Научная статья на тему 'ИНВЕСТИЦИЯ ФАОЛИЯТИНИ ХАЛҚАРО МОЛИЯ ИНСТИТУТЛАРИ МАБЛАҒЛАРИ ТОМОНИДАН МОЛИЯЛАШТИРИШНИ ТАКОМИЛЛАШТИШ'

ИНВЕСТИЦИЯ ФАОЛИЯТИНИ ХАЛҚАРО МОЛИЯ ИНСТИТУТЛАРИ МАБЛАҒЛАРИ ТОМОНИДАН МОЛИЯЛАШТИРИШНИ ТАКОМИЛЛАШТИШ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

161
36
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
халқаро молия институтлари / молиялаштириш / инвестиция / хорижий инвестициялар / Жаҳон банки гуруҳи / Халқаро тикланиш ва тараққиѐт банки / Осиѐ тараққиѐт банки / хорижий ҳукумат молия ташкилотлари / international financial institutions / financing / investment / foreign investment / World Bank Group / International Bank for Reconstruction and Development / Asian Development Bank / foreign public financial institutions

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — И. Б. Жумаев

Ушбу мақолада инвестиция фаолиятини халқаро молия институтлари маблағидан фойдаланишни такомиллаштиш масалаларининг ўзига хос хусусиятлари бўйича ўрганишлар асосидаги муҳокама қилинган. Муҳокама натижасида, ҳозирги вақтга келиб, халқаро молия инситутларига аъзо бўлган мамлакатларнинг ривожланишидаги ўрни ва аҳамияти тўгрисида тегишли хулоса шаклллантирилган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

IMPROVEMENT OF INVESTMENT ACTIVITIES FINANCED BY INTERNATIONAL FINANCIAL INSTITUTIONS

The article examines, on the basis of research, the features of improving the use of funds of international financial institutions in the process of economic transformation. As a result of the discussion, an appropriate conclusion was made about the role and importance of the member countries of international financial institutions in development

Текст научной работы на тему «ИНВЕСТИЦИЯ ФАОЛИЯТИНИ ХАЛҚАРО МОЛИЯ ИНСТИТУТЛАРИ МАБЛАҒЛАРИ ТОМОНИДАН МОЛИЯЛАШТИРИШНИ ТАКОМИЛЛАШТИШ»

ИНВЕСТИЦИЯ ФАОЛИЯТИНИ ХАЛЦАРО МОЛИЯ ИНСТИТУТЛАРИ МАБЛАГЛАРИ ТОМОНИДАН МОЛИЯЛАШТИРИШНИ

ТАКОМИЛЛАШТИШ

И. Б. Жумаев

Узбекистан Республикаси Идтисодий тараддиёт ва камбагалликни дисдартириш

вазирлиги

АННОТАЦИЯ

Ушбу мадолада инвестиция фаолиятини халдаро молия институтлари маблагидан фойдаланишни такомиллаштиш масалаларининг узига хос хусусиятлари буйича урганишлар асосидаги мухокама дилинган. Мухокама натижасида, хозирги вадтга келиб, халдаро молия инситутларига аъзо булган мамлакатларнинг ривожланишидаги урни ва ахамияти тугрисида тегишли хулоса шаклллантирилган.

Калит сузлар: халдаро молия институтлари, молиялаштириш, инвестиция, хорижий инвестициялар, Жахон банки гурухи, Халдаро тикланиш ва тараддиёт банки , Осиё тараддиёт банки, хорижий хукумат молия ташкилотлари.

IMPROVEMENT OF INVESTMENT ACTIVITIES FINANCED BY INTERNATIONAL FINANCIAL INSTITUTIONS

I. B. Jumaev

Ministry of Economic Development and Poverty Reduction of the Republic of

Uzbekistan

ABSTRACT

The article examines, on the basis of research, the features of improving the use of funds of international financial institutions in the process of economic transformation. As a result of the discussion, an appropriate conclusion was made about the role and importance of the member countries of international financial institutions in development.

Keywords: international financial institutions, financing, investment, foreign investment, World Bank Group, International Bank for Reconstruction and Development, Asian Development Bank, foreign public financial institutions.

КИРИШ

Халкаро тажриба шуни курсатадики, инвестиция фаолиятини молиялаштиришнинг кенгайиши иктисодий мухитга сезиларли даражада ижобий таъсир курсатиши, яъни ишлаб чикариш салохияти ва ишлаб чикариш хажмларини кенгайишига хисса кушиши керак. Бу иктисодиётнинг юкори кушилган кийматга эга даромадли ва инвестиция фаолиятига лойик тармокларни, узини-узи таъминлайдиган лойихаларни, инновацион янги бизнесларни ва бошкаларни молиялаштириш концентрациялашувни такозо этади.

Хрзирги кунга келиб, халкаро молия институтлари мамлакатимиз инфратузилмаси, саноати ва иктисодиётимизнинг реал секторларини молиялаштиришда фаол иштирок этиб келмокда. халкаро молия институтларининг фаолияти жахон хужалиги алокаларининг мустахкамланиши ва мамлакатларнинг халкаро валюта-кредит алокаларидаги иштирокида мухим ахамият касб этади. Шунингдек, халкаро молия институтлари халкаро молия тизими институционал асосини ташкил килади. Бугунги кунда, юкори даражада молиявий ресурсларга эга халкаро молия институтлари, жахон хужалигидаги мамлакатлар хамда минтакаларнинг ривожланиши ва халкаро бизнесни ташкил этиш шароитларига сезиларли таъсир утказмокда.

АДАБИЁТЛАР ТАХЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Макроиктисодий прогноз дунёда пандемия билан боглик вазиятнинг боскичма-боскич яхшиланиши буйича тахминларга асосланади. Шу билан бирга, ташки савдо хамкорлар иктисодиётининг боскичма-боскич тикланиши кутилаётганлиги, ташки талабнинг 2022 йилнинг иккинчи ярмидан инкирозгача булган даражага эришиш учун шароит яратади. Шунингдек, халкаро молия институтлари ривожланаётган мамлактларнинг турли сохалардаги муаммоларини ечиш максадида аъзо-мамлактлар капиталларининг бирлаштиришни ташкил этиш оркали олиб бормокда.

Шу жумладан: жахон иктисодиётининг мувозанатини тартибга солиш максадида халкаро валюта ва фонд бозорларидаги молиявий операциялар; халкаро савдони куллаб-кувватлаш; тулов баланси дефицитини камайтириш; давлатларнинг минтака ва соха ривожланиш дастурларини кредитлаш хамда кичик бизнесни рагбатлантириш; инфратузилма, ахборот технологиялари, транспорт ва алока сохаларидаги халкаро дастурларни молиялаштириш; табиатни мухофаза килиш, фундаментал илмий изланишлар ва сохаларни

молиялаштириш каби максадларнинг ечимини топишга харакат килмокдалар. Демак, ушбу жараёнларни урганиш обектлари булган Жахон банки гурухи, Осиё тараккиёт банки, Ислом тараккиёт банки хамда хорижий хукумат молия ташкилотлари билан иктисодий хамкорлигининг замонавий хусусиятларини аниклаш, тахлил килиш, узгаришларга бахо бериш лозим булади.

Халкаро молия институтлари билан узаро хамкорлик доирасидаги муаммоларни урганишнинг айрим назарий-концептуал жихатларини ишлаб чикишда хорижлик иктисодчи олимлардан А.Бланк, В.Шеремет, П.Вахрин, Г.Лоренс, Л.Гитман, П.Самуэльсон, У.Шарп, Н.Мокееваларнинг тадкикот фаолиятларида халкаро инвестицияларни иктисодиётга жалб килиш, унинг шакллари ва молиялаштириш масалаларини урганиб чикишган.

Хусусан, халкаро молия институтлари тушунчасига Н.Н.Мокеева "Халкаро молия институтлари - иктисодий усишни таъминлаш, валюта, молия-кредит муносабатларини тартибга солиш максадида давлатлараро келишув асосида тузилган ташкилотлар хисобланади", деб таъриф берганлигини куришимиз мумкин [1]. Шунингдек, Питер Макколи Осиё тараккиёт банкининг 50 йиллик тарихий фаолиятини аналитик-фундаментал тахлил асосида унга узининг назарий ва илмий хулоса хамда карашларини билдирган. Унда Осиё ва Тинч Океани минтакасидаги мазкур молия институтининг молиявий-иктисодий фаолияти, иктисодиёт тармокларини ривожлантириши хамда унинг тарихий эволюциясига эътибор каратилган [2].

XXI асрнинг етакчи иктисодчи олими, Нобель мукофоти лауреати, Жахон банкининг собик бош иктисодчиси Жозеф Стиглиц узининг "Глобаллашув ва унинг зиддиятлари" номли асарида, жалб этилаётган хорижий молия ресурсларини энергия ташувчиларга, яъни казиб чикариш, нефть ва бошка табиий ресурслар тармокларига йуналтирилиши иктисодиётнинг усишига эмас, балки икки томонлама иктисодиётни шакллантиришига хизмат килади дея таъкидлаб утган [3].

Шунингдек, америкалик олимлар, Thomas Stubbs ва Alexander Kentikelenis узларининг илмий карашларида "...Халкаро молия институтлари-бу Жахон банки ва минтакавий ривожланиш банклари учун биргаликда ишлатиладиган атама булиб, олувчи мамлакат томонидан олиб борилаётган катор сиёсий ислохотлар учун кредитлар, грантлар ва карзларни тулаш фаолиятидир" деб таъкидлаб утган [4].

Халкаро молия институтлари ёки хорижий хукумат молия ташкилотларининг маблагларини жалб килишда бугунги кунда асосан, иккита муаммо юзага келади:

Биринчидан, инвестиция лойихасининг лойихаолди ва лойиха хужжатларини ишлаб чикиш учун ким туловни амалга ошириши тугрисидаги масалани хал килиш чузилиб кетади;

Иккинчидан, лойихаолди ва лойиха хужжатларининг сифати пастлиги боис у бир неча марта ХМИ ёки ХХМТ билан келишилган холда кайта ишланади. Буларнинг хаммаси инвестиция лойихаларини амалга оширишнинг кечикишига олиб келади.

Республикамизнинг халкаро иктисодий муносабатларида, айнан халкаро молия институтлари давлатлар уртасидаги узаро хамкорликни ривожлантиришдаги муаммоларни бартараф этиш бугунги кунда долзарб масалалардан бири хисобланади.

Хусусан, Х,индистондаги комплекс худудларнинг аксарияти Хукумат ташаббуси билан ташкил этилиб, давлат ихтиёридаги эркин иктисодий худудлар булишига кармасдан уларнинг таркибида фаолият олиб борувчи кичик эркин иктисодий худудлар нодавлат тузилмаларидир. Уларни тузишда мамлакатдаги йирик корпорация ва компаниялар асосий иштирокчи булишган. Кичик эркин иктисодий худудлар комплекс худудлари билан савдо айланмаси фаолиятини хам яхши йулга куйганлиги боис хомашё етказиб беришда комплекс худудларининг диллерлик хизматларидан кенг фойдаланишади [5].

Ушбу маколада тадкикот мавзусига оид назария ва таълимотларни гурухлаштириш, суровлар утказиш услублари, илмий тадкикот буйича хулосалар чикаришда моделлаштириш, статистик тахлил, тизимли ёндашув, прогнозлаш, умумлаштириш усуллари кенг кулланилди хамда адабиётларнинг киёсий тахлили ва фаразни асослаш усулларидан фойдаланилди.

НАТИЖАЛАР

Айни кунларда республикамизда чет эл инвестицияларини, шу жумладан халкаро молия институтлари ва хорижий хукумат молия ташкилотларининг маблагларини инвестиция лойихалари, авваламбор, ахолининг хаёт даражаси ва сифатини оширишга каратилган лойихаларни амалга ошириш учун фаол жалб килиш чора-тадбирлари амалга оширилмокда. Шу билан биргаликда, республикамиз Жахон банки гурухи, Осиё тараккиёт Банки ва Ислом тараккиёт

банки, хорижий хукумат молия ташкилотлари каби нуфузли халкаро молия институтлари билан хамкорлик даврларида халкаро лойихаларни амалга ошириш борасида етарли даражада тажрибага эга булмокда. Бу эса уз навбатида, Хдракаталар стратегияси давлат дастурида келтирилган, "Халкаро иктисодий хамкорликни янада ривожлантириш, жумладан, етакчи халкаро ва хорижий молиявий институтлар билан алокаларни кенгайтириш, пухта уйланган ташки карзлар сиёсатини амалга оширишни давом эттириш, жалб килинган хорижий инвестиция ва кредитлардан самарали фойдаланиш" вазифаси билан бевосита богликдир.

Хусусан, халкаро молия институлари томонидан тасдикланган молиявий ресурслари киймати унинг туликлигича ажратилганлигини билдирмайди. Бунга эса, аъзо-мамлакатлардаги инвестицион мухит жозибадорлиги тугридан-тугри таъсир этади. 2019 йилда Халкаро тикланиш ва тараккиёт банки Узбекистонга юз миллион доллар такдим этди. Лойиха доирасидаги тажриба-синов шахарлари сифатида Янгийул (Тошкент вилояти), Когон (Бухоро вилояти) ва Чорток (Наманган вилояти) белгиланган. Халкаро тикланиш ва тараккиёт банки иштирокида "Урта шахарларни комплекс ривожлантириш" лойихасини амалга оширишга доир чора-тадбирлар тугрисидаги президент карори кабул килинди. Лойиха доирасидаги тажриба-синов шахарлари сифатида Янгийул (Тошкент вилояти), Когон (Бухоро вилояти) ва Чорток (Наманган вилояти) белгиланган.

Жорий йилнинг 11 июль куни Узбекистон хукумати ва Жахон банки мамлакат кишлок хужалигини модернизация килиш лойихасини амалга ошириш учун умумий киймати 500 млн долларлик карз битимини имзоладилар. Лойиха Халкаро тикланиш ва тараккиёт банки хамда Халкаро тараккиёт уюшмаси томонидан тегишли равишда 276 млн.доллар ва 224 млн. доллар микдорида молиялаштирилади.

^ишлок хужалиги Узбекистон иктисодиётининг мухим сохаларидан бири хисобланади: унинг ЯИМдаги улуши 28 фоизни, ушбу секторда банд булган мехнатга лаёкатли ахолининг улуши 27 фоизни (3,6 миллион киши), мамлакатнинг умумий экспортидаги улуши эса 10 фоизни ташкил этади. Ушбу соха юкори иктисодий усишни намойиш этиб келмокда хамда хусусий сектор ривожланишининг драйверларидан бири хисобланади.

Ушбу лойиха туфайли Узбекистоннинг барча минтакаларидаги фермерлар ва агро корхоналари вакиллари учун замонавий технологиялар, техник маслахатлар, ишлаб чикариш, агрологистика, фитосанитариянинг турли боскичларида куллаб-кувватлаш хизматларидан, шунингдек, савдо хажмини

ошириш учун зарур ахборот манбаларидан фойдаланиш имконияти яратилади. Натижада, махаллий ишлаб чикарувчиларнинг ракобатбардошлиги ва экспорт салохиятини усиши хисобига уларнинг ички ва халкаро бозорларда иштироки кенгаяди.

Шунингдек, лойихада махаллий тижорат банкларининг иштироки туфайли махаллий ишлаб чикарувчилар интенсив богдорчиликни ривожлантириш, иссикхона хужаликларини ташкил этиш хамда махсулотларни саклаш, кадоклаш ва кайта ишлаш кувватларини яратиш, шунингдек, энергетик ва сувни тежайдиган технологиялар ва кишлок хужалиги техникаларини сотиб олишни назарда тутган холда экспортга йуналтирилган кушимча киймат занжирларини купайтириш учун улардан фойдаланиш истикболлари билан узок муддатли кредит ресурсларини жалб килиш имкониятига эга буладилар хамда Узбекистондаги кишлок хужалиги илмий-тадкикот институтларини модернизация килиш, амалий тадкикотларни утказиш ва тармокка илгор ишланмаларни жорий этишга ёрдам беради. Лойиха тадбирлари уругчиликни ривожлантириш, ер ва сув ресурсларини бошкариш, муайян худудларга мулжалланган агроэкологик иклимга чидамли технологияларни жорий этиш, шунингдек, Узбекистондаги усимликларнинг ноёб генетик материалларини саклаш масалаларига каратилган булади [6].

Халкаро тикланиш ва тараккиёт банки хамда Халкаро тараккиёт ассоциацияси томонидан 2016-2019-йиллар мобайнида ажратилган молиявий ресурслар киймати доирасида энергетика, транспорт, давлат бошкаруви ва молия сохалари етакчилик килганини кузатишимиз мумкин. Молиявий ёрдамнинг сохалар доирасидаги кредитларнинг киймати буйича куйи погоналарда ахборот-коммуникация тизимлари, кишлок хужалиги, таълим ва согликни саклаш йуналишларида акс этганлигини кузатишимиз мумкин. Ушбу сохалар доирасидаги ажратмаларда, бир текис усиш ёки бир текис камайиш тенденцияси кузатилмади (1-жадвал). Жадвал маълумотларидан куринадики, 2019 йилда 2016 йилга нисбатан ХТТБ ва ХТА томонидан ажратилган кредитлар хажми умумий хисобда 2939 млн. долларга камайган булса, ХТТБ томонидан ажратилган кредитлар эса 3290 млн. долларга камайган хамда ХТА томонидан ажратилган кредитлар 350 млн. долларга купайганлигини кузатишимиз мумкин.

1-жадвал

ХТТБ ва ХТА томонидан 2016- 2019- йиллар мобайнида сох,алар доирасида ажратилган кредит хажмлари. (млн. А^Ш долларида)[7]

№ Сох,алар 2016 йил 2017 йил 2018 йил 2019 йил Жами 2019 йилда 2016 йилга нисбатан узгариши (+,)

1. Энергетика сохасига 151 2 205 1 064 512 3 932 361

2. Молия сохасига 1 290 760 818 458 3 326 -832

3. Транспорт сохасига 2 168 608 332 93 3 201 -2075

4. Давлат бошкаруви 1 124 648 761 1 057 3 590 -67

5. Саноат, савдо ва хизматлар 1 254 133 798 513 2 698 -741

6. Ижтимоий химоя 411 140 254 215 1 020 -196

7. Сув ва канализация тизимлари 471 127 63 202 863 -269

8. Согликни саклаш тизимига 214 202 144 108 668 -106

9. ^ишлок хужалиги 47 358 122 485 1 012 438

10. Таълим сохасига 103 120 24 574 821 471

11. АКТ сохасига 39 8 129 116 292 77

12. Умумий 7 271 5 308 4 508 4 332 21 419 -2939

13. Улардан ХТТБ 7 039 4 569 3 550 3 749 18 907 -3290

14. Улардан ХТА 233 739 958 583 2 513 350

Хрзирги кунда Осиё тараккиёт банки кашшокликни камайтириш хамда ривожланаётган, инклюзив, баркарор иктисодиётга эга Осиё ва Тинч Океани минтакаси мамлакатлари микдорини купайтириш максадидаги фаолиятини олиб боради.

Халкаро молия корпорациясининг маслахат дастурлари давлат корхоналарини, шу жумладан иккита давлат банкларини хусусийлаштиришда, молия бозорини ривожлантириш ва диверсификация килишда, согликни саклаш ва энергетика сохаларида давлат ва хусусий шериклик алокаларини амалга оширишда ёрдам беради.

Жахон иктисодиётининг ва асосий савдо-хамкор мамлакатларнинг иктисодий усиши 2020 даги кескин пасайишдан сунг 2021 йилдан аста-секин тикланиши кутилмокда. Аксарият халкаро молиявий ташкилотларнинг ижобий прогнозларига карамай, жахон иктисодиёти истикболлари бирмунча ноаниклигича колмокда ва прогноз курсаткичларига эришишда жиддий хатарлар мавжуд.

2-жадвал

Жах,он иктисодиётининг иктисодий усиш прогнозлари

Худудлар /мамлакатлар 2021 йилда иктисодий усиш прогнозлари

ХВЖ Жах,он Банки Осиё тараккиёт банки Европа тикланиш ва тараккиёт банки

Жах,он иктисодиёти 5,2 4,0 - -

Ривожланган давлатлар 3,9 3,3 - -

Ривожланаётган давлатлар 6,0 5,0 - -

Россия 2,8 2,6 - 3,0

^озоFистон 3,0 2,5 2,8 3,0

Хитой 8,2 7,9 7,7 -

Туркия 5,0 5,0 - 5,0

Корея 2,9 - 3,3 -

Жадвал маълумотларидан куринадики, ривожланган давлатлар иктисодиётида вакцинанинг кенг таркатилиши ёрдамида пандемиянинг жиловланиши хамда фискал ва пул-кредит сиёсати сохасида куллаб-кувватлаш чораларининг амалга оширилиши фонида 2021 йилда усиш курсаткичлари 3,33,9 фоизгача тикланиши прогноз килинмокда.

МУХ,ОКАМА

Ривожланаётган давлатлар иктисодиёти 2021 йилда 5-6 фоизга усиши кутилаётган булса-да, яхшиланиш асосан Хитойда кутилаётган тикланишни акс еттиради. Хитойнинг усишини хисобга олмаганда, ривожланаётган иктисодиётларда тикланиш анча муътадил булади ва уртача 3,5 фоизни ташкил этади, сабаби пандемиянинг истеъмол ва инвестицияларга таъсири давом этмокда. Узбекистоннинг асосий ташки савдо хамкорлари иктисодиёти хам тикланиб, нисбатан юкори усиш суръатлари Хитой ва Туркияда, мос равишда 7,9-8,2 фоиз ва 5 фоизга тенг булиши кутилмокда.

Узбекистон Республикаси 2003 йилнинг сентябрь ойидан буён Ислом Тараккиёт Банкининг тула хукукли аъзоси булди хамда шу йили Тошкент шахрида ИТБнинг ваколатхонаси очилди. Узбекистон Озарбойжон, Албания, ^озогистон, ^иргизистон, Тожикистон ва Туркманистон давлатлари каторида ИТБнинг аъзо-давлатлар гурухига киради. ИТБ акционерлари 56 аъзо-давлатдан иборат. ИТБ овоз бериш хукукига эга булган давлатларнинг овоз хукуки мос равишда уларга тегишли акциялар микдорига тенгдир. Узбекистон

Республикаси 1344 та акцияга эга булиб, ИТБ умумий капиталининг 0,03 фоизини ташкил этади. Узбекистон Республикаси ИТБ билан хамкорлик Вазирлар Махкамасининг 2013 йил 27 августдаги "Узбекистон Республикасининг Ислом Тараккиёт банкига аъзолиги тугрисида"ги 371-карорига мувофик ташкил этилган. ИТБнинг фаолияти ижтимоий-иктисодий ривожланишга каратилган давлат лойихаларини молиялаштириш стратегиясига асосан олиб борилади. ИТБ билан хамкорлик давомида банкнинг уз ресурслари хисобига умумий киймати 1465,4 млн. А^Ш долларига тенг заём маблаглари 30 та инвестицион лойихага жалб килинди. Хрзирги пайтда Узбекистонда ИТБ иштирокида жами 1069,4 млн. А^Ш долларига тенг 15 лойиха амалга оширилмокда. Жумладан, инвестициялар согликни саклаш, халк таълими, ирригация ва мелиорация, энергетика, сув таъминоти, коммунал хизмат, йул инфраструктураси ва хусусий тадбиркорликни ривожлантириш сохаларига йуналтирилган [9].

Узбекистон Республикасини ривожлантиришнинг янги стратегияси билан боглик холда, хусусий секторни ривожлантириш, иктисодий либераллаштириш, минтакавий хамкорлик ва глобал интеграция оркали инклюзив иктисодий усишга интилмокда.

ХУЛОСА

Юкорида тахлил этилган маълумотлар асосида кайд этилган фикрларга асосан куйидаги хулоса ва таклифлар шакллантирилди:

Халкаро молиявий институтлар томонидан ажратилаётган маблагларни ва бегараз ёрдамларини иктисодиётимизнинг узок тармокларини, хом ашё ресурсларини кайта ишлайдиган сохаларни, импорт урнини босувчи озик-овкат ва енгил саноат корхоналарини, инфратузилмани замонавий технологиялар билан таъминлашга жалб килиш буйича аник дастурлар ишлаб чикиш хозирги даврнинг долзарб масалалари хисобланади . Ушбу сохаларни ривожлантириш натижасида келтирилган фойдалар хисобига миллий иктисодиётимизда бошка инфратузилмаларни ривожлантиришга эришилса халкаро молиявий институтлар томонидан берилаётган маблаглардан фойдаланиш самарали булади.

Халкаро Тикланиш ва Таракиёт банки ва Халкаро тараккиёт уюшмасининг максад ва вазифалари айнан кишлок хужалигини имтиёзли маблаглар билан таъминлаш хамда инфратузилмани ривожлантириш буйича амалга оширилади. Халкаро молиявий ташкилотлар талаблари ва Узбекистон

миллий иктисодиётининг узига хос хусусиятлари уртасидаги тушунмовчиликлар вужудга келмокда. Хусусан, кишлок хужалиги корхоналарини реструктуризациялаш буйича таклиф килинган лойихада асосий махсулотлари турларига давлат буюртмасини олиб ташлашни, коммунал соха тизимини хусусийлаштиришни, кишлок хужалик корхоналарининг ташки иктисодий фаолиятини либераллаштиришни ва ерни хусусийлаштиришни талаб килиб куйган. Лекин бу талабларнинг хаммасини хам бугунги кунда тулалигича кабул килиб булмайди.

Иктисодиётни транформациялаш жараёнида халкаро молия институтлари томонидан молиялаштиришни такомиллаштиришда куйидаги таклиф-тавсиялардан фойдаланиш молиялаштириш сифатини таъминлаш ва уларнинг муваффакиятли амалга оширилишида мухим ахамият касб этади:

биринчидан, миллий иктисодиёт доирасида ижтимоий, сиёсий, экологик ва ресурс имкониятларидан келиб чиккан холда иктисодиётни ривожлантириш чора-тадбирларини аниклаш оркали узок муддатга мулжалланган истикболли лойихаларнинг иктисодий ривожлантириш дастурларини ишлаб чикишда хамда уларни шакллантиришда халкаро молия институтлари маблагларидан самарали фойдаланишдаги муаммоларни бартараф этиш зарур.

иккинчидан, халкаро молия институтлари томонидан жалб килинаётган халкаро инвестиция хамда кредитларни куп мехнат талаб килинадиган, шунингдек, янги иш уринларини ташкил этадиган тармок ва сохаларга, хусусан инфратузилма, ахборот технологиялари, транспорт ва алока сохаларидаги халкаро дастурларни молиялаштириш каби йуналишларига жалб этиш лозим.

учинчидан, итисодиётимизга глобал инвестиция бозоридан халкаро молия институтларининг молиявий ресурсларни кенг жалб максадида Жахон банкининг "Бизнесни юритиш" рейтингидаги барча йуналишларда Узбекистоннинг урнини тубдан яхшилаш чораларини куриб кори даражадаги суверен кредит рейтинги бахосини олиши, бозор ислохотларни чукурлаштириш, иктисодиётни эркинлаштириш, махаллий ишлаб чикаришни ривожлантириш ишларини амалга ошириш максадга мувофик булади.

Юкорида куриб утилган вазифаларни имкон кадар тезрок ва самарали уз ечимини топиши, нафакат, халкаро молия институтларининг маблагларининг манбалари кийматини бахолашда, балки давлатнинг ижтимоий-иктисодий ривожланиши холатини ва ахолининг фаровон хаёт тарзини янада яхшилашга хизмат килади.

REFERENCES

1. Мокеева Н.Н., Казак А.Ю., Веретенникова О.Б. Международные валютно-кредитные отношения: учеб. пособие. - Екатеринбург: Издательство АМБ, 2006. - С. 48.

2. Peter McCawley. Banking on the future of Asia and the Pacific: 50 years of the Asian Development Bank. Asian Development Bank, Manila, 2017. P-340. ISBN 978-92-9257-875-6. DOI: http://dx.doi.org/10.22617/ TCS178907.

3. Joseph E. Stiglitz. Globalization and Its Discontents, 2002. W.W. Norton & Co., New York - London. 40 p.

4. Stubbs, T., Kentikelenis, A. International financial institutions and human rights: implications for public health. Public Health Rev 38, 27 (2017). https://doi.org/10.1186/s40985-017-0074-3

5. Dr. Raj Kumari, Dr. Vandana Mittal, Dr. Hemlata Jain (PhD) (Hindustan College of Science & Technology, Farah, Mathura) (UP) "Special economic zones in india: problems and prospects". International Journal of Research in Economics and Social Sciences (IMPACT FACTOR - 4.992) р: 5, 4(April, 2015)

6. Узбекистон Республикаси Инвестициялар ва ташки савдо вазирлиги маълумотлари.

7. International Bank for Reconstruction and Development. Annual report 2019. [Elektron resurs]. URL: http://pubdocs.worldbank.org/en/72404156 9960954210/WBAR19-Lending-Data.pdf

8. Asian Development Bank. Annual Report 2020. [Elektron resurs]. This Annual Report provides a comprehensive account of the operational and financial results of the Asian Development Bank (ADB) in 2019.xls

9. http://opendata.natlib.uz/fils/bank/tara iet banki itb bilan hamkorlik.pdf Давлат хркимияти ва бошкаруви органлари фаолиятининг очиклиги маълумотлар базаси.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.