Научная статья на тему 'ИРРИГАЦИЯ ИНШООТЛАРИ ҚУРИЛИШИНИНГ МАИШИЙ ҲАЁТГА ТАЪСИРИ'

ИРРИГАЦИЯ ИНШООТЛАРИ ҚУРИЛИШИНИНГ МАИШИЙ ҲАЁТГА ТАЪСИРИ Текст научной статьи по специальности «Фундаментальная медицина»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Область / ирригация / ижтимоий-сиёсий / объект / қишлоқ / лойиҳа

Аннотация научной статьи по фундаментальной медицине, автор научной работы — Ш.М.Мирзоев

Ушбу тезисда 1950-1970 йиллардаги Бухоро областидаги ирригация тизимида олиб борилган қурилиш ишлари ва унинг аҳоли ҳаётига таъсири ёритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ИРРИГАЦИЯ ИНШООТЛАРИ ҚУРИЛИШИНИНГ МАИШИЙ ҲАЁТГА ТАЪСИРИ»

BARQAROR RIVOJLANISH MAQSADLARI: XORIJIY TAJRIBA VA O'ZBEKISTON AMALIYOTI MAVZUSIDAGI XALQARO ILMIY-AMALIY KONFERENSIYA

2024-YIL 22-APREL

ИРРИГАЦИЯИНШООТЛАРИЦУРИЛИШИНИНГМАИШИЙДАЁТГА ТАЪСИРИ

Ш.М.Мирзоев

БухДУ таянч докторанти https://doi.org/10.5281/zenodo.11517390

Аннотация: Ушбу тезисда 1950-1970 йиллардаги Бухоро областидаги ирригация тизимида олиб борилган курилиш ишлари ва унинг ахоли хаётига таъсири ёритилган. Калит сузлар: Область, ирригация, ижтимоий-сиёсий, объект, кишлок, лойиха Аннотация: В данном тезисе опискваются строительные работы, проводившиеся в ирригационной системе Бухарской области в 1950-1970 годах и их влияние на жизнь населения.

Ключевые слова: Область, ирригация, общественно-политический, объект, село, проект. Annotation: This thesis describes the construction works of the irrigation system in the Bukhara region in 1950-1970 and its impact on the life of the population Key words: Region, irrigation, social-political, object, village, project

Область ирригция тармоклари ва янги ер узлаштириш борасида амалга ошириладиган ишлар сирасига кейинчалик ижтимоий-маиший объектлар курилиши хам кушилиб том маънодаги комплекс тадбирларга айланди. Шунингдек, ер сугоришда фойдаланилган сувлардан кайта сугориш учун фойдаланиш, ерларни мелиоратив холатини яхшилаш ва шу каби масалалар лойихада янада ёркин ифодалана бошлади. Жумладан, Лоша кишлок совети Сталин колхози ерлари мелиоратив холатини яхшилаш максадида лойиха гурухи томонидан олиб борилган урганишлар натижасида ишлаб чикилган лойихдда Чакмок коллекторини №6 шахобчаси Сталин колхози чегарасидан утиши курсатилган1. Аммо, коллектор тормогини узайтирилши колхоз ерларни шурланиши муаммосини тулик бартараф эта олмади. Бухоро шароитида, аникса Бухоро тумани экин майдонлари шурланишини олдина олишда дренаж тармокларисиз тассавур килиб булмайди. Бу холат янги сугориш тизимига утиш лойихасида аник ва равшан белгилаб куйилган эди. Бирок, 50-йиллар охиридан лойихалар шакл, тур ва мазмуни кескин узгаришга учради. Ва хар бир кишлок совети ёхуд колхозлар кесимида алохида-алохида лойиха-смета хужжатлари тайёрланиб амалиётга татбик этилди.

"Узгипроводхоз" лойиха ташкилоти томонидан 1959 йилда "Бухоро область сугориладиган. ерларида мелиоратив тадбирлар схемаси" ишлаб чикилди. Лойиха 10 йилга мужалланган булиб, жами 143 миллион куб.метр эксковатор ишлари, 50 миллион куб.метр бульдозер, умумий киймати -57 миллион рульга тенг эди2.

Область ерлари мелиоратив холатини яхшилаш максадида уч йилда (1959-1961 йиллар) 4 - миллион куб.метр тупрок ишлари бажариш, биринчи навбатда коллектор-дренаж тармокларини куриш, сугориладиган ерларни оптималлаштириш режалаштирилди. Мазкур ишларни амалга ошириш учун област 42- эксковатор, 109-бульдозер, 103-гредр, 25-канавокопателейлар билан таъминланиши лойихада уз аксини топди3.

1Бухоро вилоят давлат архиви 1111-фонд, 1-руйхат, 321-йигма жилд, 98-бет

2Бухоро вилоят давлат архиви 1196-фонд, 1-руйхат, 356-йигма жилд, 169-бет

3Бухоро вилоят давлат архиви 1196-фонд,1-руйхат, 236-йигма жилид, 321-бет

BARQAROR RIVOJLANISH MAQSADLARI: XORIJIY TAJRIBA VA O'ZBEKISTON AMALIYOTI MAVZUSIDAGI XALQARO ILMIY-AMALIY KONFERENSIYA

2024-YIL 22-APREL

Сугориладиган ерларни мелиоратив холатини яхшилашга мулжалланган лойихалар илмий-назарийлар асосида яратилиб, лойиха синови асосан лаборатория шароитида утказилган. Бирок, ишлаб чикариш шароитида лойихаларнинг камчилик ва нуксонлари яккол курсатиб берди. Мисол учун очик коллектр-дренаж тармокларига нисбатан ёпик, ишончли конструкцияга эга горизантал коллектр-дренаж тармоклари узун хамда гончар дренаж кувурлари билан устуворлик килади4...Тажриба очик дренажларга нисбатан ёпик горизантал дренажлар арзон ва уларни тез ишга тушириш мумкинлиги билан ажралиб турган. Бу тажриба асосида областни ^оракул райони Киров номли ва Бухоро райони Охун Бобоев колхозларида ёпик горизантал дренажлар куриш лойихаси тайёрланди.

Вертикал дренажларни дастлабки синови эса "Бахоуддин" кишлокчасида утказилди. Натижада горизонтал дренажларга нисбатан вертикал дренажларни афзалликлари маълум булди. Хусусан, вертикал дренаж курилиши хдмда ишга тушириш сарф-харажатлари сезиларли кискарди5. Янги типдаги дренажалар урнатиш учун ортикча ер (экин экиладиган майдон назарда тутилган) талаб этмайди. Айникса, дренаждан олинган сувдан кишлок хужалиги экинларни сугоришда фойданиш мумкинлиги ута мухим хисобланади. Юкорида келтириган фактлар сув хужалиги тизимида лойиха хужжатларини тайёрлаш реал вазиятдан келиб чиккан холда мантазам такомиллаштириб борилганидан далолат беради. 1963 йилда илк бор Бухоро район Охун Бобоев колхозида вертикал дренаж тармокларини ривожлантириш максадида 10 та буровых скважни курилди6.

Хулоса килиб айтганда ирригация-мелиорация тизимлари иш тартиби мунтазам кузатиб борилар экан улардаги фойдали иш коэфиценти кайд килинади. Аникланган камчилик ва нуксонлар тегишли мутасадди идораларга юборилиб турилган. Бу эса 1970 йиллар областда мураккаб, нисбатан мукаммал ирригация-мелиорация тизимларини вужудга келиши учун замин хозирлади. Область сув хужалиги рахбарлари кузатишлари натижасида сув олувчи барча канал ва колхоз-совхозлар сув таксимловчи хамда улчовчи ускуналар билан жихозланиши зарур деган хулосага келадилар.

Адабиётлар руйхати

1.Бухоро вилоят давлат архиви 1196-фонд, 1-руйхат, 236-йигма жилд, 326-бет

2.Бухоро вилоят давлат архиви 1196-фонд, 1-руйхат, 236-йигма жилд, 334-бет

3.Бухоро вилоят давлат архиви 1196-фонд, 1-руйхат, 321-йигма жилд, 21-бет

4Бухоро вилоят давлат архиви 1196-фонд, 1-руйхат, 236-йигма жилд, 326-бет

5Бухоро вилоят давлат архиви 1196-фонд, 1-руйхат, 236-йигма жилд, 334-бет

6Бухоро вилоят давлат архиви 1196-фонд, 1-руйхат, 321-йигма жилд, 21-бет

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.