувчи омиллар Иштирок-чилар сони Тадкикот бошида 1 назорат 1 ой 2 назорат 2 ой 3 назорат 3 ой Тадкикот якунида

Фалстарт (фс) 281 15 13 11 7 5

Хавфли старт реакцияси 281 23 25 21 20 12

Нормал спорт реакцияси 281 130 139 154 167 196

Суст старт реакцияси 281 113 104 95 87 68

Биз томонимиздан утказилган педагогик тажриба натижаларини И.Солиев томонидан Узбекистон чемпионатлари мусобакаларида спортчиларни старт реакциясини тахлил килиш буйича олиб борилган тадкикот натижалари билан киёсий тахлил этадиган булсак, улар уртасида сезиларли фарклар борлиги кузатилди. Олинган натижалар 2-жадвалда берилди.

2-жадвал

Енгил атлетика буйича утказилган Узбекистон чемпионати мусобакаларида спортчиларни старт реакциялари динамикаси (И.Р.Солиев буйича)

Узбекистон чемпионатлари Саралаш Ярим финал Финал

Спортчилар сони 270 144 48

Фалстарт (Фс) 23 10 3

Хавфли старт реакцияси (хср) 2

Нормал старт реакцияси (нср) 7

Суст старт реакцияси (сср) 240 126 36

Биз томонимиздан утказилган старт реакци-ясини аниклаш буйича тадкикот натижаларини спортчиларнинг спорт натижаларига таъсир этиш даражасини натижалар буйича аниклашга эътибор каратдик. Тажриба гурухига мансуб спортчиларда старт реакциясини кай даражада шаклланганлигини ургандик. Унга кура, биринчи тадкикотимизда п=281

см о см ю

го га

0 а ю

1

с го

№6-2021

www.fansports.uz

31

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

см о см ю

го га t О

w

нафар спортчилар иштирок этишди ва уларда энг паст старт реакциясини вадти 0,405 с, тенг булди. Уртача старт реакцияси вадти 0,351 с.ни ташкил этди, юдори старт реакцияси эса 0,209 с.га тенг эканлиги анидланди. Спорт натижаси эса уртача 11,74±1,21 с.ни ташкил дилди.

Иккинчи назоратда п=204 нафар спортчилар орасида энг паст старт реакциясининг вадти 0,401 с.ни ташкил этди. Уртача старт реакцияси эса 0,337 с, юдори старт реакцияси эса 0,206 с.ни ташкил этди. Спорт натижаси уртача 11,80±1,28 с га тенг булди.

Учунчи назоратда п=189 нафар спортчиларнинг энг паст старт реакциясини курсатиш натижаси 0,395 с.ни ташкил этди. Уртача старт реакцияси эса 0,321 с.га тенг булди, юдори старт реакцияси эса 0,201 с.ни ташкил этди. Спорт натижаси уртача 11,76±1,14 с. натижани дайд этишди. Учинчи мусо-бада олди тайёргарлик босдичида талаба-спортчи-ларимиз паст старт реакциясини курсатиш натижа-си 0,398 с.ни ташкил этди. Уртача старт реакцияси эса 0,317 с.га тенг булди, юдори старт реакцияси эса 0,200 с.ни ташкил этди. Спорт натижаси уртача 11,67±0,97 натижани дайд этишди. Талаба-спорт-чиларимизда тайёргарлик даражаси ривожланиш баробарида уларда старт реакциясини шаклланиши хам ижобий томонга узгараёганлиги кузатилди. Мусобада жараёнида талаба-спортчиларимиздан 24 нафарининг стартдан чидиш реакцияси вадти урганилди. Унга кура, паст реакциясининг вадти 0,406 с.ни ташкил этди. Уртача старт реакцияси эса 0,321 с.га тенг булди, юдори старт реакцияси 0,201 с.ни ташкил этди. Спорт натижаси уртача 11,72±0,85 с. натижани дайд этди.

Р.Кудратов хотира турнирида 24 нафар та-лаба-спортчиларда старт реакциясини анидлаш буйича утказилган таддидотда паст старт реак-циясини курсатиш натижаси 0,317 с.ни ташкил этди. Уртача старт реакцияси эса 0,281 с.га тенг булди, юдори старт реакцияси эса 0,264 с.ни ташкил этди. Спорт натижаси уртача 11,68±0,78 с.га тенг булди. Олинган натижалар дуйидаги 3-жадвалда ифодаланди.

3-жадвал

УзДЖТСУ енгил атлетика ихтисослиги ^ис^а масофага югурувчиларни старт реакцияси ва спорт натижаларини шаклланиши динамикаси

диёсий тахлил этадиган булсак, улар уртасида сезиларли фардлар борлигини куришимиз мумкин.

4-жадвал

Машгулот ва мусобада жараёнлари Спортчилар сони Старт реакцияси жавоби Старт натижаси уртача

Паст Урта Юдори

СПМО маш. n=281 0,405 0,351 0,209 11,74±1,21

1 назорат n=204 0,401 0,337 0,206 11,80±1,28

2 назорат n=189 0,395 0,321 0,201 11,76±1,14

3 МОТ n=44 0,398 0,317 0,200 11,67±0,97

УзДЖТСУ 2021 кубоги n=24 0,406 0,321 0,201 11,72±0,85

Р.Кудратов тунири 2021 n=24 0,317 0,281 0,264 11,68±0,78

Жа^он чемпионатидаги ярим финал ва финал мусобада натижалари билан диёсий та^лили

Мусобака Бос^ичлар Спортчилар сони Реакция вакти Натижа

паст уртача юкори Уртача

ЖЧ 2011 й. (Тегу, Ж.Корея) Ярим финал n=23* 0,206 0,166±0,017 0,138 10,22±0,15

Финал n=7* 0,175 0,166±0,009 0,154 10,17±0,19

ЖЧ 2013 й. (Москва, Россия) Ярим финал n=24 0,189 0,157±0,013 0,132 10,09±0,14

Финал n=8 0,186 0,163±0,014 0,142 9,98±0,13

ЖЧ 2015 й. (Пекин, Хитой) Ярим финал n=24 0,167 0,146±0,014 0,117 10,05±0,12

Финал n=7 0,175 0,150±0,016 0,128 9,93±0,09

ЖЧ 2017 й. (Лондон, Буюк Британия) Ярим финал n=24 0,183 0,152±0,029 0,115 10,19±1,73

Финал n=8 0,224 0,155±0,033 0,123 10,04±0,12

Юдорида дайд этилган таддидот натижаларини енгил атлетика буйича утказилиб келинаётган Жахон чемпионатидаги ярим финал ва финал мусобада натижалари билан

Шунингдек, тажриба гурухи синалувчилари томонидан дурсатилган старт реакциялари билан Узбекистан чемпионата, кубок мусобадаларидаги курсатилган спорт натижалари доирасига тала-ба-спортчиларда шаклланганлигини курамиз. Аммо халдаро спорт мусобадаларида дисда масофаларга югурувчи спортчиларнинг 100 м. масофада стартдан чидиш реакцияси тезлиги билан диёсий тахлил дила-диган булсак, улар уртасида сезиларли фард билан ортда долаётганимизни куришимиз мумкин.

Хулоса. Утказилган педагогик тажриба натижаларини дуйидаги хулосаларни дайд этиш имконини беради:

- бугунги кунда дисда масофаларга югуришда тезкорлик, тезкор-куч сифатларини ривожланти-риш методикаси буйича янги технологияларни излаб топиш ва амалиётга жорий этиш масалала-рига эътибор даратамиз. Аммо, техник тайёргар-ликка яъни старт холати ва стартдан чидиб югуриш техникасини мукаммал даражада узлаштиришга эътибор даратмаймиз, натижада спортчиларнинг умумий натижаси режалаштирилган вадтни кур-сатишга имкон бермайди;

- юдоридагиларни инобатга олиб йиллик тайёр-гарликнинг махсус тайёргарлик босдичида замонавий технологиялар ёрдамида техник тайёргарлигини такомиллаштиришга эътибор даратиш лозим.

Адабиётлар:

1. Солиев И.Р. К,ис^а масофага югурувчиларнинг йиллик тайёргарлик машFулoтларини режалаштириш. диссер. автореферат. PhD, 2020. 58 б.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

2. Olimov, Muxsinbek Sotiboldiyevich (2021) «A method of special physical training of short-distance runners in athletics,»Eurasian Journal of Sport Science: Vol. 1: Iss. 2, Article 17. Available at: https: //uzjournals.edu.uz/eajss/vol1/iss2/17

3. Soliyev I.R. Qisqa masofalarga yugurishda sportchilarni texnik tayyorgarlik davrida start reaksiyalarini takomillashtirishni tahlil qilish. //FAN-SPORTGA ilmiy -nazariy jurnal. -Toshkent, 2018-yil 2-son. 56-60 betlar.

4. Shakirjanova K., Soliev I., Olimov M., Baratov A., Akmanov B., Saydkulov Z., Pedagogicaltechnologies and interactive methods asa factor of in creasing special knowledge ofstudents. JournalofCritical Reviews., 2020; 7(6): 42-46.doi:10.31838/ jcr.07.06.10. http://www.jcreview.com/?mno=101674

5. Soliev I., Khaydrov B., Mirzatillayev I., Khujamkeldiyev G., Ziyayev F., Functional training levelof runners student-athletes sprinters. // International Journal of Psychosocial Rehabilitation, Vol. 24, Issue05, 2020, http://www.psychosocial. com/article/PR201878/17061/

6. Технические правила судейства. Весмирной легкоатлетической ассоциации Манако-издание 2019 год С-360.

32

www.fansports.uz

№6-2021

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.