ИНТЕРАКТИВНЫЕ МЕТОДЫ ОБУЧЕНИЯ КАК СРЕДСТВО ПОВЫШЕНИЯ ПОЗНАВАТЕЛЬНОЙ АКТИВНОСТИ СТУДЕНТОВ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

FTAXP 14.35.07 DOI: 10.52512/2306-5079-2021-88-4-7-18

ОЦЫТУДЬЩ ИНТЕРБЕЛСЕНД1 ЭД1СТЕР СТУДЕНТТЕРДЩ ТАНЫМДЬЩ БЕЛСЕНД1Л1Г1Н АРТТЫРУ Ц¥РАЛЫ РЕТ1НДЕ

Г.К. Нуркенова*, А.А. Есмагулова «Bolashaq» Академиясы, Караганды, Казакстан e-mail*: gulnur24.10.84@mail.ru

Макалада каз1рп тандагы езекп мэселелердщ 6ipi ретшде жогаргы мектептеп бшм алушылардын танымдык бeлсeндiлiгiн интepбeлсeндi окыту эдiстepi аркылы арттыру мэселеа карастырылган. Осыган орай зерттеу мэселесшщ теориялык нeгiздepiнe кыскаша шолу бершп, тэжipибeлiк т^ргыдан шагын зерттеу ж^мысыньщ нэтижeлepiнe талдау жасалган. Атап айтсак, макалада теориялык т^ргыдан окытудын интepбeлсeндi эдiстepi туралы жалпы тYсiнiк бершп, оныц кагидалары мен максаттары ашылган. Эдютемел1к т^ргыдан интepбeлсeндi сабакты етшзудщ алгоpитмi айкындалган. Сабактын эр кезещнщ мазм^нына сипаттама бepiлгeн. Сабактын эр такырыбы бойынша ойлау операцияларын дамыту, визуализацияны, идеяларды бipiктipудi жэне т. б. дамыту барысында сыни жэне шыгармашылык ойлау дагдыларын калыптастыруга ыкпал eтeтiн зияткepлiк тапсырмалар жYЙeсi карастырылган. Дэpiстiн жана оку материалын хабарлау кезвде студенттерге акпаратты сыни ендеуге ыкпал eтeтiн тапсырмалар катары зерделенген. Сондай-ак эмпирикалык т^ргыдан казipгi тандагы ЖОО-дагы педагогикалык бiлiм беру багдарламалары бойынша бiлiм алушылардын окыту процеанде интepбeлсeндi окыту эдiстepiнiн колдану денгей зерделенген. Тэжipибeлiк зерттеу барысында бакылау, энгiмe, сауалнама эдiстepi колданылган. Алынган зерттеу нэтижeлepiнe орай, окытудын интepбeлсeндi эдiстepi аркылы студeнттepдiн танымдык белсендшпн арттыру Yлгiсi эзipлeнiп, бipкатаp эдютемелж ^сыныстар бepiлгeн.

TYiUH свздер: педагогикалыц технология, интербелсендг оцыту, naccuemi оцыту эдктерг, белсендг оцыту 3dicmepi, танымдыц белсендтк, шызармашылыц, кейс стади, взара зрекет ету

Kipicne

K^ipn нарыктык катынастар жагдайында калыптасып келе жаткан казакстандык жогары бшм беру жYЙeсi бшкп кадрларды даярлау мшдеттерш табысты шешу Yшiн басым багыттардын б1р1 ретшде бшм алушылардын мYДдeлepiн ескеру кагидатын алга коюды ерекше айкындайды.Осыган орай, жогары бшм беру жYЙeсiнe к¥зыреттшк тэс1лд1 енпзу жогары мектеп бшм алушыларынын кэаби бiлiктiлiктepiн тиiмдi калыптастыруга аса назар аударуды талап eтeтiн езeктi мэсeлeлepдiн бipi болып отыр. Бiз кэсiби к¥Зыpeггiлiк пен кэшби мiндeггepдi орындау енiмдiлiгiн аныктайтын бiлiм, дагдылар жэне кэсiби манызды жеке касиeггepдi, тэжipибe мен к¥ВДылык багдарларын камтитын жеке бiлiм ретшде тYсiнeмiз.

Кэсiби к¥Зыpeггiлiктiн м^ндай аныктамасы ЖОО-нын оку багдарламасын педагогикалык камтамасыз етуде айтарлыктай езгepiстepдi, оны кажетп кeшeндi нэтижемен болашак мамандарды даярлауды камтамасыз ете алатын окыту эдiстepiмeн толыктыруды талап eтeдi. Жогары мектептщ бiлiм беру пpоцeсiнiн дэстYpлi эдiстepi атап айтатын болсак, мысалы тYсiндipу, баяндау, жаттыгу т.б. болашак маманнын кэсiби даму Yшiн ете манызды екенше eшкiмнiн дауы жок. Алайда, олардын шeктeулepi к¥Зыpeггiлiк сиякты кYpдeлi к¥былыс пайда болган кезден бастап етюр сeзiлeтiндiгi байкалады. Осы орайда студeнггepдiн танымдык бeлсeндiлiгiн арттыру мэселеа арнайы пэндepдi окыту казipгi замангы эдiстeмeсiнiн манызды мэсeлeлepiнiн бipi болып отыр. Осыган байланысты казакстандык ЖОО окытушылары алдында студeнггiн шыгармашылык элеуетш, онын окуга деген ынтасын жандандыруга багытталган окытудын осындай эдiстepiн жeтiлдipу жэне eнгiзу мiндeтi т^р. Б^л ретте КР азаматынын жеке басын жэне онын к¥ндылык багдарларын калыптастырудын педагогикалык мiндeтi шeшiлуi тиiс, ейткен ЖОО-дагы оку пpоцeсi - эpбip адам емipiндeгi бiлiм беру процесшщ нeгiзгi к¥рамдас белiгi. Сонымен катар, канрп замангы когамды жаhандык акпараттандырубшм беру пpоцeсiнe, республикадагы жогары бшм беру жYЙeсiнe айтарлыктай эсер етш, колданылатын окыту эдiстeмeлepiн тYбeгeйлi кайта карауды талап eтiп отыр [1; 15].

Мэселенщ сипаттамасы

Жогаргы мектептеп нэтижелi оцыту тек ^шт бiлiмде гана емес, сонымен цатар оларды эртYрлi жагдайларда цолдана бiлу, ез бетiнше бiлiм алу, мэселелiк жагдайларды шешу тэжiрибесiн цалыптастыруда болып табылады. Ал ол Yшiн студенттердщ бойында танымдыц белсендiлiк пен дербестш болуы цажет екенi аныц. Ендеше танымдыц белсендiлiктi арттыру Yшiн арнайы педагогикалыц ортаны ^йымдастыру керек. Б^л дегенiмiз оцыту процесiнде педагогикалыц технологияларды кещнен жYЙелi цолдану болып табылады. Осы педагогикалыц технологиялардыц непзгшершщ бiрi ретiнде оцытудыц белсендi немесе интербелсенд эдiстерiн атауга болады. Б^л екi аталган эдютщ негiзгi тYпкi мацсаты бiлiм алушылардыц танымдыц цызыгушылыгы мен белсендiлiгiн арттыру болып табылады. Екеуше де кеп жагдайда ортац эдютер цатары енедi. Алайда бiр ерекшелiгi бар, ол егер белсендi оцыту эдiстерiнде оцытушы мен бшм алушылар арасында белсендi байланыс орнайтын болса, ал интербелсендi эдiстерде оцытушы мен студенттерарасында гана байланыс орнаумен шектелмей, сондай-ац бiлiм алушылар арасында да езара эрекеттестш орнайды. Ендеше бYгiн бiз мамандыцца цызыгушылыцты ынталандыратын, оцу материалдарын тиiмдi мецгеругеыцпал ететш, мшез-ц^лыц Yлгiлерiн цалыптастыратын, жогары децгейдеп бiлiм, мотив, командалыц рухты жэне ез ойын бiлдiру еркiндiгiн цамтамасыз ететiн оцытудыц интербелсендi эдiстерiн пайдалану мэселесiне тоцталмацпыз.

Интербелсендi терминi агылшын тiлiнен аударганда «езара эрекет ету» деген магынаны бiлдiредi. Сэйкесiнше бiр нэрсемен (мысалы, компьютермен) немесе бiреумен (адаммен) белсендi царым-цатынас жасауды немесе диалог режимвде болуды бiлдiредi [2; 136]. Ендеше, бiр сезбен айтцанда «интербелсендЬ» дегенiмiз бiреумен тыгыз царым-цатынаста болу, онымен бiрлесе эрекет жасау, диалог ц^ру. Ал «интербелсендi оцу» дегенiмiз езара царым-цатынасца (коммуникацияга) непзделген оцу (оцыту), диалог арцылы Yйрену (YЙрету), ягни «YЙретушi - Yйренушi», «YЙренушi -YЙренушi», «YЙренушi - езiмен езi» форматтарында жасаган царым-цатынас («эцпме», «с^хбат», «пiкiрлесу», «бiрлескен эрекеттер»).

Интербелсендi оцыту арцылы бiлiмдi игеру процесш келесiдей ^йымдастыруга болады:

1) барлыц бiлiм алушыларга бiрлескен таным процесiне белсендi цатысуга мYмкiндiк беру.

2) эрбiр студентке езшщ бiлiмiмен белiсуге, оларды бiрлесiп талцылауга жэне олар туралы ойлануга мYмкiндiк беру.

3) студенттердщ ез бетiнше бiлiмдi ц^райтын орта ц^руы.

Интербелсендi оцытудыц непзп цагидалары мен мацсаттары:

Орта цалыптастыру цагидасыныц мацсаттары:

- студенттерге оцудагы ез iс-эрекетiнiц жемiстi болуын сезiнетiн жагдайлар жасау;

- б^м алушылар арасында ашыц, еркiн, шыгармашылыц царым-цатынас орнату;

- бiлiмдi дайын тYрде бермей, оцу материалын дербеазденуше багдар беру.

Эрекет арцылы YЙрету цагидасыныц мацсаттары:

- Студенттергебiлiмнiц тек дербес ю-эрекеттер арцылы гана тиiмдi игерiлетiнiн дэлелдеу;

- Бiлiм алушыларды белсендi iс-эрекеттерге тарту, олардыц оцу ю-эрекетш ^йымдастыру.

Эмiрмен байланыстыру цагидасыныц мацсаттары:

- Практикалыц iс-эрекеттердi оцытуды негiздеу, пэндi кYнделiктi емiрде туындайтын мэселелердi шешу ретiнде царастыру.

Дербеспкке баулу цагидасыныц мацсаттары:

- болашац мамандарды олардыц дайын жауаптарын цанагаттандырмай, ынталандыру, пайымдау арцылы ез пшрш цалыптастыру, мэселенi шешуде езiндiк т^ргыдан жауап табу (егер бiлiм алушы езi д^рыс жауап бере алмаса, бiрац оны басца студенттердiц табуына ыцпал ету);

- студенттердiц сыни жэне аналитикалыц ойлау дагдыларын цалыптастыру (^мэндану, езш-езi тануга ^мтылу, ацпаратта эртYрлi магынаны керу, дэлелдеу).

Интербелсецщ оцыту-б^л езара эрекеттесу арцылы оцыту жэне м^ндай ^станым айтарлыцтай нэтиже беретiн ец тиiмдi жYЙе болып саналады. Осыган байланысты кезшде кене цытай г^ламасы Конфуций (Кун-цзы) былай деген екен: «Маган айтып берсец - ^мытып цаламын, керсетсец - есте сацтармын, ал езiме жасатсац - YЙренемiн!» [3; 27].

Интербелсецщ эдiстер арцылы студенттер келес бiлiм, бiлiк, iскерлiк дагдыларга ие болады:

- терец ойлау, жеке рефлекспк цабшеттерш дамыту;

- ез ю-эрекеттерш талдау жэне багалау;

- aкпaрaтты e3 бетшше тYciнy, жaн-жaкты тaлдay жэне тaндay;

- жaцa идеялaр мен бiлiмдердi e3 бетiнше к¥Pacтырy;

- пiкiртaлacтaрFa кaтыcy жэне e3 ойы мен пiкiрiн дэйектей ary [4; 255].

Сонымен окытудыц интербелсецщ эдicтерiн окыту бaрыcындa колдaнy aркылы 6Í3 жaлпы келеciлерге кол жетюзе aлaмыз:

1. Этiлетiн тaкырыптыц мaзм¥нын, оныц негiзгi ¥Fымдaрын, cебеп-caлдaрлык бaйлaныcтaрды т.б. тYciнy кaбiлетiн кaлыптacтырy.

2. БaFaлay ic-эрекетiн кaлыптacтырy: e3 ю-эрекетш жэне eзiн-eзi бaFaлay, бacкa студенттердщ ¥cыныcтaрын тaлкылay жэне т. б.

3. Тaнымдык кaбiлеттерiн дaмытy, яFни студенттердщ тaнымдык ю-эрекетшщ бaрлык элеменп^ - ойлay, кaбылдay, есте caктay, зейiн, киялдaрын дaмытy.

4.Аyызшa жэне жaзбaшa ceйлеyдi дaмытy.

5. Коммунистов™ жэне ¥йымдacтырyшылык кaбiлеттерiн дaмытy.

ЖоFaрыдaFы теориялык т¥рFыдaн жacaлFaн шолyдaн 6Í3 интербелcендi окыту эдютершщ бiзге берер eнiмi зор екенiне кeзiмiз жетедь

Интербелcендi caбaкты eткiзyдiц eзiндiк aлгоритмi бaр. Оны келеciдей кeрcетyге болaды:

1. Алдын aлa эдicтемелiк дaйындык. Окытушы тaкырыпты, жaFдaйды тaцдaйды, мецгершетш ¥Fымдaрды, терминдердi, к¥жaттaрды aныктaйды, осы мэселе бойыншa осы топ Yшiн ец тиiмдi болып тaбылaтын интерaктивтi caбaкты eткiзyдiц колaйлы тYрiн тaцдaйды.

2. Сaбaк eткiзy. Сaбaкты тшелей eткiзy кiрicпе, негiзгi бeлiм жэне корытындылay кезещн кaмтиды. Окытушы caбaктыц тaкырыбы мен мaкcaтын хaбaрлaйды, студенттер мэcелелiк жaFдaймен тaныcaцы, оныц мaкcaты, оны шешуге кол жетюзу, топтaрдa ж^мыс icтеy шaрттaры, ережелерiмен тaныcaцы. Стyденттердiц бiлiм бaзacынa CYЙене отырып, минтай caбaк бaFдaрлaмaлык тaкырыптыц непзп тYciнiктерi мен aныктaмaлaры окылFaннaн кешн жYргiзiлyi керек, окытушы т¥жырымдaмaлык aппaрaтты игеруге кол жеткiзiп, жaцa мaтериaлды б^рын кaрacтырылFaнмен бaйлaныcтырyы кaжет.Сaбaк жaнды жэне кызыкты болуы керек. Жaлпы aйткaндa окытушы тaрaпынaн жоFaры эдютемелш дaйындык децгейiн кaжет етедi.Диaлог пен ынтымaктacтык - осы кезецдегi непзп тYЙiндi ¥Fымдaр. Сaбaк aлдын ara эзiрленген жоcпaр бойыншa eткiзiлyi тшс. Интербелcендi caбaктыц келеciдей тYрлерiн aжырaтyFa болaды:

- бiлiмдi мецгеру caбaFы».

- «Бiлiмдi кешендi колдaнy caбaFы (caбaк-бекiтy)».

- «Бшм мен дaFдылaрды eзектендiрy caбaFы (caбaк-кaйтaлay).

- «^ambrnay жэне жYЙелеy caбaFы».

- «^a^rnay caбaFы жэне бiлiм дaFдыcын бaFaлay».

- «Бшм дaFдылaрын тYзетy caбaFы».

Окытуды ¥йымдacтырy формaлaрынa дэрю, cеминaр, прaктикaлык caбaк, зертхaнaлык caбaк, cтyдентттердiц окытyшылaрмен бiрлеcкен eзiндiк ж^мысы жэне т.б. жaтaды. Осы aтaлFaндaрFa бaйлaныcты caбaктыц нaкты мaзм¥ны aныктaлaды. Б^л дегенiмiз caбaктыц койылFaн мaкcaтынa кол жеткiзy Yшiн жоFaрыдa TO^amm кеткен caбaктыц тYрi мен формacынa сэйкес тиicтi эдicтi д^рыс тaндayкерек.

3. Kорытындылay caбaктaры. Б^л кезец бшм aлyшылaрдыц eзiн-eзi бaFaлayы, бacкa cтyденттердiц жayaптaрын кaрay, caбaкты эмоциошлды бaFaлayдaн бacтaлaды. Содaн кейiн бaFaлay бeлiгi жYргiзiледi (кaтыcyшылaрдыц пaйдaлaнылFaн эдютеменщ мaзм¥ццык acпектiciне кaтынacы, тaндaлFaн тaкырыптыц eзектiлiгi жэне т.б.). Рефлексия окытушыныц жaлпы т¥жырымдaрымен aяктaлaды [5; 15].

ЖоFaрыдa aтaлып eткен интерaктивтi caбaкты eткiзy aлгоритмiне сэйкес окыту эдютерш де эр caбaктыц тaкырып мaзм¥нынa, дидaктикaлык мaкcaт-мiндеттерiне, оку процеciнiц логикacынa жэне окытушыныц кэciби тэжiрибеciне орaй д^рыс тaцдaFaн aбзaл. Интербелcендi окыту эдютерш колдaнy бaрыcындa окытушы окытудыц дидaктикaлык кaFидaттaрынкaтaц бacшылыккa aлyы тшс. Атaп aйтaр болcaк, caнa мен белсендшк; кeрнекiлiк; жYЙелiлiк пен дэйектшк; берiктiк; колжетiмдiлiк; Fылымилык; теорияныц прaктикaмен бaйлaныcы кaFидaттaры жэне т.б. Сонымен кaтaр интербелcендi окытудыц негiзгi эдютемелш кaFидaлaрынa келеciлер жaтaды:

- ж^мыс терминдерiн, оку, кэciби лекcикaны, шaртты ¥Fымдaрды м^кият тaндay (прек-конспект тезд^т эзiрлеy);

- стyдeнт ap тYpлi peлдiк фyнкциялаpды оpындайтын кэсiби ^-ape^ir^ на^ты тэжipибeлiк мысалдаpын жан-жа^ты талдаy;

- баpльщ стyдeнттepмeн Yздiксiз визyалды байланыста 6олу;

- ap саба^та стyдeнтrepдiц 6ipi orçy мэсeлeсiн тал^ылауды бастайтын жэнe баFыгтайтын модepатоp (жeтeкшi) rçызмeтiн оpындайды (мyFалiм бул жаFдайда тepeшi peтiндe эpeкeт eтeдi);

- тexникальщ rçypалдаpды бeлсeндi пайдалану, соныц iшiндe кeстe, слайд, о^у фильмдepi, pоликтep, бeйнeклиптep, бeйнeтexника тYpiндeгi Yлeстipмeлi жэнe дидактикалыщ матepиалдаpды ^олдану;

- о^ытушыныц топiшiлiк бeлсeндi eзаpа iс-эpeкeгтi тypа^ты ^олдауы, rçатысyшылаp аpасындаFы eзаpа rçаpым-rçатынастаFы шиeлeнiстi алыптастауы;

- кYтпeгeн ^^вды^^ тyындаFан жаFдайда, сондай-а^ о^у баFдаpламасыныц жаца epeжeлepiн тYсiндipy ма^сатында тал^ылау баpысына о^ытушыныц жeдeл аpаласyын; жeкe тапсыpмалаpды ^rn^i диагностикалыщ нeмeсe шыFаpмашыльщ сипагтаFы eзiндiк жумыс тапсыpмалаpы жэнe т. б.) rçаprçынды пайдаланyFа ьщпалeтeдi);

- ^щспкик оpтаны yйымдастыpy «ойыналацы»;

- жeкe шыFаpмашыльщ жэнe зияткepлiк rçабiлeтrepiн eœepe отыpып, ойын peлдepiн ойнауды Yйpeтy;

- уа^ытты ^атац peгтey жаFдайында шeшiм rçабылдаyFа жэнe аrçпаpагта бeлгiсiздiк элeмeнтiнiц болуына Yйpeтy.

Cонымeн ap тацдалып алынFан эдiс сабащыц ма^саты мeн кYтiлeтiн нэтижeсiнe байланысты ^олданылуы кepeк. ^вдай-а^ о^ытушы интepбeлсeндi адют eзi жeтiк мeцгepмeгeн болса, онда ол eз мaнiн жояды. Кeйбip жаFдайлаpда оrçытyшылаpдыц аталFан о^ыту aдiстepiн ^олдану тypFысынан пeдагогикальщ шeбepлiктepiнiц жeткiлiксiздiгiнeн rçаpастыpылып отыpFан о^ыту aдiстepi eз нaтижeсiн ойдаFыдай бepe бepмeйдi. ^л сeбeптi rçаpастыpылып отыpFан о^ыту aдiстepiн нeгiзсiз ^олдану ^аушт дeсeк тe аpтьщ айтпаFан болаpмыз. ^вды^ан да бул о^ыту aдiстepiн тeоpияльщ дайындыщсыз жaнe нeгiзсiз ^олдану, о^ытушыда aдiстepдi rçолданyдаFы кYтiлeтiн нaтижeлep тypалы на^ты тYсiнiктiц болмауы («адю бeлгiлi 6íp нaтижeнi алу Yшiн ^олданылуы ^pe^») нeмeсe интepбeлсeндi aдiстepмeн пeдагогтepдiц шeктeн тыс ayeстeнyiнe (бул ^^ал eмeс, бiлiм алyшылаpFа epмeк eмeс) жол бepмey кepeк.

Пeдагог мамандыFы ол шыFаpмашыльщ rçызмeт болFандьщтан ЖGG болаша^ пeдагог мамандаpды даяpлаyда шыFаpмашыльщ тaсiлдi нeгiзгe алFан жeн. Aл бшм бepy yйымындаFы нeгiзгi iс-apeкeт о^у болып табылатынды^тан, о^ыту баpысында бшм алyшылаpдыц танымдыщ бeлсeндiлiктepiн аpттыpy rçажeт. Бiз стyдeнтrepдiц танымдыщ rçызыFyшыльщтаpы мeн о^у бeлсeндiлiктepiн аpгтыpy ма^сатында о^ытуды yйымдастыpy фоpмалаpына байланысты eзаpа apeкeгтeстiккe нeгiздeлгeн о^ыту aдiстepiн бeлсeндi ^олданудамыз. БYгiнгi кYндe aлeмдeгi оpнаFан эпидeмиологияльщ жаFдаЙFа оpай о^ыту пpоцeсi ^ашыщтыщтан eтiп жащаны баpшамызFа мaлiм. Кашы^ты^тан о^ытуда стyдeнтrepдiц танымдыщ бeлсeндiлiгiн аpттыpyFа баFыгталFан о^ыту aдiстepiн бiз осы о^ыту жYЙeсiнe бeйiмдeп жYЙeлi, утымды ^олдануды rçолFа алдыщ. Бiздiц «Bolashaq» Aкадeмиясыныц о^у пpоцeсi модyльдiк нысанды-баFытталFан динамикалыщ о^ыту оpтасы(moodle) аprçылы жYзeгe асуда. Gсы moodle - дeгi ^ашы^ты^тан о^ыту жYЙeсiндe бiз дapiс сабакгаpын aцгiмeлeсy, eзаpа тал^ылау, тYсiндipy баpысындаFы сypаrç жауап peтiндe ^pi байланыс оpнатy нeгiзiндe eткiзyдi ма^сат eтeмiз. Cаба^тыц ap та^ыфыбы бойынша ойлау опepациялаpын дамыту, визуализацияны, идeялаpды бipiктipyдi т.б. дамыту баpысында сыни жaнe шыFаpмашыльщ ойлау даFдылаpын rçалыптастыpyFа ыщпал eтeтiн зияткepлiк тапсыpмалаp жYЙeсiн rçаpастыpамыз. Aтап айтатын болса^, олаpFа кeлeсiлepдi жатrçызyFа болады:

- rçаpапайым кластep кypастыpy (аFылш. cluster-кластep) жаца тepминдepдi аньщтаyFа, тYсiндipyгe aкeлeтiн тyжыpымдаманыц мазмундыщ сипагтамалаpын ^аф^а^ы^ тYPдe усыну тYpiндeгi нeгiзгi yFымFа аpналFан aдiстepдi ^олдану;

- идeялаpды rçалыптастыpyFа мYмкiндiк бepeтiн жазбаша «ми шабуылы» аprçылы мaсeлeлiк сypавда жаyаптаpдыц тiзiмiн жасау;

- дapiстi пpeсс-конфepeнция тYpiндe eткiзy ма^сатында талrçылаyFа алдын ала сypакгаp тiзбeсiн ойластыpy.

Дapiстiц жаца о^у матepиалын xабаpлаy кeзiндe стyдeнгтepгe аrçпаpатты сыни eцдeyгe ыщпал eтeтiн тапсыpмалаp peтiндe бiз мыналаpды пайдаланамыз:

- кYPделi кластердi дурастыру-иерархиялыд тармадталган кластер TYpi^4e жазылган жэне дэрiс тадырыбы туралы кернею тYсiнiк беретiн тужырымдамалардыц, терминдердщ жYЙелi жиынтыгы;

- денотат граф эдю (лат. denoto-белгiлеу) баган (грек. grapho-жазамын), оныц Heri3ri идеясы: тужырымдаманыц мацызды белгiлерi мэтiннен ерекшеленедi жэне графикалыд тYрде жасалады, бул етшетш тадырып бойынша жYЙелiк тYсiнiк дуруга мYмкiндiк бередi;

- кестелердi толтыру: зерттелетiн дубылыстарды, гылыми теорияларды талдауга жэне оларды eздiгiнен аныдталатын елшемдер бойынша багалауга арналган салыстырмалы тужырымдамалыд кесте немесе бiлiмдi жалпылауга арналган жиынтыд кесте;

-дандай да бiр мэселе бойынша немесе дэрютщ барлыд тадырыбы бойынша дорытындыларды дербес тужырымдау;

- дэрiс мазмунын немесе оныц белшн зерттелетiн объектiлер мен дубылыстар арасындагы мацызды байланыстарды кeрсететiн дурылымдыд сызба тYрiнде графикалыд безендiру. Сондай-ад семинарлыд, практикалыд сабадтардыц жалпы бшмдшк мадсаты еткен теориялыд материалды практикалыд тургыдан бекiту, жYЙелеу, оны игеру децгешн тексеру болгандыдтан, осы одытуды уйымдастыру формаларына сэйкес заманауи эдiстердi белсендi долданамыз. Ол эдiстердiц барлыгы студенттердiц танымдыд белсендiлiгiн арттыруга багытталган. Эр эдiстi бiз семинарлыд немесе практикалыд сабадтыц жалпы мазмунына, тадырып ерекшелiгiне байланысты саралап алып долданамыз. Осы орайда ойын эдiсi непзвде эртYрлi практикалыд тапсырмалар дурастыруда Learning Apps интерактивтi тапсырма конструкторыныц мYмкiндiгi зор. Бул интерактивтi тапсырма конструкторы интерактивт модульдер ардылы оду процесш долдауга арналган. Мунда эртYрлi децгейдеп тапсырмаларды дурастыруга болады. Осы дызметтщ ардасында дурылуы мYмкiн интербелсендi тапсырмалардыц негiзгi идеясы студенттер ез бшмдерш ойын тYрiнде тексере алады жэне тYзете алады, бул олардыц белгш бiр оду пэнiне танымдыд дызыгушылыгын далыптастыруга ыдпал етедi. Бул ойын эдю ретiнде жYзеге асады. Сонымен датар практикалыд сабадтар барысында бiз надты жагдаяттарды талдау эдiсiн долданамыз. Кейс стади эдiсi студентердiц дэрю сабагынан алган теориялыд бiлiмдерiн тэжiрибеге негiзделген iс-эрекеттерге баулиды. Ол надты жагдайларды практикалыд талдауга жэне оларды eмiрде кездесетiн формада, «ойында» дайталауга негiзделген. Сондыдтан кейде кейс-стади «надты оду жагдайларыныц эдюЬ> деп аталады.

Ендеше бiр сезбен айтданда шыгармашылыд iс-эрекет пен танымдыд белсендiлiктi дамытуда одытудыц интербелсендi эдiстерiтаптырмайтын мYмкiндiк деуге болады. Себебi осы эдiс ардылы бiз гылыми тургыдан бiлiм беретш болсад, екiншi жагынан болашад мамандардыц бойында шыгармашыл тулга дасиеттерiн далыптастыруга дол жеткiземiз. Ендеше одытудыц осы эдютершщ болашад педагогтердiц оду сапасын арттырудагы мацызы ерекше деп сешммен айтуга болады.

Эдебиетке шолу

Жогаргы мектептегiстуденттердiц танымдыд белсендiлiгiн артыруга арналган одытудыц эдiстерiцутымды пайдалану мэселесiн бYгiнде кептеген галым педагогтер дарастыруда. Одытудыц интербелсецщ эдiстерiнiц eзi екi Yлкен топда жiктеледi: топтыд [6;56] жэне жеке (практикалыд тапсырмаларды орындау, жаттыгу). Топтыд тYрiнiц eзi ез шшде 3 топда бeлiнедi: пiкiр алмасу (топтыд пiкiрталас жагдаяттарды талдау [7;61], кейс эдiсi [8;98], мига шабуыл [9;22], талдылау, дебаттар [10;78]); ойындыд (iскерлiк ойын [11;69], iс-эрекеттi уйымдастырушылыд ойындар [12;261], сюжеттiк рeлдiк-ойындар, дидактикалыд ойындар жэне т.б.); тренинг эдютер (элеуметтiк-психологиялыд тренинг, iскерлiк дарым-датынас тренинга [13;187], психотехникалыд ойындар[14;89]). Жалпы аталмыш эдiстердiц датары кYнбе кYн толыдтырылып жатыр.

Осы технологиялардыц зерттеу барысындагы жалпы тиiмдiлiгi мен нэтижелiлiгi келесщей:

1. Одытудыц интербелсендi эдiстерi тэжрибелш мэселелердi шешуде бiлiмдi тYсiну, игеру жэне шыгармашылыд долдану процесiн ^шейтуге мYмкiндiк бередi. Тиiмдiлiгi студенттердi тек бшм алу процесiне белсендi турде досу гана емес, сонымен датар бiлiмдi тiкелей («осында жэне дазiр») пайдалану ардылы дамтамасыз етiледi.

2. Интербелсенщ одыту датысушылардыц талдыланатын мэселелердi шешуге деген ынтасы мен белсендшгш арттырады, бул оду процесiне датысушылардыц одан эрi iздеу белсендiлiгiне эмоционалды серпiн бередi жэне оларды надты эрекеттерге итермелейдi. Оду процесiнiц езше келетiн болсад, ол магыналы болады.

3. Аталган оцыту ерекше ойлау цабшетш цалыптастырады, мэселелiк жагдайды взiндiк квзцарас т^ргысынан квредi, одан ой тYЙiндейдi; вз ^станымдарын, вмiрлiк ц^ндылыцтарын негiздейдi; басца квзцарасты тыцдау, ынтымацтастыц, серiктестiк царым-цатынас жасау, коммуникативтiк процестщ басца цатысушыларына твзiмдiлiк пен мейiрiмдiлiк таныту сияцты цасиеттердi дамытады.

4. Оцытудыц интербелсендi эдiстерi iс-эрекеттi ^йымдастырудыц тэсiлдерiн ауыстыруга, ю-эрекеттщ жаца тэжiрибесiн алуга, оны ^йымдастыруга, царым-цатынас жасауга, тэжiрибе алмасуга мYмкiндiк бередi. Интербелсендiiс-эрекет бшм, бiлiк, дагды, iс-эрекет пен коммуникация тэшлдершщ всуiн гана емес, сондай-ац бiлiм алушылардыц жаца мYмкiндiктерiн ашуды цамтамасыз етедi, бiлiм беру процесше цатысушыларды тэжрибе жинацтау, ц^ндылыцтарды тYсiну жэне цабылдау Yшiн жеке жэне ^жымдыц iс-эрекеттiц саналы тэжiрибесiне цосу арцылы ц^зыреттшкп цалыптастыру жэне жетiлдiру Yшiн цажетп шарт болып табылады.

5. Оцытудыц интербелсендi технологияларын цолдану бiлiмдi игеруге жэне алынган бшмд^ дагдыларды эр тYрлi царым-цатынас жагдайларында икемдi жэне адамгершiлiкпен цолдана бшуге мYмкiндiк бередi.

6. Эрбiр бшм алушы Yшiн нэтиже:

- оцу ортасымен взара iс - эрекетте оцу мазм^нын белсендi мецгеру тэжiрибесi;

- жеке рефлексияны дамыту;

- оцу взара iс-эрекетiнiц жаца тэжрибесш игеру;

- твзiмдiлiктi дамыту.

7. Оцу микро тобыныц нэтижесi:

- шагын топта царым-цатынас жэне взара ю - эрекет жасау дагдыларын дамыту;

- топтыц ц^ндылыц - багдарлыц бiрлiгiн цалыптастыру;

- бiрлескен iс-эрекеттiц адамгершiлiк нормалары мен ережелерш цабылдау;

- топтыц рефлексия процесшде талдау жэне взiн-взi талдау дагдыларын дамыту;

- жанжалдарды шешу цабшетш, ымырага келу цабшетш дамыту.

8. «Оцытушы - топ» жYЙесi Yшiн нэтиже:

- бiлiм беру процесш ^йымдастыруга стандартты емес квзцарас;

- оцу материалын квп влшемдi игеру; тек оцу орындарында гана емес, сонымен цатар оцудан тыс жагдайларда да т^лгааралыц взара iс-эрекетке мотивациялыц дайындыцты цалыптастыру.

Зерттеудщ максаты мен мiндеттерi

Зерттеудiц мацсаты - оцытудыц интербелсендi эдiстерiарцылы педагогикалыц бiлiм беру багдарламалары бойынша бiлiм алушылардыц танымдыц белсендiлiгiн арттыру мэселесiн гылыми-теориялыц негiздеу жэне тэжiрибелiк т^ргыдан зерделеу болып табылады.

Крйылган мацсатца орай келесщей мiндеттер цойылды:

- зерттеу тацырыбыныц взектiлiгiн айцындау;

- царастырылып отырган оцыту эдiстерiне жэне олардыц жiктемесiне гылыми-теориялыц т^ргыдан талдау жасау;

- педагогикалыц бшм беру багдарламалары бойынша бшм алушылардыц танымдыц белсендшгш арттырудагы оцытудыц эдiстерiнiц мацызын ашу;

- интербелсендi сабацты вткiзудiц де взiндiк алгоритмiн айцындау.

Зерттеу эдктемеС

Осы мэселенi теориялыц т^ргыдан талдауды бiз тэжiрибелiк т^ргыдан зерделеумен ^штастырдыц. Бiлiм алушылардыц пiкiрiн жэне заманауи оцыту эдiстерiнiц цолданылу децгейiн аныцтау мацсатында элеуметтiк желiде сауалнама жYргiздiк (сауалнаманыц мэтiнi жэне нэтижелерi бершген ресурстыц электрондыц мекенжайыныц сiлтемесi пайдаланылган эдебиеттердiц 15 тiзiмiнде берiлген)[15]. М^ндагы мацсатымыз, цазiргi тандагы ЖОО-дагы педагогикалыц бшм беру багдарламалары бойынша бшм алушылардыцоцыту процесшде интербелсецщ оцыту эдютершщ цолдану децгейiн эмпирикалыц т^ргыдан зерделеу.

Диагностика жYргiзу Yшiн бiз жогары мектеп бiлiм алушыларына бейiмдеп, сауалнама эзiрледiк. Сауалнама педагогикалыц бiлiм беру багдарламалары бойынша бшм алушыларга втюзшдг Сауалнамага 82 бiлiм алушы цатысты. Сауалнама 5 с^рацтан т^рды.

Зерттеу нэтижелерi

Оцыту процесшде оцытушылар оцытудыц цандай эдютерш жиi цолданады деген сурац бойынша 3 жауап нусцасы бершген болатын. 27 бiлiм алушы, ягни 27,9% пассивтi эдiстер (дэрю-монолог, оцу, сауалнама, демонстрация) деген жауап нусцасын тандаган, ал белсендi эдютер (студенттердiц баяндамалары, семинарлар, пiкiрталастар) деген жауапты 34,1% (28 студент) тацдаса, цалган 27,9% (27 студент) интербелсенд эдiстер (ми шабуылы, шагын топтардагы жумыс, жоба эдiсi, ойындар жэне т.б.) деп ез тацдауларын жасаган(1-сурет).

Оцыту процесiнде оцытушылар оцытудыц цандай эдютерш жш цолданады?

интербелсендi эдютер белсенд эдiстер пассивтi эдiстер

1-сурет.Оцыту процесiнде оцытушылардыц жиi цолданатын эдiстерi (Дереккез: цурастырушы

авторлардыц езi)

Оздщ ойыцызша, педагогиканы интербелсендi оцытудыц ттмдшп неде (бiрнеше нусцаны атап етуге болады)? деген сауал бойынша 7 жауап нусцасы усынылды. Танымдыц процесс белсендшшн арттырады деп жауап бергендер 15,9% (13 студент) цурады; бшм алушылардыц дербестiгiн дамытуга мYмкiндiк жасайды дегендер - 18,3% (15 студент); сабацты цызыцты етедi 20,7% (17 студент); студенттщ царцынды ойлау белсендшшне ыцпал етедi 25,6% (21 студент); ез бшмшщ, тэжiрибесiнiц езiн-езi талдауына (рефлексиясына) ыцпал етедi - 11% (9 студент); оцытудыц интербелсенщ эдiстерiтиiмдi емес, ейткенi олар ойын сауыц тYрлерiнде болгандыцтан, кэсiби оцыту мэселелерш шешумен тiкелей байланысты емес - 8,5% (7 студент); оцытудыц интербелсенд эдютершщ басца оцыту эдiстерiнен еш айырмашылыгы жоц деген жауап нусцасын респонденттiц ешцайсы тацдамаганы аныцталды (2-сурет).

Окьпудын ицгербелсецдi эд1стер1 ттмда емес

9зш-ез1 талдау^ша ыцпал етед1

Студенттщ царцынды ойлау белсендЫгше ыцпал етед1

Сабацты цызыцты етед1

БЫм алушылардыц дербеспгш дамытуга мумкшдж жасайды

Танымдыц процесс белсецдiлiгiц арттырады

2-сурет.Педагогиканы интербелсендi оцытудыц тшмдшш(Дереккез: цурастырушы

авторлардыц езi)

Gцытyдыц интepбeлсeндi aдiстepi оцытудыц оц мотивациясын цалыптастыpyFа aсep eтe мe? дeгeн сypацца peспондeнгтepдiц 90,2% (74 стyдeнт) «иа «дeп жауап бepсe, цаетан 9,8% (8 стyдeнт) «жоц» дeгeн жауап нусцасын тацдаFан (3-сypeт).

Gцыгyдыц интepактивтi эдiстepi оцытудыц оц мотивациясын цадыm•асxыpyFа эсep exe мe?

3-сypeт.Gцытyдыц интepбeлсeндi aдiстepiоцытyдыц оц мотивациясын цадыптастыpyFа aœpi жайында (Дepeккeз: цypастыpyшы автоpлаpдыц eзi)

Ciз интepбeлсeндi оцыту aдiстepiн бшм бepy пpоцeсiндe цолдануды пepспeктивалы баFыт дeп санайсыз ба? дeгeн сypацца peспондeнгxepдiц 85,4% (70 стyдeнт) иа дeп жауап бepсe, цаетан 14,6% (12 стyдeнт) жоц дeгeн жауап нусцасын тандаFан (4-сypeт).

Жок, . 0з инxepакxивxi оцыту эдiсxepiн бiлiм 6epy пpоцeсiндe цолдануды пepспeкxивады багыт дeп санайсыз ба? ^ 14,60%

Иэ 85,40%

4-сypeт. Интepбeлсeндi оцыту aдiстepiн бiлiм бepy пpоцeсiндe цолданy(Дepeккeз: цypастыpyшы автоpлаpдыц eзi)

ЖYpгiзiлгeн зepгxey жумысыныц нaтижeлepiнeн кepiп отыpFанымыздай, интepактивтi оцыту aдiстepiн бYгiнгi тацда цолданатын оцытyшылаpдыц цатаpы да жоц eмeс eкeнiн байцаймыз. Бул дeгeнiмiз оц нaтижe, алайда сiздiц ойыцызша, интepактивтi оцыту aдiстepiн цолдану пан бойынша дайындыц дeцгeйiнiц жоFаpылаyына aœp eтe мe? дeгeн саyадFа peспондeнгxepдiц 7,3% жоц дeгeн жауап нусцасын кepсeткeн. ^вдай-а»; сiз интepактивтi оцыту aдiстepiн бiлiм бepy пpоцeсiндe цолдануды пepспeктивады баFыт дeп санайсыз ба? дeгeн сypацца peспондeнгxepдiц 14,6% жоц дeгeн жауап нусцасын таццаFан. Дeмeк, оцытудыц интepбeлсeндi оцыту aдiстepi аpцылы eткiзiлгeн сабац цызыцтыpмайтын стyдeнгxep цатаpы да жоц eмeс дeгeн тез. Ендeшe осы aдiс бойынша aлi дe оцытyшылаpдыц бiлiм, бiлiктepiн жeтiлдipy аpтыц eтпeс eдi. GсыFан оpай бiз цаpастыpылып отыpFан оцыту aдiстepi аpцылы бiлiм адyшылаpдыц танымдыц бeлсeндiлiгiн аpгxыpyдыц Yлгiсiн aзipлeдiк. Gцытyдыц интepбeлсeндi aдiстepiаpцылы шдагогикадыц бiлiм бepy баFдаpламалаpы бойынша бiлiм адyшылаpдыц танымдыц бeлсeндiлiгiн аpгxыpy Yлгiсi кeлeсi 5- сypeгxe бepiлгeн.

ЖоFaры бшм беру ЖYЙеciцде бшжт кaдрлaрды дaярлay мiцдеттерiц тaбыcты шешу бacым бaFыттaрдbщ б1р1 ретшде

ЖоFaры бiлiм беру ЖYЙеcше к¥зыреттшж тэсшда еш!зу непзшде болaшaк педaгогтaрды кэиби T¥рFыдaц жетшд1ру к^м кзжетт1от1 ретiцде

у

Стyдецтгердiцтaцымдык белсендшгш интербелcендi окыпу эдicтерiaркbmы aртгырyдыц Fылыми-эдicтемелiк цегiздерi

KaFидaлaр

Ортa Эрекет aркbIлы 0м1рмен Эз1ндшк пен

кaлыптacтbIрy Yйретy бaйлaныcтbIрy дербеспкке бayлy

X Окусапа \ / С сынартт V \ Ьфу / \ 1 f Taцымдык ^^

Окшудыщотерб елсенд1эд1стер1 белcецдiлi ^ к-

I ^r тi aрттырy X

5-сурет. Окытудыц ингербелcендi эдicтерi aркылыcтyденгтердiц тaнымдык белcендiлiгiн aргтырy Yлгici (Дереккeз: к¥Pacтырyшы aвторлaрдыц eзi)

^орытынды

Оцытудыц интербелсенд эдютершщ педагогикалыц бшм беру багдарламалары бойынша бiлiм алушылардыц оцу сапасын арттыруда рвлi зор екендшн жYргiзiлгец зерттеу ж^мысыныц цэтижесiцец алынган кврсеткiштердец квруге болады. Сондыцтан да болашац педагог мамандарды даярлаудагы оцыту процесвде аталган оцытудыц эдiстерiц цолдану мэселесше ерекше квцiл бвлген жвн. Алайда жогарыда царастырып вткецiмiздей, оцытудыц б^л эдiстерiц цолдануда оныц эдютемелш цегiздерiц есепке алган абзал. Демек, царастырылып отырган оцыту эдiстерiц болашац педагогтарды даярлау барысында угымды, д^рыс, орнымен пайдаланатын болсац, онда бшм алушылардыц оцуга деген ынтасы мен танымдыц белсендшгш арттыру арцылы оцу сапасыныц жогарылауына цол жеткiзер едш.

Корыта келе, ицтербелсецдi оцыту арцылы бшм алушылардыц танымдыц белсендшгш арттыру Yшiц твмендепдей эдiстемелiк ^сыныстар белгшендк

- зерделецiп отырган оцыту эдiстерi арцылы ^йымдастырылган оцытудыц формасы жогаргы мектеп бiлiм алушыларына мацсатты, жYЙелi тYрде болуы абзал;

- оцытудыц интербелсенщ эдiстерi жогаргы мектепке цойылатын талаптарга сай болуы цажет;

- жогаргы мектептеп оцытуды ^йымдастыру барысында эр тандалган эдiстiц дидактикалыц мацсаты аныц, шарты тYсiцiктi болуы цажет;

- эр интербелсенд оцытудыц цорытынды бвлiмi мiццеттi тYрде болуы шарт;

- студенттердiц танымдыц белсендiлiгi мен дербестшн арттыруда взара эрекеттестiкке багытталган оцыту эдiстерiн жYЙелi цолдану керек;

- оцытушы оцытудыц интербелсендi эдютерш цолдану Yшiн оны жетiк мецгерген болуы тшс.

ПайдаланылFан эдебиеттер

1. Шаяхметова А.А. (2011) Материалах научно-методических семинаров преподавателей университета проведенных в 1 семестре 2010-2011 учебного года. Астана.URL: http://repositorv.enu.kz/handle/123456789/4741?show=full

2. Субочева А. Д., Субочева О. Н. (2014) Инновационные методы обучения как способы активизации мыслительной деятельности студентов. Международный научно-исследовательский журнал. №9 (28). С. 136139. URL: https://research-joumal.org/social/innovacionnve-metodY-obucheniYa-kak-sposobY-aktivizacii-mYslitelnoj-devatelnosti-studentov/

3. Цзен Н. В., Пахомов Ю. В. (1999) Психотренинг: игры и упражнения. М.: Изд-во Независимая фирма «Класс». - 271 с.

4. Элiмов АД. (2009) Интербелсендi эдiстердi жогары оцу орындарында цолдану. Оцу ц^ралы. Алматы.

- 263 б.

5. Молдагалиев Б., Махимова А. Сатцанова Г. (2006) Интерактивп оцыту эдiстерi // Казацстан мектебг №9. 15-17 б.

6. Миэринь Л.А., Быкова Н.Н., Зарукина Е.В. (2015) Современные образовательные технологии в вузе: учеб.метод. пособие. СПб: Изд-во СПбГЭУ. -169с.

7.Зарукина Е.В., Логинова Н.А., Новик М.М. (2010)Активные методы обучения: рекомендации по разработке и применению: учеб.метод. пособие. СПб.: СПбГИЭУ. - 59 с.

8. Вачков И.В. (1999) Основы технологии группового тренинга. Учеб.пособие. М: Издательство «Ось-89». - 176с.

9. Деркач А.М. (2010) Кейс-метод: в обучении. «Специалист» № 4.С. 18-24.

10. Hosam Al-Samarraie, Shuhaila Hurmuzan (2018) A review of brainstorming techniques in higher education. Thinking Skills and Creativity. Volume 27.P. 78-91.

11. Русецкая О. А. (2010) Технология «Дебаты» интерактивная форма обучения на уроках развития речи. Эксперимент и инновации в школе. №5. С. 69-71.

12. Нечаева Т.В., Ложкомоева Е.Н. (2018)Особенности использования деловых и ролевых обучающих игр в сфере высшего образования. Мир науки, культуры, образования. № 2(69). С.261-263.

13. Багатырова М.Н. (2016) Возможности игровых методов в обучении студентов. «Мир науки, культуры, образования». №1(56). С.187-188.

14. United Nations (2000). Professional training series no. 6: Human rights training: A manual on human rights training methodology. New York and Geneva: United Nations.

15. «Окытудьщ интербелсендi эдiстерi студенттердщ танымдык белсендшпн арттыру к^ралы ретшде» атты такырыбы бойынша вткiзiлген сауалнамага сiлгеме: URL: https://docs.google.com/forms/d/1molqgEms1JKsRO514BtUJ3xb9ZNzk4pVb-lW4EY 6Js/edit#responses

References

1 Shayakhmetova A.A. (2011) Materialy nauchno-metodicheskikh seminarov prepodavatelej universiteta provedennykh v 1 semestre 2010-2011 uchebnogo goda [Materials of scientific and methodological seminars conducted by teachers of the University in the 1st semester of 2010-2011 academic year]. Astana. URL: http://repository.enu.kz/handle/123456789/4741?show=full (In Russian)

2. Subocheva A. D., Subocheva O. N. (2014) Innovaczionnye metody obucheniya kak sposoby aktivizaczii myslitelnoj deyatelnosti studentov. Mezhdunarodnyj nauchno-issledovatelskij zhurnal [Innovative methods of training as a way to activate thoughtful activities of students. International scientific and research journal]. #9 (28). P. 136-139. URL: https://research-iournal.org/social/innovacionnye-metody-obucheniya-kak-sposoby-aktivizacii-myslitelnoi-deyatelnosti-studentov/ (In Russian)

3. Tsen N. V., Pakhomov Yu. V. (1999) Psikhotrening: igry i uprazhneniya. M.: Izd-vo Nezavisimaya firma «Klass». - 271 s. [Psychotraining: games and rewards. M.: Independent firm "Klass"]. (In Russian)

4. Alimov A.K^. (2009) Interbelsendi adisterdi zhogary oku oryndarynda koldanu. Oku kuraly.[Application of interactive methods in higher educational institutions. Training manual. Almaty. - 263 p. (In Kazakh)

5. Moldagaliev B., Makhimova A. Satkanova G. (2006) Interaktivti okytu adisteri // Kazakstan mektebi. #9. 1517 b. [Interactive teaching methods / / School of Kazakhstan. No. 9. p. 15-17]. (In Kazakh)

6. Mierin L.A., Bykova N.N., Zarukina E.V. (2015) Sovremennye obrazovateFnye tekhnologii v vuze: ucheb. metod. posobie. [Modern educational technologies in the University: educational and methodical manual]. SPb: Izd-vo SPbGEU. -169 s. (In Russian)

7. Zarukina E.V., Loginova N.A., Novik M.M. (2010) Aktivnye metody obucheniya: rekomendaczii po razrabotke i primeneniyu: ucheb. metod. posobie. [Active methods of training: recommendations for development and application: educational and methodical manual]. SPb.: SPbGIEU. - 59 s. (In Russian)

8. Vachkov I.V. (1999) Osnovy tekhnologii gruppovogo treninga. Ucheb. posobie. [Fundamentals of group training technology. Study guide]. M: Izdatelstvo «Os'-89». - 176 s. (In Russian)

9. Derkach A. M. (2010) Kejs-metod: v obuchenii [Case method: in training]. Speczialist. # 4. S. 18-24. (In

Russian)

10. Hosam Al-Samarraie, Shuhaila Hurmuzan (2018) A review of brainstorming techniques in higher education. Thinking Skills and Creativity. Volume 27. P. 78-91.

11. Rusetskaya O.A. (2010) Tekhnologiya «Debaty» interaktivnaya forma obucheniya na urokakh razvitiya rechi // Eksperiment i innovaczii v shkole. #5. S. 69-71. [Technology "debate" interactive form of training on the development of speech. Experiments and innovations in the school. No. 5. pp. 69-71. (In Russian)

12. Nechaeva T.V., Lozhkomoeva E.N. (2018) Osobennosti ispoFzovaniya delovykh i rolevykh obuchayushhikh igr v sfere vysshego obrazovaniya // Mir nauki, kuTtury, obrazovaniya. # 2(69). S.261-263. [Features of the use of business and role-playing games in the field of Higher Education. The world of science, culture, education. № 2(69). Pp. 261-263]. (In Russian)

13. Bagatyrova M.N. (2016) Vozmozhnosti igrovykh metodov v obuchenii studentov // Mir nauki, kuFtury, obrazovaniya. #1(56). S.187-188. [Opportunities for developing methods of teaching students. "The world of science, culture, education". №1(56). Pp. 187-188] (In Russian)

14. United Nations (2000). Professional training series no. 6: Human rights training: A manual on human rights training methodology. New York and Geneva: United Nations.

15. «Okytudyn interbelsendi adisteri studentterdin tanymdyk belsendiligin arttyru kuraly retinde» atty takyryby bojynsha otkizilgen saualnamaga silteme: [Survey on the topic "Interactive teaching methods as a means of increasing students' cognitive activity"] URL: https://docs.google.com/forms/d/1molqgEms1JKsRO514BtUJ3xb9ZNzk4pVb-lW4Ey 6Js/edit#responses (In Kazakh).

Интерактивные методы обучения как средство повышения познавательной активности студентов

Г.К. Нуркенова*, А.А. Есмагулова Академия «Bolashaq», Караганда, Казахстан e-mail*: gulnur24.10.84@mail.ru

В статье рассматривается одна из актуальных проблем повышения познавательной активности обучающихся высшей школы через интерактивные методы обучения в современных условиях. В этой связи

17

дается краткий обзор теоретических основ проблемы исследования и анализ результатов исследовательской работы с практической точки зрения. В статье дается общее представление об интерактивных методах теоретического обучения, раскрываются его цели и принципы. Методически определен алгоритм проведения интерактивного урока. Дана характеристика содержания каждого этапа занятия. По каждой теме урока предусмотрена система интеллектуальных заданий, способствующих формированию навыков критического и творческого мышления в процессе развития мыслительных операций и визуализации, интеграции идей и др. При изложении нового учебного материала лекции изучен ряд заданий, способствующих критической обработке информации студентами. Также эмпирически изучен уровень применения интерактивных методов обучения в процессе подготовки студентов по педагогическим образовательным программам в современном вузе. В ходе экспериментального исследования использовались методы наблюдения, беседы, анкетирования. Исходя из полученных результатов исследования, разработана модель повышения познавательной активности студентов через интерактивные методы обучения и даны методические рекомендации.

Ключевые слова: педагогическая технология, интерактивное обучение, пассивные методы обучения, активные методы обучения, познавательная деятельность, творчество, кейс стади, взаимодействие

Interactive teaching methods as a means of increasing students' cognitive activity

G. K. Nurkenova*, A. A.Esmagulova Bolashaq Academy, Karaganda, Kazakhstan e-mail*:gulnur24.10.84@mail.ru

The article deals with one of the urgent problems of increasing the cognitive activity of students of higher education through interactive teaching methods in modern conditions. In this regard, a brief overview of the theoretical foundations of the research problem and an analysis of the results of the research work from a practical point of view is given. In particular, the article gives a general idea of interactive methods of theoretical learning, reveals its goals and principles. Methodically defined algorithm for conducting an interactive lesson. The content of each stage of the lesson is characterized. For each topic of the lesson, there is a system of intellectual tasks that contribute to the formation of critical and creative thinking skills in the process of developing mental operations and visualization, integrating ideas, etc. When presenting the new educational material of the lecture, a number of tasks were studied that contribute to the critical processing of information by students. The level of application of interactive teaching methods in the process of preparing students for pedagogical educational programs in a modern university is also empirically studied. In the course of the experimental study, the methods of observation, conversation, and questioning were used. Based on the results of the study, a model of increasing the cognitive activity of students through interactive teaching methods is developed and methodological recommendations are given.

Keywords: pedagogical technology, interactive learning, passive learning methods, active learning methods, cognitive activity, creativity, case study, interaction

АВТОРЛАР ТУРАЛЫ АППАРАТ

Нуркенова Гулнур Каимшкмзм. педагогика гылымдарыныц магистр^ «Bolashaq» академиясыньщ ага оцытушысы. Мекенжайы: Кдзацстан, Караганды 100024, шахтеров 52а-97, gulnur24.10.84@mail.ru

Есмагулова Асемгул Айтболаткызы, магистр, «Bolashaq» академиясыныц ага оцытушысы. Мекенжайы: Казахстан, Караганды ц, 100024, шахтеров 52а-97, 24.07.84@mail.ru

ИНФОРМАЦИЯ ОБ АВТОРАХ

Нуркенова Гулнур Канышевна, магистр педагогических наук, старший преподаватель, Академия «Bolashaq». Адрес: Казахстан, Караганда, 100024, Шахтеров 52а-97, gulnur24.10.84@mail.ru

Есмагулова Асемгуль Айтболатовна, магистр, старший преподаватель, Академия «Bolashaq», Адрес: Казахстан, Караганда, 100024, Шахтеров 52а-97, 24.07.84@mail.ru

INFORMATION ABOUT THE AUTHORS

Gulnur K. Nurkenova, master of pedagogical sciences, senior lecturer, Bolashaq Academy. Address: Kazakhstan, Karaganda, 100024, Shakhterov 52A-97, gulnur24.10.84@mail.ru

Asemgul A. Esmagulova, master, senior lecturer, Bolashaq Academy. Address: Kazakhstan, Karaganda, 100024, Shakhterov 52A-97, 24.07.84@mail.ru

Редакцияга туси / Поступила в редакцию / Received 09.02.2021

Жариялауга цабылданды / Принята к публикации / Accepted 20.05.2021