CC BY
3
Вестник КазНМУ №3-2020
УДК 616-S96-QQ2.892-Q861S
I pi мeгaпoлиcтe митзды жэнe oниxoмикoзды eNAeyAi ^ni^ac^^ мэceлeciн шeшyдiн зaмaнayи тэciлдepi (эдeби шюлу)
C.A. Битибaeвa
С.Ж. Аcфендияров атындат Казак ¥лттык медицина yHueepcumemi
Тырнактардын ен квп таралган жукпалы ауруларынын б1р1-онихомикоз-тырнак платинашнын, тырнак плаcтинаcынын немек екеу'н'н cаныраукулак инфекцияаi. Элемнiн барлык елдернде бул терiнiн жэне онын Ко^/мшаларынын ен квп таралган ауруларынын б1р1 Саныраукулак инфекцияcынын Yлеci тырнак аппаратынын барлык патологияатын 50% курайды. ТYйiндi cвздер: онихомикоз, диагнотика, онихомикоз ауруы, кешенд1 емдеу, cаныраукулак ауруларынын алдын-алу
6зeктiлiп
Эp тYpл i aвтopлapдын mKip^oie, пoпyляциядaFы oниxoмикoздын aныктaлy жишп 3^н 26% - Fa дeйiн. ^C¥ мэ^^т^! бoйыншa, бiздiн плaнeтaмыздын эpбip бeciншi т^ыны oниxoмикoзбeн ayыpaды, a^ тepiнiн ж^^лы зaкlымдaнyы apacындa yaкытшa eнбeккe жapaмcыздык бoйыншa нeгiзгi eнбeк шыFындapы oниxoмикoздын Yлeciнe кeлeдi[1-6]. Тыpнaктын caHnpayK^aK инфeкцияcынын м¥ндaй жoFapы тapaлyы oниxoмикoзды ДYниeжYзiлiк дeнcayлык caктayдын eзeктi мэceлeлepiнiн 6ÍPÍ peтiндe кapacтыpyFa мYмкiндiк бepeдi. Ониxoмикoздapдын тapaлyы кeбiнece климaттык жэнe элeyмeттiк жaFдaйлapFa, жacынa, жыныcынa, кэciбiнe, бaйлaныcты aypy^apFa жэнe бacкa фaктopлapFa бaйлaныcты. Kлимaт . Аяктын тыpнaктapынын caHnpayK^aK инфeкцияcы кoныp жэнe cyык климaты бap eлдepдe жи кeздeceдi, oндa aдaмдap инфeкциянын дaмyынa кoлaйлы жaFдaй жacaйтын тыFыз жэнe тыFыз aяк кшм киeдi, coнымeн Kaтap тpoпикaлык жэнe cyбтpoпикaлык eлдepдe жoFapы тeмпepaтypa мeн жoFapы ылFaлдылык ы^л eтeдi. Coндыктaн eмip бoйы тыpнaк пeн aяктын caHnpayK^aK инфeкцияcы aяк кшм кигeн эp aдaмдa пaйдa бoлaды дeгeн пiкip нeгiзciз eмec. Жacы . Тыpнaктын caHnpayK^aK aypyлapы бaлaлык шaктa cиpeк кeздeceдi. Нeгiзiнeн бул ayыp coмaтикaлык aypyлapы бap бaлaлap. Ониxoмикoздap нeгiзiнeн opтa жacтaFы жэнe Kapт aдaмдapдa бaйкaлaды, бipaк co^n жылдapы oлapдын тapaлyы бaлaлap мeн жacecпipiмдep apacындa ecтi. Ониxoмикoз aypyы эp 10 жыл «йын 2,5 ece apтaды жэнe бaлaлap мeн жacecпipiмдepдe 3% - дaн eгдe жacтaFы aдaмдapдa 50% - Fa дeйiн apтaды дeп caнaлaды. Б\^н тыpнaк плacтинaлapынын ecy жылдaмдыFынын тeмeндeyi, тыpнaк плacтинacынын тpoфикaлык б^зылуы, aнгиoпaтия ыкпaл eтeдi. Coндaй-aк, oниxoмикoзы бap пaциeнттep caнынын apтyы пaциeнттepдiн жacынa бaйлaныcты кopшaFaн opтa экoлoгияcы мeн гигиeнacынын нaшapлayынын эcepiнeн пaйдa бoлaтын иммyнитeттiн тeмeндeyiмeн, виcцepaльды пaтoлoгияны eмдeyдe мaкpoopгaнизмнiн микoтикaлык инфeкцияFa тaбиFи тeзiмдiлiгiнe тepic эcep eтeтiн aнтибиoтиктepдi, иммyнocyпpeccaнттapды кeнiнeн кoлдaнyмeн бaйлaныcты. Жыныш . Еpлep oниxoмикoзбeн эйeлдepгe кapaFaндa 1,5-3 ece жи ayыpaды, бipaк эйeлдep дэpiгepгe жи бapaды. Мaмaндык . Ониxoмикoздap ayылдык жepлepгe кapaFaндa ipi eнepкэciптiк мeгaпoлиcтepдiн т¥pFындapындa жи тipкeлeдi. Ониxoмикoздapдын эпидeмиoлoгияcындa кызмeт тYpi Yлкeн мaнызFa иe: мыcaлы, кeбiнece ca^ipayK^aK зaкымдaнyы кeншiлepдe, мeтaллypгиялык eндipic ж¥мыcшылapындa, aтoм элeктp cтaнциялapынын тexникaлык пepcoнaлындa aныктaлaды, б^л eндipicтiн o™ тYpлepiнiн эpтYpлi зиянды фaктopлapынa бaйлaныcты (шaндaнy, Гaздaнy, жoFapы тeмпepaтypa, иoндayшы cэyлe жэнe т.б.). Caныpayк¥лaктapды ж^^^дин "cтpaтeгиялык кayiп" тoбынa мoншa, душ, ф жyaтын opындap кызмeткepлepi, eмдey мeкeмeлepiнiн
(мaccaжшылap, opтoпeдтep жэнe т.б.), дeмaлыc Yйлepiнiн Kызмeткepлepi, coндaй-aк тaбaн гипepгидpoзы бap пaциeнттep, oниxoмикoзы нeмece тaбaн микoзы бap пaциeнттepдiн тyыcтapы, 50-60 жacтaн acкaн aдaмдap кipeдi. Cпopтшылapды, aтaп aйткaндa жYзyшiлepдi ("cпopтшынын aяFы", "cпopтшынын тaбaны") жэнe эcкepи кызмeтшiлepдi бeлiп кepceтy кaжeт. ^eme aypyлap . ОниxoмикoзFa нeгiзгi бeйiм фaктopлap пepифepиялык aнгиoпaтиялap (вeнoздык жeткiлiкciздiк, Рeйнo cиндpoмы, лимфocтaз), ceмiздiк, aяктын эpтYpлi дeфopмaциялapы, кaнт диaбeтi бoлып тaбылaды, oндa aypy 30% - Fa дeйiн apтaды. Coндaй-aк, эpтYpлi иммун тaпшылыFы жaFдaйлapы caHnpayK^aK зaкымдaнyынын дaмyынa ыкпaл eтeдi. Coнымeн, ЖИТC-пeн ayыpaтын нayкacтapдa тepi мeн ^^a^rap AИВ-инфeкцияcы жoк aдaмдapFa кapaFaндa 5 ece жш caHnpayK^aK флopacымeн ceбiлгeн. Kopтикocтepoидты пpeпapaттap, цитocтaтиктep жэнe aнтибиoтиктep кaбылдaйтын нayкacтapдa oниxoмикoздын дaмy Kay™ жoFapы. Ониxoмикoзы бap нayкacтapдa ^ap жYpeтiн aypyлapдын iшiндe кaн aйнaлымы жYЙeciнiн, ac Kopытy opгaндapынын aypyлapы, жYЙкe, тipeк-кимыл жYЙeciнiн aypyлapы бacым, б^л тиicтi aнтимикoтикaлык тepaпияны тaндayды eдэyip киындaтaды. Зepттey нэтижeлepi
Ен теп тapaлFaн дepмaтoлoгиялык aypyлapдын 6ÍPÍ-oниxoмикoз-тыpнaк плacтинaлapынын caHnpayK^aK зaкымдaнyы. Ониxoмикoз aypyы жaлпы xaлыктын 10-1S% -iD^a, aл 60 жacтaн ac^ aдaмдap apacындa-тeкcepiлгeндepдiн 30% - ындa кeздeceдi. Ониxoмикoзбeн ayыpaтын нayкacтapдa тыpнaк плacтинaлapы мeн oFaн ip^ec тepi caHupay^aK инфeкцияcынын oшaFы бoлып тaбылaды, б^л бeлгiлi 6ÍP инфeкциянын тapaлyынa жэнe дeнeнiн дepмaтoмикoз кoздыpFыштapы мeн oлapдын eмipлiк мaнызды eнiмдepiнe ceзiмтaлдыFынa ыкпaл eтeдi. Coндыктaн зaкымдaнy oшaFынaн caHupay^aK инфeкциялapынын KoздыpFыштapын толык жoю дepмaтoмикoзбeн ayыpaтын нayкacтapды eмдeyдeгi дэpiгepдiн нeгiзгi eмдiк мaкcaты бoлып тaбылaды. Xaлык apacындa oниxoмикoз aypyынын жиЫп эpтYpлi фaктopлapFa бaйлaныcты - экoлoгиялык жэнe элeyмeттiк.
Дeнeнiн жeкe epeкшeлiктepiнiн iшiндe тaмыpлы, иммундык жaFдaй дepмaтoмикoздapдын пaйдa бoлyындa Yлкeн peл aткapaды coндaй-aк бacкa пaтoлoгиялык жaFдaйлapдын бoлyы. Ониxoмикoзбeн cыpкaттaнyшылыктын зepттeлeтiн пaциeнттepдiн жacынa дeгeн к¥штapлыкпeн ecy зaндылыFы aтaп eтiлдi. Coнымeн, тыpнaк плacтинaлapынын дepмaтoмицeттepмeн зaкымдaнyы yмдeтидe cиpeк кeздeceдi жэнe epeceктepдe кeн тapaлFaн, 70 жacтaн acкaн нayкacтapдa шaмaмeн 50% жeтeдi. Еpлepдe oниxoмикoз эйeлдepгe KapaFaндa 1,3 ece жи диaгнoз кoйылaды. Жaкындa дayлы oниxoмикoздын дaмyындaFы зeн caныpayк¥лaктapынын мaнызы дэлeлдeндi жэнe бр^н былaй кYмэн тyындaмaйды
39S
[5-7]. Онихомикоз инфекциясы жанама турде пайда болуы мYмкiн - турмыстык заттар аркылы: ванна тeсенiштерi, жуFыш заттар; барFан кезде бассейн, монша, сауна, душ, спортзал; маникюр куралдары мен аяк киiм аркылы. Ю.В. Сергеев жэне А.Ю.Сергеев проксимальды субногтикалык онихомикоздын дамуынын таFы бiр механизм^ ажыратады. Ол болып табылады eтуi саныраукулактарды проксимальные бeлiмдерi ногтевого к¥ндак аркылы валик, ал баяу жылжуын бiрi дисталды бeлiмдердiн аркылы кшкентай субунгальды геморрагиядан кейiн калFан тырнак тeсегiндегi жарыктар немесе каналдар. Желп шекаралары матрица, саныраукулак дамудын ен жаксы жаFдайларын алады жэне матрицанын бYкiл аймаFына эсер етп белсендi тYрде кeбейедi. Матрица аймаFына жэне тырнак табакшасына енудiн сэл eзгеше эдiсi тырнактын кандидозды закымдалуымен байкалады. Бул жаFдайда алдымен паронихия тYрiнде проксимальды роликтiн кабынуы пайда болады. Пайда болFан iсiну, калындату, роликтiн пiшiнiнiн eзгеруi тырнак кутикуласынын тырнак пластинасынын дорсальды бетiнен бeлiнуiне экелiп соFады, бул онихолизиске экеледг Онихомикоз паронихиямен бiрiктiрiлiмде кездеспейдi тек тырнактын кандидозды закымдалуымен, эаресе Scytalidium spp тудырFан зендi инфекциялармен. [11-18]. БYгiнгi танда кол жетiмдi антимикотиктер тiзiмiне 10-Fа жуык жYЙелiк жэне ондаFан жергiлiктi препараттар кiредi. АлFашкы жYЙелiк антимикотикотты дерматомикозбен ауыратын наукастарды емдеу Yшiн ¥сынылFан гризеофульвин деп санауFа болады. Онын дерматологтар практикасына енгiзiлуi дерматомикозды жэне онихомикозды терапиянын сипатына кeзкарастардын eзгеруiне эсер етп.
Дерматомикозбен ауыратын наукастарды емдеу каркындыль^ы бiртiндеп жYЙелi терапияFа ауысады, бiрак сырткы терапия эдiстерi дерматологтарды тандау эдiсi болып
кала бередi [5-9]. Ill буынды антимикотик:тердi жYЙелi колдану Yшiн дерматовенерологтарды практикаFа енпзу-триазол (итраконазол, флуконазол) тербинафина онихомикозбен ауыратын наукастарFа кемектесуд^ накты мYмкiндiгiнiн пайда болуына ыкпал еттi. Заманауи эдiстердi эзiрлеу III буын препараттарымен жYЙелi терапия онихомикозбен ауыратын наукастарды емдеудi кен,Ыен кол жетiмдi жэне тиiмдi етп. Алайда, карамастан бул жYЙелi терапияны колдану эрдайым толык мYмкiн емес; кебЫесе бул уыттылыктын эртYрлi денгешне жэне препараттардын жанама эсерлерiнiн пайда болуына байланысты. Эдеби кездер жана препараттардын артыкшылыFын жэне дерматомикозбен ауыратын наукастарды емдеудеп кауiпсiздiгiн сенiмдi тYрде керсетедi. Алайда сонFы антимикотикалык препараттарды колданудын казiргi заманFы эдiстерi, олардын тиiмдiлiгi мен кауiпсiздiгi туралы салыстырмалы сипаттамалары эрдайым бiрдей бола бермейдi [8, 18-20]. Онихомикозбен ауыратын наукастарды жYЙелi антимикотикалык препараттармен емдеу узакты^ы ете узак жэне ол наукастын жасына жэне жалпы жаFдайына, закымдалFан тырнак пластиналарынын топографиясына жэне баска факторларFа байланысты. Кррытынды
ЖYЙелiк антимикотиктер адамнын цитохромды жYЙесiнiн жай-кушне эсер ете отырып, бауырда метаболизденед^ бул препараттардын белгiлi бiр гепатоуыттылы^ымен керiнедi жэне жYргiзiлген емдi тиiсiнше тYзетудi кажет етедг Сондыктан онихомикозбен ауыратын наукастарды емдеу эдiстерiн жетiлдiру емдеу мерзiмдерiн кыскартуFа жэне жYЙелiк симикотиктердiн жанама эсерлерУн алдын алу. Бiздiн ойымызша, онихомикозбен ауыратын наукастарды емдеуд^ кешендi эдiстерiн эзiрлеу бойынша зерттеу жYргiзудiн бул баFыты езектi жэне перспективлы болып табылады.
ЭДЕБИЕТТЕР TI3IMI
1 Антонов В. Б. Стандарты диагностики и лечения микозов // Проблемы медицинской микологии. - 2001. - Т. 3, № 2. - С. 48-49.
2 Сергеев Ю. В., Сергеев А. Ю. Онихомикозы. Грибковые инфекции ногтей. - М.: ГЭОТАР- Медицина, 1998. - 126 с.
3 Руденко А. В., Коваль Э. З., Рыжко П. П., Заплавская Е. А. Онихомикозы. Диагностика. Этиология. Эпидемиология. Лечение. - К., 2007. - 284 с.
4 Scher R. K. Onychomycosis: therapeutic update// J. Am. Acad. Dermatol. - 1999. - Vol. 40,No 6 (Pt. 2). - P. 21-26.
5 Рукавишникова В. М. Современные проблемымикозов стоп. - М., 1989. - 82 с.
6 Бойко С. Ю. Онихомикозы: эпидемиология,лечение, профилактика // Проблемы медицины. - 1999. - № 1-2. - С. 22-24.
7 Глухенький Б. Т., Заруцькая Н. П., Волосюк И. В. Дерматофиты - основные возбудители онихомикозов // Проблемы медицины. - 1999. - № 5. - С. 44-45.
8 Рукавишникова В. М. Современные методы лечения больных микозом стоп // Лечащий врач. - 1999. - № 10. -С. 1-4.
9 Сергеев Ю. В. Современное представление о патогенезе онихомикоза // Иммунопатология, аллергология, инфектология. - 2000. -№ 1. - С. 101-110.
10 Brasch J. Patogenens and pathogenesis of dermatophytoses // Hauntarz. - 1990. - Bd. 41,H. 1. - S. 9-15.
11 Goslen J. B., Kobayashi G. S. Mycologic infections // Dermatology in General Medicine / Eds.: Fitzpatrick T. B., Eisen A. Z., Wolff K., Freedberg I. M., Austen K. F. - 3rd ed. - NY: McGraw-HillInternational Book Co, 1987. - Р. 2220-2223.
12 Kolattukudy P. E. et al Evidence for possible involvement of an elastolytic serine protease in aspergillosis // Infect. Immun. -1993. - Vol. 61. - P. 2357-2368.
13 Липницкий Ф. В., Антонов В. А. Современная таксономия возбудителей особо опасных микозов // Проблемы мед. микологии. - 2005. - Т. 7, № 4. - С. 21-23.
14 Hoog G. S., Guarro J., Gene J., Figueras M. J.Atlas of clinical fungi. 2nd ed. - Utrecht-Reus, 2000. - 1126 p.
15 Zaias N. Onychomycosis // Arch. Dermatol. - 1992. - Vol. 105, No 2. - P. 263-274.
16 Сергеев Ю. В., Сергеев А. Ю. Этиологический подход к лечению онихомикозов //Вестн. дерматол. - 1998. - № 2.
- С. 68-71.
17 Руководство по лабораторной диагностике онихомикозов / Под ред. А. Ю. Сергеева. -М.: ГЭОТАР - Медицина, 2000.
- 160 с.
18 Сергеев Ю. В., Шпигель Б. И., Сергеев А. Ю. Фармакотерапия микозов. - М.: Медицина для всех, 2003.
- 200 с.
19 Сергеев А. Ю. Эволюция антимикотиков и революции в терапии микозов // Успехи медицинской микологии. - Т. 1. - М., 2002. - С. 111-112.
20 Gupta A. K., Scher P. K. Oral antifungal agents from onychomycosis // Lancet. - 1998. - Vol. 351. - Р. 541-542.
Вестник КазНМУ №3-2020
С.А. Битибаева
Казахский Национальный медицинский университет имени С.Д. Асфендиярова
СОВРЕМЕННЫЕ ПОДХОДЫ К РЕШЕНИЮ ПРОБЛЕМЫ ОРГАНИЗАЦИИ ЛЕЧЕНИЯ МИКОЗА И ОНИХОМИКОЗА В УСЛОВИЯХ КРУПНОГО МЕГАПОЛИСА (ОБЗОР ЛИТЕРАТУРЫ)
Резюме: Представлен обзор литературы важнейших методов и методик для реализации потребностей современных решение проблем лечения и ранней диагностики и адекватной терапии больных с микотическим поражением ногтевых пластинок.
Ключевые слова: онихомикоз, диагностика, заболеваемость онихомикозом, комплексное лечение, профилактика грибковых заболеваний.
S.A. Bitibaeva Asfendiyarov Kazakh National medical university
MODERN APPROACHES TO SOLVING THE PROBLEM OF ORGANIZING TREATMENT OF MYCOSIS AND ONYCHOMYCOSIS IN A LARGE METROPOLITAN AREA (LITERATURE REVIEW)
Resume: A review of the literature of the most important methods and techniques for implementing the needs of modern solutions to the problems of treatment and early diagnosis and adequate
therapy of patients with mycotic lesions of the nail plates is presented.
Keyword: onychomycosis, diagnosis, incidence of onychomycosis, complex treatment, prevention of fungal diseases
