Научная статья на тему 'ИНТЕРПРЕТАЦИЯ РАЗНОСТРУКТУРНЫХ ЛИТЕРАТУРНЫХ ТЕРМИНОВ ТАДЖИКСКОГО И АНГЛИЙСКОГО ЯЗЫКОВ'

ИНТЕРПРЕТАЦИЯ РАЗНОСТРУКТУРНЫХ ЛИТЕРАТУРНЫХ ТЕРМИНОВ ТАДЖИКСКОГО И АНГЛИЙСКОГО ЯЗЫКОВ Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
35
13
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
СТИХ / ДВУСТИШИЕ / ЗАИМСТВОВАНИЙ / ТЕРМИНОВ / ЛИТЕРАТУРЫ / ЛИТЕРАТУРОВЕДЧЕСКИХ ТЕРМИНОВ / ЯЗЫКА / КОРРЕСПОНДЕНТ / ДЕТСКАЯ ЛИТЕРАТУРА / КЛАССИЧЕСКАЯ ЛИТЕРАТУРА / ПЕРСИДСКИЙ / ГРЕЧЕСКИЙ / НАУКА / ЛИТЕРАТУРА / АНГЛИЙСКИЙ / ГОЛОВОЛОМКА / ОБРАЗОВАНИЯ / РАЗВИТИЯ / ЛЕКСИЧЕСКАЯ СИСТЕМА / ИСПОЛЬЗОВАНИЕ / ТОЧКИ ЗРЕНИЯ / VERSE / RUBOI / BORROWING / TERM / LITERATURE / LITERARY TERMS / LANGUAGE / CORRESPONDENT / CHILDREN'S LITERATURE / CLASSICAL LITERATURE / PERSIAN / GREEK / SCIENCE OF LITERATURE / ENGLISH / PUZZLE / FORMATION / DEVELOPMENT / LEXICAL SYSTEM / USAGE / POINT OF VIEWS

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Джураев Хаём Акрамович

В статье рассматривается интерпретация разноструктурных литературных терминов таджикского и английского языков. Подчеркнув свою точку зрения относительно заимствованных литературных терминов из арабского, греческого и английского языков, автор привел некоторые из этих терминов в качестве примера. Кроме того, автор подчеркивает, что большинство этих терминов заняли устойчивые позиции в лексической системе таджикского и английского языков, и они не уступают основным терминам языка в употреблении. С точки зрения автора, роль русского языка по сравнению с другими языками слишком велика для формирования и развития таджикских литературных терминов, и в основном через этот язык другие термины смогли проникнуть в лексический состав таджикского языка.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

INTERPRETATION OF DIVERSE STRUCTURE OF THE LITERARY TERMS IN TAJIK AND ENGLISH LANGUAGES

This article deals with interpretation of diverse structure of the literary terms in Tajik and English languages. Having emphasized his point of views regarding the borrowed literary terms from Arab, Greek, and English, an author indicated some these terms as an example. In addition to it, an author stresses that majority of these terms have taken a stable position in the vocabulary system of Tajik and English languages, and they are not less than the basic terms of the language in usage. From the point of view of the author, the role of Russian languages in comparison to other languages is too great for the formation and development of Tajik literary terms as well, and basically through this language other terms could penetrate into lexical system of the Tajik language.

Текст научной работы на тему «ИНТЕРПРЕТАЦИЯ РАЗНОСТРУКТУРНЫХ ЛИТЕРАТУРНЫХ ТЕРМИНОВ ТАДЖИКСКОГО И АНГЛИЙСКОГО ЯЗЫКОВ»

ШАРХИ ИСТИЛОХОТИ ГУНОГУНТАРКИБИ "АДАБИЁТШИНОСЙ" ДАР ЗАБОНХОИ ТО^ИКЙ ВА АНГЛИСЙ

Чураев Х.А.

Донишгоуи давлатии омузгори Тоцикистон ба номи С.Айнй

Имрузхо омузиш ва пажухиши истилохоти сохахои мушаххас ё худ истилохофаринй хамчун як бахши муайян таваччухи бештари мухаккиконро ба худ чалб намудааст. Ин раванд бо хусусияти байналмилалй доштани донишхои муосири илмй, хамохангию хамгирой ва бархурди тамаддунхо ва талоши ба як шакл даровардани истилохот ё истилохгузинй ба хотири аз байн бурдани муаммохои забонй ифода меёбад.

Тибки баъзе аз маълумотхо забоншиносоне амсоли Н.В. Подолский, А.В. Суперанский, Н.В.Василева, В.П.Даниленко ва дигарон, истилохоти муосир - ин кабати лугавии ба таври сунъй созмонёбанда аст, ки хар вохиди он дорои махдудияти муайян чихати истифода ва шароитхои мусоид барои мавчудият ва рушди майдони илм мебошад.

Усули семантикии созмони истилох ё истилохоборахои адабиётшиносй яке аз умдатарин роххои калимасозй ба шумор равад, хам баъзе пахлухои он то хол хам номакшуф бокй мондаанд. Микдори зиёди истилохоти илмй дар бештари забонхо махз тавассути тагйири маънои калима сохта мешаванд ва забонхои точикиву англисй аз ин падида дар канор нестанд.

Х,амин тавр, калимахои умумиистимоъи марбути "адабиёт"-и забонхои мукоисашаванда чанбахои зеринро ташкил медиханд:

а) калимахои ба истилох полифунксионалй, яъне калимахое, ки хамзамон хам мавриди истифодаи умум ва хам махсус карор доранд. Ба ин гурух метавон истилохо ва ибораистилохоти зеринро шомил намуд: адабиёт - literature (литература), адабиёти бадъй -literary literature (художественная литература), адабиёти бачагона - children's literature (детская литература), адабиёти детектив - detective literature (детективная литература), адабиёти классики - classical literature (классическая литература), анъана - tradition (традиция), роман - novel (роман), афсона - afsana (сказка), газал - ghazal (газел) , цасида -qassida (ода), рубои - ruboi (двустишие) ва гайрахо.

б) калимахое, ки аз руи пайдоишашон мавриди истифодаи умум карор доранд, вале аз лихози ташаккули семантикии худ хамчун истилох корбурд мегарданд: кофия - rhyme (строфа), назм - poetry (поэзия), наср - prose (проза), дебоча - preface (предсловие), драма -drama (драма).

Илова бар ин, як кдтор истилохоте мавчуданд, ки дар асл калимаи умумистеъмоланду, дар матн бо маънои истилохии худ ба чашм мерасанд, ба монанди: монолог- monologue

(монолог), муаллиф - author (автор), муаммо- puzzle (загадка), мундарича- contents (содержание), мухбир- correspondent (корееспондент), мухаммас-quinary ,мухаррир- editor (редактор) ва f. [7;77].

Гайр аз ин, боз роххои дигари таFЙири мохияти истилох вучуд доранд, аз чумла:

- таFЙири маънои истилох бар мабнои тачриба ва амал дар муносибати истилохгузинии адабиётшиносй: назарияи адабиёт -theory of literature (теория литература), обрзи манфи - disadvantage image (отрицательный образ), образи мусбат - advantage image (положительный образ).

- хангоми номгузорй кардани объект, ходиса ва падидахои адабй (ё адабиётшиносй) ва роххои созгори маънои мачозии онхо бо хусусиятхои хоси баъзе аз хайвонот низ дар адабиёт ба чашм мерасад: (дар музокирот) гурбаро аз думаш кашидан - drag something out, гурези заргуш - equivocation;

Х,амин тавр, роххои тагйири маъни дар истилохот, аз чумла истилохоти марбути адабиётшиносй мухталиф мебошанд ва дар баъзе холатхо тагйири маънии истилохот ба таври чудогона гузаронида мешаванд. Дар ин холат истилох метавонад маънихои гуногун ва имконпазирро ифода намояд. Ба таври мисол: танкиди адаби - literary critic (литературная критика), таърихи адабиёт- history literature (история литературы), таъсири адаби - impact of litrary (влияние литературы).

Аз нуктаи назари семантики дар забони точикИ ва хамчунин забони русИ он истилохоте бештар кор карда шудаанд, ки сохтор, статус ва раванди адабиро дар адабиётшиносИ ифода мекунанд.

Тавре аз сарчашмахои илмии мавчудбуда ба назар мерасад мардуми форсизабон, аз чумла точикон махорати хуби пеш бурдани музокирот ва санъати суханварии ба худ хоси равобити адабиро доштанд, ки ин на ба дигар халикиятхо хос аст. Адабиёт аз кддиммулаём мавзуи бахсу музокироти илму адаб буд, аст ва хохад монд. Пас донистану ба мафхумхои он сарфахм рафтан заруратеро пеш мегузорад, ки мачмуйи истилохоти ин соххаи фаррох мавриди тахкики пажухандагон карор гирад.

Лизо, моро зарур аст, ки дар ибтидо ба таърихчаи пайдоиши худи истилохи "адабиёт -literature (литература) назару аандешахои худром баён созем. Истилохи мазкур маъмул буда, дар баъзе аз фархангхо бо маънохои "мачмуи осори бадеИ, осори манзуму мансур, осори илмИ ва адабй" ба чашм мерсад. Аммо, тибки асархои классикии форсу точик калимаи "адабиёт - literature (литература)" аз лихози маънй нисбатан фаррох буда, мачмуи осори хаттии бахшхои мухталифро фаро мегирад: адабиёти илмИ - science of literature (научная литература), адабиёти сиёсИ - policy of literature (политическая литература), адабиёти адабиёти техники - technique of literature (техническая литература) -ро ифода мекунад.

Яке аз адабиётшиносони маъруф - Холик Мирзозода дар асари худ "Фарханги истилохоти адабиётшиносй" - истилохи "адабиёт" -ро чунин шарх додааст: "Истилохи «адабиёт» маънои васеъ ва танг дорад. Ба маънои васеаш хамаи китобхо, журналхо ва

мачаллаву варакахо, ба маънои тангаш адабиёти бадеИ дохил мешавад. Китобхое, ки дар

сохахои гуногун навишташудаанд, бо хамон ном чамъан гуфта мешавад. Масалан, адабиёти бачагона, адабиёти сиёсИ, адабиёти муосир, адабиёти классикИ, адабиёти илмИ, адабиёти иктисодИ, адабиёти техникИ, адабиёти бадеъИ ва ба монанди инхо [1;7,8].

Х,амин тавр, аз мутолиаи асри "Санъати сухан"-и Туракули ЗехнИ аён гардид, ки на хамаи истилохоти адабиётшиносИ дар забони точикИ комилан иктибосшуда мебошанд, балки такмилаи даврахои мухталифро аз сар гузаронидаанд. Пас, чунин ба назар мерасад,

ки истилохоти адабиётшиносИ дар забони точикИ аз нуктаи назари лугавй-маъной ва маъной-мавзуИ аз тарики дериватсияи фонетикИ ва ё семантикИ ба якшакладорИ дучор гардидаанд.

Як нукатаро бояд тазаккур дод, ки тагйири шаклИ ва маъноии истилохоти адабиётшиносИ дар замони собик Иттиходи ШуравИ ва хамчунин дар замони пасошуравИ низ чой дошт. Дар замони пасошуравИ низоми махсуси равобити адабИ ба вучуд омад ва махз он сабаб шуд, ки меъёрхои байналмилалИ ва таркиби лугавии истилохоти адабиётшиносИ густариш ёбанд.

Х,амин тавр, дар ибтидои асри XXI навъ ва намуди истилохоти адабиётшиносИ аз лихози унсурхои шеърИ зиёд гардид:

Бояд ишора намуд, ки аз руйи накша хамаи унсурхои шеърй дар алохидагй шарх дода шудааст. Шархи ин истилохоти марбута дар илмй адабиёт ва адабиётшиносй хело хам доманадор ва фаррох буда, хамаруза дар мехвари истифодабарй карор дорад.

Мо инчо зарур мешуморем, ки маънои лугавии хар як истилохи марбути "унсурхои шеърй"-ро ба таври алохида чой дихем, то ки барои хондан ва дарк намудани дастандаркорони ахли адабу шеър ба гунаи неку мусоидат кунад.

Speaker - the poem's speaker is the person who is addressing the reader. Sometimes, the speaker is the poet, who addresses the reader directly or another person. The poet reveals the identity of the speaker in various ways. Choice of words, focus of attention and attitudes will indicate the age, perspective and identity of the speaker.

Content - is the subject of the poem. It answers the question "what?". What is the poem all about? What happens in the poems?

Theme - the theme of the poem is the meaning of the poem - the main idea that the poet is trying to communicate. The theme may be stated directly or it may be implied.

Shape and form - basically, the actual shape and form of poems can vary dramatically from poem to poem. In poetry, you will encounter two forms: structured and free verse. Structured poetry has predictable patterns of rhyme, rhythm, and line-length and stanza construction. Some examples are the sonnet and the haiku. In free verse, the poet experiments with the form of the poem. The rhythm, numbers of syllables per line and stanza construction do not follow a pattern [9;120].

Mood or tone - the mood or tone of a poem is the feeling that the poet creates and that the reader senses through the poet's choice of words, rhythm, rhyme, style and structure. Poems may express many moods - humorous, sarcastic, joyous, angry or solemn.

Imagery - refers to the "pictures" which we perceive with our mind's eyes, ears, nose, tongue, skin, and through which we experience the "duplicate world" created by poetic language. Imagery evokes the meaning and truth of human experiences not in abstract terms, as in philosophy, but in move perceptible and tangible forms. This a device by which the poet makes his meaning strong, clear and sure. The poet uses sound words and words of color and touch in addition to figures of speech. As well, concrete details that appeal to the reader's senses are used to build up images.

Diction - is the poet's choice of words. The poet chooses each word carefully so that both its meaning and sound contribute to the tone and feeling of the poem. The poet must consider a word's denotation - its definition according to the dictionary and its connotation - the emotions, thoughts and ideas associated with and evoked by the word [9, 21].

Хулоса хаминро бояд ишора намуд, ки тибки тахлилхои гузаронида маълум мешавад, ки бештари истилохоти марбути адабиётшиносй аз забонхои лотинй, англисй ва фрасавй ворид шудаанд. имрузхо дар хамаи забонхои муосир истилохоти бахши адабиётшиносй ба таври сареъ рушд мекунанд. Ба вучуд омадани мафхумхои нави адабй, иктибос ва айнан тарчума кардани онх,о дар натичаи робитахои адабй, фархангию мадании забонй сурат мегиранд ва барои бою Fанй гардонидани захираи луFавии забонхо мусоидат менамоянд.

Истилохоти марбути адабиётшиносй дар забонхои точикй ва англисй дорои аломатхои системанокй, томият ва устувории нисбй мебошанд, ки батартибоварй ва алокаи мафхумии (консептуалии) истилохотро дар системаи истилохотй инъикос менамоянд.

АДАБИЁТ

1. Мирзозода Холик, Краткий словарь литературоведческих терминов (на таджикском языке), Душанбе: Маориф, 1992. 240 стр.

2. Бобев Ю. Назарияи адабиёт. 1. Мукаддимаи адабиётшиносй. Китоби дарсй. - Душанбе: Маориф, 1987 - 320 сах.

3. Нуров Амон, Толковый словарь произведений Джами: Сарредакцияи илмии Энцклопедияи Советии Точик, Душанбе. - 1983-. 536 стр.

4. Нуров Амон, Дополнение к «Гияс-ул-лугот», 3-й том, - Душанбе: Адиб. 1989.- 304 с.

5. Ч,оматов С. Фарханги истилохоти забоншиносй (англисй-русй-точикй). - Душанбе: Шучоиён, 2011. -250 с.

6. Ч,оматов С. Фарханги истилохоти забоншиносй (англисй-русй-точикй). Нашри дуюм бо тагйиру иловахо. - Душанбе: Нашриёти «Бухоро», 2016. - 208 с.

7. J. A. Cuddon, A dictionary of literary terms and literary theory. Fifth edition, published in UK. (USA) 2013.-801pp.

8. Crystal, D. A. The Cambridge encyclopedia of language.-Cambridge: CUP, 1997, 2nd edn.-480 pp.

9. Pohand Abdul Jalil Kahdistani. Elements of literature. For juniors 5th semester, Published Navisa, Kabul: -2017. Pp. 199.

ИНТЕРПРЕТАЦИЯ РАЗНОСТРУКТУРНЫХ ЛИТЕРАТУРНЫХ ТЕРМИНОВ ТАДЖИКСКОГО И АНГЛИЙСКОГО ЯЗЫКОВ

В статье рассматривается интерпретация разноструктурных литературных терминов таджикского и английского языков. Подчеркнув свою точку зрения относительно заимствованных литературных терминов из арабского, греческого и английского языков, автор привел некоторые из этих терминов в качестве примера. Кроме того, автор подчеркивает, что большинство этих терминов заняли устойчивые позиции в лексической системе таджикского и английского языков, и они не уступают основным терминам языка в употреблении. С точки зрения автора, роль русского языка по сравнению с другими языками слишком велика для формирования и развития таджикских литературных терминов, и в основном через этот язык другие термины смогли проникнуть в лексический состав таджикского языка.

Ключевые слова: стих, двустишие, заимствований, терминов, литературы, литературоведческих терминов, языка, корреспондент, детская литература, классическая литература, персидский, греческий, наука, литература, английский, головоломка, образования, развития, лексическая система, использование, точки зрения.

INTERPRETATION OF DIVERSE STRUCTURE OF THE LITERARY TERMS IN TAJIK

AND ENGLISH LANGUAGES

This article deals with interpretation of diverse structure of the literary terms in Tajik and English languages. Having emphasized his point of views regarding the borrowed literary terms from Arab, Greek, and English, an author indicated some these terms as an example. In addition to it, an author stresses that majority of these terms have taken a stable position in the vocabulary system of Tajik and English languages, and they are not less than the basic terms of the language in usage. From the point of view of the author, the role of Russian languages in comparison to other languages is too great for the formation and development of Tajik literary terms as well, and basically through this language other terms couldpenetrate into lexical system of the Tajik language.

Keywords: verse, ruboi, borrowing, term, literature, literary terms, language, correspondent, children's literature, classical literature, Persian, Greek, science of literature, English, puzzle, formation, development, lexical system, usage, point of views.

Сведения об авторе:

Джураев Хайём, старший преподаватель кафедры языкознания и сопоставительной типологии ТГПУ им. С.Айни, тел: (+992)931158195. E-mail: juraev kh. -89@email. ru.

About the author:

Juraev Khayom, a senior teacher in the Department of Linguistics and Comparative Typology, TSPU named after S. Aini. Tel.: +992931158195. E-mail: juraevkh. -89@email. ru.

ДИФФЕРЕНЦИАЛЬНЫЕ ПРИЗНАКИ НЕКОТОРЫЕ ГЛАСНЫЕ ТАДЖИКСКОГО И АНГЛИЙСКОГО ЯЗЫКОВ

Каримова Д.

Таджикский государственный педагогический университета им. С.Айни

С исследованием произношения, фонетического своеобразия всегда связано изучение и исследование любого иностранного языка. Предпосылка для соображения иноязычных высказываний и «озвучивания» собственных мыслей является знание фонетических закономерностей и явлений их функционирования. Причиной неточного или даже неправильного осознания иноязычной речи часто является дефект произносительных навыков.

Сопоставляя системы гласных английского и таджикского языков, мы разделяем их на следующие группы:

а) сходные звуки, к которым следует отнести [i:], [u:];

б) звуки, которые имеют черты сходства с соответствующими звуками таджикского языка, но существенно отличаются от них; к ним можно отнести [Э:], [a:], [e], [э:]. Сравните их с таджикским (у), (а), (е), (о);

в) звуки, которые не имеют никаких соответствий в системы гласных таджикского языка; к этой группе надо отнести звуки [л], [i], [Э], [o], [ж], [u] и дифтонги рЭ], [еЭ], [иЭ], [au], [ou], [ei],

[aiL M

Системы гласных сопоставляемых языков характеризуются тем, что:

1) в английском языке имеется 12 монофтонгов, а в таджикском только шесть;

2) в английском языке имеется 8 дифтонгов, а в таджикском их нет;

3) в английском языке краткость и долгота составляют основную фонологическую оппозицию, что отсутствуют в таджикском языке, хотя в некоторых случаях длительность гласного имеют фонематическое значение например (и; у): би:но (бинанда), бино (иморат), дурр ( санги к;иматбах,о), ду:р (масофа). Различие долгих и кратких (и) и (у) сохранилась в некоторых северных говорах. Однако противопоставление их идёт в этих говорах не по признаку абсолютной длительности, а по степени устойчивости их количественной характеристики.

4) в английском языке имеются фонемы [л], [i], [o], [ж], [u], а в таджикском их аналоги во многом отличаются.

В английском языке, наряду с переднеязычной артикуляцией гласных фонем, очень развита заднеязычная и глубокозаднеязычная артикуляция, в то время как в таджикском языке глубокозаднеязычная артикуляция отсутствует.

На основе анализа выявлено, что английский вокализм отличается от таджикского несколькими характерными особенностями, но система вокализма рассматриваемых языков имеет некоторые сходные черты:

1) в сопоставляемых языках в зависимости от движения губ и языка гласные классифицируются по трём признакам: по ряду, подъёму и участию губ.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.